Transcript Duurzaam onderwijs evalueren

Kris Van den Branden
Wat u mag verwachten…
• Wat is duurzaam onderwijs?
• Evalueren en rapporteren vanuit duurzaam
onderwijs
• Toepassing: de screening en evaluatie van
taalcompetenties Nederlands
Wat is duurzaam onderwijs?
Hoe kan onderwijs van de 21ste eeuw maximaal
bijdragen tot de ontwikkeling van elke leerling?
Visie gebaseerd op internationaal onderzoek naar
onderwijseffectiviteit en gelijke onderwijskansen
www.duurzaamonderwijs.com
ENERGIE
ENERGIE
Leren
Ontwikkeling
Demotivatie
Frustratie
Spijbelgedrag
Ongekwalificeerde uitstroom
ENERGIE
leren
Leren
Ontwikkeling
demotivatie
frustratie
spijbelgedrag
geen diploma
energie
leren
“…. als de energie die geïnvesteerd wordt in leren tot
echte ontwikkeling leidt, dan kan die succesvolle
leerervaring nieuwe sociale, emotionele en cognitieve
energie voor leren losmaken. Op die manier wordt
energie-voor-leren hernieuwbare energie. Het wiel
blijft draaien. Als dit systematisch en regelmatig
gebeurt, en voor elke individuele leerling in het
onderwijssysteem, dan wordt energie-voor-leren op
een duurzame manier aangewend, eerder dan
uitgeput. Dan wordt onderwijs duurzaam onderwijs.”
Visietekst duurzaam onderwijs, p. 1
energie
leren
Zorg op school
Het voortdurende streven van een schoolteam,
doorheen alle lessen en activiteiten, om ervoor te
zorgen dat voor elke individuele leerling:
- positieve energie voor leren wordt opgewekt,
- die positieve energie in leren wordt omgezet,
- zodat het energie-leren-wiel blijft draaien.
Positieve energie voor leren losweken
Hoe?
Door het bevorderen van ZINVOLLE,
hedendaagse, 21ste eeuwse
competenties
Vlaamse Scholierenkoepel, 2010:
Leerlingen willen zinvolle leerstof!
Zinvolle competenties
voor de 21ste eeuw
kennis
doen werken
Zinvolle competenties
voor de 21ste eeuw
hun verbeelding
doen werken
Verbeelding doen werken
Verbeelding doen werken
LETTERREEK.
Verbeelding doen werken
Verbeelding doen werken
LETTERREEK.
Zinvolle competenties
voor de 21ste eeuw
sociale relaties
doen werken
Zinvolle competenties
voor de 21ste eeuw
technologie
doen werken
Digital natives?
“In regard to media and technology, it can be
said that Millennials are self-taught but not welltaught.”
(Considine, Horton & Moorman, 2009)
Zinvolle competenties
voor de 21ste eeuw
taal en informatie
doen werken
Harde feiten
Vlaamse jongeren zijn goed in lokaliseren van specifieke
informatie in een tekst, maar minder goed in het
structurerend en beoordelend lezen van informatieve
teksten (cf. academische geletterdheid), én minder
goed in het reflecteren over teksten en interpreteren
van globale inhoud van tekst (PISA 2009; Periodieke
Peiling Nederlands, 2010).
