Transcript powerpoint numismatiek no. 1

Numismatiek van de Oudheid I
Dr. Liesbeth Claes
1
Leerstof college
Zelfstudie:
Hoofdstukken 1,2,3,6 uit Howgego, Ancient
history from coins (pp 1-48, 56-59, 111-140).
Tentamenstof:
Alles uit college + zelfstudiepakket
2
Overzicht van de colleges
•
•
•
•
1. Geld <-> Munt
2. De productie van munten
3. Muntpublicaties en -databanken
4. Verspreiding muntgebruik in M.Zeegebied
–
–
–
–
–
–
1: Lydische rijk
2: Perzen
3: Griekse Archaïsche tijd
4: Carthago
5: Etrurië
6: Griekse bonden (3de-2de eeuw vChr.)
• 5. Hellenistische rijken
• 6. Romeinse munten
– 1: Republiek
– 2: Keizertijd
3
Inleiding
• Geld = munt?
en
munt = geld?
• Onze munt in 21ste eeuw = Euro
<-> andere betalingsmiddelen?
4
1. Geld -> munt
• Griekenland
• Assyrië & Klein Azië
• Wereld
5
1. Geld -> munt
• Wereld
6
Numismatiek
(1) de afbeeldingen de legenden,
(2) de munttechnieken, en de organisatie & werking van muntateliers,
(3) de muntvoeten of muntstandaarden (~ gewicht en metalen),
(4) de samenstelling van de muntmetalen (elektron, zilverdevaluatie, …),
(5) de verspreiding en circulatie van munten,
(6) de geografische spreiding van muntschatten en hun samenstelling
7
Numismatiek als bron
(1) de politieke geschiedenis
Domitianus II
(2) de godsdienstgeschiedenis
(3) de kunstgeschiedenis
(4) de onomastiek en de prosopografie
(5) de geschiedenis van de instellingen
(6) de geldgeschiedenis
(7) de handelsgeschiedenis of de geschiedenis van de economie
(8) de archeologische geschiedenis van een plaats
8
1. Ontstaan munten
• Lydië – Ionië
9
1.Ontstaansverklaringen
•
•
•
•
•
Handel
Overheidsovergaven
Propaganda
Cultus
Fiscaliteit
10
2. De productie van munten
1) Slaan en 2) Gieten
• Muntplaatjes maken
Donaulimes
UK
11
2. De productie van munten
• 1) Slaan
12
2. De productie van munten
• 1) Slaan
13
Munten slaan
Keerzijde stempel
Slijt sneller
Hamer
Keerzijde stempel
Muntplaatje
Voorzijde stempel
Aambeeld
14
Munten slaan in de Oudheid
Bronzen medaille met
muntprocesscene, 4de eeuw
15
Muntslaan in ME en later
Rostock
Balancier, 16de eeuw
16
Munten slaan
• Stempelpositie “die axis in hours”
• Stempel onderzoek adhv voor- en keerzijdes
= ‘stempelkoppeling’
– Datering
– Atelier
• Stempels ‘altijd’ vernietigd (zelden in opgravingen)
17
misslagen
Julius Caesar
Valentinianus I
18
Gieten van munten
Bronzen gietvorm voor de munten van "Wu Zhu"
Augusta Raurica
19
Valsmunterij
• Gegoten en bijgevijld
• Geplatineerd = laagje zilver over koperkern
20
Valsmunterij
• Geblancheerd
= zuur vreet koper aan
waardoor ‘zilverachtig’ laagje ontstaat
• Tooling
21
Valsmunterij
“Paduaner”, bv: Giovanni del Cavino (16de eeuw)
Carl Wilhelm Becker, 19de eeuw
22
Metaalanalyses
•
•
•
•
•
1) Achterhalen van valsmunterij
2) Bepalen waardeverhouding denominaties
3) Opsporen devaluatie – revaluatie
4) Bepalen herkomst metaal
5) Bepalen authenticiteit munten
Door destructieve
of niet-destructieve methodes
23
Destructieve methodes
• Toetssteen uit lydiet of kiezellei
• Gaatje boren
• Al in de oudheid!
– > heiligdom
24
Niet destructieve methodes
• Berekening soortelijk gewicht bij goud en
zilver (in cm³)
• Röntgenfluoresecentie (<-> blancheren)
• Protonenactiveringsmethode
• Neutronenactiveringsmethode (radio-actief!)
25
Muntpublicaties zoeken
Leidse bibliotheekcatalogus
- Gespecialiseerde boeken en artikelen
- Boeken over keizers, steden, ect
Library ‘donum’ American Numismatic Society, NY
• http://donum.numismatics.org/
26
Numismatische tijdschriften
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
American journal of numismatics (AJN)
Bollettino di numismatica (BNum)
Jahrbuch für Numismatik und Geldgeschichte (JNG)
Numismatica e antichità classiche (NAC)
Numismatic chronicle (NC)
Numismatic circular (NCirc)
Numismatische Zeitschrift (NZ)
Revue belge de numismatique et de sigillographie (RBN)
Rivista italiana di numismatica e scienze affini (RIN)
Revue numismatique (RN)
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/revue/numi
• Schweizerische numismatische Rundschau = Revue suisse de
numismatique (SNR)
http://www.numisuisse.ch/1597/77812.html
27
Databanken museumcollecties
Fritzwilliam Museum, University of Cambridge
http://www.fitzmuseum.cam.ac.uk/opac/search/searchcm.html
British Museum, London
http://www.britishmuseum.org/research/search_the_collection_d
atabase.aspx
Münzkabinett, Berlin
http://www.smb.museum/ikmk/filter_timeline.php?lang=en
American Numismatic Society, New York
http://www.numismatics.org/Collections/CollectionDatabase
28
Databanken veilinghuizen
• Wildwinds: www.wildwinds.com
• Coin Archives: www.coinarchives.com
• Ancient Coin Search:
http://www.acsearch.info
29
4. Muntverspreiding M.Zeegebied
30
A. Lydische rijk
• Aylattes – Croesus
• Kroiseioi stateres
– Stater
– Hemistater
– Trite
31
B. Perzen: Achaemeniden
• Dareiken
• Sikkels
32
B.Perzen (500 v.Chr.)
-> Sardis
33
C. Griekse Archaïsche tijd
• Ruime verspreiding (Sparta!)
• Verschillende ateliers (~ poleis)
• Bv. Schat van Asyut (Egypte)
34
Athene
• Wappenmünzen (550-520 v.C.)
35
Athene
36
Athene
• Atheense uiltjes ‘glaucophores’ (520/500 v.C.)
•
2de helft 4de eeuw v.C.
1ste helft 4de eeuw v.C.
•
2de helft 3de eeuw v.C.
2de eeuw v.C.
37
Aegina
• 510 v.C.
• 350 v.C.
38
Griekse munten
Verschillende standaarden:
• Standaard van Aegina (~ meeste poleis in
Peloponnesos, Kreta, Cycladen)
– tetradrachme = 12,42 gram
• Standaard van Attica/Euboae (~ Athene,
Sicilië, Euboae, Makedonië, ...)
– tetradrachme = 17,2 gram
39
Muntdenominaties
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Talent
= 60 mina
Mina
= 100 drachmes
Dekadrachme
= 10 drachmes
Tetradrachme
= 4 drachmes
Didrachme
= 2 drachmes
Drachme
= 6 obolen
Tetrobool
= 4 obolen
Triobool (hemidrachme) = 3 obolen
Diobool
= 2 obolen
Obool
= 4 tetartemorions
Tritartemorion
= 3 tetartemorions
Hemiobool
= 2 tetartemorions
40
Corinthe
41
Magna Graecia
42
Magna Graecia
43
Zankle/Messina
•
1) Dolfijn met sikkelvormige haven
•
2) Samische leeuw
•
3) Leeuw en stier
44
D. Carthaagse rijk
242 – 146 vC
410 vC
45
340 – 242 vC
E. Noord-Griekenland
• Derrones/Derroni
• Basaltai
• Laiaioi
46
F. Etrurië
|=100, ↑=50, XXX=30, ËXX=25, XX=20,
||X=12½, X=10, Ë=5, Ë or ||=2½, |=1
• Goud & Zilver
ΘΕΖΙ (zilveren munt)
• Brons
“FELAODI” (Aes grave uit Velathri)
47
“Griekse” munten opzoeken
Sylloge nummorum Graecorum [SNG]
University Library Study Area: CJ314 .B7 1931
• Per (privé/publieke) collectie gesorteerd
• 120 volumes!
• In volume per regio en dan per ‘stad’
48
Sylloge nummorum Graecorum
Britse SNG volumes:
Volume XIII: The Collection of the Society of Antiquaries, Newcastle upon Tyne (2005)
Volume XII: The Hunterian Museum, Glasgow: The Greek Imperials, I-II (2004, 2007)
Volume XI: The William Stancomb Collection of Black Sea Coins (2000)
Volume X: The John Morcom Collection of Western Greek Bronze Coins (1995)
Volume IX: The British Museum, I-II (1993, 2002)
Volume VIII: The Hart Collection, Blackburn Museum (1989)
Volume VII: Manchester University Museum: The Raby and Güterbock Collections (1986)
Volume VI: The Lewis Collection in Corpus Christi College, Cambridge, I-II (1972, 1992)
Volume V: The Ashmolean Museum, Oxford, I-IV, IX (1951-2007)
Volume IV: The Fitzwilliam Museum: Leake and General Collections, I-VIII (1940-71)
Volume III: The Lockett Collection, I-V (1938-49)
Volume II: The Lloyd Collection I-VIII (1933-7)
Volume I
I The Collection of Capt. E G Spencer-Churchill; The Salting Collection (1931)
II The Newnham Davis Coins (1936)
http://www.sylloge-nummorum-graecorum.org/
49
Opdracht
• Per groep verdeeld
• Tegen 24/3
50