Transcript Bijlage Zelf en Samenredzaam

Zelfredzaamheid
&
Samenredzaamheid
Eigen kracht herkennen, erkennen, benutten en ondersteunen
Lies Korevaar & Sandra Vos
Overzicht Les 1
•
•
•
•
•
•
Kennismaking
Overzicht lesprogramma
Korte terugblik Wmo
Introductie zelfredzaamheid
Oefening en nabespreking
Samenvatting en vooruitblik
2
Overzicht Lesprogramma
•
•
•
•
•
•
Les 1:
Les 2:
Les 3:
Les 4:
Les 5:
Les 6:
Introductie zelfredzaamheid
Zelfredzaamheid 2
Introductie samenredzaam
Samenredzaam 2
Oriënteren
Overall oefening
3
Kennismakingsvraag
Wat verstaat u onder zelfredzaam?
4
Korte terugblik Wmo
5
Ontwikkelingen (transities)
• Wet Werken naar Vermogen (WWNV)
• Decentralisatie jeugdzorg
• Passend onderwijs
• Transitie en Transformatie AWBZ naar
Wmo
6
Doelstelling van de Wmo
Het doel van de wet is MEEDOEN:
Jong, oud, gehandicapt, niet
gehandicapt; de samenleving is van
iedereen.
Wmo is participatiewet en geen zorgwet
7
Wmo
De Wmo is er op gericht om mensen
met een handicap als volwaardige
burgers mee te laten doen in de
samenleving
8
Vier maatschappelijke doelen
• Het bevorderen van zelfredzaamheid
• Het vergroten van participatie
• Het stimuleren van actief burgerschap
• Het verbeteren van sociale samenhang
9
Uitgangspunten Wmo
• Uitgaan en ondersteunen van eigen kracht,
eigen regie van burgers (met beperkingen)
• Benutten en ondersteunen van sociaal
netwerk/mantelzorgers
• Benutten en ondersteunen van vrijwilligers
• Zo min mogelijk professionele ondersteuning
10
Cliënten van de AWBZ naar de Wmo
(1-1-2014)
Totaal ongeveer 180.000 mensen
Naar grondslag:
• somatische aandoening
• psychogeriatrische problematiek
• psychiatrische stoornis
• verstandelijke handicap
• lichamelijke handicap
• zintuiglijke handicap
38.000
14.000
56.000
50.000
14.000
5.000
11
Gerichtheid
AWBZ
Wmo
Hulpverlening
Participatie
Cliënt
Wijkbewoner /
dorpsgenoot
Gedragsverandering
Rolfunctioneren
12
Paradigmawisseling
• Niét meer zórgen voor mensen, maar
uitgaan van eigen kracht
• Niet meer de overheid verantwoordelijk,
maar de burger zelf!
• Andere manier van kijken en handelen
13
Introductie Zelfredzaam
14
Oefening
Zelfredzaamheid,
zelfstandigheid en autonomie
15
Zelfredzaamheid
Het zichzelf kunnen redden, kunnen
helpen, bijv. van patiënten
Gevonden op
http://www.mijnwoordenboek.nl/vertaal/NL/NL/Zelfredzaamheid
16
Zelfredzaamheid
vs
Zelfstandigheid
17
• Zelfstandigheid / autonomie betekent dat
je woont in het huis van je keuze, dat je
zelf bepaalt wie je vrienden zijn en
wanneer je ze wilt zien, dat je kiest hoe je,
binnen beschikbare mogelijkheden, je dag
doorbrengt
• Zelfredzaamheid betekent dat je je eigen
huishouden kunt doen, dat je je vrienden
zonder hulp kunt opzoeken en dat je de
activiteiten die je op de dag wilt
ondernemen zelf kunt uitvoeren
18
• Vermindering van zelfredzaamheid
betekent niet dat er ook verlies van
zelfstandigheid / autonomie
plaatsvindt
19
Samenvatting en
vooruitblik op les 2
20
Les 2
Zelfredzaamheid 2
21
Overzicht Les 2
• Terugblik
• Vervolg zelfredzaamheid
• Oefening en nabespreking
• Samenvatting en vooruitblik
22
Terugblik les 1: Wmo
• Participatiewet
• Meedoen
• Participatie is rolfunctioneren
• Uitgaan en ondersteunen van eigen
kracht, eigen regie van burgers (met
beperkingen)
23
Terugblik les 1: zelfredzaam
• Participatiedoelen van burgers staan centraal
• Zelfredzaamheid vs zelfstandigheid/autonomie
• Eigenaarschap
• Benadrukken wat mensen zelf al kunnen en
doen (eigen kracht / zelfredzaamheid)
24
De Kanteling
Van
• verplicht zorgen vóór
naar
• compensatieplicht: gemeenten moeten beperkingen
compenseren zodat burgers kunnen participeren
Van
• claimgericht en aanbodgericht denken
(voorzieningen en hulpmiddelen)
naar
• vraaggericht en resultaatgericht werken
(zelfredzaamheid en participatie, maatwerk i.p.v.
