Transcript 2011-06-24 Akkermans - ervaringen ELS - VU

Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Interfacultair samenwerkingsverband Gezondheid en Recht (IGER)
Congres civilologie 24 juni 2011
Praktijkervaringen met empirisch juridisch onderzoek VU/IGER
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Opbouw presentatie
• Ontstaan en ontwikkeling empirische onderzoekslijn VU / IGER
• Voorbeelden van uitgevoerd en lopend onderzoek
• Ervaringen: een aantal rode lijnen
• Enkele gedachten over toekomstperspectieven voor ELS in NL
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Ontwikkeling empirische onderzoekslijn
• Behoefte om knelpunten in de praktijk aan te pakken -> studieobject:
niet alleen teksten, maar ook feitelijke praktijk -> gebruik van
(kwalitatieve) empirische onderzoeksinstrumenten (dossieronderzoek,
interviews, focusgroepen) -> intensieve samenwerking met
praktijkmensen
• Aanpak knelpunten mbt input van medici in juridische
beoordelingsproces -> structurele samenwerking met medici
-> Interdisciplinaire Werkgroep Medische Deskundigen (IWMD)
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Ontwikkeling empirische onderzoekslijn
• Output niet alleen publicaties maar ook implementeerbare instrumenten,
bijv. zgn IWMD vraagstelling, disclosure statement, leidraden
deskundigenonderzoek, formats medisch beoordelingstraject GBL
• Onderzoek deskundigen in de rechtspraak (Rvdr), promotieonderzoek
De Groot, Faas, Wilken
• Bijdrage aan diverse aangelegen ontwikkelingen (NVMSR, NRGD,
GOMA, Gedragscode WBP)
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Ontwikkeling empirische onderzoekslijn
• Groeiend besef dat in de traditionele juridische focus essentiële
aspecten van ‘recht in de werkelijkheid’ buiten zicht blijven
• Motieven, ervaringen en behoeften van mensen mbt de oplossing
van conflictsituaties
• Bij letselschade komt daar als snel bij -> invloed recht en
procedures op herstel en gezondheid
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Afwikkeling letselschade belemmert herstel
Slachtoffers
Welzijn
en
herstel
Slachtoffers in een
letselschadeafwikkeling
0
Tijd
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Ontstaan IGER
• Interesse voor wetenschappelijke inzichten over procedurele
rechtvaardigheid, secundaire victimisatie, excuses (sociale
psychologie), PTSS (psychiatrie) en secundaire ziektewinst
(epidemiologie)
• Ontwikkeling duurzaam samenwerkingsverband met onderzoekers
uit andere disciplines (sociale geneeskunde / epidemiologie,
psychologie, psychiatrie) van VUmc (EMGO), faculteit psychologie,
AMC
• Katalysatoren: onderzoeksopdrachten die budget meebrengen,
(voorstellen voor) promotieonderzoek
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Voorbeelden onderzoek
1. Slachtoffers en aansprakelijkheid (2 fasen, 2005 – 2008)
• Aanleiding: wetsvoorstel affectieschade, opdrachtgever WODC
• Kwalitatief: literatuurstudie, focusgroepen professionals, interviews
slachtoffers en nabestaanden NL (n= 62) en B (n=14)
• Kwantitatief: vragenlijstonderzoek via panel TNS/NIPO (n=463)
• Samenstelling onderzoeksgroep: juristen (jur fac), methodoloog (jur
fac - criminologie), epidemiologen (Vumc / EMGO), psychologen (jur
fac), psychiater (Vumc / EMGO). Uitvoerend onderzoekers juristen +
psychologen jur fac.
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Voorbeelden onderzoek
1. Slachtoffers en aansprakelijkheid (2 fasen, 2005 – 2008)
Opvallende uitkomst: discrepantie in het letselschadeproces
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Voorbeelden onderzoek
1. Slachtoffers en aansprakelijkheid (2 fasen, 2005 – 2008)
En dat terwijl in theorie herstel vóór schadevergoeding gaat
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Voorbeelden onderzoek
2. Excuses aan verkeersslachtoffers (2009-heden)
•
•
•
•
Opdrachtgever: Personenschade instituut verzekeraars (PIV)
Kwalitatief: literatuurstudie, expertmeetings met verzekeraars, pilot
Pilot bij drie maatschappijen (Achmea, ASR, Unigarant)
Met drie verschillende scenario’s
- bemiddeling door SiB (‘zwaardere’ gevallen)
- op eigen initiatief verzekeraar
- wanneer slachtoffer desgevraagd behoefte aangeeft
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Voorbeelden onderzoek
2. Excuses aan verkeersslachtoffers (2009-heden)
• Meting ervaringen/effecten bij slachtoffers, veroorzakers
(telefonische interviews) en verzekeraars (focusgroep, vragenlijsten)
• Samenstelling onderzoeksgroep: juristen en psychologen jur fac
• Resultaten bekend eind 2011
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Voorbeelden onderzoek
3. RCT met ‘empowerment’ letselschadeslachtoffers (2008-heden)
• Promotieonderzoek gefinancierd uit eigen middelen jur fac
(aanvraag bij NWO afgewezen)
• Promovendus Elbers (klinisch psycholoog), promotoren Akkermans
(jur fac, privaatrecht), Cuijpers (psych fac, klinische psychologie),
dagelijks begeleider Bruinvels (VUmc, thans AMC, epidemioloog)
• Toepassing kennis en techniek e-health in juridische domein
• literatuurstudie, kwalitatieve interviews slachtoffers (n=21),
systematische review verband compensation en mental health,
analyse databestanden Australië, RCT met internet interventie
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Voorbeelden onderzoek
3. RCT met ‘empowerment’ letselschadeslachtoffers (2008-heden)
• Werving deelnemers (n >176) via drie letselschadebureaus’s
• Website ‘www.gripopmijnzaak.nl’
• Drie modules:
- informatie
- e-coach
- veelgestelde vragen
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Voorbeelden onderzoek
3. RCT met ‘empowerment’ letselschadeslachtoffers (2008-heden)
Onderzoeksontwerp:
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Voorbeelden onderzoek
3. RCT met ‘empowerment’ letselschadeslachtoffers (2008-heden)
4 x online vragenlijst:
• Empowerment
• Welzijn
• Rechtvaardigheid
• Werkvermogen
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Voorbeelden onderzoek
3. RCT met ‘empowerment’ letselschadeslachtoffers (2008-heden)
Effect?
April 2012
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Internationale aansluiting
International Network on
Australasian Compensation
Health Research Forum
Victorian Orthopaedic Trauma
Outcomes Registry (VOTOR)
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Een aantal rode lijnen
• Doe geen ELS zonder methodologische expertise aan te trekken
(niet ‘een’ psycholoog/sociaal wetenschapper/dokter, maar hoog
gekwalificeerde mensen)
-> samenwerking met hoogleraren van andere faculteiten nodig
• Is uiteindelijk vooral een kwestie van goede persoonlijke contacten
• Tegelijkertijd ook noodzakelijk om empirici aan de eigen
onderzoeksgroep te binden
-> dus ook niet-juristen zelf in dienst nemen bij de jur fac
• Ontwikkel alle onderzoeksontwerpen en onderzoeksinstrumenten
ook echt interdisciplinair (niet alleen noodzakelijk maar ook
intellectueel zeer verrijkend)
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Een aantal rode lijnen
• ELS kost véél meer tijd en geld
• Juristen onderschatten steevast problemen bij werving van
respondenten en verzamelen data
• Data verzameling is naast theoretische kennis ook in sterke mate
een kwestie van praktische tips en trucs
• Laat je bijstaan door oude rotten in het vak
• ELS is teamwerk -> meerdere auteurs -> per discipline andere
traditie -> juristen nog geen eigen traditie
• Ook in andere opzichten leidt ELS tot andere publicatiecultuur
