ASPEKT SZTUCZNEJ INTELIGENCJI
Download
Report
Transcript ASPEKT SZTUCZNEJ INTELIGENCJI
Stres jest odpowiedzią organizmu na zmiany środowiska zewnętrznego i
wewnętrznego (tzw. Stresory).
Stresory zewnętrzne to najczęściej wyzwania związane z funkcjonowaniem
w określonych warunkach społecznych jak i wydarzenia traumatyczne.
Stresory wewnętrzne to zwykle zaburzenia homeostazy organizmu.
Można powiedzieć, że jest on problemem interdyscyplinarnym i
rozpatrujemy go w różnych aspektach m.In. :
•Neurologicznym
•Psychologicznym
•Sztucznej inteligencji
•Antropologii i filozofii
ASPEKT NEURONAUKOWY
Stres z punktu widzenia neuronaukowego to zespół
reakcji charakteryzujących się określonymi
mechanizmami i umiejscowieniem w ośrodkowym
układzie nerwowym.
Odpowiedź organizmu na warunki stresujące(stresory)
realizowana jest głównie przez układ współczulnonadnerczowy oraz układ podwzgórze – przysadka –
nadnercza.
Za reakcję stresową odpowiadają również układ
limbiczny, ośrodkowe drogi monoaminergiczne oraz
układ immunologiczny.
Stopień pobudzenia powyższych układów odpowiada za
poziom intensywność reakcji stresowej.
1. Układ współczulno-nadnerczowy (SAM)
(sympathetic – odrenomendullary) część współczulna autonomicznego układu nerwowego
Układ SAM jest uruchamiany już
w pierwszej minucie reakcji
stresowej.
Celem jego działania jest
natychmiastowe rozwiązanie
reakcji stresowej.
Głównym ośrodkiem
kontrolującym działanie układu
współczulno-nadnerczowego
jest jądro miejsca sinawego.
Neurohormony biorące udział w układzie SAM to :
Noradrenalina (wydzielana przez komórki pozazwojowe)
Katecholaminy (wydzielane przez komórki nadnerczy)
Powyższe hormony działając na narządy ciała przygotowując organizm
do podjęcia aktywności tzw. reakcji walki/ucieczki, jest to realizowane
przez:
Przyśpieszenie akcji i zwiększenie wyrzutu serca
Przyśpieszenie oddechu
Rozszerzenie źrenic
Ustanie procesów trawiennych
Redystrybucja krwi – odpływ krwi ze skóry do mięśni szkieletowych jak i rozszerzenie
naczyń krwionośnych co prowadzi do lepszej wydolności ruchowej
Zwiększenie stężenia glukozy we krwi, która
2. Aktywacja systemu podwzgórze – przysadka – nadnercza [tzw. oś HPA]
(HPA – hypotholamic – pitnitary – adrenocortical)
Oś HPA odgrywa podstawową rolę w
przygotowaniu organizmu do funkcjonowania
w sytuacji stresowej, oraz nadzoruje reakcję
organizmu na stres.
Aktywacja sytemu podwzgórze – przysadka –
nadnercza, następuję po kilku minutach lub
godzinach od pojawienia się stresora.
Natomiast skutki jego działania utrzymują się
nawet do kilku dni.
Zaburzenia funkcjonowania osi HPA występują
w wypadku przewlekłego stresu, również w
chorobach psychicznych takich jak depresja
czy pourazowe zaburzenia stresowe.
W jaki sposób przebiega reakcja osi HPA:
I. Reakcja stresowa w mózgu rozpoczyna się od aktywacji podwzgórza – jądro
okołomorowe podwzgórza rozpoczyna produkowanie kortykoliberyny i arninowazopresyny, a następnie wydziela je do krążenia wrotnego przysadki.
Podwzgórze - część podkorowa mózgowia. Składa się z wielu jąder spełniających szereg
istotnych funkcji. Odbiera stresory fizykalne i psychiczne, a następnie aktywuje reakcję
stresową. Przy czym podwzgórze rozpoczyna pracę o ile zostanie pobudzone przez inne
obszary mózgu m.in. miejsce sinawe
II. Aktywowana przysadka wydziela hormon kortykotropowy, który z kolei pobudza
nadnercza do produkcji glikokortykoidów [głównie kortyzolu].
Przysadka - gruczoł dokrewny, zlokalizowana wewnątrz czaszki w okolicy kostnego za
głębienia nazywanego siodłem tureckim. Funkcjonalnie przysadka jest ściśle związana z
podwzgórzem.
III. Glukokortykoidy działają dalej w przestrzeni komórek.
Glukokokortykoidy
Aktywują i utrzymują inne mechanizmy stresu – m. in.
mechanizm walki/ucieczki
Zwalniają działanie małoznaczących w reakcji
stresowej funkcji organizmu
Utrzymują mechanizm stresu na odpowiednim
poziomie
Dzięki istnieniu ujemnego sprzężenia zwrotnego
odpowiadają za hamowanie i wygaszenie reakcji
stresowej. Stopień wygaszenia czynności przysadki i
podwzgórza jest proporcjonalny do stężenia
glikokortykoidów we krwi.
Kortyzol zwiększa stężenie glukozy we krwi, co jest
dodatkowym źródłem energii; powoduje zmianę
przetwarzania informacji przez zmysły – zmniejsza
wrażliwość czyli zdolność do odbioru najsłabszych
bodźców, natomiast zwiększa zdolność rozróżniania
bodźców.
Schemat działania układu podwzgórze-przysadka-nadnercza
Neurohormon stresu – kortykoliberyna [CRH] uważana jest za jeden z
decydujących aktywatorów reakcji organizmu na stres – rozpoczyna,
reguluje i hamuje odpowiedz osi HPA na bodźce stresujące. Kortykoliberyna
jest odpowiedzialna za aktywację zachowań lękowych, wygaszeniu apetytu
i aktywności seksualnej. Podczas reakcji stresowej CRH obecna jest również
w innych ośrodkach mózgu (poza podwzgórzem) są to;
Kora czołowa
Zakręt obręczy
Jądro centralne ciała migdałowatego
Jądro półleżące
Okołowodociągowa substancja szara
Miejsce sinawe
Jądra szwu
Inne struktury mózgu biorące udział w reakcji stresowej:
Miejsce sinawe– jądro pnia mózgu, położone z tyłu mostu jest ważnym elementem reakcji stresowej. Zostaje
aktywowane przez stresory fizykalne (np. hipoglikemia, spadek
ciśnienia krwi, objętości krwi, zaburzenia termoregulacji) jak i
stresory psychologiczne. Miejsce sinawe wysyła informacje do
podwzgórza przez co aktywuje oś HPA. Współpracując z
ciałem migdałowatym wzmacnia zachowania lękowe,
natomiast powiązanie z korą przedczołową optymalizuje jej
pracę: poprawia czujność i selektywność uwagi.
Ciało migdałowate - część układu limbicznego, ośrodek
mózgowy, zlokalizowany między biegunem skroniowym półkuli
mózgu a rogiem dolnym komory bocznej . Ciało migdałowate
jako że odpowiada za pamięć emocjonalną, bierze udział w
rozpoznaniu stresora , nadaje mu znaczenie emocjonalne oraz
dopasowuje odpowiednie wzorce reakcji, współpracuje z
podwzgórzem i miejscem sinawym.
Hipokamp – nieduża struktura umieszczona w płacie skroniowym kory
mózgowej kresomózgowia. Hipokamp jest odpowiedzialny za czynności
pamięciowe, dzięki czemu pomaga w rozpoznaniu stresora i
zastosowaniu odpowiedniej strategii. Jest też odpowiedzialny za
regulację procesu osi HPA. Pod wpływem silnych, przewlekłych stresów
czynności hipokampu mogą zostać zahamowane; w skrajnych
przypadkach może dojść do jego zaniku.
Kora przedczołowa – część płata czołowego, leżąca najbardziej z
przodu i obejmująca okolicę oczodołową kory mózgu. Kora
przedczołowa odpowiada za hamowanie lub odblokowywanie
podległych jej starszych ewolucyjnie części mózgu. W reakcji stresowej
pozwala za dokładne rozpoznanie czynnika stresującego oraz wybór
odpowiedniej drogi działania oraz kontrolowanie przebiegu reakcji
stresowej.
ASPEKT PSYCHOLOGICZNY
Stres psychologiczny nie doczekał się uniwersalnej definicji,
w powszechnym odbiorze jest uważany za zjawisko szkodliwe.
W rzeczywistości działanie niepożądane przynosi jedynie stres
zbyt silny lub zbyt długotrwały.
Stres umiarkowany zwiększa możliwości radzenia sobie z wymaganiami
adaptacyjnymi otoczenia, dzięki czemu umożliwia rozwój psychiczny. Wielu
badaczy zjawiska określa go jako podstawowy czynnik rozwoju.
Stres długotrwały przyczynia się do rozwoju zaburzeń psychicznych, takich
jak: zaburzenia lękowe i depresyjne, stres traumatyczny stwarza ryzyko zespołu
stresu pourazowego oraz w szczególnych przypadkach zaburzeń osobowości.
Psychologia stresu
1.
2.
3.
Obecnie można wyróżnić trzy główne sposoby ujmowania stresu
psychologicznego:
Stres rozumiany jako bodziec - trudna sytuacja
np. rozwód, śmierć bliskiej osoby, choroba, zmiana pracy.
Nagromadzenie negatywnych wydarzeń życiowych osłabia
mechanizmy adaptacyjne i zdrowie, czyniąc organizm
podatnym na choroby psychiczne i somatyczne.
Stres jako reakcje wewnętrzne człowieka, zwłaszcza reakcje
emocjonalne, przyczyną tego może być podatność na
choroby (np. depresja) w zależności od indywidualnych
predyspozycji.
Stres jako relacja (interakcja) pomiędzy wymogami
zewnętrznymi a możliwościami człowieka, w zależności od
czasu trwania wpływa na funkcjonowanie psychiczne,
społeczne i somatyczne.
Fazy stresu
Faza mobilizacji
Polega na aktywizacji procesów psychologicznych pod wpływem umiarkowanego
stresu. Człowiek szybciej, skuteczniej i intensywniej spostrzega, myśli, koncentruje się.
Faza rozstrojenia
Pod wpływem przedłużającego się i silniejszego stresu następuje obniżenie
poziomu czynności psychicznych. Człowiek ma problem z koncentracją uwagi,
logicznym myśleniem i przewidywaniem konsekwencji własnych poczynań. Widać
wyraźne oznaki lęku, gniewu, złości i irytacji.
Faza destrukcji
Człowiek jest niezdolny do prawidłowego wykonania każdej czynności pod
wpływem długotrwałego i intensywnego stresu. Spada motywacja do działania i
adekwatnej oceny sytuacji. Człowiek ma tendencje do poddawania się, ucieczki,
płaczu, agresji, autoagresji lub w sposób gwałtowny szuka pomocy.
Wykres przebiegu reakcji stresowej
Przyczyny stresu
wywołują szereg objawów o charakterze:
fizjologicznym, np.: palpitacje serca, trudności w
oddychaniu, osłabienie, bezsenność,
bladość, migreny, niestrawność, wzmożone
pocenie się;
psychologicznym, np.: gniew, złość, rozdrażnienie,
nerwowość, lęk, obawa, wstyd,
zakłopotanie, depresja, złe
samopoczucie, poczucie winy, zazdrość,
niezdolność do koncentracji,
behawioralnym, np.: agresja, bierność, skłonność
do irytacji, trudności z mówieniem, drżenie, tiki
nerwowe, wysoki i nerwowy śmiech, zgrzytanie
zębami, obgryzanie paznokci, zakłócony rytm snu
Zespół stresu pourazowego
Pojawia się on po silnych, traumatycznych przeżyciach, które
mogą w pewnym stopniu zaburzyć funkcjonowanie
psychiczne człowieka,
np. osoby które wróciły z wojny, doświadczenie gwałtu,
przemocy, tortury. W związku z tym zjawiskiem w psychiatrii i
psychologii pojawia się nowa jednostka nozologiczna zespół stresu pourazowego, znana w literaturze jako PostTraumatic Stress Disorder (PTSD).