standaardvoorzieningen)
13
Dit houdt in:
• Meer tijd voor een eerste gesprek
(‘keukentafelgesprek’)
• Vraagverheldering: wat wil de burger en
waarom?
• Verkennen van mogelijke oplossingen
• Gericht op eigen regie en
zelfredzaamheid
• Inzet sociaal netwerk en vrijwilligers
26
Oefening
Casus 2: Carla
27
Nabespreking
28
Participatie in wijk of dorp
• Participeren doe je in verschillende
rollen in (vaak verschillende)
omgevingen
• Om te kunnen vaststellen wat mensen
zelf kunnen en wat men aan
ondersteuning nodig heeft in een
bepaalde rol en omgeving, helpt het als
de burger zelf zijn/haar
participatiedoel(en) formuleerd
29
Voorbeelden participatiedoelen
• Ik wil de komende tijd met plezier blijven wonen in
mijn 2-kamer flat in Paddepoel te Groningen
• Ik wil in september 2013 een cursus Nederlands
gaan volgen in buurthuis X
• Ik wil in het najaar van 2013 vrijwilligerswerk gaan
doen in buurthuis x (koffie rondbrengen)
• Ik wil de komende jaren met succes en tevredenheid
mijn dochtertje opvoeden
30
Kenmerken van een participatiedoel
• Stuurt de diagnostiek
- openlijk onderzoeken wat de persoon/cliënt zelf wil
- vanaf het begin betrokkenheid v.d. persoon/cliënt
- grotere motivatie
• Vernauwt de richting van de diagnostiek
- i.p.v. alle mogelijke vaardigheden en
ondersteuning/hulpbronnen die de persoon/cliënt nodig
kan hebben, beperk je je tot die welke gerelateerd zijn aan
het halen/behouden van het eigen participatiedoel
31
Eigenaarschap
• Wie is de eigenaar van de wens en/of
het probleem?
• Wie is er eigenaar van het
ondersteuningsplan?
• Wie is er eigenaar van het
ondersteuningstraject?
32
Uitgangspunten
maatschappelijke participatie
Doel: burgerrol + omgeving
(van eigen voorkeur/keuze)
Vaardigheden + Hulpbronnen
Eigen
kracht
Mantelz./soc. netwerk
Vrijwilligers
Professionele
ondersteuning
Succes + Tevredenheid
33
Uitwerking casus Carla-1
Cursist Nederlandse taal in buurthuis
(van eigen voorkeur/keuze)
Vaardigheden + Hulpbronnen
Eigen
kracht
Mantelz./soc. netwerk
Vrijwilligers
Professionele
ondersteuning
Succes + Tevredenheid
34
Uitwerking casus Carla-2
Koffie rondbrengen in buurthuis
(van eigen voorkeur/keuze)
Vaardigheden + Hulpbronnen
Eigen
kracht
Mantelz./soc. netwerk
Vrijwilligers
Professionele
ondersteuning
Succes + Tevredenheid
35
Uitwerking casus Carla-3
Bewoner 2-kamer flat Paddepoel
(van eigen voorkeur/keuze)
Vaardigheden + Hulpbronnen
Eigen
kracht
Mantelz./soc. netwerk
Vrijwilligers
Professionele
ondersteuning
Succes + Tevredenheid
36
Uitwerking casus Carla-4
Opvoeden van mijn dochtertje (ouderrol)
(van eigen voorkeur/keuze)
Vaardigheden + Hulpbronnen
Eigen
kracht
Mantelz./soc. netwerk
Vrijwilligers
Professionele
ondersteuning
Succes + Tevredenheid
37
Uitwerking casus Carla-5
1x per maand schoonouders bezoeken
(van eigen voorkeur/keuze)
Vaardigheden + Hulpbronnen
