Transcript Slide 1 - Zorgnet Vlaanderen

Invloed van ouderlijke
conflicten op de
ontwikkeling van kinderen
21 oktober 2010 – Gent
Nathalie Heurckmans Vrije Universiteit Brussel
Vakgroep Ontwikkelings- en Levenslooppsychologie
9-4-2015
Herhaling titel van presentatie
1
Wat zijn ouderlijke conflicten? Cijfers? ....
Kinderen die getuige zijn van ouderlijk partnergeweld : een
verhoogd risico om psychologische problemen te ontwikkelen?
Zijn jonge kinderen kwetsbaarder dan oudere kinderen?
Is er een verschil tussen baby’s, peuters/kleuters, lagere
schoolleeftijd, pubers?
Zijn er verschillen tussen jongens en meisjes?
Hebben deze kinderen meer risico om later zelf betrokken te
geraken in partnergeweld ?
Herhaling titel van presentatie
21 oktober Pag.2
2010
Ouderlijke conflicten of partnergeweld
Gevarieerde vormen :
psychisch : dreigen met fysiek geweld, belachelijk maken,
beledigen, ...
fysiek : slaan, schoppen, trappen, ...
seksueel geweld : publieke seksuele vernedering,verkrachting, ...
Direct en indirect geweld
– Direct geweld: slaan,schoppen, verkrachten, uitschelden,...
– Indirect geweld : vernielen van waardevolle voorwerpen,
mishandelen/doden van een lievelingsdier, ...
Herhaling titel van presentatie
21 oktober Pag.3
2010
Doel : partner controleren, manipuleren en domineren zodat
zijn/haar integriteit wordt aangetast.
Soms :eenmalig geweld
Meestal :repetitief proces
verregaande gevolgen
gedrag van het slachtoffer wordt beïnvloed door een mogelijk
nieuwe aanval van de partner
Herhaling titel van presentatie
Pag.4
9-4-2015
Vaak verborgen problematiek
Onderzoek (Universiteit Hasselt) :
20 – 27 % van vrouwen
2 – 8 % van mannen slachtoffer is
Herhaling titel van presentatie
Pag.5
9-4-2015
Onderzoek : 105 leerlingen uit het A.S.O.:
39% : af en toe geconfronteerd
22% : frequent getuige
– 43% ouders gebruiken fysieke of verbale agressie
– 6% ernstig fysiek en verbaal geweld
Een klas van 20 leerlingen :
11 à 12 leerlingen getuige zijn
5 à 6 onder hen: ouders met lichamelijke en verbale agressie
Herhaling titel van presentatie
Pag.6
9-4-2015
Waar?
Meeste onderzoeken: ouders die gescheiden zijn
Weinig over verschillen binnen andere gezinstypen
intacte gezinnen
co-ouderschapsgezinnen
moedergezinnen
vadergezinnen
Herhaling titel van presentatie
Pag.7
9-4-2015
Verband tussen functioneren van kind en scheiding
van ouders
Verschillende factoren
Vooral schade bij scheiding met hevige en
chronische ouderlijke conflicten
Herhaling titel van presentatie
Pag.8
9-4-2015
Een overzichts studie van Furstenberg en
Cherlin
Hoog conflictniveau tussen moeder en vader = risico voor
ontwikkeling van scheidingskinderen
Verschillende argumenten:
-
veroorzaakt angst en stress
risico om mee-getrokken te worden in ouderlijke ruzies
moeten kiezen voor één van beide ouders
leidt vaak tot in-consistent ouderschap
ruziënde ouders: slechte rolmodellen
Herhaling titel van presentatie
Pag.9
9-4-2015
Onderzoek van Harthoorn (2009):
verschillen in effect van ouderlijke conflicten op
Welbevinden
Internaliserende problemen:
angst
depressie
emotionele problemen
Externaliserend problemen
agressie
gedragsproblemen
intacte gezinnen
co-ouderschapsgezinnen
moedergezinnen
Vadergezinnen
Herhaling titel van presentatie
Pag.10
9-4-2015
Richting van het effect van ouderlijke conflicten: voor alle
gezinstypen hetzelfde:
– lager persoonlijk welbevinden
– hogere score
problemen
op internaliserende en externaliserende
De sterkte van het effect verschilt echter wel per gezinstype
Herhaling titel van presentatie
Pag.11
9-4-2015
Co-ouderschapsgezinnen : het sterkste effect op
– persoonlijk welbevinden
– depressie
– agressie
– gedragsproblemen
-->blijvend confrontatie met ruzies tussen ouders
Intacte gezinnen : het sterkste effect op
– angst
– emotionele problemen
--> Angst dat ouders gaan scheiden
Herhaling titel van presentatie
Pag.12
9-4-2015
Nog correlaties
Moedergezin : correlatie met
– Welbevinden
– Angst
– Depressie
– Emotionele problemen
– Gedragsproblemen
Vadergezinnen : geen correlaties
 de kleine groepsgrootte in deze dataset
Geen significante verschillen gevonden tussen het niveau van veel
en heel veel ruzies.
Herhaling titel van presentatie
Pag.13
9-4-2015
Welbevinden
co-ouder
Angst
Depressie
intact
co-ouder
Emotio.probl
co-ouder
Gedragsprobl
co-ouder
moeder
moeder
intact
Agressie
Herhaling titel van presentatie
Pag.14
9-4-2015
moeder
moeder
moeder
Onderzoek in België (2008): 10 procent mannen (18 en 75 jaar)
slachtoffer van partnergeweld
– 5,3 % : gematigd geweld
– 3,4 % : ernstig geweld
– 1,7 % : zeer ernstig geweld
Hoofdzakelijk verbaal-psychologische terreur: kleineren, beledigen,
het weghouden bij vrienden of familie, intimidatie
Ander effect op kinderen?
– Niet onderzocht
– Nog groter taboe
Herhaling titel van presentatie
Pag.15
9-4-2015
Positie van het kind
1. Terugtrekken
2. Zelf tussenkomen : helpen door te sussen,, …
3. Conflict naar zich toe trekken : vervelend gedrag tonen,
onhandigheid zijn , …
4. Ouders afleiden : aandacht te vragen, ‘kleine kind’ plots zijn, …
5. In coalitie met slachtoffer gaan
6. In coalitie met pleger gaan
Herhaling titel van presentatie
Pag.16
9-4-2015
Soms : ouders betrekken hun kind bij conflict
1. kind wordt gevraagd te helpen
2. kind wordt in coalitie getrokken door
slachtoffer
3. kind wordt in coalitie getrokken door
pleger
Herhaling titel van presentatie
Pag.17
9-4-2015
Andere manier om naar positie van
kind te kijken
1. Ooggetuige
2. Oorgetuige
3. Getuige zijn van de gevolgen (fysiek, materieel, …)
4. Zelf slachtoffer door actief tussen komen: fysieke en
psychische gevolgen
5. Betrokken worden door ouders: als bescherming gebruikt,
middel om te kwetsen
Herhaling titel van presentatie
Pag.18
9-4-2015
Invloed op de kinderen?
Kinderen die getuige zijn van ouderlijk partnergeweld : een
verhoogd risico om psychologische problemen te ontwikkelen?
Zijn er nog andere mogelijke problemen?
Zijn jonge kinderen kwetsbaarder dan oudere kinderen?
Is er een verschil tussen baby’s, peuters/kleuters, lagere
schoolleeftijd, pubers?
Zijn er verschillen tussen jongens en meisjes?
Hebben deze kinderen meer risico om later zelf betrokken te
geraken in partnergeweld ?
Herhaling titel van presentatie
Pag.19
9-4-2015
Verhoogd risico om psychologische
problemen te ontwikkelen?
Veel studies - een beperkt aantal kinderen
K. Sternberg (2006) e.a. een mega-analyse
uitgevoerd: 1870 onderzochte kinderen
Herhaling titel van presentatie
Pag.20
9-4-2015
Kind die opgroeit met gezinsgeweld: meer risico om
psychologische, sociale en schoolse problemen
Kind die getuige is van gezinsgeweld : verschilt niet van
lichamelijk mishandelde kinderen
Kind die getuige EN slachtoffer is van gezinsgeweld : meeste
risico
Aantal ontwikkelingsproblemen stijgt naarmate aantal
stressoren toeneemt = “double whammy effect”
Vooral duidelijk bij voorkomen van internaliseringsstoornissen
Herhaling titel van presentatie
Pag.21
9-4-2015
Internaliseringsproblemen
“slachtoffer – getuige” :
187% meer kans op internaliseringsstoornissen dan kind die
niet in een gewelddadig gezin leeft
38% meer kans op internaliseringsstoornissen dan kind die
getuige van partnergeweld is
“getuige”:
107% meer kans op internaliseringsstoornissen dan kind die
niet in een gewelddadig gezin leeft
Herhaling titel van presentatie
Pag.22
9-4-2015
Externaliseringsproblemen: oppositioneel
gedrag, delinquent en agressief gedrag
Kind die niet met gezinsgeweld wordt
geconfronteerd: externaliseringsproblemen nemen
af met de leeftijd
Kind die in gewelddadige gezin leeft:
frequentie van deze problemen blijven stabiel
Herhaling titel van presentatie
Pag.23
9-4-2015
Externaliseringsstoornissen:
geen verschillen tussen “getuige” en “slachtoffer”
Internaliseringsstoornissen:
komt meer voor bij “getuige” dan bij “slachtoffer”
Herhaling titel van presentatie
Pag.24
9-4-2015
Ernst van de gevolgen afhankelijk van:
leeftijd van het kind
ernst van de feiten
duur van de feiten
betekenis die feiten voor het kind krijgt(verantwoordelijkheid )
plicht tot geheimhouding
weerbaarheid van het kind
af- of aanwezigheid van beschermende factoren:
Herhaling titel van presentatie
Pag.25
9-4-2015
Beschermende factoren:
- aanwezigheid van goed zorgende volwassenen
- goede school
- deelnemen aan goedgeorganiseerde, veilige jeugdactiviteiten
- waardering ervaren voor je kunnen door anderen
- goed contact met leeftijdsgenoten
- goede intelligentie
- hulp krijgen en steun ervaren vanuit dichte omgeving
- herstel van de veiligheid in het gezin
- …
Herhaling titel van presentatie
Pag.26
9-4-2015
Nog andere gevolgen?
