Transcript Mindfulness - Jeroen Bosch Ziekenhuis

Mindfulness
Stressreductie door
aandachttraining
Mindfulness
• Engelse vertaling voor
sati-pathana
sati: direct gewaar zijn
pathana: van moment tot moment
Wat is Mindfulness
• Een systematische educatieve en effectieve,
aandachtgerichte methode voor het leren
omgaan met stress, ziekte, pijn, vermoeidheid,
depressie en andere klachten
• Het bewustzijn dat ontstaat door aandacht te
geven op een bepaalde manier, doelbewust, in
het nu en zonder oordelen aan het zich
ontvouwen van de ervaring van moment tot
moment
De weg
• Er zijn oefeningen ontwikkeld om mindfulness tot
stand te brengen.
• In deze toestand worden gedachten,lichamelijke
sensaties en gevoelens geobserveerd
• als gebeurtenissen in geest en lichaam
waarmee men zich niet al te veel identificeert
• waarop men niet automatisch zoals gewoon,
reageert
Nu-beleving
• Niet daar …. maar hier
• Niet straks….maar nu
• Mindfulness houdt niets af en
niets vast
Herkomst
• Amerika. Grondlegger Jon Kabat-Zinn
• Start training n.a.v. behoefte artsen aan
een methode voor uitbehandelde
patiënten in hun ziekenhuis
• Mindfulness Based Stress Reduction werd
ontwikkeld om mensen te begeleiden bij
lange termijn revalidatie en de
psychologische gevolgen daarvan
Vervolg
•
•
•
•
Verrassende resultaten
Standaard toepassing in academisch ziekenhuis
In 1979 opende de Stress Reduction Clinic
trainingen voor mensen met angst, pijn,
fybromyalgie, psoriasis,depressie, kanker
• Uitbreiding naar andere verbanden zoals
gevangenissen, scholen, managers, advocaten
en een olympische roeiploeg
Aandachtgerichte cognitieve
therapie
• Cognitief therapeuten ontwikkelden de Mindfulness
Cognitive Therapy (MBCT) Aanleiding: een verzoek om een
onderhoudsversie van
cognitieve therapie te bedenken ter voorkoming van terugval
• Gebruikelijke therapieën bieden veelal slechts tijdelijk
verlichting
• Zochten naar manier om mensen afstand te laten nemen van
negatieve gedachten
• Deze moesten de ‘cognitieve ruimte’ in beslag nemen die
anders gevuld was met gepieker
• Methode die niet gericht zou zijn op het veranderen van de
gedachte-inhoud
Mindfulness
Doel:
• Deelnemers in staat stellen zodanig te reageren op
stress in hun leven dat ze niet vervallen in de mentale
reacties die de stress vaak vergroten en een effectieve
probleemoplossing in de weg staan
• Vrij worden van de neiging mee te gaan in automatische
reacties op prettige en onprettige gebeurtenissen
• Deelnemers helpen anders om te gaan met gedachten,
gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen die een
depressieve terugval bevorderen
• Manieren helpen vinden om hun vereenzelviging met
wat ze denken te verminderen
Kenmerken
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Aandachtgericht
Zonder oordeel
Lichaamsgericht
Adem als anker
Aanwezig in het moment
Niet oplossingsgericht
Acceptatie van wat er is
Niet streven
Respect voor grenzen
Loslaten
Ervaren verandert de beleving
Kenmerken
• Accent op bewustwording van gedachten en
gevoelens i.p.v. pogingen die te veranderen
• De bewustzijnsoefeningen beroven de vicieuze
cirkels van eindeloos piekeren van hun voeding
• Deelnemers leren hun gedachten louter als
gedachten te zien en hun relatie ermee waar te
nemen
• Men leert een meer algemene geestelijke gesteldheid
die bijzonder nuttig is voor het omgaan met moeilijke
ervaringen
• Als we de aandacht op het huidige moment richten
ontdekken we dat we een keus hebben (geeft
vrijheid)
Doe-zijns modus
Doe-modus
• De geest reist naar verleden of toekomst.