Konsekwencjami PTSD są zaburzenia z zasypianiem lub snem,
trudności w koncentracji, drażliwość, wybuchy gniewu i
złości, a także silne napięcie wywołane każdym
wspomnieniem o wydarzeniu, czy też przedmiotem który się z
tym wydarzeniem kojarzy.
Depresja
Jej przyczyną może być stres, ponieważ osoby, które są narażone na duży
stres przestają o siebie dbać, mało śpią, piją więcej alkoholu, niezdrowo się
odżywiają a to może prowadzić do depresji.
Stres może być także skutkiem tej choroby, ponieważ człowiek jest w stałym
związku z otoczeniem, zarówno odbiera z niego sygnały, jak i sam je wysyła.
Tak jak nieprzewidziane wydarzenia są sytuacjami niezależnymi od chorego
i polegają na odbieraniu stresu z otoczenia, tak człowiek wywiera na swoje
otoczenie wpływ, wywołując sytuacje od niego zależne.
Osoba chora izoluje się od bliskich, zrywa często relacje z otoczeniem,
ma problemy w pracy, z bliskimi konflikty rozwiązuje zawsze w ten sam
sposób, co dodatkowo nakręca kolejne zmartwienia. Nie radzi sobie z tym,
co ją spotyka. Można by powiedzieć, że depresja, sama w sobie, przyczynia
się do zwiększenia stresu.
Radzenie sobie ze stresem
Nie ma jednej, uniwersalnej recepty, skutecznego
sposobu, przepisu na poradzenie sobie , pokonanie
stresu. Zależy to od człowieka, w jakim jest stanie
psychicznym i fizycznym, jaką ma osobowość i w jakim
środowisku żyje. Niektórzy kiedy są narażeni na stres
uprawiają sport , inni robią coś co ich relaksuje.
ASPEKT SZTUCZNEJ INTELIGENCJI
PROBLEM STRESU JEST UZNAWANY ZA JEDEN Z GŁÓWNYCH CZYNNIKÓW
PROWADZĄCYCH DO WIDMA PROBLEMÓW ZDROWOTNYCH. DZIŚ
DIAGNOZA W DUŻEJ MIERZE ZALEŻY OD TEGO JAK DOŚWIADCZONY LEKARZ
INTERPRETUJE POMIARY. KOMPUTEROWE WSPOMAGANIE SYSTEMÓW
SZTUCZNEJ INTELIGENCJI W DIAGNOSTYCE STRESU UMOŻLIWIŁOBY BARDZIEJ
OBIEKTYWNĄ I SPÓJNĄ DIAGNOZĘ.
System detekcji stresu opiera się na podstawie
sygnałów fizjologicznych takich jak:
reakcja skóry ( GSR galwaniczna ),
częstości akcji serca (HR) ,
temperatury ciała ,
napięcia mięśni ,
ciśnienia krwi
Odpowiedź z czujników odzwierciedla reakcję umysłu i ciała do
stresujących wydarzeń . Niektóre osoby mogą różnie reagować na
stresujące wydarzenia ze względu na stan ciała, wiek , płeć i
doświadczenie.
Dynamiczny rozwój technik
komputerowych udostępnia szeroki
zakres badań pomiaru stresu lub walki z nim.
Obecnie udostępnionych jest wiele
programów, które w sposób szczegółowy
dokonują ich pomiaru. Niepewność i
złożoność istnieje, i trzeba ją uwzględnić
podczas definicji stresu. Wynik obecnych
badań komputerowych poprawia dawne
podejścia w dobrze znanych technikach
uczenia maszynowego jak SVM. k NN, GMM i
Linear Discriminant.
PRZYKŁADOWE
PROGRAMY
KOMPUTEROWE
STONE
Stone jest urządzeniem opartym na technologii biofeedback, która została opracowana w
amerykańskim NASA. Naukowcy opracowali narzędzie, by astronauci wysyłani w misje
kosmiczną, podróżując przez wiele dni, w kilka osób przebywając w ciasnej rakiecie kontrolowali
swoje emocje i zachowania. Byli zdolni do działania niezależnie od zastanych warunków. Tak
narodził się biofeedback. Polskie tłumaczenie tego hasła to biologiczne sprzężenie zwrotne.
Rozkładając na części:
Biologiczne: z udziałem organizmu żywego (człowieka).
Sprzężenie: wymiana informacji między człowiekiem i maszyną.
Zwrotne: informacje po odczycie przez maszynę
zostają przekazane człowiekowi, pod ich wpływem
człowiek zmienia swoje wyniki i przekazuje je
maszynie. Powstaje koło obiegu informacji.
Gra z własnym umysłem bez użycia
klawiatury czy myszy.
Korzystanie z systemu Stone polega na:
•
•
•
założeniu czujnika
i podłączeniu do
komputera,
uruchomieniu
wybranej gry,
sterowaniu grą
używając jedynie
mocy umysłu,
kontrolując
poziom swojego
stresu
System Stone składa się z urządzenia (przystawki do komputera) oraz gier i programów.
Wiedzę o stanie umysłu czerpie dzięki czujnikowi, zakładanemu na ucho albo na palec ręki.
Wariograf
Wykrywacz kłamstw został wynaleziony w 1921 roku przez Johana
Augustus Larsona.
Jest to urządzenie, które służy do analizowania fizjologicznych
reakcji organizmu człowieka. Wariograf znalazł duże zastosowanie
w pracy organów ścigania jako narzędzie kryminalistyczne.
Rejestruje on różne reakcje organizmu w sytuacji stresu
wywołanego oszustwem.
„Badania pokazują, że kiedy kłamiemy, poziom pobudzenia
emocjonalnego i fizjologicznego wzrasta. Te niewyczuwalne przez
nas samych subtelne zmiany fizjologiczne są monitorowane przez
poligraf. Kłamiąc, w niezauważalny dla samych siebie sposób
pocimy się, dlatego podstawowym wskaźnikiem dla wariografu jest
intensywność pocenia się. Urządzenie kontroluje również szereg
innych reakcji fizjologicznych takich jak tętno, częstość oddechu
lub ciśnienie"
- psycholog dr Tomasz Witkowski ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu, który zajmuje się psychologią kłamstwa.
Virtual Battlespace 2 (VBS2)
Virtual Battlespace 2 (VBS2) to model sztucznej inteligencji, który jest
symulatorem pola walki, usprawnia on zachowanie się żołnierzy (botów),
mają na nie wpływ wszelkiego rodzaju czynniki psychologiczne oraz stres
bojowy. Poprzez zastosowane algorytmy zachowań obiektów w środowisku
symulacyjnym umożliwia się budowanie zaawansowanych scenariuszy.
Wyszczególnione są różnorodne czynniki, które mają wpływ na
zachowanie żołnierzy na polu walki, w szczególności w
warunkach stresu bojowego. Zaprezentowano
możliwość zastosowania sieci neuronowych.
Programy redukujące objawy stresu
Aby ułatwić pracę z kwestionariuszami, stworzono przeróżne programy
komputerowe, które wykonają za lekarza wszystkie arytmetyczne czynności.
Istnieją również takie, które po samodzielnym zainstalowaniu możemy
używać do niwelowania stresu i jego objawów. Nie wymaga to
bezpośredniego badania pracownika czy eksperta. Programy do
łagodzenia objawów stresu to np.
Crystal Clear
czy
Energy Booster.
STRES W KATEGORIACH
ANTROPOLOGII I FILOZOFII
"Epoka Stresu"
Pojęcie stres zostało wprowadzone w latach trzydziestych naszego wieku
przez kanadyjskiego uczonego Hansa Hugona Saly'ea, który przy
badaniu tego zjawiska poświęcił 50 lat pracy naukowej.
Pojęcie stresu ma fundamentalne znaczenie dla ogólnych zagadnień
społecznych i często bywa w sposób podporządkowany określonemu
światopoglądowi :
- konceptualizowane;
- kształtowane;
- przekształcane.
Wizja stresu stanowi funkcje naukowego podejścia i nacisków
społecznych, co za tym idzie, nie wynika tylko z aktywności czysto
naukowej.
Przeszłość ma znaczący wpływ na wyznaczenie
granic tego pojęcia. Koncepcja stresu
funkcjonująca obecnie ukształtowała się w
okresie czasu, w którym miały miejsce dwie
wojny światowe i długa zimna wojna. Stawką
nie była wyłącznie dominacja, ale także
przetrwanie gatunku ludzkiego.
W okresie kiedy przodowała teoria
psychoanalizy mogło być postrzegane tylko
przez pryzmat jej analizy. Freudowskie pojęcie
lęku można uznać za przygotowanie gruntu dla
tego co dziś rozumiemy pod ogólniejszym i
szerszym znaczeniowo określeniem "stres".
Obecnie stres jest interpretowany głównie w kategoriach poznawczych.
W kwestii tej podejście psychologii odbiega od tego przyjmowanego w
socjologii i psychiatrii. Trudno założyć, że któraś ze stron ma absolutną
rację, wtedy pojęcie stresu będzie niepełne, bedzię widoczny tylko jego
fragment.
Stres można przedstawić jako:
- stres istniejący w umyśle
- stres jako element środowiska
- stres jako element życia codziennego
Jako, że zestaw stosowanych metod wynika z
perspektywy teoretycznej, paradygmat może być
pochodną stosowanych metod.
Badania psychologiczne splotły sie z metodą kwestionariuszową, która została oparta
na dwóch pionierskich pracach:
•
•
Janet Taylor Spence (1985) C.D. Spielberga (1966; 1972)
Opracowane zostały przez nich rzetelne kwestionariusze mające na celu pomiar lęku
jako stanu.
Metoda wykorzystana w kwestionariuszach pozwalała na kwantyfikacje reakcji
stresowej, czego za pomocą metody psychoanalitycznej nie dało się zrobić.
Spielberg dokonał jasnego rozróżnienia pomiędzy stanem a cechą:
Stan lęku – emocjonalna ekspresja lęku w danym momencie.
Cecha lęku – ogólna tendencja do lęku, charakteryzująca osobowość danego
człowieka
Paradygmat, czyli motyw przewodni epoki kształtuje rdzeń przekonań i systemu
wartości ludzi żyjących w danym okresie. Tak jak motywem przewodnim epoki
oświecenia był rozum, tak naszym obecnym jest stres.
Za epokę poprzedzającą epokę stresu można uznać epokę atomową.
Za najważniejsze powody stresu można uznać:
- strata osób bliskich
- krzywda
- separacja
McGrath (1970) zdefiniował stres jako "poważne
zakłócenie równowagi pomiędzy wymogami
środowiskowymi, a zdolnością organizmu do
reakcji".
Artykuł z 6 czerwca 1983 roku zamieszczony w
"Time Magazine" określił społeczeństwo jako
przytłoczone wymogami dotyczącymi zasobów i
zagrożeniami dla dobrostanu.
Można zauważyć tutaj zbieżność pomiędzy
naukowymi, a popularnymi opisami stresu.
Definicja Howarda Kaplana
(1983):
Stres psychospołeczny
"odzwierciedla niezdolność
podmiotu do uniknięcia lub
osłabienia percepcji, wspominania,
antycypowania czy wyobrażania
sobie niepożądanych okoliczności –
takich, które w rzeczywistości lub w
fantazjach oznaczają wielką i/lub
narastającą rozbieżność z
pożądanymi (cenionymi) stanami
doświadczeniowymi, a w efekcie
budzą potrzebę dążenia do tych
cenionych stanów".
