Transcript Alexander de Grote - Smarter

Alexander de Grote
In de filmzalen januari 2005
Film van
Oliver Stone
Met
...
“LITERALLY THE WORST
MOVIE EVER MADE”
Film 
Film 
Historische
juistheid,
Dialogen
Details,
...
Acteurs
....
Alexander de Grote, kosmopoliet
Situering in tijd en ruimte
• WAAR ?
• Macedonië
• In het noorden van
Griekenland
• Ten noorden en westen
ervan steile bergketens
• Vol met moerassen
• « barbaars » landbouwen herdersvolk
Situering in tijd en ruimte
• WANNEER (4de v. C)
• Ruw landbouwers-en herdersvolk
• Hadden de taal en gebruiken van de Grieken
overgenomen (waren hellenen)
• Namen NIET deel aan Olympische Spelen
• Bestuurd door rijke families
• Één rijke familie palmde heel het land in.
• Philippus II (van deze familie) op 22 jaar koning
(359 v.C)
Situering in tijd en ruimte
GR.
Pelop. Oorlog
Sparta<-> Athene
431-404 v.C
Pelop. Oorlog
Athene+Thebe<->Sparta
(371)
Athene+Sparta <-> Thebe
(362)
Één aristocratische Philippus
familie aan de macht Koning 359
Ro.
Phillippus II van Macedonië
Philippus II van Macedonië
•
•
•
•
•
Goed vertrouwd met de Grieken
Hield van paarden, jacht, wijn
Ambitieus : wou rijk uitbreiden
D.m.v. falanx*
Oorlogen financieren d.m.v.
– Verovering havensteden in Noorden (verbinding
met zee)
– Goudmijnen van Thracië
• Militair talent (tacticus, vooruitziend,…)
Philippus verovert Griekenland
• Eerst Zwarte Zee met Griekse kolonies lid van de
Attische zeebond
• Trok zich telkens terug als teveel Gr weerstand
• Wachtte het geschikte moment af.
• In Athene zag een partij hem als de redder van
Griekenland
• Versloeg Atheners en Thebanen Chaeronea 2 aug
338 = eind van de vrije Griekse polis.
Philippus en de Korinthische
bond
• Griekse staten (behalve Sparta) verenigen
zich in de Korinthische Bond onder
persoonlijk gezag van Philippus.
• Griekse eenmaking (vroeger onmogelijk
geacht)
• 336 v C, Philippus vermoord (47j)
Falanx
• Zwaargewapenden in
slagorde
• Bij philips II :
• 16 x 16 rijen
• Lans (sarissa) 5m50 op
schouder
• Spiezen aan 4 kanten
• Gedisciplineerd
• Enkel op vlak terrein
• Daarnaast : adelscavalerie
der hetairoi (lijfwachten)
Falanx
falanx
moeder
Moed en inzicht van
vader
Wispelturig karakter
van moeder.
Moeder...
•
•
•
•
Alexander ...
Zoon van Olympias en ...Zeus
Afkomst : barbaarse koningsdochter
Rituele Dionysusdansen...
Alexander volgt vader op
• 20 jaar
• Macedonische opvoeding
(paardrijden, vechten en
drinken)
• Verwend en bedorven
• Duldde geen tegenspraak
• Temperamentvol
• Man van de daad
• Les van Aristoteles (rede
+ Gr. beschaving-)
Paard bucephalus
opleiding
• Aristoteles (384-322)
• Belangrijk Grieks
denker
• Leermeester
Alexander
Alexander zet plannen van vader
verder
• Grieken dachten snel weer vrij te zijn
• Maar Alexander trad snel en stoutmoedig
op
• Zet oude plannen van vader verder : Perzië
veroveren.
Alexander stond
steeds aan het
hoofd van zijn
ruiterij, in de
spits van de
strijd.
de Hellespont over
• 334 : 30.000 infanteristen, 5.000 ruiters
• Hellespont over
• De Aziatische over reeds sinds Philips II in
Griekse handen
• De Perzische vloot bleef passief.
