Transcript Slide 1
Omgaan met Inteelt in de Hondenfokkerij
Piter Bijma
Leerstoelgroep Fokkerij en Genetica
Wageningen Universiteit
De Boodschap
In elk gesloten ras neemt de verwantschap geleidelijk toe
Dat is een normaal fenomeen
De toename van de verwantschap bepaalt de toename
van de inteelt in het ras
Inteeltbeheersing vraagt beheersing van de
verwantschapstoename op rasnivo
Samen organiseren
Gebruik software
1. Wat is inteelt
1. Wat is inteelt?
Inteelt = paring van dieren die familie van elkaar zijn
Alle DNA bestaat in tweevoud
~ 25.000 genen, twee van elk
AB
CD
Deze twee honden zijn verwant
AC
AD
Deze pup is ingeteeld (25%)
AA
De kans is 25% dat deze pup AA, BB, CC of DD is
Inteelt en familiegraad (verwantschap)
Verwantschap tussen twee honden
% DNA dat overeenkomt tussen de honden
•
•
•
•
•
•
Ouder – kind
Grootouder – kind
Overgrootouder – kind
Volle broer – zus
Half boer - zus
Neef – Nicht
50%
25%
12,5%
50%
25%
12,5%
Inteelt van een hond
moeder
vader
50%
verwant
dochter
% DNA dat homozygoot is in het dier
• Inteelt = 0.5 * verwantschap tussen de ouders
• Vader-dochter: Inteelt = 0.5 * 50% = 25%
• 25% van het DNA vertoont geen variatie meer.
25% inteelt
Wat is de inteelt van Naen?
Obv deze stamboom
Inteelt is niet erfelijk
Inteelt: individu en rasniveau
Individueel
Een hond is ingeteeld als de vader en moeder familie
van elkaar zijn.
Inteelt is niet erfelijk
• Een ingeteelde reu geeft niet perse een ingeteelde pup
• Gebruik gerust een ingeteelde reu of teef
Rasniveau
In elk gesloten ras neemt de inteelt geleidelijk toe.
Hoe kleiner het ras des te sneller de toename.
Inteelt op rasniveau
Oorzaak
In een klein ras wordt iedereen familie van elkaar.
Oorzaak: een hond heeft
•
•
•
•
2 ouders
4 grootouders
8 overgrootouders
…etc.
“Iedereen stamt van Willem van Oranje af”
Gevolg
Inteelt wordt onvermijdelijk
• “Er bestaat geen reu die geen familie is van uw teef”
• “Iedereen is ingeteeld op Willem van Oranje”
Afname van de erfelijke variatie
2. Gevolgen van inteelt
Inteeltdepressie
Algemene achteruitgang
•
•
•
•
Kleiner
Minder vruchtbaar
Meer gezondheidsproblemen
Korter leven
Komt in vrijwel alle (dier)soorten voor
Inteeltdepressie in de wolf
Conservation Biology 1991 5: 33-40
Effect van 25% inteelt
Lichaamsgewicht 8 mnd
Levensduur
Nestgrootte
#nakomelingen/teef
-6 kg
-1 jaar
-1 pup
-0.7 pup
Relatie met
erfelijke blindheid
Inteeltdepressie in Schotse schapen
Lichaamsgewicht
vader x dochter
=
12% afname
Inteeltdepressie in Schotse schapen
Bevruchtings%
vader x dochter
=
11% afname
Inteeltdepressie in Schotse schapen
Aantal lammeren
vader x dochter
=
20% afname
Inteeltdepressie in Schotse schapen
Levensduur ooien
vader x dochter
=
8% afname
Inteeltdepressie bij mensen
Inteeltdepressie bij mensen
Effect vader x dochter (25% inteelt)
Geboorte gewicht
Lichaamslengte
IQ
Overleving tot voortplanting
– 0.675 kg
(Japan)
– 0.213 kg (VS)
– 7 cm (Hutterites, VS)
– 4 mm (Italie)
– 2.5 cm (Japan)
– 5 punten (Japan)
– 9 punten (Japan)
– 5 punten (VS)
– 8.75%
2. Gevolgen van inteelt
Inteeltdepressie
Algemene achteruitgang
Erfelijke ziektes / gebreken
Honden
• PRA
• Narcolepsie
• Miniatuur type
Koeien: BLAD, CVM, gladde tong
Schapen: erfelijke blindheid
Mensen: taaislijmziekte
Erfelijke gebreken
Inteelt brengt reccesieve erfelijke gebreken aan het licht
Oorzaak reccesieve gebreken: defect gen
Het voorkomen van
AB
CD
erfelijke gebreken is normaal.
