Transcript Diagram przyczynowo skutkowy

Narzędzia
Diagram przyczynowo skutkowy
wg normy ISO 9004-4
inna nazwa: wykres Ishikawy
• Diagram przyczynowo-skutkowy służy do:
– analizy związków przyczynowo-skutkowych,
– przedstawienia związków przyczynowo-skutkowych,
– ułatwienia rozwiązywania problemu począwszy od jego pojawienia
się poprzez przyczynę aż do rozwiązania.
• Jest to metoda służąca do systemowego ujmowania,
szeregowania czynników wpływających na dane zjawisko i
powodujących określony skutek oraz do pokazania ich
wzajemnej więzi.
• Wykres przyczynowo-skutkowy należy do metod
organizatorskich, tak więc przydatny być może do badania
problemów w różnych przekrojach i o różnym stopniu
szczegółowości.
Diagram przyczynowo skutkowy
• Diagram przyczynowo-skutkowy swoją
nazwę zawdzięcza temu, że interpretacja
diagramu od osi głównej (poziomej) w
kierunku „ości" odpowiada na pytanie:
dlaczego?,
• Interpretacja przeprowadzana w
odwrotnym kierunku odpowiada na
pytanie: jaki to przynosi skutek?
Diagram przyczynowo skutkowy
• Diagram przyczynowo-skutkowy jest
narzędziem, które charakteryzują się:
– całościowym ujęciem badanego zagadnienia,
– czytelnością i przejrzystością dokonywanych
zapisów,
– łatwością analizy,
– stosunkowo prostą budową.
Diagram przyczynowo skutkowy
• Wyróżnia się następujące układy stosowane w
diagramie przyczynowo-skutkowym:
– przedmiotowy,
– technologiczny,
– czynników uczestniczących.
• Układ przedmiotowy stosuje się wówczas, gdy
analizowany skutek złej jakości produktu związany jest z
aspektem technicznym i organizacyjnym, dającymi się
rozłożyć na oddzielne zespoły.
• Układ technologiczny przedstawia przyczyny
wystąpienia wad w wyrobach rozpatrywane na
podstawie realizowanych procesów technologicznych.
Układ ten pokrywa się z wykazem operacji procesu
technologicznego.
Diagram przyczynowo skutkowy
•
Układ czynników uczestniczących w
procesie produkcyjnym stosować można na
każdym etapie i poziomie badania jakości
procesu wytwórczego. W układzie tym do
klasyfikacji przyczyn głównych stosuje się tzw.
regułę 5M. Przyczyny te to:
1. człowiek (Men),
2. maszyna (Machinery),
3. metoda (Methods),
4. materiał (Materials),
5. kierowanie (Management).
Diagram przyczynowo skutkowy
Procedura tworzenia diagramu przyczynowo-skutkowego jest
następująca:
1. Zdefiniować skutek w sposób jasny i logiczny.
2. Zdefiniować główne kategorie możliwych przyczyn.
3. Zacząć budować wykres określając skutek w ramkach z
prawej strony i umieszczając główne kategorie jako
„dopływy" do ramki „skutek".
4. Skonstruować wykres przez przemyślenie i zapisanie
przyczyn na wszystkich kolejnych poziomach.
Kontynuować tę procedurę do coraz wyższych poziomów.
5. Wybrać i zidentyfikować niewielką liczbę (3 do 5)
przyczyn najwyższego poziomu, które prawdopodobnie
mają największy wpływ na skutek oraz wymagają
dalszych działań.
Diagram przyczynowo skutkowy
• metodą alternatywną do budowania wykresu
przyczynowo-skutkowego jest generowanie
wszystkich możliwych przyczyn z wykorzystaniem
techniki burzy mózgów, a następnie
pogrupowanie ich w kategorie i podkategorie za
pomocą wykresu współzależności;
• w określonych przypadkach może być
wykorzystane wypisanie głównych etapów
procesu jako głównych kategorii (na przykład, gdy
przebieg procesu definiowany jest jako skutek);
w definiowaniu tych kroków pomocna jest karta
przepływu.
Diagram przyczynowo skutkowy
• W przypadku, gdy możliwe jest
skwantyfikowanie wyrażenia na podstawie
danych liczbowych oraz określenie w
formie liczbowej wpływu poszczególnych
czynników, przedstawia się diagram
przyczynowo-skutkowy w formie
zbilansowanej. Taka forma wykresu nosi
nazwę wykresu Sankeya.
