Transcript Samenvatting leerstof
blz. 20–32
L. De Valck J.M. Gantois M. Jespers F. Peeters © Plantyn
Materie en Voorwerpen
Foto met verschillende dingen Al deze « dingen » noemen we in ‘t algemeen:
voorwerpen .
Materie en Voorwerpen
2 foto’s van een voorwerp Foto 1: rechte spijker Foto 2: dezelfde spijker gebogen 1 Vergelijk hun kenmerken 2 Vorm: verschillend Kleur: dezelfde Massa: even groot Volume: even groot De voorwerpen zijn gemaakt uit ijzer .
IJzer is een soort
materie
Materie en Voorwerpen
Foto met 4
voorwerpen
Kubus 1:
V
(cm 3 ) 15,6 Kubus 2: 8,0
m
(g) 133 68 Kubus 3: Kubus 4: 3,4 1,0 29 8,5
1 2 3
Vorm: dezelfde Kleur: dezelfde Massa: verschillend Volume: verschillend De 4 voorwerpen zijn gemaakt uit messing .
4
Messing is een soort
materie
Materie en Voorwerpen
Goud staaf
Voorwerpen uit dezelfde stof of materie
Gouden sieraad Blad goud
Materie en Voorwerpen
Foto met 5
voorwerpen
Kubus 1: koper 72 g
2 Pb 4 Al
Kubus 2: lood 91 g Kubus 3: messing 68 g Kubus 4: aluminium 22 g
1 Cu 3 messing
Elk voorwerp is gemaakt uit een verschillende soort materie .
5 Fe
Kubus 5: ijzer Vorm: dezelfde 63 g Massa: verschillend Kleur: verschillend Volume: even groot De 5
voorwerpen
zijn gemaakt uit een verschillende soort
materie.
staal
Materie en voorwerpen
glas aluminium rubber Eén voorwerp uit verschillende stoffen of materies polyester
Materie in verschillende fasen
3 fasen van water Vast Vloeibaar Damp of gas
Damp (onzichtbaar) Wolk = damp + druppeltjes
De 4de fase: de plasmafase
Plasma in de hoge atmosfeer veroorzaakt poollicht. De zon bestaat uit plasma.
Brandende tl-lampen bevatten plasma.
Plasma = elektrisch geladen gas
De 4de fase: de plasmafase
Poollicht…
Deelbaarheid en oplosbaarheid
De vaste materie krijt is fijn verdeeld.
Deelbaarheid en oplosbaarheid
Oplossen en fijn verdelen van thee in water: Vaste kleur- en smaakstoffen verspreiden zich in het water. De afzonderlijke materiedeeltjes zijn voor het oog onzichtbaar!
Deelbaarheid en oplosbaarheid
Oplossen van suiker in water: De vaste stof suiker valt uiteen in voor het oog onzichtbare deeltjes.
Het
oplosmiddel
is: water De
opgeloste stof
is: suiker Een
oplossing
bestaat uit een oplosmiddel en een opgeloste stof.
Waaruit bestaat materie?
De 4 elementen van Empedocles: Empedocles (490-444 vC) dacht dat de wereld was opgebouwd uit 4 elementen: Aarde, Water, Lucht en Vuur. Hij was van oordeel dat alle dingen bestaan uit een combinatie van die 4 elementen.
koud Aarde droog Water Vuur nat Lucht heet
Waaruit bestaat materie?
Demokritos (460-370 vC) wordt hier afgebeeld op een oud Grieks bankbiljet van 100 drachmen. Hij was één van de eersten die er van overtuigd was dat alle materie is opgebouwd uit kleine en ondeelbare onzichtbare deeltjes, « atomen », die bewegen in de lege ruimte!
De atoomtheorie
John Dalton (1766-1844) •Alle materie is opgebouwd uit kleine deeltjes. •Deze « atomen » kunnen niet vernietigd of veranderd worden.
•De atoomsoorten of elementen worden gekenmerkt door hun massa.
•Wanneer atomen met elkaar reageren, vormen ze eenvoudige combinaties.
Mendeleev (1834 – 1907) Hij ontwerpt de periodieke tabel van de elementen.
De atoomtheorie
Tussen 1898 en 1915 bewijzen Marie Curie en Ernest Rutherford dat atomen werkelijk bestaan
Marie en Pierre Curie in hun lab (Parijs, 1898) Ernest Rutherford in zijn lab (Cambridge, 1910)
Het blote oog…
We zien alleen maar de gladde vorm van een metalen voorwerp
Lichtmicroscoop
Vergroting 300
×
Afzonderlijke kristallen worden zichtbaar
Elektronenmicroscoop
Vergroting 1 000 000
×
Metaal ziet er uit als een opeenstapeling van deeltjes
Elektronenmicroscoop
Vergroting 100 000 000
× Afzonderlijke materiedeeltjes
zijn duidelijk zichtbaar. Tussen de deeltjes zijn er
volkomen lege ruimten.
