Op weg naar invoering van het nieuwe examenprogramma

Woudschoten Chemie Conferentie Chemistry 2 Chemistry 2 – 3 november 2012 Emiel de Kleijn

Historie • 1999 (1998) • Invoering van de 2

e

fase • VWO: Scheikunde 1: 400 SLU • VWO: Scheikunde 1,2: 520 SLU • HAVO: Scheikunde: 280 SLU

Historie

• 2007 • Invoering van de vernieuwde 2 e fase • VWO: Scheikunde 440 SLU, waarvan 60 % van de stof op het Centraal Examen bevraagd mag worden.

• HAVO: Scheikunde 280 SLU + 40 SLU (ANW), waarvan 60 % van de stof op het Centraal Examen bevraagd mag worden.

Toekomst

• Augustus 2013 in alle 4 e klassen havo en vwo • Invoering van de nieuwe examenprogramma’s voor Biologie, Natuurkunde en Scheikunde • VWO: Scheikunde 440 SLU, waarvan 60 % van de stof op het Centraal Examen bevraagd mag worden.

• HAVO: Scheikunde 320 SLU, waarvan 60 % van de stof op het Centraal Examen bevraagd mag worden. • (ANW is opgenomen in subdomein A 15.)

Vernieuwing van scheikunde

• 2002: De Verkenningscommissie Scheikunde met het rapport: Bouwen aan scheikunde • 2003: Commissie vernieuwing scheikunde HAVO en VWO met het rapport: Chemie tussen context en concept • 2007: Start van het examenexperiment met 12 HAVO en 8 VWO pilotscholen • Doel: Nieuw examenprogramma te ontwikkelen en te toetsen of het nieuwe examenprogramma

onderwijsbaar, haalbaar en toetsbaar

is

Syllabuscommissie

• Cris Bertona (voorzitter, UL) • Emiel de Kleijn (secretaris, SLO) • Martin Waals (CvE, Philips van Horne College) • Dick Hennink (Cito) • Jan Apotheker (Stuurgroep NS, RuG) • Huib van Drooge (NVON, Zaanlandslyceum) • Coen Klein Douwel (Christelijk Lyceum Veenendaal) • Roel van Daalen (Schoterscholengemeenschap,Haarlem) • Jan van Lune (Stellingwerfcollege, Oosterwolde)

Opdracht syllabuscommissie Het “in de geest van de vernieuwing” schrijven van de specificatie van de subdomeinen, die op het Centraal Examen (CE) bevraagd worden.

Syllabus

• De syllabus kan jaarlijks bijgesteld worden indien dat noodzakelijk is. Dit kan om klachten gaan die via de examenlijn zijn binnengekomen. Vernieuwingen zouden ook opgenomen kunnen worden indien noodzakelijk.

• Het globaal examenprogramma kan niet bijgesteld worden tenzij er een nieuw examenprogramma komt.

Vaardigheden

• A1 t/m A4: algemene , die voor alle vakken gelden • A5 t/m A9: Natuurwetenschappelijke, wiskundige en technische vaardigheden, vergelijkbaar voor Na, Sk en Bi • A10 t/m A 15: Chemische vakvaardigheden • A10: Gebruiken / Toepassen van chemische concepten

A 10

• Dit subdomein bevat vakbegrippen (sk,bi & na), die niet in de rest van de syllabus voorkomt. (vwo par.2.1.1. pg 7) • Scheikundige vakbegrippen zoals bv het begrip onvolledige verbranding, titratie.

• Biologische vakbegrippen zoals bv bloed • Natuurkundige vakbegrippen zoals bv druk, stroomsterkte

A 11 t/m 15

• A11: Redeneren in termen van context-concept • A12: Redeneren in termen van structuur eigenschappen: macroscopische eigenschappen in relatie brengen met structuren op meso- en microniveau (pg. 13 vwo; specificatie & voetnoot) • A13: Redeneren over systemen, verandering en energie • A 14: Redeneren in termen van duurzaamheid • A 15:Redeneren over ontwikkelen van chemische kennis

Handelingswerkwoorden

• Gebaseerd op 'scientific competencies' genoemd in PISA '09 • opgesteld ihkv TIMMS; Trends in International Mathematics and Science Study • Handelingwerkwoorden geven aan op welk beheersingsniveau een leerling een bepaald vakbegrip /concept moeten kennen.

