Transcript Charakterystyka psychologiczna uczniów zdolnych.

CHARAKTERYSTYKA PSYCHOLOGICZNA
UCZNIÓW ZDOLNYCH
Materiały opracowane przez dr Martę Brachowicz
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Zdolności
•
„Zespół względnie stałych właściwości człowieka,
warunkujących łatwość uczenia się oraz efektywność
wykonywania czynności, w określonej dziedzinie działalności”
(Encyklopedia PWN).
•
„Właściwości pozwalające na łatwe opanowanie nauki,
zdobycie wiedzy, jakiejś umiejętności” (Słownik Języka
Polskiego).
•
„Względnie
stałe
warunki
wewnętrzne
człowieka
współdeterminujące efektywność wykonywania czynności
w specyficznej sferze działalności człowieka” (Strelau).
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Uzdolnienie
Specyficzna konfiguracja zdolności ogólnych i specjalnych,
umożliwiająca bardzo dobre wykonanie określonej, ukierunkowanej
treściowo działalności.
Autentyczne uzdolnienia w wielu kierunkach zdarzają się bardzo
rzadko. Najczęściej spotyka się człowieka posiadającego uzdolnienia
w jakiejś jednej dziedzinie aktywności.
Uczeń osiągający bardzo dobre oceny szkolne ze wszystkich
przedmiotów jest więc uczniem zdolnym do uczenia się, a nie
uzdolnionym.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Talent
„Specyficzna, wyjątkowa zdolność osiągania sukcesów i umiejętności
w takich dziedzinach jak np. matematyka, muzyka, plastyka, nauki
humanistyczne (Sękowski 1989)”
„Wybitne
zdolności
ogólne
i
(lub)
zdolności
specjalne
urzeczywistniające się dzięki interakcji z innymi czynnikami
(wewnętrznymi i zewnętrznymi) w określonej działalności człowieka”
(Strealu).
Pojęcie talent odnosi się do ludzi, którzy mają określony dorobek
twórczy.
Nie każda osoba uzdolniona może mieć talent, ale każda osoba
z talentem musi być uzdolniona specjalnie.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Geniusz
Człowiek, którego dzieło okazało się przełomowe dla dalszego
rozwoju i postępu cywilizacyjnego - w nauce, technice, kulturze,
życiu społecznym.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Hierarchia pojęć
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Uczeń zdolny
W rozumieniu społecznym, a także potocznym i szkolnym
dziecko zdolne to takie, które dobrze się uczy, ma wzorowe
zachowanie, jest grzeczne. Badania wykazują, że szkoła
typuje dzieci zdolne wg pewnych schematów, niekiedy
pomijając czynnik intelektualny. Jest zdolny, bo dobrze się
uczy, jest prawdomówny, nie ma dziwacznych pomysłów, nie
zadaje trudnych pytań, schludnie wygląda, dobrze zachowuje
się w szkole i poza nią.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Uczeń zdolny
W ujęciu psychologicznym „uczeń zdolny to taki, który ma
wysoki iloraz inteligencji, duże osiągnięcia, wysoki poziom
twórczy,
to
znaczy,
że
charakteryzuje
go
niepokój
poznawczy, umie oderwać się od utartych schematów, potrafi
znaleźć się w nowej sytuacji, ma pomysły nowych rozwiązań
starych problemów, nie boi się nowych rzeczy”(M.Partyka
1999).
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Inteligencja
• Według C.D. Spearmana inteligencja człowieka stanowi ogólny
i niezróżnicowany czynnik który przejawia się we wszystkich
zachowaniach ludzkich angażujących takie procesy umysłowe, jak
rozumowanie i wnioskowanie. Autor wyodrębnił czynnik g (ang.
general), stanowiący do dnia dzisiejszego symbol inteligencji ogólnej.
• W. Stern przez inteligencje rozumiał ogólną zdolność adaptacji do
nowych warunków i do wykonywania nowych zadań.
• G.A. Ferguson wskazywał, że jest to zdolność do uczenia się
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Inteligencja
• J. Piaget rozumiał inteligencję jako zdolność do rozwiązywania
problemów.
• E. G. Boring twierdził że inteligencja jest tym, co mierzą testy
inteligencji.
• J. Strelau stwierdza, że „inteligencja to konstrukt teoretyczny
odnoszący się do względnie stałych warunków wewnętrznych
człowieka, determinujących efektywność działań wymagających
udziału typowo ludzkich procesów poznawczych. Warunki te
kształtują się w wyniku interakcji genotypu, środowiska i własnej
aktywności” .
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Inteligencja
E. Nęcka stwierdza, że nie istnieje coś takiego jak pojęcie
inteligencji. Jest to proces złożony, jego elementami są pamięć
i uwaga które w istotny sposób są modyfikowane przez chwilową
wartość
poziomu
pobudzania.
Zamiast
terminu
inteligencja
proponuje on używanie pojęcia „formalna teoria intelektu”.
Można przyjąć za Strelau, że inteligencja jest to konstrukt
teoretyczny który warunkuje inne czynności umysłowe człowieka.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Triarchiczna teoria inteligencji
Sternberga
Teoria została ogłoszona w 1985 r. Składa się z trzech subteorii:
• Subteoria kontekstu (aspekt praktyczny) - ujmuje inteligencję jako sposób adaptacji do
środowiska (rzeczywistości), która pozwala na jego wybór lub kształtowanie.
