Transcript Ақша.Несие.Банктер

Ақша, Несие, Банктер
«Есеп және қаржы» кафедрасының аға
оқытушысы, экономика ғылымдарының
магистрі Бахтиярова Альфия Жалелқызы
Пәннің мазмұны
«Ақша, несие, банктер» - ақша және несие, ақша айналымы, ақша
және несие жүйесін қарастырады. Онда ақша және несиенің
теориялық иәселелері, олардың нарықтық қатынастар
жағдайында қызмет етуінің заңдылықтары мен ағымы, сондай-ақ
экономиканың нарықтық тұрғыдан түрлендірілуіндегі қаржынесие институттарының рөлі мен алатын орны, Қазақстандағы
банктік реформалар, банктің қызметі мен операцияларының жаңа
жағдайда өзгеруі, халықаралық валюталық-несиелік қатынастар,
биржа ісі, т.б. қамтылады.
Курстағы бұл мәселелердің барлығы бүгінгі таңдағы ел
экономикасын әлемдік экономиканың бір бөлігі ретінде
қалыптастыруға бет-бұрыс жасаған – қоғам өмірі мен экономика
саласында өтіп жатқан жаңа саяси экономикалық қарымқатынастар жағдайындағы өзгерістер тұрғысынан жан-жақты
қарастырылады
«Ақша. Несие. Банктер» пәнін
оқытуда келесі мақсаттар көзделеді:
- студенттерде ақша, несие және банктердің теориялық
аспектлері, ақша және несие жүйесін, халықаралық
несие – есептік және валюталық қатынастар, бағалы
қағаздар нарығын қалыптастыру негіздерінің толық
білім жүйесін қалыптастыру;
- ақшаның, ақша айналымының, банктік және биржалық
қызметтің маңызын беретін түсіндірме
терминологиялық аппаратты ұсыну;
- барлық түсініктердің өзара байланысын, олардың ішкі
логикасын ашу.
Курстың міндеті:
Ақша теориясы бойынша
студенттерге қажетті теориялық
білімнің минимумын ұсыну;
оларда, экономикалық ақша–несие
саласындағы болашақ қызметі үшін
тәжірибелік дағды қалыптастыру.
Пәнді оқудың нәтижесінде
студенттер білуі тиіс:

Экономикадағы ақшаның мәні, қызметі және ролі;

Ақша айналымының заңы;

Инфляция мәні, оның пайда болу себептері және ақша айналымын
тұрақтандырудың әдістері;

Ақша реформаларының түрлері;

Ақша жүйесінің мәні, элементтері, типтері және ҚР –ғы ерекшеліктері;

Қағаз және несие ақшалар, олардың айналым заңдылығы;

Ұлттық ақшаның конвертациялануы және оның типтері, валюта курсы,
халықаралық есеп айырысу операциялары;

несиенің қажеттілігі, оның мәні, формалары, функциялары;

Ссудалық қарыз түсінігі эәне оның экономикалық ролі;

Банктердің типтері, банк жүйесінің құрылымы, экономиканың дамуындағы
банктің ролі; ҚР банк жүйесі;

Ұлттық, коммерциялық және мамандандырылған банктердің операциялары;

Қазіргі инфляция және оның ұлттық ерекшеліктері
Пәнді оқып-үйренудің нәтижесінде
студенттер меңгеруі тиіс:

Тұрғындарға, кәсіпорындарға, ұйымдарға кассалық қызмет көрсетуді
ұйымдастыру;

Клиенттің несиеқабілеттігі мен оған несие берудің мүмкіндіктерін анықтау;

Несие келісімшартын жасау және оның мерзімінде орындалуын қамтамасыз
ету;

сондай ақ төмендегілерден хабары болуы тиіс:

Орталық банктің ақша-несие саясаты, мәні, қызметі;

Орталық банкпен ақша-несие саясатын жүзеге асырудың әдістері туралы
(есеп саясаты, ашық нарықтағы операциялар, міндетті резервтер
нормасының өзгеруін, селективтік саясат);

Коммерциялық банктердің активтік, пассивтік, комиссиондық
операциялары туралы;

Коммерциялық банктердің жаңа операциялары лизинг, факторинг,
форфейтинг туралы;

Коммерциялық банктердің бағалы қағаздармен операциялары туралы.
Студенттарге қойылатын
талаптар:
Дәріс және семинар сабақтарына
қатысуы тиіс;
 Тақырыпты талқылау барысында
белсенділік;
 Жеке тапсырмалар бойынша
уақытылы есеп беру;
 Ұсынылған тақырыптар бойынша
баяндамалар дайындау және баяндау

«Ақша, несие, банктер» пәні
бойынша тақырыптар

Ақша мәні мен функциялары

Ақша айналымы, ақша айналысы және ақша жүйесі

Ақша реформасы және валютаны тұрақтандыру әдістері

Ссудалық капитал, пайыз және несие

Несие және банк жүйесі. Несие мекемелерінің түрлері. Банктік емес несие
мекемелерінің мәні мен түрлері.