http://www.klasse.be/archief/leestechniek-supertopleesplezier-superflop/
Periodieke peiling Nederlands 2010
Voor luisteren en lezen “blijken leerlingen meer
moeite te hebben met opgaven over wervende
teksten. Ze stellen zich vaak nog te weinig
kritisch op ten opzichte van wervende teksten of
de media. Leerlingen zetten betere lees- en
luisterprestaties neer wanneer ze informatie uit
een tekst moeten selecteren dan wanneer ze
informatie moeten afleiden, combineren,
ordenen, interpreteren of evalueren.” (p.53)
Instroom hoger onderwijs
Onderzoek Peters & Van Houtven, 2010
• Studenten hebben weinig problemen met
beantwoorden van letterlijke, gerichte vragen
• Studenten hebben grote moeite met het schrijven
van een samenvatting (van 3 teksten naar 1
samenvatting)
“Wat verontrustend is dat sommigen van hen aangaven
dat ze nog nooit een samenvatting hadden
geschreven…” (p. 61)
Instroom hoger onderwijs
Studenten hebben het lastig met het schrijven
van heldere, coherente, goed gestructureerde
teksten in het gepaste register
(Advies Raad Nederlandse Taalunie over taal in
het hoger onderwijs)
Harde feiten (2)
15-jarige Vlaamse leerlingen lezen niet graag
(PISA,2009).
http://www.klasse.be/archief/leestechnieksupertop-leesplezier-superflop/
•
Een (levens)belangrijke evolutie
4,000









2,000
Logit
Evolutie
geletterdheid
3BSO – 6BSO
0,000
- 2,000














3
6
lee rja ar
(Jaspaert & Van den Branden, 2010)
Zinvolle competenties
voor de 21ste eeuw
verandering
doen werken
Zinvolle competenties
voor de 21ste eeuw
hun “leer-kracht”
doen werken
Zinvolle competenties
voor de 21ste eeuw
hun leven
doen werken
Positieve energie voor leren losweken
Hoe?
Door leerlingen te
respecteren, een warme band
met hen te smeden, en het
vertrouwen te geven dat ze die
zinvolle competenties zullen
kunnen verwerven
Wat is een goede leerkracht?
• “Iemand bij wie we ons gedacht
mogen zeggen.”
• “Een leerkracht bij wie we zelf
mee mogen beslissen.”
• “Iemand waar je ook eens mag
lachen en waar je over jezelf kunt
vertellen.”
• “Iemand die niet roept, die
luistert naar de leerlingen en
respect toont.”
Unicef-rapport (2013).
Iedereen gelijke
kansen op school? Dat
denken zij ervan!
Uitbouwen van een positieve relatie met
leerlingen
Leerlingen hebben behoefte aan:
- relatie (je veilig voelen binnen de omgeving)
- competentie (geloof en plezier hebben in
eigen kunnen)
- autonomie en onafhankelijkheid (de wens
zelfstandig dingen te doen)
(Stevens, 2002; Deci & Ryan, 2009)
Positieve energie voor leren opwekken
INTERESSE
RELATIE
COMPETENTIE
AUTONOMIE
Energie omzetten in leren
Hoe?
LEREN
VERBINDEN
Cognitieve verbindingen tussen…
wat je al weet, kan, en
voelt….
wat je ervaart…
het nieuwe
(wat je nog niet weet,
kan, en voelt)
(Bransford e.a., 1999; Dumont e.a., 2010)
Leren is verbinden
“ Als mensen het nieuwe dat ze in het NU
tegenkomen kunnen verbinden met dingen die
ze wisten, deden of voelden in het VERLEDEN
met het vooruitzicht zich beter te voelen of iets
beter te doen in de TOEKOMST , dan zullen ze
sterk geneigd zijn om energie te investeren in de
activiteit: het energie-leren-wiel zal aan het
draaien gaan.”
Visietekst duurzaam onderwijs, p. 5
Wat is de impact van evaluatie en
rapportering op het leerproces?
energie
leren
Centrale vragen bij evaluatie
WAAROM
Waarom willen we evalueren? Waarom
hebben we gegevens en waardebepaling
nodig? Wat willen doen/beslissen a.h.v. die
resultaten?
WAT
Welke concrete informatie over/van de
leerder hebben we nodig?
HOE
Hoe kunnen we het best die concrete
informatie verkrijgen? Hoe komen we dat
te weten? (incl. wie? Waarmee? Wanneer?)
Waarom evalueren?