Bibliografia (neurologia)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Jerzy Landowski „Neurobiologia reakcji stresowej” w „Neuropsychiatria i Neuropsychologia”
2007; 2, 1: 26–36
Anna Skórzewska, Małgorzata Zienowicz, Małgorzata Lehner, Aleksandra Wisłowska, Piotr
Maciejak, Janusz Szyndler, Adam Płaźnik „Regulacja osi podwzgórzowo-przysadkowonadnerczowej w reakcjach stresowych” w „Postępy Psychiatrii i Neurologii 2004; 13 (3): 235246”
Beata Beszczyńska „Molekularne podstawy zaburzeń psychicznych wywołanych stresem” w
„Postepy Hig Med Dosw. „ (online), 2007; 61: 690-692; 699
http://neuroskoki.pl/biologia-stresu/
http://neuroskoki.pl/reakcja-stresowa/
http://pl.wikipedia.org/wiki/Stres
Źródła ilustracji:
http://szybkanauka.pro/nauka-jezykow-obcych-a-mozg/; http://www.adrenomend.com/homeostasis_systems.html; http://pl.wikipedia.org/wiki/Katecholaminy;
http://www.steeringtheelephant.com/?p=796; http://pl.wikipedia.org/wiki/Podwzg%C3%B3rze; http://pl.wikipedia.org/wiki/Przysadka_m%C3%B3zgowa;
http://clienting.blox.pl/2014/12/Stres-w-pracy-mozna-mu-zaradzic.html; http://neuroskoki.pl/tag/kortykoliberyna/; http://neuroskoki.pl/reakcja-stresowa/;
http://pl.wikipedia.org/wiki/Hipokamp; http://www.ocregister.com/articles/teens-290641-smoking-most.html;
Bibliografia (psychologia)
1.
2.
3.
4.
5.
http://www.psychiatria.pl/artykul/zespol-stresu-pourazowego-charakterystykapsychologiczna-i-neuropsychologiczna/3694/3.html
http://portal.abczdrowie.pl/depresja-a-stres
Heszen-Niejodek I., Teoria stresu psychologicznego i radzenia sobie [w:] Strelau J., (red.),
Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 3, GWP, Gdańsk 2005, ISBN 83-87957-06-2.
http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=119
Heszen-Niejodek I., Ratajczak Z., Człowiek w sytuacji stresu. Problemy teoretyczne i
metodologiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2000, ISBN 83-226-1008-4.
Bibliografia (sztuczna inteligencja)
1.
http://www.pcworld.com/article/2028882/keep-it-stable-stupid-how-to-stress-test-your-pc-hardware.html
2.
http://thebiofeedback.com/pl/system-stone-v.html
3.
4.
http://ieeexplore.ieee.org/xpl/login.jsptp=&arnumber=6686336&url=http://ieeexplore.ieee.org/xpls/abs_
all.jsp?arnumber=6686336
http://cybra.lodz.pl/Content/8067/Medycyna_Pracy_2002_T_53_nr_2_%28125-129%29.pdf
Bibliografia (antropologia i filozofia)
1.
2.
Steven E. Hobfoll, Stres, kultura i społeczeństwo, Wyd.1, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo
Psychologiczne, 2006, s. 17-30.
http://myslidzialaj.bloog.pl/id,5756312,title,Stres-choroba-objawy-fizjologiczne-i-psychiczneZapobieganie-biologia-i-psychologia-stresu-na-poziomie-jednostkiCz1,index.html?smoybbtticaid=614394
3.
http://www.edukacyjne.dyskursy.univ.szczecin.pl/stres.htm
4.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Stres
Neuronauka – Mateusz Bochra
Psychologia – Karolina Błotniak
Sztuczna inteligencja – Justyna Biskupska
Filozofia i antropologia – Tomasz Dąbrowski