Diagram przyczynowo skutkowy
Przykład sporządzania diagramu przyczynowo-skutkowego
•
Okresowe badanie satysfakcji zawodowej pracowników
przeprowadzone w firmie potwierdziło występowanie
tendencji spadkowej wskaźnika zadowolenia
pracowników.
•
Kadra kierownicza postanowiła zidentyfikować przyczyny
kształtowania się tego niekorzystnego zjawiska.
•
W tym celu wykorzystano jako narzędzie diagnostyczne
diagram Ishikawy.
•
W każdym z pionów organizacyjnych powołano zespoły
robocze, których zadaniem było określenie przyczyn
spadku satysfakcji pracowników.
Diagram przyczynowo skutkowy
Przykład sporządzania diagramu przyczynowo-skutkowego
• Zastosowanie tej metody w praktyce można
przedstawić przy pomocy następujących
kroków:
– KROK 1 - Nazwanie skutku: NISKI POZIOM
ZADOWOLENIA PRACOWNIKÓW
– KROK 2 - Narysowanie osi wykresu
Diagram przyczynowo skutkowy
Przykład sporządzania diagramu przyczynowo-skutkowego
• KROK 3 - Praca w zespołach nad identyfikacją
przyczyn niskiego zadowolenia pracowników.
Diagram przyczynowo skutkowy
Przykład sporządzania diagramu przyczynowo-skutkowego
• KROK 4 - Analiza dokonanych zapisów zidentyfikowanych przyczyn oraz wybór kategorii
głównych. Oznacza to określenie nazwy dla
sporządzonych grup przyczyn powstania danego
skutku.
Diagram przyczynowo skutkowy
Przykład sporządzania diagramu przyczynowo-skutkowego
Diagram przyczynowo skutkowy
Przykład sporządzania diagramu przyczynowo-skutkowego
• PROBLEM: Brak nowych zamówień klientów
• SKUTEK: Niska jakość produkcji
• KWESTIA: JAKIE SĄ PRZYCZYNY GŁÓWNE?
Diagram przyczynowo skutkowy
Przykład sporządzania diagramu przyczynowo-skutkowego
Analiza Pareto-Lorenza
wg ISO: wykres Pareto
• Vilfredo Pareto był włoskim socjologiem i
ekonomistą, który w okresie międzywojennym
prowadził rozległe badania na temat dystrybucji
dochodów ludności.
• Odkrył, że zaledwie 20% populacji posiada 80%
ogólnego dochodu całej populacji.
• Wyniki badań udowodniły, że zasada ta ma
swoje odniesienie do różnych zjawisk, które
występują w przyrodzie, systemach
technicznych, społecznych, gospodarczych.
Analiza Pareto-Lorenza
wg ISO: wykres Pareto
• Opierając się na tej regule rozwinięto technikę,
która między innymi może być wykorzystywana
do analizy ustalania potencjalnych możliwości
obniżania kosztów.
• W ekonomii technika ta znana jest także pod
nazwą analiza ABC.
• W procesie rozwiązywania problemów
jakościowych zasada Pareto jest niezwykle
istotna, pomaga bowiem w określeniu przyczyn tych 20%, które są odpowiedzialne za
powstawanie 80% problemów.
Analiza Pareto-Lorenza
wg ISO: wykres Pareto
• Proporcje te nie muszą być dokładnie 80:20, lecz
istotne jest, że stosunkowo niewielka liczba
przyczyn powoduje większość problemów.
• Na uwagę zasługuje fakt, że przedstawiana
metoda w zasadzie powinna być nazywana
wykresem Pareto-Lorenza. Wynika to ze sporu o
autorstwo.
• Wykresy oparte na podobnej idei zastosował M.O.
Lorenz dla zaprezentowania nierównomiernego
rozkładu bogactw.
• Prezentację Pareto (udziały poszczególnych grup)
oraz prezentacja Lorenza (skumulowane wartości)
uzasadniają nazwę analizy Pareto-Lorenza.
Analiza Pareto-Lorenza
wg ISO: wykres Pareto
•
Wykres Pareto-Lorenza wykorzystywany jest
również do analizy określonej sytuacji oraz
problemów i przyczyn w wyniku grupowania
danych.