Informatievergarende en -verstrekkende functie
-
Om zelf een inzicht op te bouwen in de ontwikkeling van de leerlingen (proces en/of product van leren)
om de leerlingen in te lichten over hun ontwikkeling;
om de ouders hierover in te lichten;
om collega’s van het schoolteam hierover in te lichten;
om andere instanties hierover in te lichten.
Besluitvoerende functie
-
om beslissingen te nemen met betrekking tot doorstroom, instroom, zittenblijven;
om beslissingen te nemen met betrekking tot studiekeuze;
om beslissingen te nemen met betrekking tot doorverwijzing of externe hulpverlening.
Ontwikkelingsondersteunende functie
-
om de ontwikkeling van leerlingen beter te kunnen ondersteunen;
om de leerlingen een inzicht te doen krijgen in hoe ze hun eigen leerproces kunnen stimuleren;
om de kracht van het eigen onderwijs in te schatten, en waar nodig bij te sturen;
om met ouders, of andere partners na te denken over hoe zij de leerling buiten de school kunnen
ondersteunen.
Waarom evalueren in natuurlijke
leerprocessen?
• Jezelf evalueren om je prestatie te kunnen inschatten
en te consolideren of verbeteren:
– Borgen wat goed gaat
– ‘Trial and error’: proberen en leren uit je fouten
– Fouten bevatten informatie (“problems are hot spots for
learning”)
– De evaluatie van eigen functioneren levert vaak
motivationele en cognitieve “energie-voor-leren”
• Zelf anderen evalueren/observeren om eruit te kunnen
leren voor je eigen prestaties/ontwikkeling (cf. de
kracht van spieken)
Waarom evalueren in natuurlijke
leerprocessen?
• Geëvalueerd worden door anderen die je
feedback en ondersteuning (willen) geven:
– Vaak vanuit observatie van proces en product (bv.
leren fietsen, autorijden, taal gebruiken…)
– Feedback, hulp en ondersteuning op de vlakken die
nog niet (helemaal) goed gaan + feedback/bevestiging
van de dingen die wel goed gaan
– Kan veel positieve energie voor leren opleveren,
vooral in combinatie met “relatie”, “competentie”,
“autonomie”, “intrinsieke interesse”
Positieve energie voor leren opwekken
INTERESSE
RELATIE
COMPETENTIE
AUTONOMIE
Evaluatie in natuurlijke, duurzame
leerprocessen
• Evaluatie is integraal en onlosmakelijk onderdeel van
leerprocessen.
• Evalueren en leren zijn sterk verstrengeld
• Evaluatie werkt als het positieve energie voor leren
losweekt (motivationele functie)
• Evaluatie werkt als het informatie aanlevert waarmee
nieuwe verbindingen tussen gekende en ongekende
kunnen worden gelegd (cf. de cruciale functie van
feedback)
(Bransford, Brown & Cocking, 1999; Dumont e.a., 2010; Hattie, 2009)
Evaluatie
• naar leerlingen kijken
• en je afvragen:
– Wat zie ik?
EN
– Wat kan ik voor deze leerling doen? Hoe kan ik het
leerproces van deze leerling het best
ondersteunen?
Ondersteunende functie van evaluatie is cruciaal
1
Een cruciale vraag
• Wat doet onze evaluatie op school met de
positieve-energie-voor-leren van de leerling?
• Leidt onze evaluatie tot:
– Meer ZORGEN voor de leerling?
– Een betere ZORG voor de leerling?
Wat evalueren?
• Evalueren = het verzamelen en beoordelen
van gegevens over de aan de doelstellingen
van de opleiding verbonden prestaties van de
leerder, en de groei van de leerder op dat
gebied.
• Cf. product- en procesevaluatie
Wat wordt geëvalueerd?
Evaluatie is permanent
• Leerkrachten evalueren voortdurend:
– Houding, participatie, kledij, bijdragen, gedrag,
signalen van leerlingen tijdens lessen
– Prestaties van leerlingen op allerlei variabelen
– Attitude van leerlingen
– Klasklimaat, orde, vlotheid, tucht…
– De mate waarin ze de lesdoelstellingen halen en
lesplan kunnen volgen
– De temperatuur in de klas…
– ….
Wat wordt gevaloriseerd en
gerapporteerd?
Wat wordt gevaloriseerd en
gerapporteerd?
• Bepaalt grotendeels wat leerlingen belangrijk
moeten (en gaan) vinden
• Bepaalt grotendeels wat ouders belangrijk
moeten (en gaan) vinden
• Bepaalt wat leerkrachten belangrijk moeten
(en gaan) vinden – cf. teaching to the test
Wat wordt gevaloriseerd en
gerapporteerd?
• Welke competenties (kennis-, vaardigheids-,
attitude-aspecten) moeten leerlingen zeker
verwerven? (cf. cruciale doelstellingen)
• Welke van die competenties (kennis-,
vaardigheids-, attitude-aspecten) vinden we
zo belangrijk dat leerlingen en ouders erover
geïnformeerd moeten worden?
• Kleur bekennen!
Wat wordt gevaloriseerd en
gerapporteerd?
• Elk rapport is dus ook een rapport van de
keuzes van een schoolteam
• Wat vinden wij dat er boven water moet
komen?
Uit de visietekst duurzaam onderwijs
“In duurzaam onderwijs wordt het curriculum
niet vertekend door wat makkelijk getest kan
worden. Integendeel, evaluatie en assessment
worden gericht op de cruciale competenties die
moeten worden onderwezen.”
Cruciale taalcompetenties Nederlands
• Kritisch leren omgaan met overvloed aan
digitale/geschreven/mondeling/grafische/numeriek
informatie (hedendaagse geletterdheid)
• Tot een heldere synthese komen of een doelgerichte
selectie/beoordeling van informatie
• Eigen standpunt helder communiceren en met rationele
argumenten onderbouwen
• Samen overleggen in team – actief luisteren
• Een rijke tekstervaring opbouwen met literaire teksten en die
ervaring delen
INTERESSE?
COMPETENTIE?
AUTONOMIE?
RELATIE?
VERBINDINGEN?
HOE EVALUEREN?
Authentieke taken
toetsen
testen
Peer assessment
observeren
Vragenlijsten en gesprekken
zelfevaluatie
portfolio
Ondersteuning evalueren
Hoe evalueren?
• Kies de methode in functie van doel (waarom)
en inhoud (wat)
• Combineer methoden
• Werk met heldere, transparante, objectieve
criteria
• Betrek leerlingen actief in de evaluatie
– Mee nadenken over criteria voor goede
taakuitvoering
– Zelf toepassen van criteria
Lezen en luisteren evalueren
• Stel vragen die alleen maar kunnen
beantwoord worden door begrip van tekst
• Stel vragen op diverse verwerkingsniveaus
• Laat bij luistertest de leerlingen vooraf
voorkennis mobiliseren en minstens tweemaal
naar fragment luisteren
• Lezen: werk vaker met meerdere bronnen
Beoordeling schrijfproducten door
leerkrachten
Opletten voor subjectiviteit en willekeur in de
beoordeling!
- Signifisch effect: verschil in gebruikte criteria (op welke aspecten
let men?)
- Halo-effect: Sommige kenmerken stralen af op beoordeling van
andere kenmerken
- Sequentie-effect: Beoordeling wordt beïnvloed door nawerking van
voorgaande beoordeelde product(en)
- Normverschuiving (persoonlijke karakteristiek)
- Contaminatie-effect: eigen belangen van beoordelaar
Opstellen beoordelingswijzer
• Vooraf door de leerkracht
• Vooraf door leerlingen en leerkracht samen
Generieke categorieën voor beoordeling
schrijf- en spreekprestaties
• Inhoud: zijn de noodzakelijke inhoudelijke
elementen aanwezig?
