Transcript Socjologia starości - wykład 2

SOCJOLOGIA STAROŚCI
Kapitał społeczny a jakość życia
seniorów
Mariusz Kwiatkowski
Instytut Socjologii
Pracownia Sieci Społecznych OnLab
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Cele wykładów
•
•
•
Poznanie nowych koncepcji
socjologicznych
Poznanie sposobów stosowania ich
w diagnozowaniu sytuacji seniorów
Poznanie sposobów stosowania ich
w działaniach na rzecz poprawy jakości
życia seniorów
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Tematy wykładów
•
•
•
•
•
Starzenie się i jakość życia w ujęciu
socjologii
Jakość życia seniorów
Kapitał społeczny i sieci społeczne a jakość
życia seniorów
Zaufanie i nieufność
Poprawa
jakości
życia
seniorów
w perspektywie sieciowej
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
I
STARZENIE SIĘ I JAKOŚĆ ŻYCIA
W UJĘCIU SOCJOLOGII
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
1.1. Nowe tendencje w socjologii
• Inter- i transdyscyplinarność
• Znaczenie „miękkich zmiennych”
• Nurt interpretatywny
• Socjologia codzienności
• Socjologia ciała
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
1.2. Socjologia ciała – zdrowie, choroba,
starzenie się
1. Społeczne podstawy zdrowia
• Klasa, płeć, rasa, zasada odwrotnie
proporcjonalnej opieki
2. Medycyna a społeczeństwo
 Biomedyczny model zdrowia i jego krytyka
3. Socjologiczne teorie zdrowia i choroby
• Rola chorego
• Piętno
• Zdrowie a starość (Anthony Giddens)
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Zagadnienia dotyczące starzenia się
podejmowane przez socjologów
•Problemy związane z procesem starzenia
się (indywidualne i zbiorowe)
•Zróżnicowanie sytuacji osób starych
•Pozycja społeczna osób starych
•Dyskryminacja osób starych (ageism)
•Solidarność międzypokoleniowa (m.in.
antykonsumpcjonizm)
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
1.3. Jakość życia – definicje i kryteria
Dobrostan fizyczny i psychiczny,
poczucie satysfakcji
Wyznaczniki:
-Obiektywne
-Subiektywne
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Subiektywne wyznaczniki jakości życia
•fizyczne – ból, samopoczucie,
dolegliwości
•psychiczne – nadzieja, depresja,
poczucie własnej godności
•społeczne – sposób spędzania wolnego
czasu, satysfakcja z pracy
•międzyludzkie – wsparcie społeczne,
relacje ze współmałżonkiem.
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Obiektywne wyznaczniki jakości życia
•stan zdrowia oparty o badania
laboratoryjne
•diagnoza związana z psychopatologią
•pozycja społeczno ekonomiczna –
dochód, warunki mieszkaniowe
• ilość i jakość kontaktów społecznych
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
II
JAKOŚĆ ŻYCIA SENIORÓW
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
2.1. Czynniki samooceny jakości życia
seniorów
• Sprawność funkcjonalna
• Występowanie zaburzeń procesów
psychicznych oraz depresji
• Czynniki socjoekonomiczne (zasada
relatywnej deprywacji)
• Poczucie wsparcia
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
III
KAPITAŁ SPOŁECZNY I SIECI SPOŁECZNE
A JAKOŚĆ ŻYCIA SENIORÓW
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
3.1. Koncepcje kapitału społecznego i sieci
społecznych i ich zastosowanie
•Przyczyny zainteresowania KS i sieciami społ.
•Kapitał społeczny a dobro wspólne
•Kapitał społeczny jako zasób indywidualny
KS wiążący (bonding)
KS pomostowy (bridging)
KS łączący (linking)
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
3.2. Kapitał społeczny a jakość życia seniorów
•Skutki starzenia się społeczeństw (Klimczuk)
•Rekomendacje zespołu badawczego Polsenior
•Czy wzmocnienie KS może być odpowiedzią na
wskazane problemy?
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Potencjały ludzi starych
•ekonomiczny (wypełniają deficyty finansowe swoich rodzin);
•konsumencki (zapotrzebowanie na specyficzne towary i usługi);
•opiekuńczy i samopomocowy (ich aktywność stanowi alternatywę
dla instytucji publicznych);
•kulturowy (przywiązanie do tradycji oraz wartości uniwersalnych
i narodowych utrwalających tożsamość);
•integracyjny
i
emocjonalny
(bezinteresowna
aktywność
w środowisku rodzinnym i lokalnym, np. we wspólnotach
wyznaniowych i organizacjach pozarządowych);
•edukacyjny (przekaz pokoleniowy, doradztwo w relacjach
zawodowych i środowiskowych);
•polityczny (zdyscyplinowany elektorat).