Neurobiologische gevolgen
Onderzoek van Perry (2002) :
– zeer jonge kinderen die emotioneel verwaarloosd waren, op
driejarige leeftijd : hersenomvang beduidend kleiner dan die van
andere kinderen van dezelfde leeftijd
– door chronische traumatisering: bepaalde hersengebieden niet
goed ontwikkeld
– traumatische ervaringen : activering van stresshormonen in
hersenen -->kan leiden tot posttraumatisch stressyndroom (PTSS)
Herhaling titel van presentatie
Pag.27
9-4-2015
Amerikaanse onderzoek Adverse Childhood
Experiences (ACE) Study:
– sterke relatie tussen negatieve jeugdervaringen en
psychische én lichamelijke gezondheid op volwassen leeftijd
– schade in de hersenen (verstoorde hormoonhuishouding)
speelt een rol.
– hersenen van jonge kinderen erg vormbaar
– Belangrijk : snelle interventie en vroege signalering
Herhaling titel van presentatie
Pag.28
9-4-2015
Zijn jonge kinderen kwetsbaarder dan oudere
kinderen?
Onderzoek van K. Sternberg e.a. : drie leeftijdsgroepen
4 - 6 jaar
7 - 9 jaar
10 - 14 jaar
Verwachting: jonge kind vertoont grotere kwetsbaarheid
minder mogelijkheden om gevoelens te reguleren
minder cognitieve mogelijkheden om situatie te overzien
nog afhankelijk van hun ouders
Deze hypothese werd echter niet bevestigd
Herhaling titel van presentatie
Pag.29
9-4-2015
Onderzoek K.J. Sternberg
Pag.
Internaliseringsproblemen :
– ouder kind : evenveel/meer kans op internaliseringsproblemen
– Getuige : meer kans op internaliseringsproblemen dan slachtoffer
Externaliseringsproblemen:
4-9 jarige : niet meer of niet minder risico als ze met één enkele
vorm van intrafamiliaal geweld worden geconfronteerd
10-14jarigen die getuige zijn : hoogste risico op
externaliseringsstoornissen
4-6 jarige en 7-9jarige “slachtoffers – getuige” hoogste risico op
externaliseringsstoornissen
Herhaling titel van presentatie
Pag.31
9-4-2015
Dit onderzoek : geweld op latere leeftijd : zeer ernstige gevolgen
– veel bewuster kunnen reflecteren over de betekenis van de
mishandelingen
– daardoor meer zelfverwijten of boosheid ervaren
Andere onderzoeksgegevens: jonge kinderen zijn kwetsbaarder
Longitudinale studies kunnen deze onverwachte leeftijdsverschillen
inzake kwetsbaarheid t.o.v. familiaal geweld verder uitklaren.
Herhaling titel van presentatie
Pag.32
9-4-2015
Is er een verschil tussen baby’s,
peuters/kleuters, lagere schoolleeftijd, pubers?
Baby’s
– langdurige stress : remmende werking op rijping van de hersenen:
ontwikkelingsachterstand
– passiviteit valt op: lusteloos, vaak gespannen lichaamshouding,
afwijzend gedrag tegenover contact en intimiteit
– extreem vaak huilen
– slaapproblemen en eten moeilijk
– angst voor harde geluiden en stemmen
Herhaling titel van presentatie
Pag.33
9-4-2015
Peuters en kleuters
-
vertraagde taalontwikkeling
vertraagd zindelijkheidsproces
somatische klachten (hoofdpijn, buikpijn, …)
onrust
agressief gedrag en driftbuien
minder spelen of speelt met minder plezier en minder interesse
angst om alleen te zijn
hevige reacties bij harde geluiden, plotse bewegingen, ed.
- eerste tekenen van hechtingsproblemen
– minder geïnteresseerd in contact
– zich terugtrekken of
– net overdreven aanhankelijk(naar vreemden)
Herhaling titel van presentatie
Pag.34
9-4-2015
Lagere schoolleeftijd
Onderscheid tussen kinderen die internaliseren (naar binnen richten)
en externaliseren (naar buiten afreageren)
Internaliserende kinderen (meestal meisjes): depressie, negatief
zelfbeeld, angst, verdriet, verlegenheid, faalangst, …
Externaliserende kinderen (vooral jongens):agressief gedrag, pesten,
vernielzucht en verzet tegen autoriteit.
zowel met leeftijdsgenoten als met volwassenen sociale problemen
Herhaling titel van presentatie
Pag.35
9-4-2015
Negatieve invloed op nachtrust van kinderen (30 minuten
korter slapen) prikkelbaarheid overdag
Ook bij negeren : verhoogde spanning
DUS :
sociaal isolement
concentratieverlies
tegendraads gedrag
internaliserende gedragingen (bij meisjes)
externaliserend gedragingen (bij jongens)
verstoorde nachtrust
Herhaling titel van presentatie
Pag.36
9-4-2015
Pubers
schoolproblemen
drugs- en alcoholgebruik
agressie
Herhaling titel van presentatie
Pag.37
9-4-2015
Omgaan met gezinsconflicten :
verschil tussen jongens en meisjes?
Meisjes :
– zichzelf meer verantwoordelijkheid toekennen
– problemen en noden van ouders opvangen
– zichzelf schuld geven
-->risico op internaliseringsproblemen
Jongens:
- verdedigingsmechanismen
- minder zichzelf schuld geven
- boos en agressief
-->eerder externaliseringsstoornissen
Herhaling titel van presentatie
Pag.38
9-4-2015
Niet alle onderzoekers stellen deze verschillen tussen jongens
en meisjes vast
Verder onderzoek noodzakelijk
Herhaling titel van presentatie
Pag.39
9-4-2015
Gevolgen op lange termijn
Hebben deze kinderen meer risico om
later zelf betrokken te geraken in
partnergeweld ?
Is er een herhalingsdynamiek waardoor ze
zelf meer kans hebben om later dader of
slachtoffer van partnergeweld te worden?
Herhaling titel van presentatie
Pag.40
9-4-2015
Twee theoretische kaders/modellen om
herhalingsdynamiek te verklaren
– de leertheoretische benadering - het
“sociaal leren” model
– de systeemtheoretische benadering
Herhaling titel van presentatie
Pag.41
9-4-2015
Leertheoretische benadering
(“sociaal leren” model):
– imitatie en observatieleren : kind neemt gedrag van ouder
over
– niet enkel agressief gedrag t.o.v. de partner
– ook bepaalde vaardigheden : reguleren van emoties en
gedrag, probleemoplossingsstrategieën , conflicthanteringen
 Gevaar om sneller in controlerende, manipulerende en
dominerende relaties terecht te komen
Herhaling titel van presentatie
Pag.42
9-4-2015
Systeemtheoretische benadering:
– vaak gesloten gezin weinig (positieve, modererende) invloed van
buitenwereld
– kind krijgt weinig veiligheid en weinig kans om te exploreren
minder ontplooien om mogelijkheden/ beperkingen te leren
kennen
– sociale relaties niet veilig
– steeds op hun hoede
– interpreteren gedrag van anderen vaak als agressief
 Gevaar om sneller in controlerende, manipulerende en
dominerende relaties terecht te komen
Herhaling titel van presentatie
Pag.43
9-4-2015
Besluit
Kinderen die getuige zijn van ouderlijk
partnergeweld : risico op ontwikkeling van
psychologische en neurobiologische
problemen
Doch : geen overdreven pessimisme
Veerkracht van kinderen
Herhaling titel van presentatie
Pag.44
9-4-2015
Suggesties
Onderzoek naar lange termijn effecten
Onderzoek naar protectieve factoren
Op school (nog) meer aandacht aan sociale
vaardigheden
Onderzoek naar effecten wanneer vader/moeder
slachtoffer is
Herhaling titel van presentatie
Pag.45
9-4-2015