•
Procedura tworzenia diagramu Pareto-Lorenza
jest następująca:
1. Wybrać czynniki, które będą analizowane.
2. Wybrać jednostkę miary, która będzie wykorzystywana
w trakcie analizy.
3. Wybrać przedział czasu podlegający analizie.
4. Wypisać składniki od lewej do prawej na osi poziomej
w porządku malejącej wartości wybranej jednostki
miary.
Analiza Pareto-Lorenza
wg ISO: wykres Pareto
1. Wykreślić dwie osie pionowe, po jednej na każdym końcu
osi poziomej. Jedna oś powinna być wyskalowana liniowo
w jednostkach względnych. Jej wysokość musi być równa
sumie ocen wszystkich składników. Druga oś musi mieć
taką samą wysokość i być wyskalowana liniowo w
jednostkach bezwzględnych.
2. Dla każdego składnika narysować prostokąt, którego
wysokość odpowiada wartości miary oceny wydarzenia
dla tego składnika.
3. Wykreślić linie sumarycznej częstości zdarzeń przez
zsumowanie wielkości oceny każdego składnika od lewej
do prawej.
4. Zastosować wykres Pareto w celu zidentyfikowania
składników najważniejszych z punktu widzenia
doskonalenia jakości.
Analiza Pareto-Lorenza
wg ISO: wykres Pareto
Schemat blokowy
nazwa wg normy ISO 9004-4: karta przepływu
inna nazwa: mapa procesu, harmonogram działań)
• Schemat blokowy ma zastosowanie w odniesieniu do:
– opisu istniejącego procesu,
– zaprojektowania nowego procesu.
• Proces definiowany jest jako:
– logiczny ciąg następujących po sobie (lub równoległych)
czynności,
– współdziałanie maszyn, ludzi, urządzeń oraz metod działania
skierowanych na wykonanie pewnego wyrobu, usługi,
– sekwencja kroków, które powiększają wartość (wartość dodaną)
wytworzonych dóbr na wyjściu w stosunku do nakładów
poniesionych na wejściu,
– kompleksowe opracowanie zadań przez jednostkę lub zespół w
układzie nakład - efekt (wejście - wyjście).
Schemat blokowy
nazwa wg normy ISO 9004-4: karta przepływu
inna nazwa: mapa procesu, harmonogram działań)
• Schemat blokowy jest graficzną prezentacją
wszystkich kroków (przebiegu procesu)
operacyjnych, czynność od momentu ich
rozpoczęcia do momentu ich zakończenia.
• Narzędzie to daje możliwość nie tylko
zrozumienia i analizy przebiegu procesu, ale
przede wszystkim przyczynia się do poprawy
jego jakości przez wprowadzane korekty czy
modyfikacje.
• Schematy blokowe używane są najczęściej w
procesach planowania i kontroli.
Schemat blokowy
nazwa wg normy ISO 9004-4: karta przepływu
inna nazwa: mapa procesu, harmonogram działań)
• Możliwość określenia punktów procesu warunkujących
jego dalszy, prawidłowy przebieg (obszarów
krytycznych) jest niewątpliwą zaletą tego narzędzia.
• Ponadto schemat blokowy może być wykorzystywany w
analizie wykonywanych czynności przez porównanie
rzeczywistego wykonania ze standardem kontroli, czyli z
tym, jak dana czynność lub zadanie powinno być
wykonane.
• Dzięki temu można wykryć błędy popełnione na
poszczególnych etapach procesu, jak również
wyeliminować czynności (operacje) zbędne lub
powtarzające się.
Schemat blokowy
nazwa wg normy ISO 9004-4: karta przepływu
inna nazwa: mapa procesu, harmonogram działań)
•
Ze względu na stopień szczegółowości schematy blokowe dzieli się na
szczegółowe i ogólne, co jest w pewnym stopniu istotne podczas ich
interpretacji.
•
Analizowanie schematów blokowych nazwać można sekwencją pytań i
odpowiedzi.
•
Przykłady takich sekwencji:
– Czy każdy krok (etap) dodaje wartości do procesu?
• Jeśli TAK: sprawdź czy można go polepszyć.
– Jeśli TAK: zaplanuj i wprowadź korekty.
