Transcript Geschilbeslechtingsdelta 2014

Aard en omvang van juridische problemen van
burgers
BERT NIEMEIJER
Directie Strategie Ministerie van Veiligheid en Justitie
• Leerstoel Rechtssociologie Vrije Universiteit Amsterdam
•
[email protected]
[email protected]
0653185388
10 februari 2014
Aard en omvang van juridische problemen van
burgers
Wat weten we ervan?
– Vanuit in-/uitstroomgegevens instanties:
Rechtspleging Civiel en Bestuur (jaarlijks, samen met CBS, RvdR)
– Vanuit gezichtspunt burgers:
Geschilbeslechtingsdelta (2003, 2009, 2014)
ZIE: WWW.WODC.NL
Aanleiding Geschilbeslechtingsdelta (2003, 2009, 2014):
- Ontbreken totaalbeeld
- Aandeel juridische instanties
- Toegang
10 februari 2014
Juridische problemen, rechtspraak en
samenleving
1. Van Piramide naar Delta
2. Zaken naar rechtbanken (‘toegang’)
3. Vonnissen/uitspraken als normatieve boodschappen
4. Betekenis in de samenleving:
- Door jurisprudentie kunnen partijen anticiperen
- Door kosten rechtspraak liever schikken
- Informatie uitwisseling
- Deelbeslissingen
10 februari 2014
Functies van juridische procedures
• Beslissingsfunctie: vonnissen op tegenspraak (12%)
• Rechtdoorzettingsfunctie: incasso’s (38%)
• Bemiddelingsfunctie: schikkingen (12%)
• Quasi-notariële functie: goedkeuring van door partijen getroffen
regelingen (38%)
10 februari 2014
Vraagstelling geschilbeslechtingsdelta burgers
• Aard/omvang (potentieel) juridische problemen
• Hoe aangepakt (eventuele drempels)
• Doelen en resultaten
• Oordeel over functioneren juridische voorzieningen
10 februari 2014
Civiel rechtelijke
vragen/problemen
Context
Macro:
(samenleving)
Geen keten maar delta
-
-
Vele wegen om een juridisch
probleem op te lossen
Wel/geen
(juridische )
dienstverlening
Geen
actie
Wet- en
regelgeving,
Rechtsbestel
Maatschappelijke en
economische
factoren
Veel (semi) private partijen
betrokken
Buitengerechtelijke procedures
Gerechtelijke
procedures
Uitkomsten
Executie/naleving
10 februari 2014
Micro
(individu):
Sociaaleconomische
factoren
Sociaalpsychologische
factoren
Geschilbeslechtingsdelta: aard en omvang problemen
Percentage burgers met minstens 1 probleem in periode van vijf jaar
werk
25
bezit OG
verhuren OG
20
17
2
3
huren OG
12
9
aanschaf goederen/diensten
30
geld
18
relatie
kinderen<18
gezondheid
discrim/bejegening/laster
30
8
2
10
3
7
3
4
7
2003
10 februari 2014
2009
22
32
Delta 2003 en 2009: Deskundigen die worden geraadpleegd (%)
anders
politicus
religieuze organisatie
(nationale) ombudsman
TV-programma Radar/Kassa
notaris
schuldhulpverlener
beroepsorganisatie
andere verzekering
juridisch adviseur
2009
VEH
2003
consumentenbond
politie
wetswinkel
maatschappelijk werk
sociaal raadslieden
juridisch loket
bureau rechtshulp
rechtsbijstandverzekering
vakbond/branchevereniging
advocaat
10 februari 2014
0
5
10
15
20
25
Delta 2009: aanpak en afloop problemen. Alle percentages
tov totaal aantal problemen
Afgesloten problemen
100% (N=1.982)
Betekenis
Overeenstemming
26%
• Totaalbeeld van probleem
tot uitkomst
• Welke barrières in toegang
tot hulp, procedure,
uitkomst
Wel actie, geen
dienstverlening
(Juridische) dienstverlening
-
(toegevoegd) advocaat
rechtsbijstandsverzekeraar
vakbond
juridisch loket
overig
Geen actie
6%
Geen
overeenstemming
14%
Overeenstemming
22%
Geen overeenstemming
19%
43%
51%
Buitengerechtelijke
procedure
Gerechtelijke procedure
• Positie verschillende
rechtshulpverleners
• Positie verschillende
procedures
Overeenstemming
tijdens procedure
2%
• Verschuivingen in de tijd
Geen overeenst./beslissing
1%
Overeenstemming
na beslissing
1%
-
bezwaarprocedure
huurcommissie
geschillencommissie
overig
8%
Beslissing
10 februari 2014
3,3%
5%
Beslissing
3,2%
Overeenstemming
na beslissing
1%
Overeenstemming
tijdens procedure
1%
Resultaten
Overeenstemming:
53%
Beslissing:
06,5%
Geen resultaat:
40,5% (10% passief)
Doe het zelver:
vaker overeenstemming
Rechtshulpzoeker:
vaker beslissing
10 februari 2014
Resultaten en achtergrond
Soort probleem:
Consumentenzaken:
Overeenstemming
Bezit/verhuur, relatie/familie: Rechter
Arbeid/huur:
Geen resultaat
Persoonskenmerken:
Lager opleidingsniveau en inkomen: minder vaak overeenstemming
en meer slikken
10 februari 2014
Doelen bereikt?
Doelen bereikt:
Overeenstemming:
89%
Beslissing:
66%
Slikken:
57%
10 februari 2014
Oordelen rechtssysteem
- Tevredenheid verleende diensten
- Redelijk vertrouwen in rechtspraak
- Advocatuur minder gunstig
- Ongelijke werking arm en rijk
10 februari 2014
Oordelen rechtssysteem
Minder vertrouwen bij:
- Lagere inkomens en opleidingen
- Mensen met problemen
- Ervaring met gerechtelijke procedures
10 februari 2014
Samenvatting resultaten
• Veel zelf oplossen
• Breed gebruik van adviserende instanties (afhankelijk van type
probleem en financieel belang)
• Gebruik rechtsbijstandverzekering neemt toe
• Redelijke tevredenheid over geleverde diensten
Ongelijke toegang?:
• Lager opgeleiden en lagere inkomens gebruiken vaker hulp
• Niet-westerse allochtonen, sociaal kwetsbaren minder vaak
overeenstemming -> mogelijk gebrek aan vaardigheden
• Financiële drempels worden weinig gemeld.
• Relatie tussen kwaliteit hulp/procedure/uitkomst?
10 februari 2014
Verklarende factoren
Kans op geschillen:
Participatietheorie: meer participatie, meer problemen
Oplossingsstrategieën:
•
•
•
•
Aard van het conflict
Kenmerken van partijen
Verhoudingen tussen partijen
Kenmerken aanbod geschilbeslechtingssysteem
10 februari 2014