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Odmiany KS seniorów
•KS wiążący (rodzinny)
•KS wiążący / pomostowy (religijny)
•KS pomostowy i łączący
(stowarzyszenia, różnice między DPS
a UTW) (A. Klimczuk)
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
3.3. KS a zdrowie seniorów
•Charakterystyka badań
•Szwedzi i Finowie (porównanie)
•KS jako czynnik zdrowia
(Fredrica Nyqvist Abo, 2009)
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
IV
ZAUFANIE I NIEUFNOŚĆ
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
4.1. Koncepcje zaufania i nieufności
•Definicja i funkcje zaufania
•Odmiany zaufania
•Kryteria obdarzania innych
zaufaniem
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
4.2. Zaufanie jako fundament życia
społecznego
•Zaufanie a aktywność i zaangażowanie
•Pułapki nieufności
•Zaufanie a jakość życia codziennego
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
2.2. Ocena jakości życia seniorów w świetle badań
Polsenior
•Oceny ogólne
Dobrze i bardzo dobrze - 59,6% (mężczyźni 64,2%)
Źle i bardzo źle – 5,5% (mężczyźni 4,6%)
Region południowo – wschodni – 65,7%
Region południowo – zachodni – 53, 7%
•Oceny stanu zdrowia
Zadowolone i bardzo zadowolone – 45%
Zdecydowanie niezadowolone – 21,2%
•Relacje społeczne
Kobiety / mężczyźni
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
2.3. Sytuacja rodzinna i więzi społeczne
seniorów
•Samotnie – 18,2%
•Małżeństwo – 31,1% (1+1)
•jednopokoleniowe rodziny to ok. 50% !
•Małżeństwo z dziećmi – 14,3% (1+1+dzieci)
1+ dzieci - 8%
•Małżeństwo, dzieci, wnuki – 10,8%
•1+dzieci+wnuki – 7,7%
•Inne konfiguracje
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Problem samotności seniorów
•Pozytywna ocena relacji rodzinnych (86%)
•Na wsi – 1/8
•Do 200 tys. – 1/5
•200-500 tys. – ¼
•Ponad 500 tys. – ponad ¼
•Samotność kobiet
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Jedno- dwu i trzypokoleniowe rodziny
osób starych
• Na wsi – 36% / 24,4% / 28,7%
• Do 20 tys. – 50,8% / 22% / 19,2%
• 20-50 tys. – 55% / 21% / 12,5%
• 50-200 tys. - 56,2% / 21,1% / 12,1%
• 200-500 tys. – 56,2% / 20,3% / 13,3%
• Ponad 500 tys. – 61% / 22% / 7,8%
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Życie rodzinne a poczucie osamotnienia
Relatywnie częściej poczucie osamotnienia
mają:
• kobiety,
• osoby mieszkające samotnie lub tylko z
dziećmi (bez męża / żony)
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
4.3. SUBSTYTUTY ZAUFANIA WG
P. SZTOMPKI
•wiara w opatrzność
•korupcja
•nadmierna czujność, osobisty nadzór
i kontrola nad innymi
•uciekanie się do instytucji prawnych
•gettoizacja
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
V
POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA
SENIORÓW
W PERSPEKTYWIE SIECIOWEJ
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
5.1. Zasady działania na rzecz poprawy
jakości życia seniorów
•Zasada
pomocniczości
(pomoc
dla
samopomocy)
•Zasada
wykorzystania
i
wzmacniania
potencjałów
•Zasada „podwójnej ingerencji” (od dołu i od
góry)
•Zasada zróżnicowania środków działania
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
5.2. Diagnozowanie i wzmacnianie sieci
osobistych osób starszych
Studium przypadku
•Generator imion
•Generator zasobów
•Generator pozycji
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
5.3. Tworzenie lokalnych sieci współpracy na
rzecz seniorów
Studium przypadku II
Infrastruktura KS seniorów (wg Klimczuka)
1. Organizacje wspierające osoby starsze
w sferze zdrowotnej
2. Organizacje skupiające osoby starsze
i działające na ich rzecz
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Infrastruktura c.d
Organizacje
wspomagające
ludzi
starszych jako osoby biedne i samotne
4. Organizacje wspierające domy
pomocy społecznej lub prowadzące
placówki opieki dla ludzi starszych
5.
Organizacje
popularyzujące
zagadnienia
z zakresu gerontologii
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Praktyczne wskazówki
1. Przełamywanie barier między sektorami
(publiczny, obywatelski, biznesu, polityki)
2. Rozpoznanie i pozyskanie sojuszników
(„łącznicy”)
3. „Import” sprawdzonych modeli działania
i dobrych praktyk
4. Deficyt wzorów aktywności seniorów jako
wyzwanie
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Praktyczne wskazówki c.d
5.
Pułapki
działań
pozornych
(członkostwo
a uczestnictwo, biurokracja, nadaktywni)
6. Wykluczenie cyfrowe seniorów jako wyzwanie
i szansa
7. Instytucjonalizacja i transgraniczność
8. Odrobina PR
•wystąpienia publiczne
•relacje z mediami
•wizualizacja
•obecność w Internecie
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Dziękuję za uwagę
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej