Transcript Stres
Stres Tomasz Krzemiński Aleksander Gajdus Stres Stres Stres – niespecyficzna reakcja organizmu na wymagania stawiane przez środowisko. Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres W potocznym rozumieniu stres oznacza zdecydowanie nieprzyjemny stan psychofizyczny i jest kojarzony z napięciem, nadmiernym wysiłkiem, przemęczeniem, bólem a nawet poczuciem beznadziejności i niemożności poradzenia sobie z jakąś trudną sytuacją Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres Oddziaływanie stresu wszyscy rozpoznajemy w podobny sposób: - suchość w ustach, - szum w głowie, - spocone dłonie, - „dziwne” odczucia w brzuchu czy sercu. Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres Stresor – czynnik wywołujący stres, mogą być to zarówno wymagania fizyczne stawiane organizmowi, np. konieczność zwalczania infekcji bakteryjnej czy podjęcie wysiłku dynamicznego, jak i wymagania stawiane przez środowisko społeczne, np. nacisk otocznia na osiągnięcie sukcesu zawodowego Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres Napięcie psychiczne wywołane stresem może manifestować się w formie: • na poziomie przeżyć psychicznych: – – – – depresja niepokój wyczerpanie brak zadowolenia z pracy, znajomych i życia w ogóle Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres • na poziomie fizjologicznym: ‐ podwyższone ciśnienie krwi ‐ zaburzenia rytmu serca ‐ zmiana w systemie hormonalnym Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres • – – – na poziomie behawioralnym: stosowanie używek powodowanie wypadków absencja w pracy Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres Stres Stresory psychospołeczne w środowisku pracy: • Fizyczno-chemiczne czynniki środowiska pracy – (np. zapylenie) mają nie tylko wpływ na zdrowie pracownika przez określone procesy fizjologiczne organizmu, lecz działają też jako bodziec psychologiczny. Sama świadomość występowania czynnika szkodliwego wywołuje lęk i obawę przed utratą zdrowia czy życia. Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres • Przeciążenia ilościowe i jakościowe pracą – (np. za dużo pracy; praca zbyt trudna) intensywne wykonywanie dużych ilości pracy przez znaczną część dnia i w napiętych terminach to część źródła stresu w wielu współczesnych społeczeństwach. W pewnych zawodach stopień skomplikowania jest szczególnie silnym stresorem. Prawdopodobnie przeciążenie jakościowe prowadzi do przeciążenia ilościowego - kto dobrze ma wykonać trudną pracę, pracuje dłużej i znacznie intensywniej. Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres • Niedociążenie jakościowe – (np. praca zbyt mało urozmaicona, poniżej kwalifikacji i możliwości pracownika) zasadniczy wpływ na powstanie tego stresora miła naukowa organizacja pracy Taylora. Dziś automatyzacja zajęła znaczną część procesów pracy, a człowiekowi pozostają funkcje pomocnicze lub kontrolne. Są one z reguły mało urozmaicone, monotonne i nie dają poczucia wykorzystywania własnych możliwości. Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres • Ograniczony zakres kontroli – (np. brak wpływu na proces pracy i warunki pracy) zakres kontroli jest to stopień w jakim jednostka może wpływać na działania robocze i warunki, w jakich te działania przebiegają. Przyczyny zwężenia zakresu kontroli są różnorakie. Czasem wynikają one z samego charakteru procesu technologicznego, a czasem ze stylu zarządzania instytucją. Przykładem może być wykonywanie pracy w tempie narzuconym przez maszynę. Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres • Niejasność i konfliktowość roli – (np. niejasność celów pracy i metod; sprzeczne oczekiwania wobec pracownika) wykonując pracę zawodową pełnimy wiele ważnych ról społecznych: podwładnego, przełożonego, kolegi, doradcy. Niektóre właściwości tych ról są czasem poważnym źródłem stresu psychologicznego. Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres Niejasność roli – stopień, w jakim cele pracy jednostki i zakres odpowiedzialności został jej jasno zakomunikowany oraz stopień, w jaki jednostka rozumie procesy niezbędne dla osiągnięć tych celów. Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres Konfliktowość roli – sytuacja, gdy pracownik stoi wobec 2 sprzecznych wymagań. Cztery typy konfliktowości roli: Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres 1. konflikt wewnątrz nadawcy. Osoba określająca, co wchodzi w zakres roli pracownika, ma wobec niego niespójne oczekiwania, np. zwierzchnik żąda od pracownika inicjatywy i samodzielności, a jednocześnie tak ingeruje w tok jego prac, że nie pracownik nie może wykonywać ich zgodnie z własnym wyobrażeniem. Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres 2. konflikt między nadawcami. Różni nadawcy określając rolę pracownika, mają rozbieżne oczekiwania co do treści roli (np. szef żąda dotrzymania terminu, a pracownicy apelują o zwolnienie tempa pracy). Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres 3. konflikt między rolami. Sprzeczności między rolami, np. szef zakładu zanieczyszczającego środowisko dąży do maksymalizacji produkcji, a jest jednocześnie członkiem społeczności, która walczy o ochronę środowiska. Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres 4. konfliktowość roli z osobowością. Występuje gdy wymagania roli są sprzeczne z potrzebami, wartościami i możliwościami jednostki, która tę rolę pełni, np. pacyfista pracujący w przemyśle zbrojeniowym. Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres Brak wsparcia społecznego – (np. inni nie pomagają i nie wspierają emocjonalnie) wsparcie to takie oddziaływanie na człowieka, które zaspokaja jego podstawowe potrzeby społeczne: aprobaty, przynależności i bezpieczeństwa. Cztery formy wsparcie: Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres 1. emocjonalne (okazywanie sympatii, miłości, życzliwości, zainteresowania) Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres 2. instrumentalne (udzielanie pomocy, np. w rozwiązaniu trudnego problemu) Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres 3. informacyjne (dostarczanie informacji mających istotne znaczenie w radzeniu sobie w danej sytuacji) Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres 4. wsparcie oceniające (wyrażenie opinii na temat danej osoby, jej zachowań, wyglądu) Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres RODZAJE STRESU: • W stresie biologicznym oddziaływanie na organizm przez skórę, jame ustną i przewody nosowe Objawem jest ból Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres Stres psychiczny powstały w wyniku zaistnienia sytuacji, zagrażającej naszemu spokojowi i równowadze psychicznej, zmuszającej nas do zmiany zachowani, w celu dostosowania się do tej sytuacji lub przeciwstawienia się jej Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres Stres emocjonalny - występowanie procesów nadmiernego pobudzenia i hamowania - prowadzi do frustracji Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres Stres moralny (psychospołeczny) związany ze strukturą życia społecznego i z oceną naszego postępowania w aspekcie estetycznym Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres Stres przewlekły (dystres) negatywny długotrwały stres zakłócający równowagę psychofizyczną, obniżający jakość działania, czasami prowadzący do chorób psychosomatycznych Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres Stres krótkotrwały (eustres) - dobry stres lekki przyjemny stres, pozytywny wręcz nieodzowny poziom pobudzania potrzeby do działania zdrowego organizmu Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres Metody eliminowania stresu w pracy • relaksacja neuromięśniowa stopniowe naprężanie, a następnie rozluźnianie poszczególnych grup mięśni Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres • regulacja oddychania głęboki wydech pobudza układy organizmu Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres • biologiczne sprzężenie zwrotne wymaga częstego stosowania aparatury pomiarowej - przeciwdziałanie takim zjawiskom jak skurcze mięśni, zaburzenia żołądkowo-jelitowe Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres • ćwiczenia fizyczne zwiększają wydolność serca, poprawiają funkcjonowanie układu oddechowego Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres • medytacja regularny oddech, monotonny taniec lub bieg mają charakter pasywny i przeciwdziałają stresowi Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres Organizacyjne metody przeciwdziałania stresorom psychospołecznym: - projektowanie zadań (według Taylora) Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres - rotacja stanowisk - przesuwanie pracownika na coraz to inne stanowiska Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres - poszerzanie pracy - łączenie zadań o podobnym charakterze Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres - wzbogacenie pracy - przydzielanie zadań o wyższym poziomie komplikacji Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres - doskonalenie organizacji - trening wrażliwości - np. spotkania grupowe - tworzenie grup Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres - informacja zwrotna z przeprowadzonych sondaży - zbieranie danych, ich analiza i interpretacja Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres - konsultacja procesów grupowych Konsultant pomaga w znalezieniu dobrych rozwiązań istniejących problemów Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres Stres • Bibliografia: • Jan Strelau „ Jednostka w społeczeństwie i elementy w psychologii stosowanej" • www.pip.gov.pl • www.bhp.com.pl Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński Stres DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ Aleksander Gajdus &Tomasz Krzemiński