Коммерциялық банктер, олардың функциялары
ұйымдастыру. Коммерциялық банктің құқықтық статусы

Коммерциялық банктің активтік, пассивтік және комиссиондық-делдалдық
операциялары

Банк тәжірибесіндегі тәуекелдер

Мемлекеттің Орталық банкі, оның құрылуы және дамуы

ҚР Ұлттық банкінің функциялары мен операциялары

Жалған капитал және оның формалары

Қор биржасы

Валюта жүйесінің түсінігі және валюталық операциялар

Халықаралық валюта-несиелік институттар
және
қызметін
Ақшаның мәні
Ақша - айырбас құралы ретінде барлық адамдармен
қабылданатын және басқа тауарларды (қызметтерді) бағалауға
қызмет ететін кезкелген тауар немесе символ.
Кез келген ақшадан әрбір елдің өткенін, бүгінгісін және
болашағының бейнесін, яғни тарихын көруге болады. Бүгінгі
таңда ақша тарихын зерттейтін арнайы ғылым саласы бар. Ол
- Нумизматика деп аталады. Онда тиындар, құйма ақша
кесектері, т.б.ескерткіштер (тиын мөрлері, құжаттар) арқылы
тиын соғу тарихы кеңінен зерделенеді. Нумизматика ғылым
ретінде 18-ғасырдың 2-жартысында пайда болды, оның негізін
салушы – Вена нумизматигі И.Х.Эккель.
Ақша –жалпыға бірдей балама ретінде барлық басқа
тауарлардың құнын көрсететін ерекше тауар. Ақша барлық
тауар өндірушілер, сатушылар,тұтынушылар арасындағы
экономикалық байланысты қамтамасыз етеді.
Ақшаның түрлері
Ақша өзінің дамуы барысында екі түрге бөлінеді:

толық құнды ақшалар (нағыз ақшалар);

толық құнсыз ақшалар (құндық белгілері).
Толық құнды ақшалар
Толық құнды ақшалар (нағыз ақшалар) — номиналдық құны оны
дайындауға кеткен нақты құнымен сәйкес келетін ақшалар.
Сурет-1. 640 Б.д.б. лидиядан жасалған тиын, үлкейтілген.
Металл ақшаларға: мыстан, күмістен және алтыннан жасалғандары жатады.
Металл ақшалар әр түрлі нысанда болған. Монета түріндегі нысаны — бұл олардың
соңғы нысаны. Монетаның бет жағы — аверс, артқы жағы — реверс және жаны — гурт
деп аталады.
Толық құнсыз ақшалар
Толыққұнсыз ақшалар (құнның белгілері) — номиналдық құны нақты құнынан,
яғни олардың өндірісіне кеткен қоғамдық еңбектен жоғары болып келетін ақшалар.
Оларға мыналар жатады:

құнның металдық белгілері—арзан бағалы металдардан жасалған ұсақ монеталар,
мысалға жез, алюминий т.б. монеталар;

құнның қағаздан жасалған белгілері.
Құнның қағаздай белгілері екіге бөлінді: қағаз ақшалар және несиелік ақшаларға
ТМД және кейбір елдердің ақша бірліктері
Елдің атаулары
Ақша бірлігі
Елдің
атаулары
Ақша бірлігі
Қазақстан
1 теңге = 100 тиын
АҚШ
1 доллар = 100 цент
Ресей
1 рубль = 100 копеек
Англия
1 фунт стерлинг = 100 пенса
Украина
1 гривня = 100 копийка
Израйль
1 шекель стерлинг = 100 агора
Беларусь
1 рубль = 100 копеек
Жапония
1 иен = 100 сена
Өзбекстан
1 сум = 100 тийн
Сауд Арабиясы
1 риал = 100 халал
Қырғызстан
1 сом = 100 тыйн
Түркия
1 лир = 100 куруш
Тәжікстан
1 сомони = 100 дирам
Кувейт
1 динар =100 дирхам = 1000
филса
Әзірбайжан
1 манат = 100 гепик
Қытай
1 юань = 10 цзяо = 100 финям
Армения
1 драм =100 люма
Йемен
1 риал = 100 филса
Молдова
1 лей =100 бань
Кипр
1 фунт =100 миллима
Біріккен Араб
Әмірлігі
1 динар = 100 филса
Үндістан
1 рупия 100 пайса
Ауғаныстан
1 ауған = 100 пул
Марокко
1 дирхам = 100 сантима
Египет
1 фунт = 100 пиастра
Монголия
1 тугурик =100 мунгу
Австралия
1 австралия доллары = 100 цент
Тайланд
1 бат = 100 сатанга
Бразилия
1 крузейро = 100 сентаво
Ирландия
1 ирландия фунты = 20 шиллинг =240
Несиелік жүйе
Банктік жүйе
Эмиссиялық
банктер
Ұлттық
эмиссиялық
банк,аумақтық
бөлімшелер
Эмиссиялық
емес банктер
Мамандандыр
ылған банктер:
инвестициялы
қ,инновациялы
қ,ипотекалық,
тұтынушылық
несие,ссудалы
қ жинақ
Парабанктік жүйе
Маманданды
рылған
несие –
қаржы
институттар
ы
Лизингтік
фирмалар,
факторингтік
фирмалар,
ломбардтар,
несиелік
серіктестіктер,сақ
-тандыру
бірлестіктері,инвестициялық
компаниялар,зейнетақы қорлары,
қаржылық
компаниялар
Несиелік жүйе құрылымы
Почталық –
жинақ
жүйесі
Казпочта
және оның
аумақтық
бөлімшеле
рі
Пән бойынша рефераттар
тақырыбы
•Ссудалық капиталдың экономикалық мәні. Қазақстандағы пайыздық саясат
•Акционерлік қоғамдар және бағалы қағаздардың түрлері
•Қор биржасы және биржалық мәмілелердің түрлері
•Бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушылары
•ҚР қолма қолсыз есенп айырысудың әрекет етуші жүйесі
•1987-1988 жж банк жүйесінің реформасы
•Екінші деңгейдегі банктердің активтік және пассивтік операцияларының
дамуы
•Ақша реформасын жүзеге асырудың қажеттілігі және мәні
•Экономиканы ақша-несиелік реттеудегі Орталық банктің ролі
•Қазақстандағы жинақ ісінің дамуы
• 1993ж. Қазақстандағы ақша реформасы
•Қазіргі кезеңдегі ҚР-ның ақша-несиелік сферасындағы ағымдық
тенденциялар
•Ақша массасының мультипликациясы және міндетті резервтер нормасы
• Төлем жүйесі және ҚР оның ҚР-ғы дамуы
• Ақшаның қазіргі заманғы теориясы
• Инфляция және банктік пайыз
• Төлем балансы және оның ақша, несие-валюта саясатын жасаудағы мәні
• ҚР ҰБ мемлекеттік билік органдарымен өзара қарым қатынасы
Пәнді меңгеру үшін ұсынылатын
әдебиеттер:







Көшенова Б.А. “Ақша, несие, банктер, валюта
ќатынастары”. –Алматы: Экономика, 2000.
Сәниев М.С. «Ақша. Несие. Банктер», - Алматы,
2001ж.
Сейіткасымов Г.С. «Ақша, Несие, Банктер». –
Алматы: Экономика, 2001
Сейіткасымов Г.С. «Ақша, Несие, Банктер». –
Алматы: Экономика, 2005
Бақтиярова А.Ж., Баудиярова Э.Н.
«Ақша.Несие.Банктер пәні бойынша студенттерге
арналған түсіндірме экономикалық сөздіктер». Орал,
2008 жыл
Головин Ю.В. Банки и банковские услуги. –М.:
Финансы и статистика, 2000г.
Давлетова М.Т. Кредитная деятельность банков в
Казахстане: учебное пособие. -Алматы: Экономика,
2001г.
«Виртуалдық банк» лабораториясы
Оқытудың жаңа белсенді әдістерін енгізу қазіргі таңда үлкен
мәнге ие, соның ішінде ерекше орынды банктердің жұмысын
тәжірибеде пайдалану алады. Мұндай интеграция оқу процессінде
студентті өзінің болашақ кәсіби мамандығына бейімдеу үшін нақты
бағдарламалық өнімдер мен технологиялар базасында виртуалды
кәсіби-бағдарланған ортаны құру негізінде жүзеге асырылады.
Осындай мақсатпен «Ақша.Несие.Банк» пәнін оқып үйрену үшін
«Виртуалды банк» лабораториясы құрылып қызмет етеді.
Лаборатория «Виртуальный
банк»
Поскольку продуктом банковской
деятельности являются услуги, связанные с
организацией платежей и расчетов,
ведением счетов юридических и физических
лиц, хранением денежных средств,
кредитованием и выполнением прочих
банковских операций, то, в первую очередь,
рассматривается технология банковских
операций для реализации которых
университетом приобретены современные
программные комплексы «Audit Expert»,
«Priject Expert».
Каждому студенту выделяется рабочее
место. Его фамилия, имя и отчество
регистрируются в файле ответственных
исполнителей. Каждому ответственному
исполнителю
приписывается
для
обслуживания четыре клиента.
«Виртуалды банк»
лабораториясы
Оқу үрдісіне оқу банкін енгізу қаржы-банктік пәндер
бойынша алынған студенттердің теориялық білімдері мен
дағдыларын күшейтіп және жүйелендіруге мүмкіндік беріп
қана қоймай, сондай ақ студенттің білім деңгейін бағалау мен
бақылау мүмкіндігін де арттырады.
Біздің кеңесшілеріміз бен
тәжірибе өту үшін орындар:

АҚ «Ресей Жинақ банкі»;

АҚ «Казкоммерцбанк»;

АҚ «ТұрғынүйЖинақбанкі»;

АҚ «Банкцентркредит».
«Ақша, несие, банктер» пәнін
меңгеру
Біз қол жеткізген жетістіктерімізбен
шектеліп қана қоймаймыз, ілгері жылжуды
және дамуды жалғастырамыз!