• Doel- en publieksgerichtheid: extra
elementen om lezer tegemoet te komen en
doel beter te bereiken
• Organisatie: van informatie
• Vormkenmerken en -conventies
Voorbeelden
• Onderzoek Heuves naar evaluatie van
debatvaardigheden
• Onderzoek Rijlaarsdam naar evaluatie van
schrijfontwikkeling vanuit observatie en
feedback
Bredere evaluatie: schuiven op vier assen
Eenmalige
momentopname
tijd
Betrokken beoordelaars
Leerkracht
Taalkennis
Registreren of
taakuitvoering
geslaagd is of
niet
Bultynck, 2004
Aard verzamelde
informatie
Manier van verzamelen
van informatie
Doorheen de
tijd,
verschillende
momenten
Taalleerder
zelf en
leerkracht
Taalvaardigheid,
leerproces, en factoren als cognitie,
kennis wereld,
strategieën…
Observeren,
video-opname,
gesprekken, logboek
Hoe evalueren?
• Vergelijken met criterium?
• Vergelijken met andere leerlingen (norm)?
• Vergelijken met zichzelf (vorderingen)?
Centrale vragen bij evaluatie
WAAROM
WAT
HOE
EN DAN?
VRIP
• Validity (validiteit)
WAT?
• Reliability (betrouwbaarheid)
HOE?
• Practicality (praktische haalbaarheid)
• Impact (positieve impact op leren en
onderwijs)
WAAROM?
Opvolgen van evaluatie
Het cruciale belang van feedback en verfijnde
ondersteuning:
– Evaluatie als aanzet tot verder leren
– Feedback die positief motiveert én informeert
– Feedback die het leerproces voortstuwt, cognitief én
socio-emotioneel
– Evaluatie als spiegel voor de kwaliteit van het
onderwijs en de bijsturing ervan
(Hattie, 2009)
Dialoog
“ In duurzaam onderwijs wordt evaluatie een kwestie
van dialoog. Leerlingen krijgen systematisch feedback
op hun prestaties en vorderingen – bij voorkeur het
soort feedback dat energie voor leren geeft.(…)
Scholen moeten dus niet (nog) meer gaan testen; ze
moeten in de eerste plaats meer doen met de
evaluatie die ze uitvoeren.”
Van den Branden, K. (2012). Visietekst duurzaam onderwijs –
www.duurzaamonderwijs.com
Rapporteren
• Waarom?
– Wat is de functie van het rapport?
– Wat moet het rapport doen en opleveren?
• Wat?
– Welke cruciale aspecten van ontwikkeling moeten opgenomen
worden?
– Welke informatie over die aspecten moeten we meedelen?
• Hoe?
– Hoe wordt de informatie meegedeeld?
– Welke bijdrage wordt van wie verwacht?
Ronkende uitspraken
“Als leerlingen zowel feedback als punten
krijgen, negeren ze de feedback. Als je wil dat
leerlingen hun prestatie verbeteren, geef dan
alleen feedback en geen score”
Verstraete, E. e.a. Coachingspakket breed evalueren ‘Zie je wat ik
kan?!’. In opdracht van de Proeftuinen en in samenwerking met
RVO society.
Ronkende uitspraken
“ Bij de meerderheid van de scholen werd op het
syntheserapport, naast de eigen cijfers van de betreffende
leerling, een gemiddelde of mediaan vermeld, zodat de
leerlingen het eigen resultaat kunnen vergelijken met de
gemiddelde prestatie van klasgenoten, met de mogelijk nadelige
consequenties van bestraffing, frustratie en demotivatie. Ook
een attitudebeoordeling ontbrak in de helft van de bestudeerde
gevallen”
(Dochy & Struyven, 2011, p. 56)
Ronkende uitspraken
“In duurzaam onderwijs is het belangrijkste doel
van evaluatie het verbeteren van het onderwijs.