(Het A-gen bestaat; dragers hebben
een gezond “reserve” gen)
AC
AD
Door te veel inteelt komen
de gebreken plotseling veel voor.
AA
Inteelt veroorzaakt de erfelijke gebreken niet
Toename fractie dieren met AA →
ziekte komt meer voor
Inteelt en taaislijmziekte bij mensen
Incidentie: 1 in 4000
Broer-zus paring: 1 in 242
3. Omgaan met inteelt
- op dierniveau
- op rasniveau
3.1 Omgaan met inteelt op diernivo
Relatief eenvoudig
Voorkom sterk ingeteelde combinaties
Broer-zus
Vader-dochter
Neef-nicht
Hou de afstamming bij
Liefst 3 generaties geen familie
Betekent: 8 verschillende overgrootouders van de te fokken pup
Gebruik ieder jaar een vader met andere achtergrond
Maak een database en gebruik een computer
3.2 Beheersing van de inteelttoename op rasniveau
Langere termijn
Kernpunt: beperk toename van de verwantschap
“Iedereen wordt familie van elkaar”
Inteelttoename = 0.5 x toename van verwantschap
Voorkom dat verwantschap te snel toeneemt
Organiseren op rasniveau
Wat “het beste is” hangt af van wat “de rest doet”
• “Niet allemaal hetzelfde doen”
Inteelt & verwantschap: Voorbeeld melkkoeien
Verwantschap komt voor de inteelt
Voorbeeld bij melkvee
BLAD, CVM gaat terug op de stier Bell
Geboren 1974
Problemen openbaarden zich rond 1990 en 2000
• Bell intussen al heel veel gebruikt
Als je te veel inteelt ziet ben je te laat
Fokverbod voor ingeteelde reuen heeft geen zin
3.2 Beperken van de verwantschapstoename
Spreiding in de bloedvoering (stamboom)
Meeste inteelt komt via de reuen
Omdat er minder reuen zijn
Keuze van de reuen
Aantal reuen
Afstamming van de reuen
• Beperk de verwantschapsgraad tussen de reuen.
De mode is vaak de grootste bedreiging
Iedereen wil dezelfde reu
Inteeltcoefficienten van fokreuen zijn niet van belang
Wat werkt niet?
Vermijden van ingeteelde paring is geen oplossing voor
het ras
Er zijn geen onverwante dieren meer in een klein ras
Het gaat dus niet op de combinatie van reu en teef, maar
om de keuze van de fokreuen.
Effect Reu-teef combinaties op inteelt
Deels broer-zus paring
willekeurig
stop
start
Reu-teef combinaties laten de gemiddelde
inteelt afwijken van gemiddelde verwantschap,
maar de trend blijft gelijk
Vermijden
ingeteelde paring
↓
Reu-teef combinatie = korte-termijn fenomeen
Praktische oplossingen: Wat is ongeveer vereist?
Doel
Inteelttoename max ~0.5 tot 1% per generatie
Benodigd:
Streef naar ~50 reuen per generatie (~6 jaar)
Ongeveer gelijke bijdrages van iedere reu
Voorkom dominante stamouders zo veel mogelijk
Vermijd maatregelen waardoor het aantal daalt
• Sterke fokkerij voor zeldzame uiterlijke kenmerken
• Te veel uitsluitingen van de fok
Praktische uitvoering: Software
Gebruik software door fokkers:
Het kiezen van fokreuen
• Gemiddelde verwantschap van reu met het ras als geheel
Het combineren van reu en teef
• Bijv. 3 generaties geen gemeenschappelijke voorouders
Praktische uitvoering: Software
Gebruik software door fokkers:
Het kiezen van fokreuen
• Gemiddelde verwantschap van reu met het ras als geheel
Het combineren van reu en teef
• Bijv. 3 generaties geen gemeenschappelijke voorouders
Gebruik software door rasverenigingen
Monitor toename verwantschap & inteelt
Is inteelt altijd negatief?
“Lijnenteelt”
Gemiddeld is inteelt negatief
Er is veel variatie
Voorspellen van het individu is onmogelijk
Inteelt kan gericht gebruikt worden voor kleurpatronen
bijvoorbeeld bij vogels
Minder relevant voor honden
Selectie
Selectie: gerichte keuze vaders en moeders voor de
volgende generatie
Selectie geeft een gerichte verandering
Inteelt op rasnivo geeft een ongerichte verandering
Selectie:
Karakter
Gezondheid
Uiterlijke eigenschappen
Conclusies
Inteelt ontstaat door verwantschap
Inteelt is goed te beheersen
Beperk de verwantschapstoename
Gespreid gebruik van reuen
Organisatie op rasniveau is belangrijks
Gebruik van software & internet
Streef naar ~50 reuen per generatie
Vergeet selectie niet