• Jeśli NIE: usuń ten krok.
– Czy występują kroki, które są poprawkami lub udoskonaleniami?
• Jeśli TAK: usuń ten krok.
– Czy kolejność kroków jest wystarczająco efektywna?
• Jeśli TAK: sprawdź czy można połączyć kroki.
– Jeśli TAK: połącz.
• Jeśli NIE: zmień kroki lub wprowadź nowe, zbadaj skutki i relacje.
Schemat blokowy
nazwa wg normy ISO 9004-4: karta przepływu
inna nazwa: mapa procesu, harmonogram działań)
• Wykresy blokowe mają istotne zalety:
– graficzna forma i skondensowanie treści powoduje, że wykresy
blokowe wyjaśniają sytuację lepiej niż słowa,
– sam proces tworzenia wykresów pozwala na zrozumienie
problemów i zadań oraz ich związku z całokształtem procesów.
• Schemat blokowy ma jednak także i wady, do których
zaliczyć można:
– odwrócenie uwagi - tworzenie wykresu może stać się ważniejsze
od usprawnień, jakim wykresy mają służyć,
– samoistny byt - oderwanie od rzeczywistości,
– niewłaściwe wykorzystanie wykresu jako środka przekazu schemat blokowy jako narzędzie analityczne nie stanowi
dobrego środka syntetycznego w procesie komunikowania się.
Schemat blokowy
nazwa wg normy ISO 9004-4: karta przepływu
inna nazwa: mapa procesu, harmonogram działań)
•
Procedurę tworzenia schematu blokowego stosowaną w przypadku
opisywania istniejącego procesu przedstawiać można w
następujący sposób:
1. zidentyfikować początek i koniec procesu,
2. obserwować cały proces od początku do końca,
3. zdefiniować kroki procesu,
4. skonstruować projekt schematu blokowego w celu przedstawienia
procesu,
5. dokonać przeglądu projektu schematu blokowego przy współudziale
osób zaangażowanych w proces,
6. udoskonalić schemat blokowy na podstawie wyników przeglądu,
7. zweryfikować schemat blokowy względem rzeczywistego procesu,
8. zanotować na schemacie blokowym datę jego powstania, w celu
umożliwienia powoływania się na nią w przyszłości i jej dalszego
wykorzystania.
Schemat blokowy
nazwa wg normy ISO 9004-4: karta przepływu
inna nazwa: mapa procesu, harmonogram działań)
Schemat blokowy
Przykład sporządzania schematu blokowego
W ramach realizowanego w
przedsiębiorstwie programu poprawy
jakości, kierownik działu sprzedaży dokonał
analizy procesu składania zamówień. Po
konsultacjach z pracownikami określono
etapy tego procesu
Schemat blokowy
Przykład sporządzania schematu blokowego
Schemat blokowy
Przykład sporządzania schematu blokowego
Siedem nowych narzędzi jakości
• Nowe narzędzia jakości wykorzystywane są głównie do
zjawisk o charakterze jakościowym (nieilościowym)
• Narzędzia te na ogół wzajemnie się uzupełniają,
umożliwiając tym samym osiągnięcie przez kierowników
lub zespoły maksymalnej skuteczności wypracowanych
rozwiązań.
• Pojęcie siedmiu nowych narzędzi jakości, ogólnie rzecz
ujmując, obejmuje dwie zasadnicze grupy technik:
• techniki identyfikacji i analizy problemów:
– diagram pokrewieństwa, diagram zależności, diagram drzewa,
diagram tablicowy, tablicową analizę danych
• techniki wprowadzania rozwiązań (projektów):
– diagram sieciowy, diagram planowania procesu decyzyjnego
Diagram pokrewieństwa
nazwa wg normy ISO 9004-4: wykres współzależności
(inna nazwa: diagram powinowactwa)
• Diagram pokrewieństwa służy głównie do
zbierania, porządkowania i logicznego
przedstawienia pomysłów lub zagadnień
ogólnych tego samego rodzaju.
• Jest to jedna z metod intuicyjnych, dzięki której
utworzone grupy zawierają pokrewne pomysły,
zagadnienia.
• Diagram pokrewieństwa zaliczany jest do
technik porządkowania pomysłów, dlatego też
niejednokrotnie zastosowanie tej techniki
poprzedzone jest sesją „burzy mózgów„
Diagram pokrewieństwa
nazwa wg normy ISO 9004-4: wykres współzależności
(inna nazwa: diagram powinowactwa)
• Diagram pokrewieństwa wykorzystywany jest
najczęściej w sytuacjach, gdy zachodzi potrzeba
przełamania stereotypów myślowych podczas
procesu rozwiązywania problemów.
• Diagram pokrewieństwa jest szczególnie
przydatny, gdy mamy do czynienia z relatywnie
dużą liczbą pomysłów lub też informacji
dotyczących złożonego problemu czy też
kwestii.
• Ponadto w przypadku wdrożeń konkretnych
rozwiązań diagram pokrewieństwa stanowić
może wsparcie dla tego procesu, przyczyniając
się do zwiększenia jego efektywności.
Diagram pokrewieństwa
nazwa wg normy ISO 9004-4: wykres współzależności
(inna nazwa: diagram powinowactwa)
• Procedura tworzenia diagramu pokrewieństwa jest
następująca:
1. Określić w kategoriach ogólnych temat, który ma być rozważany.
2. Zapisać możliwie jak najwięcej indywidualnych pomysłów, opinii,
uwag na kartkach (jeden zapis na jednej karcie).
3. Wymieszać kart i rozłożyć je w sposób losowy na dużym stole.
4. Pogrupować kart mające ze sobą związek w następujący sposób:
– poukładać w grupy karty, które wydają się być ze sobą powiązane,
– ograniczyć liczbę grup do dziesięciu bez usilnego układania
pojedynczych kart w grupy,
– znaleźć lub stworzyć tytułową kartę, która oddaje znaczenie danej
grupy,
– umieścić tytułową kartę na górze.
Diagram pokrewieństwa
nazwa wg normy ISO 9004-4: wykres współzależności
(inna nazwa: diagram powinowactwa)
• Podczas tworzenia diagramu pokrewieństwa
istotnym jest spełnienie warunku swobody
zgłaszania pomysłów, brak krytyki czy oceny na
etapie umieszczania na stole (czy tablicy) kartek z
pomysłami.
• Spowodowane jest to tym, że jednym z celów
zastosowania tego narzędzia jest wzbudzenie
kreatywności i innowacyjności członków zespołu
biorących udział w tworzeniu diagramu
pokrewieństwa.
Diagram pokrewieństwa
nazwa wg normy ISO 9004-4: wykres współzależności
(inna nazwa: diagram powinowactwa)
• Ogólny schemat diagramu pokrewieństwa jest
następujący:
Diagram pokrewieństwa
nazwa wg normy ISO 9004-4: wykres współzależności
(inna nazwa: diagram powinowactwa)
• Praktyka zastosowania diagramu pokrewieństwa dowodzi,
że dla poprawnego wykorzystania tego narzędzia
konieczne jest uwzględnienie następujących wskazówek:
– Liczebność zespołu powinna być ograniczona do 10-15 osób.
– Członkowie zespołu powinni znać rozważany problem, kwestię,
zagadnienie.
– Dany problem, kwestia, zagadnienie powinno być zapisane w
sposób jasny i zwięzły oraz nie powinno sugerować kierunku
poszukiwania rozwiązania.
– Czas przeznaczony dla poszczególnych członków zespołu na
wypełnianie kart nie powinien przekraczać 10 minut.
– Liczba utworzonych grup uzależniona jest od złożoności danego
zagadnienia.
Diagram pokrewieństwa
nazwa wg normy ISO 9004-4: wykres współzależności
(inna nazwa: diagram powinowactwa)
Diagram zależności
(inna nazwa: diagram relacji)
• Diagram zależności służy do uporządkowania
informacji i ukazywania, które czynniki wpływają
na określony problem i jakie występują
zależności między tymi czynnikami.
• Metoda ta obrazuje również kolejność następstw
tych czynników.
• Diagram zależności wykorzystuje się najczęściej
do graficznego przedstawienia złożonych
problemów, ponieważ pozwala na znalezienie
logicznych zależności pomiędzy czynnikami,
które określone mogą być we wcześniej
opracowanym diagramie pokrewieństwa.