• De vraagstelling mag niet dit beheersingsniveau te boven gaan.

TIMMS Beheersingsniveau TIMMS I Weten TIMMS II Toepassen Subniveau 1 2 3 4 TIMMS III Redeneren 5 Chemische kennis Handelingswerkwoorden

In chemische verschijnselen en bij waarnemingen chemische vakbegrippen benoemen en herkennen en in deze situatie toelichten.

Benoemen Herkennen Toelichten

Concepten en daaraan gerelateerde vakbegrippen kunnen gebruiken en beschrijven in een standaardprobleemstelling.

Berekenen (eenvoudig) Beschrijven Aangeven Gebruiken

Concepten en daaraan gerelateerde vakbegrippen met elkaar in verband brengen en daarmee een sluitende redenering geven.

Verklaren Relateren aan Verbanden leggen tussen Berekenen (meer variabelen) Redeneren over / met behulp van

Analyseren met behulp van concepten en vakbegrippen bij een ontwerp van een product en voorstellen formuleren bij het maken van een aanpassing of een verbetering van een proces of een product.

Analyseren Berekenen (complex) Conclusies trekken Voorstellen formuleren

Toepassen van concepten en vakbegrippen bij het doen van onderzoek in complexe probleemstellingen en resultaten kritisch beoordelen en effecten van verbetervoorstellen beoordelen.

Voorspellingen doen Beoordelen Beargumenteren

Verschil havo met vwo (1)

B4 Bindingen, structuren en eigenschappen HAVO: de kandidaat kan op basis van kennis van aanwezige structuren en de bindingen in en tussen deeltjes een macroscopische eigenschap van een stof

VERKLAREN

VWO: de kandidaat kan op basis van kennis van structuren en de bindingen in en tussen deeltjes eigenschappen van stoffen en materialen

VERKLAREN

en omgekeerd vanuit de eigenschappen van stoffen of materialen structuren

VOORSPELLEN

Verschil havo met vwo (2)

F1 Industriële processen HAVO: de kandidaat kan gegeven industriële processen

BESCHRIJVEN

rendementsberekeningen maken, en kan

AANGEVEN

in blokschema's, hoe aspecten van 'groene chemie' bij het ontwerp van een proces een rol spelen VWO: de kandidaat kan industriële processen

BESCHRIJVEN

berekeningen uitvoeren en voorstellen voor aanpassingen in blokschema's, hieraan

FORMULERENormuleren

en

BEOORDELEN

Domein B t/m G

• Domein A is verplicht voor CE en SE • Van domein B t/m G worden 60 % van de subdomeinen bevraagd op het CE. • De specificatie van deze 60 % met het domein A is de syllabus.

• De overige 40 % van de domein B t/m G worden beschreven in de Handreiking

Globale indeling domeinen

• Domein A Vaardigheden • Domeinen B t/m D (kern)concepten • Domeinen E t/m G context* gerelateerd *)De in de syllabus genoemde contexten mogen bij ce-opgaven als bekend verondersteld worden; andere contexten behoeven een toelichting

Rol van contexten

X-as: inrichting en vormgeving lesmateriaal (hoe) Y-as: selectie inhoud: wat wordt behandeld (wat)

Rol van contexten

Functionele contexten • Contexten die vastgelegd zijn in het examenprogramma F5 duurzaamheid & G2 gezondheid Didactische contexten • Contexten die gebruikt worden om kennis te illustreren of om kennis toe te passen

Context-Concept (1)

Context als illustratie • Context om kennis en vaardigheden toe te passen; conceptuele vakstructuur bepaalt inrichting en de leerinhoud vh lesmateriaal bijv. ontledingsreacties; toepassing fotopapier Context als verbinding • Context bepaalt de inrichting vh lesmateriaal; de conceptuele vakstructuur bepaalt de leerinhoud. Bijv. Wat hebben planten nodig? Zouten of Eet je gezond

Context-Concept (2)

Context centraal • Conceptuele vakstructuur wordt losgelaten; de context bepaalt de leerinhoud (de scooter van de 21 e eeuw); need-to-know Context op afstand • Het lesmateriaal is vormgegeven langs de conceptuele vakstructuur; de context bepaalt de leerinhoud (beroepscontext van een analist of diëtist)

