Transcript Gezondheid
Van GVO naar gezondheidspromotie Van kennisvermeerdering naar gedragsverandering Guido Van Hal Inleiding – Vlaanderen • • • • • Curatieve > preventieve sector 140 euro > 1 euro 1,3 euro/capita (5,57 miljoen euro) 0,05% van het Vlaams budget subsidies film: 2,5 miljoen euro meer – Wallonië > Vlaanderen Wat is GVO? • Gezondheids • Voorlichting • Opvoeding • (Health Education) • (Preventieve gezondheidszorg) Wat is GVO? • Enkele definities • ‘The process of enabling individuals and communities to increase control over the determinants of health and thereby improve their health’ (Nutbeam) Wat is GVO? • ‘GVO houdt verband met het helpen van mensen, via leerprocessen, om op vrijwillige basis een leefstijl aan te houden die bevorderlijk is voor de gezondheid’ (Maes/Snoeckx) Wat is GVO? • ‘GVO is moderne Don Quichotterie, een gevecht tegen de bierkaai, beladen met vetten en sigaretten’ (Van Zonneveld) Wat is GVO? • Keywords in verband met GVO – – – – Complexiteit Planmatigheid Evaluatie Evolutie Wat is GVO? • Voorlichting Kennis Opvoeding Attitude Gezond gedrag Gezondheid Evolutie van het begrip GVO • Gezondheid • ‘Een toestand van volledig fysiek, mentaal en sociaal welzijn en niet louter de afwezigheid van ziekte of handicap’ Evolutie van het begrip GVO • Klassieke geneeskunde: ziektebestrijding • Indien gezondheidszorg en -bevordering primair worden gesteld wordt ziektebestrijding daarvan een onderdeel Evolutie van het begrip GVO • Als gezondheidszorg en -bevordering primair worden gesteld, bezit gezondheid volgende eigenschappen: – – – – – Heeft met de hele mens te maken Is van de mens zelf Is relatief Biografisch proces Ecologisch proces Evolutie van het begrip GVO • Gezondheidsbevordering Welzijn • Evolutie van het begrip ‘gezondheid’ heeft als consequentie dat men van GVO meer en meer naar gezondheidspromotie overgaat De WHO en gezondheidspromotie • Health for all by the year 2000 • Internationale conferenties over gezondheidspromotie: – – – – – – Ottawa (1986) Adelaide (1988) Sundsvall (1991) Jakarta (1997) Mexico (2000) Bangkok (2005) De WHO en gezondheidspromotie • Het Charter van Ottawa (21.11.86) – – – – – GVO via algemeen beleid Scheppen van een ondersteunende omgeving Persoonlijke vaardigheden ontwikkelen Acties binnen gemeenschappen verstevigen Gezondheidsdiensten heroriënteren Gezichtspunten die GVO beïnvloeden • Proscriptieve model • Internationaal beleid met betrekking tot illegale drugs; de ‘war on drugs’ in de Verenigde Staten waarbij werd getracht de productie van cocaïne te beperken door cocaplantages in Colombia te gaan vernietigen • De ‘Prohibition’ (‘Drooglegging’) 1920-1933 (V.S.) Gezichtspunten die GVO beïnvloeden • Politieke model • Alcoholbeleid in sommige Scandinavische landen Gezichtspunten die GVO beïnvloeden • • • • Medische model Ziekten zijn welomschreven entiteiten Ziekten zijn biologische problemen Biologische kennis is neutraal en waardenvrij • Biologische problemen zijn individuele problemen Gezichtspunten die GVO beïnvloeden • Medische model • Evenwichtig en gezond voedselpakket – Afhankelijk van wat in het gezin wordt klaargemaakt – School- en fabrieksmaaltijden – Budgetbeperking Gezichtspunten die GVO beïnvloeden • Educatieve model • Individuele gedragsfactoren als oorzaak van ziekten • Overtuigingstechnieken of andere dwangmiddelen aanwenden is onethisch • Middenklassegebonden • Interpretatieve probleemomschrijvingen en oplossingen Gezichtspunten die GVO beïnvloeden • Sociaal-politieke model • Scherm tussen GVO en publiek – Andere boodschappen en invloeden (b.v. Kerstboter) – Andere doeleinden (b.v. werknemer aan lopende band) – Ander gezondheidsperspectief (b.v. lagere sociale klassen) Gezichtspunten die GVO beïnvloeden • Harm-reduction model • Spuitenruil (Aidspreventie) • Methadonverstrekking of heroïneverstrekking (vookómen verwervingscriminaliteit en daaraan gekoppelde justitiële problemen) • ‘Coffee-shops’ (voorkómen overlast) Gezichtspunten die GVO beïnvloeden • Self-empowerment model • Combinatie van de vorige modellen • Uitstellen van momentaan genot voor toekomstige beloningen • Health Locus of Control • Stimuleren van eigenwaarde • Ontwikkelen van vaardigheden Plaatsbepaling van GVO in Vlaanderen • Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ): – Projecten – Voorzieningen Plaatsbepaling van GVO in Vlaanderen • • • • • Beleidsbrief Preventieve Gezondheidszorg Versnippering van bevoegdheden Gering budget Nood aan coördinatie Multi-factorieel karakter van gezondheidsproblemen Plaatsbepaling van GVO in Vlaanderen • Federale logica en Kafkaïaanse toestanden • Salmonella’s in zeewater bij eb: – Federaal • Salmonella’s in zeewater bij vloed: – Vlaams Gewest (indicator van vervuiling) – of Vlaamse Gemeenschap (bescherming baders) Plaatsbepaling van GVO in Vlaanderen • LOKAAL GEZONDHEIDSOVERLEG (LOGO) • 1 Logo per 250.000 - 300.000 inwoners • 6 prioritaire gezondheidsdoelstellingen: – – – – – – Roken Voeding Borstkankerscreening Privé- en verkeersongevallen Infectieziekten Depressie en zelfmoord GVO als wetenschap • Fundamenteel uitgangspunt bij GVO: – Relatie ‘gezond gedrag’ - gezondheid – ‘Gezonde-mensen-profiel: • • • • • • • 7-8 u. slaap/nacht ontbijt iedere dag nauwelijks eten tussen maaltijden goed op gewicht niet roken matig of geen alcohol sport Effectiviteit van GVO • ‘Verkeerde’ informatie die wordt doorgespeeld • In de jaren ‘40 en ‘50 (V.S.): – Veel eieren – Rood vlees – Schaaldieren • Cannabis is schadelijk? Effectiviteit van GVO • ‘Verkeerde’ informatie die wordt doorgespeeld • Australische campagne tegen brandwonden bij kinderen: – Aanraden van gasfornuizen boven elektrische. Later onderzoek: gasfornuizen veroorzaken veel meer brandwonden bij kinderen dan elektrische fornuizen Problemen die GVO bezighouden • Individuele levensstijl vs. sociale rechtvaardigheid • Is gezondheid het belangrijkste doel in het leven? • Wat heeft GVO te bieden op het vlak van kwaliteit van het leven? • Morele kwestie • Compliance vs. empowerment Problemen die GVO bezighouden • Vergeten we geen prioriteiten? • Medicalisatie • Neiging van artsen om preventie en promotie te verwaarlozen • Alcohol en de U-vormige curve • Is preventie kostenbesparend?