De vijanden
• Griekse leger
• Perzisch leger
• Getrainde legers
(falanx en ruiterij)
• O.l.v. Alexander de
Grote
• Goede leiding en
organisatie
(land opp 50x groter
(inwoners 20x meer)
• Samenraapsel
• Verschillende talen
• Geen tactische eenheid
• Minder getraind
• Organisatie minder (o.a.
bevoorrading…)
Perzische leiding
• Begin Perzisch leger o.l.v. de Griek Memnon
• stelde vast dat de Grieken weinig levensmiddelen
hadden meegenomen
• Stelde voor terug te trekken en het eigen land te
verwoesten (verschroeide aarde)
• Door Perzische satrapen van Klein-Azië
afgewezen (inkomstenverlies)
• Men zou Alexander de Grote opwachten bij
Granicus, een kleine rivier
Alexander verovert
• 334 : 30.000 infanteristen, 5.000 ruiters
•
•
•
•
•
•
Hellespont over
GRANICUS : eerste treffen
Door verrassende, snelle aanval : weinig verliezen
Perzische leger vernietigd / uiteengeslagen
Onderwerpt Klein-Azië (groot deel Grieken)
Onthaald als bevrijder (democratie hersteld, geen
schatting aan Perzische koning)
• Laat plaatselijke bestuur
• 334 Gordium : winterkwartier in Phrygische
hoofdstad.
• Orakel : knoop in disselboom ontwarren =>heerser van
Azië
• De Knoop doorhakken.
• Memnon (Griekse aanvoerder Perzen sterft)
Gordion
• Darius III brengt groot leger same
• 333
•
•
•
•
•
•
ISSUS : tweede treffen, met Darius III persoonlijk
Bij havenstad Issus (zuidoosthoek Kl. Azië)
Alexander met vleugel tot aanval – Darius vlucht
Darius laat leger en gezin en familie achter
Leger zonder leiding =>paniek
Grote oorlogsbuit
Darius biedt losgeld en grond aan. Alex weigert.
Let op ! Andere bronnen
• Perzische bronnen geven een andere
verhaal....
• Kleitabletten worden nog onderzocht en
schetsen ander beeld o.a. over
• Darius geen lafaard maar dappere generaal
• Dood van Alexander ...
Naar Egypte
•
•
•
•
richting Egypte
Kusten Middellandse Zee verder onderworpen
Zodat de Perzische vloot machteloos wordt.
Egypte zonder wapengeweld : los van Perzich juk
• leert dat Egyptische en Perzische koningen
goddelijk karakter hadden
• Orakel : Alexander is zoon van Amon
• =>goddelijke eer
Perzië verslagen
• Naar Babylon
• Naar Susa= grote rijkdommen
–
50.000 talenten (2 miljard BF)
• Naar Persepolis
– 120.000 talenten
– koninklijk paleis in brand (wraak
verwoesting Griekse tempels)
• Naar Ecbatane (vierde stad)
• Achtervolging Darius
• Darius vermoord door satraap Artaxerxes
die zich tot koning liet uitroepen
persepolis
• Alexander tegen Ataxerxes strijd voor het
eigenlijke Perzische rijk (Iran)
• Guerilla-oorlog, harde vijand aangevoerd door
Zoroastrische religie.
• Alexander moet leger omvormen in kleinere en
beweeglijker eenheden
• Nieuw gedeelte van leger uit Perzen om Grieken
en perzen te leren samenwerken
• 3 jaar om Iran te onderwerpen
• Wilde nu voornamelijk rust brengen en
organiseren
• Hij stichtte stededn met sterke Macedonische
• Hij gaat steeds meer als een oosters heerser
optreden
• Eerbewijzen
• Hij leerde de Perzische taal
• Steeds meer Perzen in zijn dienst
•
•
•
•
•
•
•
327 : Alexander breidt rijk uit tot het rijke Indië.
Edelmetalen, edelstenen
Hij dacht de wereldzee te bereiken.