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Een aantal rode lijnen
• Wat kunnen juristen wel en wat niet
- kwalitatief onderzoek -> hier kunnen juristen met gezond verstand
en wat hulp van buiten best veel bereiken
- ontwikkeling van het kwalitatieve referentiekader -> betrokkenheid
van juristen essentieel (vb: het duistere begrip ‘compensation’)
- focusgroepen, expertmeetings -> wel het boekje er bij halen
- interviews afnemen -> idem
- interviews analyseren -> zeker als 2e analyticus
- kwantitatief onderzoek -> dat is echt een heel ander vak
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Een aantal rode lijnen
• Rode lijn in uitkomsten: rechtswetenschap lijkt (onbewust) uit te
gaan van een beperkt mensbeeld
• Mensen hebben ook niet-materiele motivaties, mensen zijn sociale
wezens die herstel van rechtvaardigheid willen (erkenning,
excuses), mensen zijn sense-makers die wat hen overkomt en de
wereld om hen heen willen begrijpen en betekenis willen geven
(toedracht, persoonlijk contact met andere betrokkenen, preventie)
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Een aantal rode lijnen
• Rode lijn in uitkomsten: rechtswetenschap lijkt (onbewust) uit te
gaan van een beperkt mensbeeld
• Ook in de sociale psychologie is inmiddels breed geaccepteerd dat
menselijk gedrag niet alleen wordt gestuurd door instrumentele
motivaties, maar ook door niet-instrumentele motivaties
• Net zoals menselijke beslissingen en beoordelingen niet altijd
rationeel blijken te zijn (denkfouten, heuristieke
informatieverwerking, etc.). Mensbeeld in traditionele economische
wetenschappen (rational economic actor) vs. behavorial economics
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Het conflictoplossingscontinuum
Rechtstreekse
onderhandeling
Gefaciliteerde
onderhandeling
Indirecte
onderhandeling
Mediation
Mediation
met advies
(Naar King et al. 2009)
Procedure voor
de rechter
Arbitrage
Bindend advies
Grotere invloed van het recht
Grotere invloed van partijen
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Soms kunnen kleine veranderingen veel
verschil maken
Voorbeeld uit de overheidssfeer: de ‘Methode Overijssel’
Direct na ontvangst klacht of bezwaarschrift telefonisch contact met
burger om te zoeken naar de beste aanpak van het probleem
Gevolgen van deze bescheiden interventie:
40 tot 60 % van klachten informeel naar tevredenheid afgewikkeld
(zie www.overijssel.nl/overijssel/organisatie/methode-overijssel/)
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Toekomstperspectieven ELS
• Ondanks alle nadruk op beleidsniveau op belang van
interdisciplinair onderzoek, bestaan er tal van barrières op praktisch,
organisatorisch, administratief en financieel niveau
• Mogelijk structureel problematisch: hoe te komen tot een kritische
massa van empirisch juridische onderlegde onderzoekers – en hoe
deze vast te houden aan een juridische faculteit
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Hoe empirici vasthouden?
“Within law schools, there is little place for researchers who do not
contribute to core teaching. Criminology is sufficiently important an
option to count. So there is an issue of the long-term career structure
for those engaging in civil justice research. Their future as lecturers
depends on an ability to teach a major subject and civil justice does not
easily provide this. So some imagination is needed on how those
engaging in this work can have a long-term career.”
Professor John Bell, Law Faculty, University of Cambridge
Praktijkervaringen ELS VU/IGER
Model of Legal Education and Research – Where to break in?
Preponderance
of doctrinal legal
research
Intervention?
Appointment to law school
Undergraduates taught doctrinal
research and limited exposure to
empirical legal research
Teaching core subject
Continue pattern of
doctrinal research
Postgraduate work in law
school = doctrinal
theoretical.
No training in empirical
methods. Shortage of
supervisors to deal with
empirical projects
Most exit to
practice and
never return to
academia
Senior
practitioners and
judiciary