Havo: WEL in 2007 – NIET in 2013

• Triviale namen • Neerslagreacties • Homologe reeks • Sterkte ox/red uit TB48 en rx voorspellen (C1 7&8) • Evenwichten (incl. sterk-zwak z/b) (wel SE C4) • Naamgeving organisch beperkt (B1 14&15) • Productie van ammoniak en aardolie • Waswerking van zeep

Havo: NIET in 2007 – WEL in 2013

• Micro-meso-macro (A12) • Nieuwe materialen (B4 & B5) • Substitutiereactie (C1.9) • Energieberekeningen (C3 1/5) • Balansen en kringlopen (C7 1&2) • Groene chemie (F1 & F2) • Duurzaamheid-brandstofcel-vergisting (F3 1&4)

Vwo: WEL in 2007 – NIET in 2013

• Triviale namen • Neerslagreacties • Elektronegativiteit • Oxideren primair/secundair alcohol • Stikstofkringloop • Verzeping • Zuur/base reactie voorspellen mbv TB49 • Amfolyten • Absorbtie spectra UV-VIS-IR • Titratiecurve, indicatorkeuze • Hoeveelheid stof mbv Lambert-Beer

Vwo: NIET in 2007 – WEL in 2013

• Micro-meso-macro (A12) • Deeltjesmodellen (B1 1/3 & 12/13) • Nieuwe materialen (B4 1&2 , E1.1) • VSEPR(B4.3)(Valentie-Schil-Elektronen-Paar-Repulsie) • Behoudswetten en kringlopen (C3) • Reactiemechanisme (C4 3/5) • Reactiewarmtes (C6 3&4) • Polymerisatiereacties (D3 2&3) • Groene Chemie(F2 1/3)(atoomefficiëntie/E-factor) • Duurzaamheid (F3 1&4) • Energieomzettingen (G3 1&2)

Pilotopgave NS CE VWO-2012-I

Opgave: Biodiesel uit plantaardig afval • Nieuw – vraag 21 (16/25): energie(verbruik) – Vraag 22: atoomefficiëntie • Alle vragen relevant voor de centrale context • (geleerde) concepten wendbaar toepassen – vraag 17, 18 en 25

Schoolhandreiking

• Invulling SE-deel – H8 vb van hoe scholen het ingevuld hebben – H2.4 overeenkomsten en verschillen havo/vwo

Aanleiding voor deze vernieuwing!

• •

maatschappelijke ontwikkelingen

meer instroom in kwantiteit bèta-techniek opleiding nodig: kwaliteit en snelle ontwikkelingen in wetenschap en technologie • • • • •

ambities, mede na knelpuntenanalyse

betere uitvoerbaarheid van de programma's meer succes van leerlingen in vervolgonderwijs meer samenhang binnen het vak en tussen de bètavakken meer relevantie en actualiteit geleerde concepten wendbaar kunnen gebruiken •

extra ambitie

blijvende vernieuwing bèta-onderwijs 37

Doel van brsp’s & vsp’s

missie

• • • bijdragen aan blijvende professionalisering van docenten in voortgezet en hoger onderwijs bijdragen aan blijvende ontwikkeling van het onderwijs in de bètavakken versterken van de aansluiting tussen vo en ho en zo bijdragen aan verhoging van studiesucces in het hoger onderwijs.

38

BRSP’s en VSP’s

Regio

Nijmegen Noord Den Haag – Delft Eindhoven Leiden Oost Limburg Utrecht Amsterdam Wageningen Zeeland

Universiteit

RU RUG TUD TU/e UL UT UM UU UvA / VU WUR

Hogeschool

HAN NHL, van Hall Larenstein, Hanze Hogeschool HHS, Betaknooppunt Fontys Hogescholen Hogeschool Leiden Saxion, Windesheim Technocentrum Zuid Limburg, HS Zuyd Hogeschool Utrecht HvA en InHolland-Alkmaar Van Hall Larenstein Hogeschool Zeeland 39

Informatie

• over invoering, syllabi en handreiking: www.betanova.nl

• over steunpunten: www.betasteunpunten.nl

• over voorbeeldlesmateriaal: www.nieuwescheikunde.nl

, www.examenexperiment.nl

, www.scheikundeinbedrijf.nl

en http://opencourseware.weblog.tudelft.nl

• over (pilot)examens www.cito.nl

40