Koning Porus en groot leger brengen weerstand.
Leger paar honderd olifanten
Flanken aangevallen door Alexander
Paniek … overwinning
• Alexanders legert weigert verder naar het oosten
te trekken.
• Tropische regen (2 maanden)
• Lang weg van huis. (8 jaar)
• Bevel tot terugtocht
•
•
•
•
Deel in schepen, rest langs oevers
10 maand later aan de monding van de Indus
Terugmars door hete woestijn…
honger, dorst, hitte eisen tol van mens en dier
• In 324 in Susa
• Satrapen waren als heer en meester van
hun gebied gaan optreden
• Alexander herstelt met ijzeren hand de
orde
• Macedoniërs aangesteld als satraap
Inname van de Sogdiaanse rots
Alexander & Roxane
Roxane
Alexander huwde de jonge Roxane, dochter van een
koopman van Oxyartes
Alexander verovert verder
• 331 : GAUGAMELA : derde treffen met
Darius III persoonlijk
Alexander 400.000 soldaten
Darius III : 1.000.000 soldaten
• Alexander bezet Babylon, Susa en
Persepolis en verovert de koninklijke
schatten.
• Verovert verder tot aan de Indus …
kaart
Alexandrië
• Stichtte overal steden : Alexandrië
• Wilde Griekse en Oosterse cultuur
samensmelten
• Wilde vrij verkeer voor allen
• Wilde één nieuwe kosmopolitische
beschaving
Eén kosmopolitische beschaving
• Door middel van
– Stimuleren soldaten om met Perziche vrouwen
te huwen
– Trouwde zelf met inheemse prinses Rhoxane en met
dochter van Darius
– 100.000 soldaten en 80 officieren huwen
– Na dood Alexander meeste huwelijken afgebroken
– Liet overal Grieken achter met belangrijke
politieke en militaire bevoegdheid
Nieuwe plannen
Alexander sterft
•
•
•
•
•
Plannen voor zee-expeditie
Koorts - ziek
33 jaar
Geen opvolger
Zijn veldheren (diadochen =opvolgers) maken
zich meester van het rijk.
• Hardnekkige onderlinge oorlogen, berekende
vriendschappen, moorden…
• 3 veldheren riepen zich uit tot koning
Kaart : voor en na Alexander
Diadochen
•
•
•
•
Ptolemaeus : Egypte
Seleucus : Azië
Antigonus : Macedonië
Gedurende 200 – 300 jaar : gespannen
verhouding
Diadochen
• Seleucus : verloor afgelegen delen, die
onafhankelijk werden
• Macedonië : onder Romeinse controle
• 146 v C : Azië systematisch onder
Romeinen
• Egypte langst : tot Pompejus & Caesar…
Hellenisme
• Kosmopolitische beschaving met
instrument de Griekse taal moest de
bestaande culturen vervangen
• Samensmelting van alle positieve
elementen van elke beschaving
• Tegelijk politiek, maatschappelijk,
economisch en cultureel
Hellenisme, politiek
• Politieke macht goddelijke oorsprong
(=oosters)
• Goddelijke oorsprong van koning
=>bron van macht en rijkdom
=>alleenheerser
• =>Liet zich in Egypte uitroepen tot zoon
van God (opschudding bij volgelingen)
• Polis => KOSMOPOLIS
Hellenisme, politiek
• Alleenheerser
• Met doeltreffend machtsapparaat (Perzisch
model) met satrapieën met burgerlijke en
militaire verantwoordelijken
• Betere wegen =>beter contact
Hellenisme, economie
•
•
•
•
•
•
Grieken : talent voor zaken
Geld : massaal aanwezig in Perzië
Handel tussen oost en west
Alexandrië (Eg) centrum handelsverkeer
Nieuwe steden aan kruispunten handelsroutes
Staatsmonopolie, uitbatingen eigendom van
koning
• Griekenland niet langer het centrum van de
wereld, wel de steden op/aan eind handelsroutes
Kaart wereldrijk
Kaart landen
Hellenisme, godsdienst
• Oosterse godsdiensten maakten diepe
indruk op
Belang
• Na hem keerde niets terug bij het oude
• Eén wereldrijk dankzij militair talent, durf
en politiek inzicht
• Wilde oost en west verenigen
• Na zijn dood bleven zijn opvolgers de
wereld inrichten volgen het principe :
• Één volk, één staat, één koning.
Polis (Athene)
Bestuur
Iedere polis,
eigen bestuur
Rechtstreekse
democratie
Autonomie per
polis
Kosmopolis
(Alexandrië)
Één rijk
Vergoddelijkte
koning
Geen
medezeggensch
ap
Taal
Polis
kosmopolis
GrieksVerschillende
dialecten,
Overige
volkeren :
barbaroi
Veel talen
Het Grieks als
officiële taal
Polis
Volkeren
kosmopolis
De Atheense
Vermenging van
burgers : alle
volkeren en dus
belang
ook van culturen
Niet-burgers zijn
minderwaardig
Godsdienst
Polis
Kosmopois
Één godsdienst
Olympische
goden
Griekse mythen
en sagen
Verschillende
godsdiensten en
goden – ook
oosterse
Koning
vergoddelijkt
Polis
Wetenschappen Uit eigen
midden
Kosmopolis
Wetenschapsme
nsen van overal
Kunst
Polis
kosmopolis
Streven naar
ideale vormen
ten dienste van
de goden
Realistisch,
pathetisch
In dienst van de
mens
Grootte van legers
• Some probable army sizes
• Macedonian invasion force of 334 BC - 36,000
Macedonians at Issus - 30,000
Macedonians at Gaugamela - 47,000
Macedonians at the Hydaspes - 41,000
Persians at the Granicus - 25,000
Persians at Issus - 100,000
Persians at Gaugamela - 90,000
Indians at the Hydaspes - 30,000
Bronnen ....
• JONA Lenderings boek over Alexander de
Grote is niet zomaar het zoveelste in een
lange reeks, maar biedt een vernieuwend
overzicht vanuit een bijzondere invalshoek.
Wij waren immers gewend aan allerlei
visies op Alexander vanuit een Grieks,
Europees standpunt. Lendering stoelt zijn
studie ook op Aziatische commentaren.
Dat levert een heel ander beeld op
De andere Alexander
Van held tot dronkelap en psychopaat
Jona Lendering
De ondergang van het
Perzische rijk biedt ons een
compleet nieuw beeld van de
Macedonische heerser. Als
geen ander weet Lendering
door de traditionele Griekse
propaganda heen te prikken,
puttend uit de verrassende
rijkdom van Babylonische en
Iraanse bronnen.
Jona Lendering
Aan de hand van talloze vertalingen uit authentieke verslagen,
waaronder recent ontcijferde kleitabletten, neemt Lendering ons mee
op reis met Alexander. We trekken door verre landen met
indrukwekkende landschappen, langs vreemde volkeren met andere
culturen en ontmoeten gevaarlijke tegenstanders.
Lenderings Alexander is niet louter een held of meedogenloze
veroveraar, maar vooral een jonge leider gevangen tussen
verschillende culturen, die één wilde zijn met alle mensen voor wie
hij verantwoordelijk was en tegelijkertijd gezag moest uitstralen. Ook
Alexanders belang rijkste tegenstander, de Perzische koning Darius
III, wordt in een nieuw licht gezet, niet als de traditionele lafaard uit
de Griekse bronnen, maar als een capabel generaal, knap
• www.livius.org/aj-al/
alexander/indus.jpg
• www.alexanderthegreat.gr/
images/sioua.jpg
• http://alexander-thegreat.co.uk/hephaestion.htm
• http://www.historyofmacedonia.org/Ancie
ntMacedonia/AlexandertheGreat.html
hephaestion
• http://myweb.unomaha.edu/~jreameszimm
erman/Hephaistion/history.html