Diagram zależności
(inna nazwa: diagram relacji)
• Diagram zależności podobny jest do
diagramu przyczynowo-skutkowego, a nad
diagramem pokrewieństwa dominuje
możliwością uzyskania logicznych
powiązań i zależności.
• Diagram ten jest szczególnie przydatny w
procesie planowania, projektowania i
rozwiązywania problemów.
Diagram zależności
(inna nazwa: diagram relacji)
• Diagram zależności ma swoje zastosowanie
wówczas, gdy:
– zachodzi potrzeba ustalenia prawidłowej kolejności
podejmowania działań,
– złożoność problemu powoduje trudności w
ustaleniu zależności pomiędzy różnymi czynnikami,
– należy zidentyfikować przyczyny i skutki danej
sytuacji problemowej,
– inna forma prezentacji zależności czynników w
procesie jest mało efektywna.
Diagram zależności
(inna nazwa: diagram relacji)
• Procedura tworzenia diagramu zależności jest
następująca:
– Określić problem w sposób zrozumiały i precyzyjny.
– Zapisać jak największą liczbę czynników związanych z danym
problemem wykorzystując technikę burzy mózgów lub karty z
diagramu pokrewieństwa.
– Połączyć liniami prostymi powiązane ze sobą czynniki.
– Określić kierunek linii poprzez strzałki, które wskazują
kolejność zdarzeń.
– Dokonać analizy przebiegu strzałek powiązanych z każdym
czynnikiem.
– Określić główne przyczyny występowania problemu poprzez
porównanie liczby linii przyporządkowanych danej kategorii
czynnika lub przyczyny.
Diagram zależności
(inna nazwa: diagram relacji)
• Praktyczne wskazówki stosowania
diagramu zależności są następujące:
– Liczebność zespołu powinna być ograniczona
do 10-12 osób.
– Członkowie zespołu powinni znać rozważany
problem.
– Podczas przeprowadzania analizy
występowania zależności pomiędzy
zidentyfikowanymi czynnikami należy
uwzględnić jak największą liczbę wariantów.
Diagram zależności
(inna nazwa: diagram relacji)
– Ostateczne nadawanie kierunku liniom
poprzedzone powinno być dyskusją.
– Łączenie czynników liniami podlegać powinno
zasadzie: „czynnik A bezpośrednio wpływa
na czynnik B", by ustalić właściwą kolejność
czynników.
– Czynniki, przyczyny związane z danym
problemem powinny być zapisywane w
sposób jasny i zrozumiały.
Diagram zależności
(inna nazwa: diagram relacji)
Diagram zależności
(inna nazwa: diagram relacji)
• Diagram zależności przybierać może różne formy:
prostą, ukierunkowaną bądź scentralizowaną,
zależnie od rozmieszczenia i relacji
zidentyfikowanych czynników.
• Analiza diagramu zależności polega na
prześledzeniu kierunku strzałek oznaczających
występowanie zależności pomiędzy
zidentyfikowanymi czynnikami oraz
poszczególnymi czynnikami a przyczyną
sprawczą.
• Do dalszego etapu analizy kwalifikowane są pola
oznaczone jako czynnik lub przyczyna, do których
skierowana jest największa liczba wektorów.
Diagram zależności
Przykład tworzenia diagramu zależności dla problemu:
BŁĘDY W PRZEPROWADZANIU ANALIZ
CHEMICZNYCH W LABORATORIUM
• Na podstawie diagramu pokrewieństwa
zidentyfikowano następujące czynniki mające
wpływ na powstawanie błędów w analizach:
– brak przeszkolenia laborantów,
– uszkodzenie sprzęty,
– zanieczyszczone odczynniki,
– pośpiech laborantów,
– niewystarczająca ilość odczynników,
– za dużo analiz do wykonania,
Diagram zależności
Przykład tworzenia diagramu zależności dla problemu:
BŁĘDY W PRZEPROWADZANIU ANALIZ
CHEMICZNYCH W LABORATORIUM
• Czynniki – c.d.:
– nieuwaga laborantów,
– złe przygotowanie próbki,
– wadliwa aparatura,
– brak procedury wykonywania analiz,
– sterylizacja szkła laboratoryjnego,
– przestarzała aparatura.
Diagram zależności
Przykład tworzenia diagramu zależności dla problemu:
DIAGRAM POKREWIEŃSTWA