Kan negatieve gevoelens opwekken en oude
geestespatronen op gang brengen
• Doelgericht. Het heden wordt niet gezien.
De geest stelt zich bepaalde doelen om
gevoelens te bestendigen of ze op te laten
houden
• Gevoelens/gedachten worden geëvalueerd
als goed of slecht
Zijns-modus
• Gericht op het heden. De geest hoeft nergens heen.
Kan zich dus bezig houden met de ervaringen van
het moment
• Gericht op acceptatie en toestaan van wat is
• Geen discrepantie tussen feitelijke en gewenste
toestanden
• Bij gebrek aan doel of criterium hoeven geen
ervaringen getoetst te worden
• Gedachten gevoelens en sensaties zijn
voorbijgaande gebeurtenissen in de geest die
opkomen, aandacht krijgen en vervolgens weer
verdwijnen. Daardoor kun je afstand nemen van je
gedachte en heeft het geen vat meer op je stemming
Verschil Mindfulness en andere
vormen
• Mindfulness is niet oplossingsgericht
• De gedachte-inhoud wordt niet aangepakt maar
geobserveerd zonder oordeel
• Gevoelens en gedachten worden gekoppeld aan
de lichaamssensaties
• Adem als anker
• Acceptatie van wat zich aandient is uitgangspunt
• Gedachten, gevoelens en lichaamssensaties
komen en gaan
• Gedachtepatronen worden onderbroken
Vormen van Mindfulness
• Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR)
Groepstraining voor stressgerelateerde
stoornissen (ASR)
• Mindfulness Cognitive Therapy. Groepstraining
voor mensen met een depressie in remissie
• Dialectische Behavior Therapy (DBT)
• ACT Acceptance en Commitment Therapy
(ACT) Wordt individueel gegeven en is meer op
maat gesneden. Soms in groepen
• Aandacht voor alle ervaringen als middel om
toekomstige depressies te voorkomen
Voor wie
• Voor iedereen die anders wil leren
omgaan met (werk)stress
• Wil leren leven met gezondheidsklachten
• De regie over het eigen leven terug wil
• Voor mensen die weer meer zin en
plezier in hun bestaan willen
• Voor mensen die een volgende depressie
willen voorkomen
Welke klachten
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Slaapproblemen
Huidklachten
Stress
Hoofdpijn
Moeheid
Pijn
Onzeker voelen
Hoge bloeddruk
Angst en paniek
Chronische ziekte
Gevoel van controle over het leven kwijt zijn
Depressieve klachten
Burn-out
De training
• 8 wekelijkse bijeenkomsten van tweeëneenhalf
uur en een stiltedag
• Begeleide aandachtmeditatie
• Eenvoudige lichaamsoefeningen
• Dagelijks ¾ uur aandachtgerichte oefeningen
• Uitbreiding aandachtgerichtheid naar dagelijkse
activiteiten
• Ondersteuning d.m.v. cd’s en werkboek
• Cognitieve technieken
Opbouw
• Bewust worden van automatische piloot met rozijnoefening om te
ervaren dat aandacht doelgericht , zonder oordeel en op het
moment zelf, het karakter van de ervaring kan wijzigen.
• Onderzoeken van lichamelijke gewaarwordingen met bodyscan
• Generaliseren naar alledaagse routinebezigheden
• Van aandacht op verschillende delen van het lichaam naar een ding
n.l. de adem.
• Waarnemen van prettige en onprettige gebeurtenis om verbanden te
leggen tussen gedachten, gevoelens en lichamelijke
gewaarwordingen.
• 3 min. ademruimte om jezelf te hernemen.