• Subteoria doświadczenia (aspekt kreatywny) - ujmuje inteligencję jako właściwość, która
pozwala na efektywne rozwiązywanie nowych zadań
oraz automatyczne przetwarzanie
powtarzalnych procesów myślowych .
• Subteoria składników (aspekt analityczny) - ujmuje inteligencję jako sposób organizowania
procesów poznawczych
a) metaskładniki - najważniejsze procesy przetwarzania informacji, decydujące o sposobie
planowania, kontrolowania i podejmowania decyzji, odpowiadają za planowanie i kontrolę przebiegu
procesu poznawczego,
b) składniki wykonawcze - procesy przetwarzania informacji zaangażowane w wykonanie
zadania,
c) składniki nabywania wiedzy - procesy zaangażowane w uczenie się, przyswajanie
informacji.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Modele zdolności
Model zdolności J. S. Renzulliego
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Trójpierścieniowy model zdolności
J.S.Renzulliego, 1978
(Źródło: W. Limont 1994)
Aby jednostka zdolna mogła osiągnąć ponadprzeciętne osiągnięcia powinna wystąpić ścisła interakcja
między trzema podstawowymi zespołami cech człowieka:
•
ponadprzeciętna inteligencja lub ponadprzeciętne zdolnościami kierunkowe,
Rozumie je w dwojaki sposób:
Jako ogólne zdolności, które można mierzyć za pomocą testów do badania inteligencji ogólnej
Jako zdolności specyficzne (specjalne), a więc takie, które dotyczą specyficznych dziedzin
(często bardzo wąskich) i wiążą się z konkretnymi działaniami. Są to min. Uzdolnienia
matematyczne, rzeźbiarskie, fotograficzne.
•
zaangażowania w zadanie (uporczywość, wytrzymałość, ciężka praca, samozaparcie w
ćwiczeniach, pewność siebie, wiara w swoje zdolności i wykonywaną pracę, fascynacja
problemem),
•
zdolności twórcze rozumiane jako zdolności dywergencyjne (płynność i oryginalność myślenia,
otwartość na doświadczenia, ciekawość, ryzyko, wrażliwość, gotowość do odbioru bodźców z
zewnątrz, wrażliwość na odczucia).
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Model zdolności F. Mőnksa
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wieloczynnikowy model zdolności
F. Mőnksa
(Źródło: W. Limont 1994)
Autor wyodrębnia takie czynniki zdolności, jak: wybitne zdolności
intelektualne, motywacja oraz twórczość.
Model
uwzględnia
społeczne),
które
dodatkowo
warunki
determinują
rozwój
zewnętrzne
w
takich
środowiskowych jak rodzina, szkoła i grupa rówieśnicza.
To rozwinięcie koncepcji J.S. Renzulliego.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
(czynniki
kręgach
Funkcjonowanie intelektualne
ucznia uzdolnionego
•
•
•
•
•
•
•
•
•
uczy się chętnie i łatwo,
ma dobrą pamięć,
posiada rozległą wiedzę ogólną,
zadaje mnóstwo sondujących problem pytań,
zagłębia się w szczególnie interesujące go dziedziny i zajęcia
wykazuje dużą ciekawość,
ma żywą i twórczą wyobraźnię,
posługuje się poprawnym językiem i wyszukanym słownictwem,
ma wiele własnych pomysłów i rozwiązań różnych problemów,
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Osobowość
ucznia uzdolnionego
•
•
•
•
•
•
ma poczucie humoru,
ma wysokie wymagania względem siebie i innych,
jest perfekcjonistą,
wykazuje wysoki poziom oceny moralnej,
jest stanowczy, aktywny,
ma silną motywację, zamiłowanie i upór w pracy, wewnętrzną
dyscyplinę,
• jest niezależny, niekonwencjonalny, konstruktywnie krytyczny,
• charakteryzuje się otwartością i wytrwałością,
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Funkcjonowanie społeczne
ucznia uzdolnionego
•
•
•
•
•
woli pracować samodzielnie,
wykazuje zdolności przywódcze we wczesnym wieku,
wykazuje wrażliwość na cudze i własne uczucia,
ma wysokie wymagania względem siebie i innych,
jest stanowczy, dominujący, przywódczy, pełny inicjatywy
i samowystarczalni,
• w niewielkim stopniu interesuje się sprawami stosunków
międzyludzkich, jest introwertykiem, niezbyt towarzyskim,
pełnym rezerwy.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Funkcjonowanie społeczne
ucznia uzdolnionego
Rozbieżność pomiędzy poziomem uzdolnień a funkcjonowaniem społecznym ucznia
można tłumaczyć następującymi czynnikami:
•
uczniowie ci często mają trudności w przystosowaniu się do grupy,
•
prezentują postawy odbierane jako zarozumiałość, okazywanie lekceważenia rówieśnikom
i nauczycielom,
•
charakteryzuje ich egocentryzm - koncentracja na własnej osobie,
•
chwiejność emocjonalna, nieśmiałość lub nadpobudliwość ruchowa,
•
zachowania agresywne lub lękowe,
•
ogromna potrzeba akceptacji zarówno z strony rodziców, nauczycieli i rówieśników - co trudno
pogodzić ze względu na odmienne oczekiwania wszystkich trzech grup (życie pod presją wymagań
i oczekiwań tych, na których im najbardziej zależy),
• dzieci zdolne ukrywają swoje możliwości (presja grupy, pragnienie niewyróżniania się na tle grupy,
brak zainteresowania proponowanymi zajęciami, chęć robienia tego na co dziecko ma ochotę.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego