Transcript Safija Žilić Finansijske prevare, nastanak, otkrivanje i sprečavanje

Safija Žilić dipl. ecc.
ovlašteni revizor
FINANSIJSKE PREVARE,
ULOGA RAČUNOVODSTVE I
REVIZORSKE PROFESIJE
1
Sadržaj
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Uvod
Uzorci i faktori za nastanak finansijskih prevara
Pojam, glavne vrste i otkrivanje prevara
Privredni kriminal, prevare i područje zloupotrebe
kreativnog računovodstva
Finansijski “due deligence” i “sedam smrtnih grijehova u
računovodstvu”
Promjene u tradicionalnim finansijskim izvještajima
Razvoj, ciljevi i zadaci forenzičkog računovodstva
Revizori i MRvS u “borbi” protiv finansijskih prevara
Zaključak
2
Uvod
• Porast obima pojava finansijskih prevara:
 Ugrožena ekonomska stabilnost i privredni razvoj
 Porast nezaposlenosti, povećanje socijalnih tenzija
 Politički sukobi i opća nestabilnost
• Neefikasne mjere zaštite
• Ušeće računovođa i revizora u finansijskim prevarama
• Interakcija odnosa u: sprečavanju prevara i vraćanja povjerenja
u računovodstvenu i revizorsku profesiju?
3
Uzroci nastanka finansijskih prevara
• Nekvalitetni, nepotpuni i neistiniti finansijski
izvještaji
• Propisi o fer vrednovanju sredstava, kao i
mogućnost samostalnog odlučivanja
menadžmenta o potrebi revalorizacije imovine
preduzeća,
• Odnos revizora prema ovoj problematici i
stajalište da “revizori ne treba da poklone
pažnju otkrivanju i objelodanjivanju prevara”.
4
Faktori nastanka finansijskih prevara
•
•
•
•
•
•
•
Uslovi recesionih kriza
Neadekvatni kontrolni sistemi u bankama i preduzećima
Korporativne reorganizacije
Trend zaposlenosti
Korporativni pritisci
Tehnološki napredak
Industrijske relacije i dr.
Postojanje tri faktora:
MOTIV, PRILIKA I OPRAVDANJE
5
Trokut rizika prevare
MOTIV / PRITISAK
PRILIKA
6
OPRAVDANJE/
RACIONALIZACIJA
Pojam-definicija prevare
•
Precizna definicija prevara ne postoji
•
Prevara svaki namjeran čin ili propust kreiran kako bi se
drugi obmanuli, a koji rezultira gubicima žrtve prevare i/ili
postizanjem cilja izvršitelja prevare
•
Termin prevara se koristi da opiše postupke kao što su
obmana, podmićivanje, krivotvorenje, iznuda, korupcija,
krađa, kovanje zavjere, pronevjera, nezakonito prisvajanje,
davanje netačnih podataka, skrivanje materijalnih činjenica i
dosluh.
7
Profil “prevaranta”
•
•
•
•
•
•
Fakultetski obrazovan
Osoba od povjerenja
Starosna dob: 30+
POL: 55% muško, 45% žensko,
Stabilna obiteljska situacija
Računovodstveno iskustvo, dobro poznavanje
računovodstvenih sistema i slabosti sistema internih
kontrola
8
Vrste prevara
Međunarodni revizorski standardi
1. Lažno finansijsko izvještavanje
2. Otuđivanje imovine
Međunarodni komitet za revizorske standarde
1. Investicione prevare
2. Bankarske i finansijske prevare
3. Direktorske i kompanijske
4. Pomorske prevare
5. Kompjuterske prevare
Organizacija certificiranih istraživača prevara (ACFE)
1. Prevarno finansijsko izvještavanje
2. Protupravno prisvajanje imovine
3. Korupcija.
9
Dvije vrste namjernog pogrešnog prikazivanja
•
PREVARNO (LAŽNO) FINANSIJSKO IZVJEŠTAVANJE
 manipulacija, falsificiranje ili prepravka knjiženja ili isprava
na osnovu kojih se sastavljaju finansijski izvještaji
 pogrešan prikaz ili namjerno izostavljanje događaja,
transakcija ili drugih značajnih informacija iz finansijskih
izvještaja
 namjerno pogrešno primjenjivanje računovodstvenih načela
koja se odnose na vrednovanje, priznavanje, razvrstavanje,
prikazivanje ili objavljivanje
•
OTUĐIVANJE (ZLOUPTREBA) IMOVINE
(utaja primitaka, krađu materijalne i nematerijalne imovine
ili navođenje poslovnog subjekta na plaćanje robe i usluga
koje nisu primljene)
10
Privredni kriminal u računovodstvu
• Razlozi za pojavu privrednog kriminala:
o poslovno-organizacijski nered i neodgovarajući
unutrašnji nadzor i
o nevjerodostojno računovodstveno (finansijsko)
izvještavanje.
• Računovođe su stvaraoci informacija o privrednoj istini
• Profesionalno postupanje računovođa?
Produkt kreativnog, odnosno, manipulativnog računovodstva je:
nevjerodostojno računovodstveno i finansijsko izvještavanja
11
Uzroci slabosti u sistemu
finansijskog izvještavanja
• Slaba angažovanost i odgovornost uprave preduzeća
• Nezadovoljavajuće interne kontrole
• Nezadovoljavajući stepen nezavisnosti, integriteta i
objektivnosti eksternog revizora
• Neefikasnost nadzornih i odobora za reviziju
preduzeća
• Nedostatan nadzor regulatornih tijela nad preduzećem
u ispunjavanju zahtjeva financijskog izvještavanja
12
Zloupotreba kreativnog računovodstva-manipulacije u BiH
U BiH nema zvaničnih istraživanja
Na bazi praktičnih iskustava prisutne su sljedeće:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Manipulacije troškovima i rashodima
Manipuliranje prihodima
Manipuliranje rezervisanjima
Stvaranje nerealne aktive – kapitalizacija tekućih troškova
Agresivna revalorizacija radi poboljšanja slike o solventnosti i
smanjenja dojma o visokim zaradama
Skrivanje obaveza
Isisavanje novca iz preduzeć
Složene transakcije
Krađa gotovine
13
“Due diligence” i sedam trikova ili smrtnih grijeha u
računovodstvu


“Due diligence”, označava provjeru poslovnog i finansijskog stanja i
perspektive razvoja privrednog društva.
Preventivno alarmiranje na potencijalne nevolje.
Sedam trikova ili “smrtnih grijehova u računovodstvu”, prema
Howard Schillt:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Prerano priznavanje prihoda ili priznavanje prihoda upitne
kvalitete;
Priznavanje fiktivnog prihoda;
Napuhavanje zarade vanrednim dobicima;
Prebacivanje tekućih rashoda u raniji ili kasniji obračunski period;
Pogrešna knjiženja ili nepravilno reduciranje obaveza;
Prebacivanje tekućeg prihoda u kasniji period;
Prebacivanje budućih rashoda u tekući period.
14
Razlozi za promjenu tradicionalnih finansijskih izvještaja
Tradicionalni finansijski izvještaji:
•
•
•
Fokusirani na informacije o prošlosti
Nisu sadržavali adekvatne informacije o kritičnim tačkama u poslovanju
Nisu omogućavali kreiranje dugoročnih strateških odluka
Smanjenje mogućnost finansijskih prevara preko nepouzdanih, zastarjelih,
netačnih, nekompetentnih i neatestiranih računovodstvenih informacija.
Osim toga:
• Potrebe vezane za izlazak iz krize ili podsticaj intenzivnijeg razvoja
finansijskog tržišta, kao ključnog faktora privrednog razvoja
Cilj :
Poboljšati sisitem finansijskog izvještavanja uključujući informacija koje su
tačne i verifikovane, a izostaviti informacije koje se formiraju na bazi procjena
i subjektivnog prosuđivanja
15
Forenzičko računovodstvo -nova grana računovodstva
Razlozi za razvoj forenzičkog računovodstva:
•
Globalizacijom privrede i davanjem većeg značaja finansijskim
izvještajima
•
Potreba za ocjenom zakonitosti i stručnosti u evidentiranju poslovnih
događaja
•
Nedostatak specijalnih znanja i iskustava eksternih i internih
revizora, poreznih revizora, inspektora i računovođa pri istragama
kažnjivih i drugih nedozvoljenih djela, te davanju mišljenja vještaka u
vezi sa pravnim, poslovnim i drugim potrebama.
16
Ciljevi i zadaci forenzičkog računovodstva i revizije
•
Forenzično računovodstvo i revizija pronalazi neslaganja i
otkriva čitav lanac prevare i nalazi odgovore na pitanja koja čine
lanac prevare:
ko – šta – gdje – zašto – kada – kako
•
Zadaci računovođa i revizora forenzičara odnose se na učešće u
slijedećim aktivnostima:
 istraživanju i analiziranju dokaza o počinjenoj prevari,
 razvijanju kompjuteriziranih aplikacija koje će poslužiti u
analizama i prezentacijama o finansijskim dokazima,
 prezentacijama rezultata istraživanja u vidu izvještaja i
kompletiranja dokumentacije,
 asistiranju u pravnim postupcima, uključujući svjedočenja na
sudu u ulozi svjedoka- stručnjaka, te pripremanju vizuelnih
sredstava, koji će služiti kao dokaz na suđenju.
17
Forenzičko računovodstvo i revizija u BIH
• Cjelokupna slika računovodstva kao profesije u F BiH
konzervativna
• Računovodstvena praksa u BiH, ne poznaje zvanje
“forenzičnog računovođe/revizora”
• Potrebno je raditi na izmjeni konceptualnog okvira
razmišljanja, prihvatiti, istražiti i usvojiti znanja o novim
pravcima računovodstvene djelatnosti
18
MRvS u “borbi” protiv finansijskih prevara
• Međunarodni komitet za revizorske standarde (ASB),
utvrdio uputstva, koja se odnose na otkrivanje prevara u
finansijskim izvještajima i kojima se definiše odgovornost
revizora
• Uputstvo mnogo preciznije obavezuje revizora da bolje
procjeni revizorski rizik u vezi sa materijalnim greškama i
nezakonitim radnjama koje mogu biti sadržane u materijalno
netačnom prikazivanju finansijskih izvještaja.
• Ovo je doprinos povećanju kvaliteta nezavisne revizije i
većoj javnoj zaštiti vlasnika kapitala i drugih korisnika
finansijskih izvještaja
19
Odgovornost ovlaštenog revizora
•
Uprava-menadžeri snose odgovornost za sprečavanje prevara i
pogrešaka
•
Odgovornost ovlaštenog revizora je da:




Uoče slučajeve namjernih grešaka i prevara
Utvrde učinke grešaka i prevara na finansijske izvještaje
Obavijeste menadžment klijenta o tome
Utvrde svoju obavezu i podnesu informacije o greškama i prevarama
nadležnim institucijama, u slučaju kada zakonska obaveza prevazilazi
dužnost povjerljivosti.
20
Obaveze revizora u cilju suzbijanja finansijskih prevara
• Provođenje svih procedura s stavom profesionalnog
skepticizma,
• Tokom cijelog procesa revizije razmatrati mogućnost da je
počinjena prijevara, uključujući i mogućnost da su falsificirani
dokumenti,
• Izvršiti uvid u različite revizijske dokumente koristeći se
različitim metodama kako bi se ispunila revizijska
odgovornost
• Educirati se u cilju razumjevanja tzv. “upozoravajućih
signala” koji ukazuju na potencijalne nepravilnosti i moguće
indikatore postojanja prevara
21
Zaključak
• Finansijske prevare, krađa, krivotvorenje, mito i korupcija
postali veliki problem i izazov svakog modernog društva
Moguća rješenja:
• Menadžeri preduzeća moraju poslati jasnu poruku šta misle o
prevarama i pronevjerama
• Insistiranje na poštivanje zakona i zakonskih procedura
• Edukacija računovođa, internih i eksternih revizora u
području prevara i forenzičnkog računovodstva i revizije, što će
povećati broj otkrivenih prevara i vratiti i povećati povjerenje
vlasnika kapitala i javnosti u računovodstvenu i revizijsku
profesiju.
22
Hvala!
Moja
e-mail
adresa
[email protected]
23