• Invloed gedachten, invloed stemming
• Toekomstplannen ( de achtste week duurt de rest van je leven)
Structuur
• Starten met aandachtgerichte oefening
• Bespreken huiswerk en omgaan met
stress
• Uitbreiding naar volgende oefening +
feedback
• Huiswerkopdrachten voor de volgende
week
Effecten
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Afname van lichamelijke en psychische klachten
Een positieve verandering in leefstijl
Verhoogd vermogen om te ontspannen
Een positiever zelfbeeld en beeld van de omgeving
De stress- en emotionele reactiviteit verandert
Toename van concentratie
Meer zelfvertrouwen en vertrouwen in de ander
Toename van emphatisch vermogen
Vermindering van pijnniveau
Vermindering van piekeren
Acceptatie neemt toe
Fysiologische -en neurobiologische veranderingen
Toename van eigen verantwoordelijkheid
Effecten
• Je leert je emoties, gedachten en
reactiepatronen beter kennen en herkennen
• Je creëert meer vrijheid t.o.v. je emoties en
gedachten, zodat je er minder door bepaald
wordt
• Je draagkracht en je veerkracht nemen
geleidelijk aan toe
• Je creëert meer mildheid in je leven
• Je leert piekergewoontes te doorbreken
Effecten
• Je maakt opnieuw contact met eigen bronnen
van kracht en welzijn
• Je wordt je bewust van patronen die bij jou tot
ontregeling kunnen leiden
• Je voedt jezelf met rust en stilte
• Je leert beter grenzen aangeven
• Cliënten herkennen in een vroeg stadium de
momenten die een depressie kunnen inleiden
Cognitieve veranderingen
• Verandering in gedachtepatronen
• Verandering in attitude over de gedachten
• Niet oordelende observaties van pijn en
zorggerelateerde gedachten kunnen tot
het begrip leiden dat het slechts
gedachten zijn i.p.v. een reflectie van de
werkelijkheid.
Dit kan de noodzaak tot vlucht- en
vermijdingsgedrag verminderen
Rol trainer
• Doet geen pogingen oplossingen te zoeken
• Stimuleert bewustwording lichaamssensaties,
ervaringen, gedachten, gevoelens zonder
oordeel
• Deelnemers in staat stellen van moment tot
moment hun aandacht op hun ervaring te richten
• Er wordt geen verschil gemaakt tussen degene
die hulp verleent en degene die hulp ontvangt
• Voorwaarde is dat de trainer zelf ook mediteert
zodat uit eigen ervaring onderwezen kan worden
Onderzoek
• 20 jaar onderzoek internationaal
• 65 empirische studies MBSR
• 4 meta-analyses: Bishop (2002),Bear (2003),Grossman
(2004),Lazer (2005)
• Nederland. De Katholieke Universiteit van Nijmegen.
• Universiteit van Leiden om inzicht te krijgen in kwaliteit
van leven, stemming en omgaan met stressvolle
gebeurtenissen na aandachttraining
eind 2007 in wetenschappelijke publicaties.
• AMCde meeren onderzoekt het effect bij milde
depressies,angststoornissen en aanpassingsstoornissen
Bevindingen onderzoek
Nijmegen
• Significante reductie van psychologische
symptomen bij angst en depressie
(cliënten gediagnosticeerd op angst (6x)
en depressieve klachten (19x) in
vergelijking tot controlegroep met psychoeducatie
• Significante verbetering in cognitieve
aandachtfuncties
• Uit EEG testen bleek een opvallende
toename in de mogelijkheid tot
ontspanning
Onderzoeken
•
•
•
•
•
•
•
Angst
Fybromyalgie
Psoriasis
Eetstoornissen
Stoornissen in lichaamsbeleving
Kanker, chronische pijn
Preventie hartziekten
Onderzoek-resultaten
• Afname van terugval van depressie
• Afname van angstklachten
• Versterken van immuun en fysiologisch functioneren bij
kankerpatiënten
• Sneller genezen van psoriasis
• Toename van psychologische en lichamelijke
gezondheid
• Invloed op het immuunsysteem
• De hersengolven worden beïnvloed
• Stressmanagement
• Concentratie
• Toename van het gevoel van welbevinden
Onderzoek GGZ AMC-De Meren
•
•
•
•
•
108 proefpersonen
Uiteenlopende diagnoses
12 groepen
11 dropouts
Voorwaarde voor deelname:tenminste
1as-I stoornis volgens de DSM-IV
• Voor- en nameting m.b.v. BDI,SCL-90,
4DKL en evaluatieformulieren
Mate van klachtreductie
• Grootste effect voor het globaal
psychologisch functioneren
• Gevolgd door:
• Stress
• Depressieve klachten
• Angst
• Somatische klachten
Bevindingen
• Klachtreductie is het grootst voor stress,het
globaal psychologisch functioneren en
depressieve klachten
• Weinig effect op somatische klachten
• De resultaten suggereren een contra-indicatie
voor ernstige depressies
• Buiten verwachting een grote werkzaamheid
voor mensen met meerdere psychische
stoornissen (Hoe ernstiger de klachten hoe
groter de klachtreductie)
• MBCT lijkt het beter te doen dan MBSR
Evaluatielijsten deelnemers
• Belang van de training voor de
deelnemers score 8.3
• 96% geeft aan iets van blijvende waarde
gehad te hebben aan de training
• 88% heeft verandering aangebracht in
zijn/haar leven
• 94% is zich bewuster van zijn gedachten,
gevoelens en reactie op deze gevoelens
• 94 % is aandachtiger in het moment
Werkzaamheid van mindfulness
•
•
•
•
•
Leidt tot exposure
Cognitieve verandering
Zelfmanagement
Relaxatie
Verbeterde emotieregulatie
Indicaties
• Milde depressies en ernstige depressie in
remissie
• Gegeneraliseerde angststoornissen en
paniekstoornissen
• Somatoforme stoornissen (chronische pijn,
fibromyalgie
• Aanpassingsstroonissen
Contra-indicaties
• Posttraumatische Stress
• Bij een gefragmenteerd zelf of een
fragile persoonlijkheidsstructuur kan
depersonalisatie toenemen
Kosten-effectiviteit en
gezondheidswinst
• Verminderen van milde depressies,optreden van
ernstige depressies voorkomen en voorkomen van
terugval.
• depressiepreventie kan de jaarlijkse instroom met
gemiddeld 30% terugbrengen.
• Terugdringen van ziekteverzuim,arbeidsongeschiktheid
• behandelkosten
• De 2e nota preventie zoekt naar nieuwe effectieve
methodes om depressie te beperken.
• Verbeteren van de geestelijke en lichamelijke
gezondheid levert sociale en economische voordelen op.
• Aanspraak op voorzieningen kan worden
verminderd.Deze methode levert gezondheidswinst op
• Door het gevoel het leven meer in eigen hand te hebben
neemt de eigen verantwoordelijkheid toe.
Kosteneffectiviteit en
gezondheidswinst
• De stijgende vraag naar GGZ kan afnemen,instroom
beperkt.
• De stressreductietraining kan met grote groepen worden
getraind en is toepasbaar voor verschillende problemen
• Aantrekkelijk doelmatig aanbod voor de zorgverzekeraar
• Aantrekkelijk aanbod bedrijfsleven i.v.m. terugbrengen
ziekteverzuim, verhogen van productiviteit
• Benaderen van bedrijfsgeneeskundige settings
• Bepaalde zorgverzekeraars hebben cursussen ter
verbetering van de gezondheid in hun pakket
• Patiënten in ziekenhuizen hebben in 30% van de
gevallen depressieve klachten en liggen langer in het
ziekenhuis.
• Kan de behandelduur verkorten
In de maalstroom van het leven
Heb geduld te wachten
tot de modder zakt
het water helder wordt
kun je in stilte verwijlen
tot de juiste handeling
vanuit zichzelf ontstaat
Lao Tse