Transcript III

…Przed Wiekami…

Czerlejno to wieś o bardzo długiej historii, sięgającej aż XI wieku. Pierwotnie nazwa wsi brzmiała Czyrnylow a nieco później Czyrnielino.

Przypuszczalnie pochodzi ona od nazwiska kmiecia Czyrniela.

W Czerlejnie

powstał jeden z najstarszych ośrodków parafialnych w Wielkopolsce.

Jan Długosz pisał, że wydarzenie to miało miejsce w 1086 roku i prawdopodobnie krótko potem został zbudowany kościół w Czerlejnie. W początkowym okresie istnienia parafii, bardzo silnie czczony był tutaj św. Idzi. Postać tego świętego uważana jest za pierwszego patrona Czerlejna

Do Polski kult św. Idziego dostał się w następujący sposób: książę Władysław Herman, nie mogąc doczekać się męskiego potomka poprosił o pomoc biskupa poznańskiego Franka. Ten doradził królowi, aby pomodlił się do św. Idziego, patrona płodności. Wysłano poselstwo do Tuluzy (tam znajdował się grób świętego) z gorącymi prośbami i obietnicą, że jeśli królowi urodzi się syn, to Idzi zostanie szczególnie czczonym patronem. Jak się wkrótce okazało modlitwy zostały wysłuchane. Władysław Herman w podzięce za okazane łaski ufundował w Polsce kilka kościołów, w tym także kościół w Czerlejnie.

Drugą informację na temat tej wsi znajdziemy również u Długosza. Napisał on, że w 1170 roku Mieszko Stary, założył szpital przy kościele św. Michała w Poznaniu (obecny kościół św. Jana) i powierzył go pieczy kawalerów św. Jana Jerozolimskiego, nadał Joanitom, między innymi Czerlejno .

Czerlejno było pierwotnie wsią książęcą, którą po 1246 roku otrzymał od księcia Przemysła I jego kanclerz Bogufał. Jest wielce prawdopodobne, że kanclerz pochodził z tejże wsi. W latach 1254 1265 pełnił on obowiązki biskupa poznańskiego i wówczas podpisywał się jako Boguphalus de Czirnelin. W 1257 roku z legatu Przemysła I Czerlejno przeszło na własność kapituły gnieźnieńskiej.

Z zachowanych akt wizytacji kościoła z roku 1628 dowiadujemy się, że już wówczas w Czerlejnie istniała szkoła, nauczyciela utrzymywał miejscowy pleban. W XVIII wieku kościół po raz kolejny uległ zniszczeniu, prawdopodobnie na skutek pożaru. W roku 1734 na tym samym miejscu został postawiony przez księdza Łukasza Lubaszowskiego, dziekana kostrzyńskiego nowy budynek kościoła, konsekrowany w roku 1767. Od tamtej pory minęło już 240 lat i tym samym czerlejeński kościół jest jednym z najstarszych kościołów drewnianych w Wielkopolsce.

Kościół parafialny

W 1780 roku wybudowano w Czerlejnie młyn, który służył mieszkańcom przez długie lata.

W styczniu 1793 roku wojska pruskie wkroczyły do Wielkopolski. Czerlejno znalazło się w nowej prowincji pruskiej. W 1807 roku powstało Księstwo Warszawskie i Czerlejno weszło w skład tego odnowionego państwa polskiego. W 1815 roku Prusacy ponownie zajęli Wielkopolskę.Nazwano ją wówczas Wielkim Księstwem Poznańskim, w którego granicach znalazło się również Czerlejno.

Czerlejno w 1870 roku

Szkoła

Ju ż w XVII wieku istnia ł a szko ł a parafialna, o której dowiadujemy si ę z akt wizytacji ko ś cio ł a z roku 1628. Jej rektora (dyrektora) utrzymywa ł miejscowy pleban, p ł ac ą c mu z w ł asnych dochodów. Oprócz tego nauczyciel mia ł do swojej dyspozycji dom z ogrodem.

O zorganizowanym nauczaniu mo ż na mówi ć w Czerlejnie ju ż w XIX wieku, kiedy to w roku 1834 powsta ł a szko ł a powszechna.Do obwodu szkolnego nale ż a ł o wówczas Czerlejno, Czerlejnko, Mikuszyn, Klony i Sokolniki Klonowskie. W roku 1886 od łą czy ł y si ę Klony z Sokolnikami Klonowskimi, a w roku 1911 usamodzielni ł o si ę Czerlejnko .

XIX wiek to okres kilku nieudanych zrywów narodowowyzwoleńczych. Niestety nie udało się ustalić, czy mieszkańcy Czerlejna uczestniczyli w nich. Natomiast w czasie Wiosny Ludów w 1848 roku w Kostrzynie mieścił się jeden z lokalnych Komitetów Narodowych. Liczył on 9 członków. Wśród nich znalazł się mieszkaniec Czerlejna. Był to alumn Niemiera, który opuścił Seminarium Duchowne w Poznaniu, aby przyłączyć się do powstania. Po klęsce powstania nie mógł już wrócić do nauki i osiadł z powrotem w Czerlejnie, na gospodarstwie rodziców .