Scanning-tunneling microscoop
Nobelprijswinnaars Heinrich Rohrer en Gerd Binnig (1986) Punt van een uiterst fijne naald tast een oppervlak af 3D-beeld van een metaaloppervlak
Materie neemt ruimte
Lucht Bekerglas Koffie weegschaal nemen ruimte in Kleur- en smaakstoffen uit gebrande koffiebonen zijn opgelost in water
Proef
Materie neemt ruimte in
Wat gebeurt hier?
uitgedreven.
Materie neemt ruimte in.
Materie is ondoordringbaar .
Materie neemt ruimte in: volume
Piramide van Chefren:
V
= 2 500 000 m³ Sierpiramide:
V
= 2,5 dm³ = 2,5·10 -3 m³ Piramidevormige diamant:
V
= 25 mm³ = 2,5·10 -8 m³
Materie neemt ruimte in: volume
Elk vat bevat 200 ml vloeistof… Dit volume bepaal je het nauwkeurigst met… de maatcilinder .
Een vloeistof neemt de vorm aan van… het vat .
maatcilinder maatbeker erlenmeyer maatbeker
Materie bezit massa
olifant
:
m
= 5 000 kg = 5,000 · 10 3 kg
muis
:
m
= 25 g = 2,5 10 -2 kg
mijt
:
m
= 50 μg = 5,0 10 -5 kg
Materie bezit massa: Balansen en hun nauwkeurigheid 1 Wat is de naam van elke balans en de waarde van de kleinste schaalverdeling?
1: 2: 3: Personenbalans: 500 g Elektrische balans: 0,01 g Keukenbalans: 1 g
2 3
Massa en traagheid
Een VW-kever botst tegen een vrachtwagen… …hierbij verandert de snelheid van de kever veel. De vrachtwagen komt bijna niet in beweging.
De massa van de kever is dus veel kleiner dan die van de vrachtwagen!
Massa en traagheid
De massa is een maat voor de traagheid Traagheid:
Een voorwerp in rust tracht in rust te blijven.
Een voorwerp met een bepaalde snelheid tracht die snelheid te behouden.
Een bewegend voorwerp behoudt zijn snelheid als er geen kracht op werkt.
Cohesiekracht
De waterdeeltjes in de druppel trekken elkaar aan. Deze kracht heet cohesiekracht . Hierdoor behoudt de druppel zijn vorm.
De kwikdeeltjes in de druppel trekken elkaar aan. Deze kracht heet cohesiekracht . Hierdoor behoudt de druppel zijn vorm.
De kwikdruppel is sterker gekromd dan de waterdruppel water.
Materiedeeltjes in één voorwerp oefenen cohesiekrachten uit op elkaar.
De cohesiekracht is afhankelijk van de soort materiedeeltjes.
Cohesiekracht
Een krijtje breek je met je vingers. Met een spijker lukt dat niet.
cohesiekrachten tussen de ijzerdeeltjes.
Cohesiekracht
De cohesiekracht tussen deeltjes van vaste groter van een vloeistof.
De cohesiekracht hangt af van de fase waarin de materie zich bevindt.
Cohesiekracht
In het ruimteveer:
Cohesiekracht houdt de bol fruitsap samen!
Tussen de krijtdeeltjes in het krijtje werken cohesiekrachten
Adhesiekracht
Krijtdeeltjes kleven aan het bord. Tussen de krijtdeeltjes en de materiedeeltjes van het bord werkt een aantrekkingskracht: de adhesiekracht .
Materiedeeltjes van verschillende voorwerpen oefenen adhesiekrachten uit op elkaar.
Adhesiekracht
Water blijft aan glas kleven: een druppel spreidt zich uit.
glasplaat Kwik kleeft niet aan glas: een druppel behoudt de bolvorm.
Tussen waterdeeltjes en glasdeeltjes is er een grotere adhesiekracht dan … tussen kwikdeeltjes en glasdeeltjes.
Holle meniscus
De adhesiekracht tussen glas en water is groter dan de cohesiekracht tussen waterdeeltjes.
Bolle Meniscus
De cohesiekracht tussen kwikdeeltjes is groter dan de adhesiekracht tussen glas en kwik.