Evaluatie en assessment moeten blootleggen of
de energie-leren-cyclus van de leerlingen nog
draait, en als dat niet het geval, welke
hinderpalen het proces doen stokken.”
Conclusie: de evaluatie van
taalcompetenties
• Evolutie van ‘enge’ toetspraktijk en cijfermatige
waardering naar bredere evaluatie
• Evolutie van focus op taalkennis en
taalelementen naar assessment van
taalcompetenties van de 21ste eeuw
• Evolutie van evalueren om te informeren naar
evalueren om het leren te bevorderen
(Bogaert & Van den Branden, 2011)
Evaluatie in een taalbeleid
“Evaluatie biedt niet alleen een spiegel voor het kind maar ook
een spiegel voor de school: resultaten van taaltoetsen en
observaties kunnen dienen als hefboom voor
onderwijsverbetering, tenminste als de school de resultaten
van de evaluatie gebruikt om ook zichzelf te evalueren.”
(Bogaert & Van den Branden, 2011)
Duurzaam onderwijs
• Er gaat geen talent verloren: onderwijs moet optimaal
werken voor elke leerling, ongeacht zijn of haar
achtergrond.
• Energie voor leren wordt hernieuwd: de energie die
leerlingen en studenten investeren in onderwijs moet
maximaal omgezet worden in leren en ontwikkeling,
wat op haar beurt nieuwe energie voor leren oplevert.
• Cruciale competenties worden ontwikkeld: leerlingen
ontwikkelen de competenties die cruciaal zijn voor hun
toekomstig leven en voor de toekomst van de planeet.
Meer lezen?
Lees veel meer over
duurzaam onderwijs op
school, en download de
visietekst, “Duurzaam
onderwijs voor de 21ste eeuw”
(12 blzn) op:
www.duurzaamonderwijs.com
Meer lezen over duurzaam onderwijs?
• www.duurzaamonderwijs.com
• Van den Branden, K. (2012). Sustainable education: basic
principles and strategic recommendations. School
Effectiveness and School Improvement, vol. 23/3, pp. 285-304
• Van den Branden, K. (2013). Duurzaam onderwijs: van theorie
naar praktijk. Impuls, jg. 44, nr. 1
• Van den Branden, K. (2011). Krijtlijnen voor duurzaam
onderwijs. Impuls, jg. 42, nr. 1
Referenties
•
•
•
•
•
•
•
•
Bogaert, N. & Van den Branden, K. (2011). Handboek taalbeleid secundair onderwijs. Leuven:
ACCO
Bransford, J., Brown, A., & Cocking, R. (1999). How people learn: Brain, Mind, Experience, and
School. Washington, DC: National Academy Press.
Byrne, D. & Smyth, E. (2010). No way back. The dynamics of early school leaving. Dublin:
Liffey Press.
Dochy, P. & Struyven, K. (2011). Het waarom, wat, wie, wanneer, waarmee en hoe van
evalueren. In Castelijns, J., Segers, M., & Struyven, K. (red.), Evalueren om te leren. Toetsen en
beoordelen op school (pp. 33-59). Bussum: Coutinho
Dumont, H., Istance, D., & Benavides, F. (Eds.) (2010). The nature of learning. Using Research
to Inspire Practice. Paris: OECD.
Hattie, J. (2009). Visible Learning: A synthesis of over 800 meta-analyses relating to
achievement. New York: Routledge.
Jaspaert, K., & Van den Branden, K. (2011). Literacy for all. In K. Van den Branden, M. Van
Houtte, & P. Van Avermaet (Eds.), Equity and excellence in education: towards maximal
learning opportunities for all (pp. 215-235). New York: Routledge.
Peters, E., & Van Houtven, T. (red.). Taalbeleid in het hoger onderwijs: de hype voorbij?
Leuven: Acco.