Kółko Rolnicze

W 1874 roku w Czerlejnie z inicjatywy miejscowych gospodarzy powstało Kółko Rolnicze. Na zebranie założycielskie przybył sam patron Jackowski. W skład pierwszego zarządu weszli: Paweł Gładysz jako przewodniczący, Aleksander Wadyński jako jego zastępca, Walenty Pawlak I jako sekretarz i Wawrzyn Przybył jako skarbnik. Poza tym do Kółka przystąpiło 22 członków i ksiądz proboszcz Furmanowicz jako członek honorowy.

Czerlejno na przełomie XIX/ XX wieku

Okres I wojny światowej

Na okres I wojny światowej przypada jednak budowa pałacu myśliwskiego. Został on zbudowany w latach 1914-1916 (według projektu nieznanych niemieckich architektów), przez ówczesnego właściciela majątku Georga Friederycznego. Przy budowie pracowali jeńcy rosyjscy z I wojny światowej. Budynek skonstruowany został z cegły, z podmurówką. Skarpę wykonano z ciosanych kamieni. Granitowy cokół, ozdobne wejście i wieżyczki w narożach dodawały reprezentacyjności tej siedzibie. Przy dworku założono niewielki park krajobrazowy. Posiadał on cenne okazy czerwonych buków, wierzb islandzkich i innych drzew.

Pałac

Okres Powstania Wielkopolskiego

Mieszkańcy Czerlejna, podobnie jak większość mieszkaców Kostrzyna i okolic, zaangażowani byli w ruch narodowowyzwoleńczy i brali udział w powstaniu wielkopolskim 1918-1919 roku W obwodzie kostrzyńskim organizowaniem Straży Obywatelskiej (Ludowej) zajął się Włodzimierz Ziołecki z Węgierskiego, który był prezesem Kółka Rolniczego w Czerlejnie. Natomiast dzierżawca folwarku w Mikuszynie Stanisław Roszak był delegatem na Sejm Dzielniowy w Poznaniu .

Młodzi ochotnicy przystąpili do oddziałów powstańczych Brali oni udział w starciu z oddziałami niemieckimi pod Szubinem, 8 stycznia 1919 roku, w którym Polacy ponieśli duże straty. Zginął tam, m. in. 18-letni Bernard Kozłowski z Czerlejna. Drugi z ochotników czerlejeńskich Stanisław Utrata zginął tragicznie pod Stęszewem .

Kapliczka- obelisk przy drodze do Trzeka

.

Obelisk został wzniesiony przez Zygmunta Stabrowskiego w dziesiątą rocznicę odzyskani niepodległości.

Poświęcenia dokonał w 1930 r. ksiądz Jan Czujewicz.

Witos w Czerlejnie

Na zaproszenie działacza ludowego Kazimierza Pawlaka 15 września 1923 roku do Czerlejna zawitał premier Wincenty Witos. W Czerlejnie Witosa witali: ks. Jan Czujewicz, Kazimierz Pawlak, Zygmunt Stabrowski, Jan Zbierski, Stefan Brodziński, Franciszek Strojny, Stanisław Płóciennik, Jerzy Małecki, Franciszek Olszewski, Piotr Przepióra, Antoni Smordowski i inni. Miejscowi gospodarze wraz z sołtysem przyjęli go w gospodarstwie pani Skałeckiej, u której spożył śniadanie wraz ze swoimi towarzyszami. Wśród zwiedzanych gospodarstw były posiadłości K. Pawlaka, J. Zbierskiego i I. Olszewskiego, a także zabudowania gospodarskie miejscowego folwarku. Premier zwiedził również szkołę, w której dzieci obdarowały go bukietem kwiatów.

Okres II wojny światowej

W 1939 roku Czerlejno, jak całą Wielkopolskę, włączono do Watergau i przystąpiono do wysiedleń ludności polskiej. Na początku września 1940 roku w Czerlejnie miała miejsce pierwsza taka akcja. Z Czerlejna do Generalnej Guberni wysiedlono następujących rolników Jana Smordowskiego, Wiktora Olszewskiego, Michała Ostrowskiego, Michała Strojnego, Kazimierza Strojnego, Piotra Przepiórę, Stanisława Skałeckiego, Kazimierza Pawlaka. Ich gospodarstwa przekazano Niemcom zLubelszczyzny i Łotwy. Na początku października 1941 roku wysiedlono kolejne osoby: Piotra Zbierskiego, Jadwigę Strojną- wdowę po Franciszku Strojnym, zamordowanym przez strażników więziennych oraz Stefana Brodzińskiego.

Okupacja

W tym samym czasie Niemcy zamknęli kościół,a następnie zamienil na magazyn,.Natomiast proboszcza Grocholskiego wywieziono do obozu koncentracyjnego. W październiku 1940r. odbyła się akcja Niemców SA Stummableimng -w nocy Hitlerowscy przewracali wszystkie przydrożne figurki i krzyże.

Krzy ż przy dro ż ny na posiad ł o ś ci pa ń stwa Kuli ń skich. Krzy ż ten zosta ł postawiony ok. 1743r. Pocz ą tkowo drewniany. Ok. 1919r. Zosta ł postawiony nowy murowany. Jego fundatorem by ł Stefan Brodzi ń ski. W 1940r. Zosta ł przez okupantów niemieckich. zniszczony Na owym krzy ż u widnieje napis „Bo ż e Zmi ł uj si ę nad nami”

Wielu mieszkańców Czerlejna zaangażowanych było w walkę z okupantem. Dość duża grupa czerlejeńskich chłopów działała w w ludowym ruchu oporu- Batalionach Chłopskich Okręgu X. Mieszkańcy Czerlejna uczestniczyli także w akcjach Armii Krajowej.

Szkoła w czasie II wojny światowej

W czasie wojny czerlejeńskie dzieci, uczyły się pisać,czytać, liczyć po niemiecku w ten sposób powstały Polenschulen”- niemieckie szkoły dla dzieci polskich. Uroczyste rozpoczęcie zajęć szkolnych po wojnie miało miejsce 5 września 1945 roku.

Po Wojnie …

Po wycofaniu się oddziałów niemieckich z Czerlejna (w styczniu 1945 roku), mieszkańcy wsi przystąpili do odnowienia budynku szkolnego i w dniu 5 rozparcelowanego września 1945 roku po uroczystym rozpoczęciu dzieci rozpoczęły naukę w wyremontowanej szkole.

majątku. We wrześniu1949 r. szkołę przeniesiono do pałacu W roku szkolnym 1949/50 szkoła w Czerlejnie zatrudniała trzech nauczycieli, a uczęszczało do niej około 100 uczniów. Lata do 1956 r. były trudne zarówno dla nauczycieli, jak i uczniów był to okres „Kultu Stalina” - co w szkołach miało odbicie w zakładanych Kołach Przyjaciół ZSRR oraz podejmowaniu tzw. "czynów" .

W kronice szkolnej opisano bardzo dokładnie te lata, tak oto młodzież zareagowała na śmierć I sekretarza Komitetu Centralnego PZPR Bolesława Bieruta.

 „ Udekorowano krepą wszystkie znajdujące się w szkole portrety Bieruta, w holu powieszono jego portret na fladze Polski. Harcerze do czasu pogrzebu trzymali przy nim wartę honorową. W dniu 16 marca 1956 roku wszyscy uczniowie zebrali się w sali szkolnej i wysłuchali nadawanej przez radio transmisji z pogrzebu, a także przemówień przy trumnie na ówczesnym Placu Stalina w Warszawie.  Z kolei 21 lutego 1957 roku o godzinie 20 w Czerlejnie miała miejsce prawdziwa tragedia. Była to katastrofa lotnicza. Wojskowy samolot odrzutowy odbywający loty ćwiczebne zapalił się w powietrzu i spadł w odległości 300 metrów od zabudowań dworskich. Po upadku nastąpiła eksplozja. Samolot został rozerwany na drobne części, które rozrzucone zostały po polu. Dwaj lotnicy ponieśli śmierć na miejscu.

W roku szkolnym 1946/47 zlikwidowano szkołę w Czerlejnku i odtąd wszystkie dzieci chodziły do szkoły w Czerlejnie .

.

W roku 1953 ziemię z folwarku Mlickich nie rozparcelowaną między chłopów włączono do Kombinatu PGR Gułtowy. Posiadał on w Czerlejnie ziemię o obszarze 1000 ha

Nowa szkoła…

W kwietniu 1993 roku wmurowano kamień węgielny pod nową szkołę, a już 17 czerwca 1994 roku nastąpiło uroczyste przekazanie szkoły nauczycielom i uczniom. Nowa szkoła to budynek parterowy z 10 salami lekcyjnymi i salą gimnastyczną.

…Ważne wydarzenie

… Ważnym wydarzeniem w życiu szkoły była uroczystość nadania jej imienia Wincentego Witosa. Fakt ten miał miejsce 14 października 1997r. Szkoła w chwili obecnej liczy ponad 200 uczniów oraz 15 nauczycieli. Do szkoły uczęszczają dzieci z : Czerlejna, Czerlejnka, Trzeka, Klon, Ługowin i Węgierskiego

Plebania

Dzisiejsze Czerlejno to wieś gdzie historia przeplata się, ze współczesnością. Przy jednej ulicy stoi zabytkowy kościół oraz nowoczesna szkoła na miarę XXI wieku.

Julia Majchrowicz Marcelina Biskup Karolina Kania