Transcript Waterconflicten en oplossingen daarvoor in de geschiedenis

Waterconflicten en oplossingen
daarvoor in de geschiedenis
L. Reijnders
Wereldwaterbalans
De zee (1)
Romeins recht: zee gemeenschappelijk erfgoed
Grotius, Elisabeth Tudor: mare librum
Stuart koningen: mare clausum
 Nazaat daarvan: territoriale wateren/continentaal plat
 Deels gewapend conflict UK - IJsland over
kabeljauwvisserij (jaren 50 en 70) & lopende
geopolitieke conflicten over ijsvrij wordende Arctische
wateren
Pacificatie: internationale verdragen
De zee (2)
De zee (3)
Wie regeert de golven?
 Grotius: Nederlandse kaapvaart gerechtvaardigd
 ‘Brittania rules de waves’
 Recent: Israël en brekers blokkade Gaza (2010)
 Komend: mangaanknollen?
Pacificatie: internationale verdragen
Te land. Zeer lang bron van
conflicten: waterkrapte (1)
Bijvoorbeeld: Bijbel
 Abraham versus koning Abimelech over
bronnen tussen Gaza & Beer-Sheva
Te land. Zeer lang bron van
conflicten: waterkrapte (2)
Belangrijkste slachtoffer waterkrapte: landbouw
In oude Midden Oosten, na ontstaan landbouw.
Bij waterkrapte:
 Vaak: roof oogst + gewapende verhuizingen om
tekorten aan voedsel aan te vullen
Migratie nog altijd belangrijk effect waterkrapte
 recent: Darfoer, Ethiopië, ontvolking dorpen
India
Oude vormen van
waterkraptebestrijding
Roep om bovennatuurlijke interventie
Aanpassen:
 teelt droogteresistente gewassen
 verbeteren waterproductiviteit
 aanleggen voedselvoorraden vgl. Jozef in Egypte:
zeven vette & magere jaren
Waterwerken & irrigatie
Goede arrangementen verdeling krap water belangrijk
voor vreedzame oplossing
Relatief recente veranderingen in
waterkrapte bestrijding
Nu:
 Import ‘virtueel water’
 Afgezien van China: vanaf 19e eeuw:
vooral vertrouwen op aanvulling
voedseltekorten door aankoop op
wereldmarkt
Irrigatie en karakter staat
Wittfogel: grootschalige irrigatiesystemen
leiden tot zeer hiërarchische staatsvormen
+ hydraulische bureaucratie
 Oude Egypte al zeer hiërarchisch voor
opkomst farao’s
 Gilgamesj-epos
 Bali
 Coöperaties van irrigeerders
Balinese watertemnpel
Waterkrapte als wapen
Onklaar maken putten
Bombarderen waterleiding (oorlogsvoering
met Israel, Kossovo-oorlog, Irakoorlog)
Conflicten over omgang met teveel
water




Rijk vertegenwoordigd in Nederlandse geschiedenis;
bijv. zestiende & zeventiende eeuw
Edam versus andere Zuiderzeesteden over waterkering
(opgelost door Philips II)
Amsterdam tegen Rijnland over het Haarlemmermeer
(onopgelost tot ver in 19e eeuw)
Bestuurders waterschap Delfland tegen
‘ambachtsbewaarders’ Maasland (opgelost door
‘polderen’)
Mijzenpolder versus Beemster (rechterlijke interventie)
Schiller (1759-1805): ‘Nederland is waterstaat’
Teveel water als wapen
Nebuchadnezar: waterlinie rond Babylon
Lage Landen
 Sinds 1383, doorsteken dijken om opmars
legers tegen te gaan
 Later: ‘vaste’ waterlinies
Rivieren en rivaliteit (1)
Westerschelde: Antwerpen versus Noord
Nederlandse steden sinds 1321
Rivieren en rivaliteit (2)
Middeleeuwen: wildgroei activiteiten op
‘gemeenschappelijk erfgoed’
Vijftiende eeuw: zalm oorlog in de Rijn/ Maas
Delta
Strategische functie rivieren
Negentiende eeuw: Mark Twain over ‘Wilde
Westen’: whisky is om te drinken, water om over
te vechten & Egypte ten oorlog om de Nijl in
handen te krijgen
Door mens gemaakte wateren ook
belangrijk
4500 jaar geleden: oorlog tussen Lagish
& Umma over irrigatiekanaal
Eerste kanaal (kanaal van Corbulo) in
Nederland diende militair doel
Meer recent:
 Albertkanaal mede tegen Duitse inval
 Oorlogen over Suez kanaal
Pacificatie conflicten langs
waterwegen
Interventies ‘van bovenaf’ om conflicten tussen
gebruikers te beslechten (effect op staatsvorming)
Verdragen
 Eerste verdrag over rivier: Weser (1212)
Effectiviteit verdragen
 Rijnverdrag tegen lozing chemicaliën (1870)
 Zalmverdrag Rijn 1885
 Nijlverdrag 1929 (Egypte 87% Nijlwater en veto t.a.v.
bovenstroomse projecten)
Grondwater (1): hydroschizofrenie
Verbazend weinig conflicten
 Lang: gebrekkig begrip grondwaterdynamiek &
beperkte technische mogelijkheden
Meer recent van groter belang vanwege:
 Sterke toename pompmogelijkheden
 Privaat eigendom grond versus publiek karakter
oppervlakte water
 ‘Uit het oog uit het hart’
Grondwater (2): 20ste eeuw
Opkomst grondwater conflicten 20ste eeuw: boer
versus boer, beschermers natte natuur versus
boeren
Oplossingen
 Technische verbeteringen efficiency gebruik
 Heffingen op verbruik, gebruiksbeperkingen
 ‘Polderen’
 Internationaal: verdragen