Eigen
kracht
Mantelz./soc. netwerk
Vrijwilligers
Professionele
ondersteuning
Succes + Tevredenheid
38
Achterhalen van onmisbare
vaardigheden-1
Doel: Ik wil het komend halfjaar (tijdstermijn) eens
per maand mijn schoonouders (rol: schoondochter)
opzoeken, bij hun thuis (omgeving)
Gedragseisen vanuit de omgeving (schoonouders):
•
•
•
•
Afspraak maken
Erheen reizen
Terugreizen
Ouders begroeten
Praatje maken
Iets samen doen
Op de tijd letten
Afscheid nemen
39
Achterhalen van onmisbare
vaardigheden-2
Doel: Ik wil het komend halfjaar (tijdstermijn) eens per
maand mijn schoonouders (rol: schoondochter)
opzoeken, bij hun thuis (omgeving)
Persoonlijk belangrijk gedrag (vanuit Carla, geen eis
van de omgeving):
• Iets leuks of lekkers meebrengen
• Even alleen zijn om uit te rusten
40
Achterhalen van onmisbare
vaardigheden-3
Doel: Ik wil het komend halfjaar (tijdstermijn)
eens per maand mijn schoonouders (rol: schoondochter)
opzoeken, bij hun thuis (omgeving)
Achterhalen van vaardigheden:
(wat moet je doen om….)
Onmisbare vaardigheden:
• Een praatje maken over algemene onderwerpen
• Zeggen dat ik mijn rust nodig heb
41
Participatiedoelen Carla
• Ik wil in september 2012 een cursus Nederlands
gaan volgen in buurt X
• Ik wil in het najaar van 2012 vrijwilligerswerk gaan
doen in buurthuis X (koffie rondbrengen)
• Ik wil de komende tijd met plezier blijven wonen in
mijn 2-kamer flat in Paddepoel te Groningen
• Ik wil de komende jaren met succes en tevredenheid
de mijn dochtertje opvoeden
42
Uitgangspunten
maatschappelijke participatie
Doel: burgerrol + omgeving
(van eigen voorkeur/keuze)
Vaardigheden + Hulpbronnen
Eigen
kracht
Mantelz./soc. netwerk
Vrijwilligers
Professionele
ondersteuning
Succes + Tevredenheid
43
Samenvatting en vooruitblik
44
Les 3
Introductie samenredzaam
45
Overzicht Les 3
• Terugblik
• Introductie samenredzaam
• Oefening en nabespreking
• Samenvatting en vooruitblik
46
Terugblik les 1 en 2:
zelfredzaam
•
•
•
•
Participatiedoelen van burgers staan centraal
Zelfredzaamheid vs zelfstandigheid/autonomie
Eigenaarschap
Benadrukken wat mensen zelf al kunnen en
doen (eigen kracht / zelfredzaamheid)
• Onmisbare vaardigheden in relatie tot doel
(welke vaardigheden bezit men al en welke
kunnen nog worden geleerd)
47
Vraag
Wat verstaat u, bij de individuele
burger met een participatie- en/of
ondersteuningsvraag, onder
samenredzaamheid en hoe brengt
u het in de praktijk?
48
Samenredzaam
Jet Bussemaker (voormalig Staatssecretaris
van VWS) introduceerde Welzijn Nieuwe Stijl:
het uitgaan en mobiliseren van de kracht van
de burger en zijn omgeving
Het idee is dat eerst, waar mogelijk, mensen
uit het eigen netwerk en vrijwilligers bij de
ondersteuning worden betrokken, voordat
professionele hulp wordt ingeschakeld
49
Wat kan de burger/cliënt zelf doen en waarbij
heeft hij/zij hulp nodig?
• Helemaal zelf:
• Zelf met hulp van netwerk:
• Iemand anders moet het doen:
50
Casusoefening:
Heleen, een vrouw van 43 jaar oud, diagnose
schizofrenie, komt bij een vraag bij de gemeente voor
vervoer naar haar dagbesteding.
Dit wordt met ingang van 2014 niet meer vergoed
vanuit de AWBZ, maar via de Wmo.
Heleen doet vrijwilligerswerk (koffie rondbrengen) in
het buurthuis. Ze durft echter niet over straat en vraagt
om taxibriefjes, om zo 2x per week van huis naar het
buurthuis gebracht te worden.
Hoe pakken jullie dit aan in het kader van
samenredzaam?
51
Nabespreking
52
Uitwerking casuïstiek-1
Koffie rondbrengen in buurthuis
(van eigen voorkeur/keuze)
Vaardigheden + Hulpbronnen
Eigen
kracht
Mantelz./soc. netwerk
Vrijwilligers
Professionele
ondersteuning
Succes + Tevredenheid
53
HULPBRONNEN / ONDERSTEUNERS KIEZEN
Ga na aan welke eisen de gewenste
hulpbron/ondersteuning vanuit het
perspectief van de burger/cliënt moet
voldoen, m.b.t.:
• Toegankelijkheid (beschikbaar)
• Deskundigheid/kwaliteit van de
hulpbron
• Persoonlijk contact (relatie)
54
Brainstorm welke
perso(o)n(en) uit het eigen
netwerk of vanuit
vrijwilligersorganisatie(s) in
aanmerking komen en wie
het meest voldoet aan de
geformuleerde criteria
55
Vervoer
Hulpbron
Toegank.
Kwalit.
Pers.
Totaal
Broer
1
5
5
11
Buren
3
3
3
9
Medebezoekers
buurthuis
5
5
3
13
Schoonoud.
1
5
1
7
O.V.
3
1
1
5
Vrienden
1
1
3
5
56
Samenvatting en vooruitblik
57
Les 4
Samenredzaam 2
58
Overzicht Les 4
• Terugblik
• Samenredzaam 2
• Oefening en nabespreking
• Samenvatting en vooruitblik
59
Terugblik les 1-3
•
•
•
•
Participatiedoelen van burgers staan centraal
Zelfredzaamheid vs zelfstandigheid/autonomie
Eigenaarschap
Benadrukken wat mensen zelf al kunnen en
doen (eigen kracht / zelfredzaamheid)
• Introductie samenredzaamheid
• Inventariseren en selecteren van de meest
geschikte hulpbron uit het eigen netwerk
60
Vraag:
Als burgers/cliënten
meerdere participatiedoelen
stellen, hoe stel je dan samen
vast welke doelen voor de
burger prioriteit hebben?
61
Participatiedoelen Heleen
Heleen, een vrouw van 43 jaar oud heeft de diagnose
schizofrenie en woont op zichzelf in een 2-kamer flat. In
overleg met Heleen zijn de volgende doelen opgesteld
• Ik wil vanaf september a.s. 2x per week gaan
koffiedrinken in buurthuis X
• Ik wil in het komende najaar vrijwilligerswerk gaan
doen in buurthuis X (koffie rondbrengen)
• Ik wil de komende tijd met plezier blijven wonen in
mijn 2-kamer flat
• Ik wil het komend halfjaar 1x per maand mijn
ouders opzoeken
62
Uitgangspunten
maatschappelijke participatie
Doel: burgerrol + omgeving
(van eigen voorkeur/keuze)
Vaardigheden + Hulpbronnen
Eigen
kracht
Mantelz./soc. netwerk
Vrijwilligers
Professionele
ondersteuning
Succes + Tevredenheid
63
Prioriteiten stellen
Activiteiten
• Urgentie vaststellen
• Motivatie vaststellen
• Haalbaarheid bepalen
• Aanwezige ondersteuning bepalen
64
Uitdelen hand outs
(bijlage 3)
65
Samenvatting en vooruitblik
66
Les 5
Oriënteren
67
Overzicht Les 5
• Korte terugblik
• Introductie contact maken en oriënteren
• Pauze
• Oefening en nabespreking
• Samenvatting en vooruitblik
68
Terugblik les 1-4
•
•
•
•
Participatiedoelen van burgers staan centraal
Zelfredzaamheid vs zelfstandigheid/autonomie
Eigenaarschap
Benadrukken wat mensen zelf al kunnen en
doen (eigen kracht / zelfredzaamheid)
• Introductie samenredzaamheid
• Inventariseren en selecteren van de meest
geschikte hulpbron uit het eigen netwerk
• Prioriteiten stellen
69
Contact maken
70
Bondgenootschap
In de eerste plaats uitgaan van
wat de burger/cliënt met ons en
anderen verbindt, en niet van
datgene wat hem van ons en
anderen onderscheidt
71
Referentiekader van de
burger/cliënt als uitgangspunt
nemen
Ieder mens wil zich eerst
gehoord voelen
72
Veel hulpverleners praten met
cliënten en luisteren naar
zichzelf
73
Oriënteren
74
DE BURGER/CLIËNT COACHEN
Definitie
De burger/cliënt coachen wil zeggen dat men het doen van onderzoek en
het verkrijgen van inzicht door de burger/cliënt zelf bevordert en
vergemakkelijkt
Nut
Door het coachen van de burger/cliënt wordt de cliënt zelf actief
betrokken bij de (inventariserende) gesprekken
Vaardigheden
• Oriënteren
• Informatie vragen
• Begrip tonen
• Van mening verschillen
Gebruik
•Wanneer u (inventariserende) gesprekken hebt met de burger/cliënt
75
Oriënteren:
• Onderdeel van contact maken
• Een activiteit om het gesprek te
structureren
• De wijkbewoner vertellen wat
bedoeling en opbouw van het
gesprek is
76
Oriënteren
Nut:
• De wijkbewoner is op de hoogte van
doel, inhoud en verloop gesprek
• De wijkbewoner is gelijkwaardig
gesprekspartner, geen object van
dienstverlening
• Versterkt de interactie en
betrokkenheid
77
INFORMATIE BIJ HET ORIËNTEREN
Wat?
Een beschrijving van de activiteit “keukentafelgesprek”
Waarom?
Het nut van de activiteit “keukentafelgesprek”
Rollen
De taken van de werker en de taken van de
wijkbewoner tijdens de activiteit “keukentafelgesprek”
78
Oefening:
Oriënteer uw collega naast u
op het “keukentafelgesprek”
(doel en werkwijze)
79
Nabespreking
80
PROCEDURE: HOE DE WIJKBEWONER
TE ORIËNTEREN
1. Duidelijk krijgen wat de wijkbewoner/cliënt van de
activiteit afweet
2. De activiteit beschrijven
3. Een voorbeeld of een resultaat van de activiteit laten
zien of vertellen
4. Het nut van de activiteit uitleggen en de rollen van
de wijkbewoner/cliënt en de werker beschrijven
5. Nog eens kijken of de wijkbewoner/cliënt de rollen
begrijpt
81
Samenvatting en vooruitblik
82
Les 6
Overall oefening
&
Evaluatie
83
Overzicht Les 6
• Terugblik
• Overall oefening en nabespreking
• Evaluatie
84
Terugblik les 1-5
85
Doelstelling van de Wmo
Het doel van de wet is MEEDOEN:
Jong, oud, gehandicapt, niet
gehandicapt; de samenleving is van
iedereen.
Wmo is participatiewet en geen zorgwet
Uitgangspunten Wmo
• Uitgaan en ondersteunen van eigen kracht,
eigen regie van burgers (met beperkingen)
• Benutten en ondersteunen van sociaal
netwerk/mantelzorgers
• Benutten en ondersteunen van vrijwilligers
• Zo min mogelijk professionele ondersteuning
87
Gerichtheid
AWBZ
Wmo
Hulpverlening
Participatie
Cliënt
Wijkbewoner /
dorpsgenoot
Gedragsverandering
Rolfunctioneren
88
VAK-mensen Wmo
• Vaardigheden
• Attitude
• Kennis
89
Kwaliteitskenmerken voor professioneel handelen in welzijn en zorg
Gebaseerd op de Professionaliteit verankerd en de 8 bakens van VWS
•
•
•
•
•
Respectvolle bejegenen
Vraaggericht werken
Signaleren en eropaf
Informeren
Ontwikkelingsgericht ondersteunen: eigen kracht en
regie
• Formeel en informeel ondersteunen
• Balans van collectief en individueel aanbod
• Resultaatgericht werken
• Integraal werken
Mei 2012
90
Terugblik: zelfredzaam
•
•
•
•
Participatiedoelen van burgers staan centraal
Zelfredzaamheid vs zelfstandigheid/autonomie
Eigenaarschap
Benadrukken wat mensen zelf al kunnen en
doen (eigen kracht / zelfredzaamheid)
• Onmisbare vaardigheden in relatie tot
participatiedoel
91
Terugblik: samenredzaam
• Ook bij samenredzaam eigen regie
burger/cliënt in acht nemen
• Hulpbronnen/ondersteuners selecteren
• Bij meerdere participatiedoelen en/of
ondersteuningsdoelen (m.b.t.
participatiedoelen): prioriteiten stellen
92
Terugblik les 5
• Contact maken
• Oriënteren op doel en werkwijze gesprek
93
Overall oefening
Casus 3: Carla
94
Uitgangspunten
maatschappelijke participatie
Participatiedoel: burgerrol + omgeving
(van eigen voorkeur/keuze)
Vaardigheden + Hulpbronnen
Eigen
kracht /
Zelfredz.
Mantelz./soc. netwerk
Vrijwilligers
Professionele
ondersteuning
Succes + Tevredenheid
95
Casus 3: Carla
Contact maken/band scheppen
• Oriënteer de burger(s)/cliënt(en) op het doel en de werkwijze van
het gesprek
Wat wil en kan Carla m.b.t. de participatiedoelen:
• Helemaal zelf: onmisbare vaardigheden achterhalen
• Zelf met hulp: ondersteuning selecteren
• Iemand anders moet het doen: hulpbronnen selecteren
Wat willen de gezinsleden doen (meedoen & bijdragen)?
• Participatiedoelen verkennen en kiezen
Gebruik alle behandelde elementen uit de eerste vijf lessen in
de oefening
96
Deel uit hand out
Checklist werkwijze Wmo /
Welzijn nieuwe stijl
(bijlage 3)
97
Nabespreking
98
Evaluatie
Wat zijn de bevindingen van het
lesprogramma? Maak hierbij gebruik van
de drie B’s:
* Bekend: Wat deed ik al?
* Besluiten: Wat doe ik niet meer?
* Bereiken: Wat ga ik anders doen?
(Van Biene 2005)
99
Achtergrondinformatie
100
Publicaties
•
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2011), Welzijn Nieuwe Stijl;
Link naar brochure in pdf-formaat:
http://www.invoeringwmo.nl/sites/default/documenten/Brochure_WNS.pdf
•
Dam C. van & Vlaar P. (2010). Handreiking professioneel ondersteunen.
Utrecht, Movisie.
http://www.movisie.nl/smartsite.dws?ch=def&id=134457
•
•
Brink, C., Lucassen, A., Poll, A. (2011), Inventarisatie zelfregie, methoden voor
professionals die werken met mensen in kwetsbare situaties, MOVISIE,
www.movisie.nl
•
Huber, M. en Bouwes, T. (redactie), (2011), Samensturing in de
maatschappelijke opvang. (eindredactie MOVISIE); www.wmowerkplaatsen.nl
•
Movisie (2010), Leaflet Werken aan Zelfregie;
http://www.movisie.nl/onderwerpen/zelfregie/docs/Leaflet_zelfregie%20okt10%
20def.pdf
101
Relevante websites:
• www.invoeringwmo.nl (heel veel over de Wmo)
• www.vng.nl/dekanteling
• www.movisie.nl (kennisinstituut voor welzijn en
zorg)
• www.wmowerkplaatsen.nl (website Wmo
Werkplaatsen)
• www.cg-raad.nl/wij_werken_aan/wmo/
kanteling/index.php
• www.zorgwelzijn.nl (platform en nieuwsbrief voor
professionals in zorg en welzijn)
• Google  nieuwsbrief Wmo  je krijgt een wereld
aan nieuwsbrieven van allerlei gemeenten en
instellingen over de Wmo.
102
Afsluiting
103