Transcript powerpoint van het zesde college

STEDEN & STEDELIJK LEVEN
IN DE OVERGANG VAN OUDHEID
NAAR MIDDELEEUWEN
BA – themacollege
2010
STAD = NEDERZETTING
• geconcentreerde bewoning;
• weinig landbouw;
• gevarieerde centrumfuncties:
– economische (nijverheid, markt)
– sociaal-religieuze (kerken, zorg)
– bestuurlijk-politieke
– culturele
SÃO PAOLO
Oerbeeld: de antieke ‘consumer city’
Oerbeeld: de middeleeuwse handelsstad
Oude (antieke) luister, en ..
(middeleeuws) verval
LUCCA
Het lot van steden in de late
Oudheid (Liebeschuetz)
• De-urbanisatie & polynuclearisering
• [maar ook: incastellamento buiten civitates]
• De-secularisatie (= de-monumentalisering?) &
christianisering & de-alfabetisering
• Privatisering (ruimte & bestuur)
• De-militarisering(?)
• Oorzaken: decline or fall? West t.o. Oost?
Christendom of islam?
Henri Pirenne
1862-1935
Kern Pirenne-thesis (theses?)
• (Economische) eenheid mediterrane wereld
niet aangetast door Volksverhuizingen
• maar pas door Arabische veroveringen.
• Leidde in Westen tot (economische)
heroriëntatie op Loire-Rijn-Noordzee en
• tot nieuw type rijksvorming.
• Herleving steden door elan kooplieden.
‘Crucial change’ (in Westen)
volgens Chris Wickham (2009)
• Tax-raising (central) state > ‘states’ based on
landowning + rent collection
• Economische involutie (economie localer,
kleinschaliger, ongespecialiseerder)
• Elitecultuur (civiel-seculier) > militair en
christelijk. Bronnen ‘cultureel kapitaal’
radicaal anders!
Michael McCormick
(2001)
Origins of the European economy:
communications and commerce, AD 300-900
‘Steden’ in vroege middeleeuwen
PRIMAIR volgens Innes:
• ‘Centres of power’ = Plaatsen waar
belangrijke personen (vaak) resideren =
• Plaatsen van ‘publieke handelingen’ &
‘tournaments of value’ plaatsvinden =
• Plaatsen met vooral politieke, sociale en
religieuze centrumfunctie
TOURNAMENTS of VALUE
(Arjun Appadurai)
= sociale ‘totaal-evenementen’ voor elite, waarbij
• Politieke acties plaatsvinden (rituelen, feesten);
• Belangrijke rechtshandelingen plaatsvinden;
• Op hoogste niveau wordt rechtgesproken;
• Sociale relaties worden vernieuwd of aangegaan;
• Dus ook: geschenken worden uitgewisseld;
• Relaties met bovennatuurlijke worden bevestigd
of aangegaan (geschenken, rituelen, feesten)
Vragen
• Beeld niet té ‘Sombart’ (stad = consumer city)? Ruimte
voor stad=handel& nijverheid?
• Was Aken van Karel de Grote een ‘stad’?
(Was élk ‘centre of power’ een stad?)
(Hoe elite voorzien van ‘goederen’?)
• Was Dorestat rond 800 een ‘stad’?
(Leidt [internationale] handel altijd tot stadsvorming?)
(Is goederentransactie per se ‘handel’?)
Vragen
• Beeld niet té ‘Sombart’ (stad = consumer city)? Ruimte
voor stad=handel& nijverheid?
• Was Aken van Karel de Grote een ‘stad’?
(Was élk ‘centre of power’ een stad?)
(Hoe elite voorzien van ‘goederen’?)
• Was Dorestat rond 800 een ‘stad’?
(Leidt [internationale] handel altijd tot stadsvorming?)
(Is goederentransactie per se ‘handel’?)
AKEN
Vragen
• Beeld niet té ‘Sombart’ (stad = consumer city)? Ruimte
voor stad=handel& nijverheid?
• Was Aken van Karel de Grote een ‘stad’?
(Was élk ‘centre of power’ een stad?)
(Hoe elite voorzien van ‘goederen’?)
• Was Dorestat rond 800 een ‘stad’?
(Leidt [internationale] handel altijd tot stadsvorming?)
(Is goederentransactie per se ‘handel’?)
Dorestat
EMPORIA (in Noorden)
• Hamwic (Southampton); Lundunwic
(London); Ipswich; York
• Quentovic (Montreuil); Dorestad;
Walichrum (Domburg); Witla(?)
• Haithabu/Hedeby (Schleswig); Ribe
• Birka; Kaupang
Sporen (prestige)goederen en
‘handel’?
• Belangrijke (prestige)goederen laten geen
archeologische sporen na [en documentaire
al helemaal niet]
• Veel transacties met (prestige)goederen
niet-commercieel (buit, geschenken,
leveringen, redistributie)
COMMODITY EXCHANGE =
Uitwisseling van vervreemdbare
objecten tussen personen zonder
specifieke onderlinge relatie
GIFT EXCHANGE =
Uitwisseling van onvervreemdbare
objecten tussen personen met een
specifieke onderlinge relatie
Oorlog
Buit, grond
p.g.
Handel
p.g.
voorouder
Koning A
p.g.
Koning B
heil & zegen
gewapende
steun
p.g. + s.g.
krijgers
p.g. = prestigegoederen
s.g. = subsistentiegoederen
Betekenis niet-commerciële
goederentransacties
• Twee vormen: Reciprociteit vs
redistributie
• Duurzaamheid: Transactions of the short
term vs transactions of the long term
Vragen
• Beeld niet té ‘Sombart’ (stad = consumer city)? Ruimte
voor stad=handel& nijverheid?
• Was Aken van Karel de Grote een ‘stad’?
(Was élk ‘centre of power’ een stad?)
(Hoe elite voorzien van ‘goederen’?)
• Was Dorestat rond 800 een ‘stad’?
(Leidt [internationale] handel altijd tot stadsvorming?)
(Is goederentransactie per se ‘handel’?)
Wel of niet?
‘Steden’ in geschreven bronnen
• civitas, castrum, burgus
(= nadruk ‘centre of power’)
• portus, vicus
(= nadruk handel)
‘Markten’ in geschreven bronnen:
• Lokaal; bij landgoed (villa, curtis) of
abdij;
• Lokaal; bij civitas: mercati pubblici
of legittimi
• Emporia; porti (‘gateways’)
HUY
HUY
Stadsvorming vroege
middeleeuwen (Noorden)
• Abdijen (Gent, Atrecht)
• Kroondomeinen (Keulen, Aken, Frankfurt,
Dortmund, Parijs, Doornik, Valenciennes)
• Bisschopssteden/missiecentra (Maastricht,
Bremen, Münster, Paderborn, Magdeburg)
• Machtscentra potentes (Brugge, Gent)
• Verdediging tegen Vikingen (-burhs)
• Vikingsteden (Dublin, York)
• Emporia/ gateways
Gent (9de10de eeuw)
Magdeburg
Viking Dublin (ca 940)
VERSNELLING URBANISATIE
900-1200
1.
2.
3.
4.
5.
Groei bestaande steden
Uitbreiding aantal steden
Uitbreiding centrumfuncties
Lokale bestuurlijke autonomie
Overheersing platteland