Transcript presentatie

Docentprofessionalisering
in het medisch onderwijs:
waarom zòu je?
NVMO werkgroep
docentprofessionalisering
Programma
• Verschillende perspectieven voor docentprofessionalisering
• De stand van zaken in de UMC’s
• Kwaliteitszorg Basis Kwalificatie Onderwijs (BKO)
• Ervaringen van docenten
NRC-Handelsblad,
8 maart 2010
NRC-Handelsblad, 25 januari 2005
UK, 20 januari 2005
NRC-Handelsblad, 6 januari 2008
Universitair docent mag pas lesgeven met ‘aantekening’
de Volkskrant, 23 januari 2008
Ook universiteit wil geschikte docent
Trouw, 24 januari 2008
Verschillende perspectieven voor
docentprofessionalisering?
Willem de Grave
“Leerzaam! Vele belangrijke onderwijskundige
aspecten konden aan bod komen, en
gedeeltelijk ook in hun samenhang. Heb je het
over doelstellingen, dan heb je het niet alleen
over lesinhoud, maar ook over lesopzet en
toetsen. Heb je het over toetsen, dan heb je het
over lesinhoud, en over evaluatie van je
onderwijs, etc.”
Verschillende perspectieven voor
docentprofessionalisering
– De stake-holder benadering
– De niveaus-benadering
– De veranderingsbenadering
– De transfer benadering
– De onderwijs expertise benadering
– Dilemma’s en paradoxen
– BKO als case
Stakeholders- benadering
Wie zijn de stakeholders?
• Stakeholder theorie
–
–
–
–
–
–
–
Studenten
Docenten
Directie
Regionaal (OOR)
Landelijke organisaties (NFU, NVMO, KNMG)
Ministerie
Instanties Accreditatie
De niveaus benadering
“Behoud goede en gemotiveerde
docenten, maak alleen hen UD,
UHD en verplicht hoogleraren
echt onderwijs te geven.”
• Percepties van individuele docent over belang
docentprofessionalisering
– Participatie
– Non participatie
• Percepties van hoofden vakgroepen, afdelingen, teams over
belang docentprofessionalisering
– Een casestudy
• Percepties beleid (organisatieniveau) over belang van
docentprofessionalisering
De veranderingsbenadering
• Het implementatieprobleem van innovaties in het
onderwijs
Het implementatie probleem
De veranderingsbenadering
• Het implementatieprobleem van innovaties in het
onderwijs
• De docent als cruciale variabele
– Praktijkkennis van de docent
• Cocreatie in het onderwijs (bottum-up en topdown
innovatie)
• Docentprofessionalisering en kwaliteitsbewaking
• Andere werkvormen voor docentprofessionalisering
Ontwikkelingen in faculty development
(Steinert 2011)
De transfer benadering
• De niveaus van Kirkpatrick
• Transfer van training
• Kenmerken effectieve programma’s
Onderwijskwalificatietrajecten richten zich met observaties op
het derde niveau van Kirkpatrick: Evalueren om te bepalen in
welke mate de cursist de nieuw aangeleerde vaardigheden
en/of kennis in zijn job gebruikt. Voor veel mensen is dit het
kernpunt: Kunnen ze er wat mee in hun baan?
Onderwijs expertise benadering
• Wat is onderwijsexpertise?
– Praktijkkennis
– PCK
– TPACK
“Het dwingt me tot nadenken
over mijn wensen voor de
toekomst. Waar wil ik me nog
meer in ontwikkelen en hoe ga
ik dat bereiken?”
• Wat is expertiseontwikkeling?
• Docentprofessionalisering en expertiseontwikkeling
– Onderwijsportfolio
– Leadership in education
Dilemma’s en paradoxen
• Separate versus integrale aanpak
–
–
–
–
Relatie
Relatie
Relatie
Relatie
met
met
met
met
Personeelsbeleid
Kwaliteitsbewaking
Strategie van organisatie
Verandermanagement
• Spanning tussen taken
onderwijs – onderzoek – patiëntenzorg
• Enge versus brede opvatting
– (training versus variatie aan leersituaties)
De stand van zaken in de UMC’s
Ineke Molenaar
“Tijdrovend, maar uiterst nuttig. Je wordt je veel
meer bewust van allerlei aspecten, van
verschillende manieren van studeren, verschil in
studenten en hoe het onderwijs zodanig in te
vullen dat ook zeer verschillend studerende
mensen het aantrekkelijk vinden er een uitdaging
in zien. Het maakt je kritisch over het onderwijs
dat je geeft, en geeft aanleiding tot zelfreflectie en
zo nodig aanpassing.”
Onderwijsniveaus en -kwalificaties
Micro
college
- werkgroep
- begeleiding student / aios
- casusbespreking
- bedside teaching
Basiskwalificatie
onderwijs (BKO)*
coördinerend en
ontwikkelend
-
modules
blokken
lijnen/discipline overstijgend
coschap
Seniorkwalificatie
onderwijs (SKO)*
Macro
- meerdere of grote delen van of
een gehele (vervolg) opleiding
Onderwijskundig
leiderschap (OL)*
uitvoerend
Meso
beleidsbepalend
-
* Of vergelijkbare kwalificaties
Enquête onder UMC’s - Deelnemers
Amsterdam, AMC/UvA
Amsterdam, VUmc
Groningen, UMCG
Leiden, LUMC
Maastricht, AZM
Nijmegen, UMC St Radboud
Rotterdam, Erasmus MC
Utrecht, UMC
Utrecht, Diergeneeskunde
UGent, Fac Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen
dd. 1 okt. 2011, Met ondersteuning van Tobias Boerboom, UU Diergeneeskunde
Aandachtsgebieden
• Doelgroepen
– nieuwe en reeds aangestelde docenten
• Inhoud BKO-traject
• Toetsing
• Personeelsbeleid
• Getallen
• Landelijke kwaliteitszorg
BKO verplichting
Nieuwe aanstelling /bevordering
Voor aanstelling/bevordering tot hoogleraar
6
Voor aanstelling/bevordering tot UD
5
Voor aanstelling/bevordering tot UHD
5
Voor aanstelling/bevordering tot UHD ‘onderwijs’
5
Voor aanstelling/bevordering tot hoogleraar ‘onderwijs’
4
Voor iedereen die wordt aangesteld voor een onderwijstaak
2
Voor nieuw aangestelde UMC stafleden (wetenschappelijk personeel)
2
Voor andere nieuw aangestelde UMC medewerkers met een onderwijstaak
2
Voor AIOS (DGK: SIO's)
1
Voor nieuw aangestelde stafleden affiliatieziekenhuizen
0
Voor andere nieuw aangestelde medewerkers affiliatieziekenhuizen met
een onderwijstaak
0
Overige (geef nadere toelichting): omvang, sleutelpositie
Reeds aangestelde docenten
Voor iedereen - werkzaam in het UMC - die onderwijs geeft aan
geneeskunde studenten, incl. klinische fase
4
Voor iedereen - werkzaam in het UMC - die onderwijs geeft aan
geneeskunde studenten, met uitzondering van docenten die alleen in de
klinische fase onderwijs geven
0
Voor iedereen - werkzaam buiten het UMC - die onderwijs geeft aan
geneeskunde studenten, met uitzondering van docenten die alleen in de
klinische fase onderwijs geven
0
Voor iedereen - werkzaam buiten het UMC - die onderwijs geeft aan
geneeskunde studenten, incl. klinische fase
0
Anders, namelijk: omvang, nog niet verplicht
Geen vrijstelling – aangepast traject met gelijke eindtermen
BKO-traject
Opbouw
Opbouwen portfolio
9
Reflectie op eigen functioneren
9
Verzamelen feedback, reflectie daarop en zelfreflectie
Werken in de praktijk
Cursussen
Coaching/begeleidingstraject
Intervisie
9
9
7
6
4
Omvang/duur
<200 uur
6
< 1 jaar
1
200 – 300 uur
2
1 jaar
3
> 300 uur
1
2 jaar
5
> 2 jaar
0
“Goede reden om
didactische cursussen
te volgen. Deze
cursussen zijn
buitengewoon nuttig.”
Toetsing
Formatief
Summatief
Portfolio
9
Observaties door collega’s
7
Video-opnames
6
Observaties door de organisatie
3
Anders: klankbord met tutor, ‘alle
documentatie’
Portfolio
9
• Verantwoording opgenomen
materiaal: ja (5), nee (3), deels (1)
• Met reflectieverslag: ja (7), deels (2)
elk 1
“Eindeloos veel
verzamelwerk en
opschrijven.”
“De observaties tijdens het
onderwijs waren zeer
verhelderend. Op dit niveau
krijg je te weinig feedback
het geven van onderwijs”
Observatie was - met video opname - een
plezierige exercitie. Respectvolle benadering
door onderwijskundige. Ik vond het plezierig
dat de onderwijskundige mij ziet doen wat ik
beoog: interactieve lessen geven,
denkprocessen bij studenten stimuleren in
een veilige werkomgeving.
Kenmerken toetsing
Criteria
Er wordt getoetst aan beschreven eindtermen (competenties)
9
Er wordt gekeken naar de representativiteit van portfoliomateriaal
7
Er wordt gekeken naar kwaliteit en niveau van reflectie
7
Er wordt gekeken naar de kwaliteit van het portfoliomateriaal
6
Er wordt ‘administratief’ getoetst (volledigheid etc.)
5
Er zijn geen criteria
0
Anders, namelijk: actualiteit en authenticiteit
1
Format
Checklist
3
Scorelijst
3
Format zonder scores
2
Globaal zonder format
1
Beoordelingsresultaten
Eindbeoordeling
Voldoende/onvoldoende
7
Schriftelijk verslag
6
Kwalificatie (matig-goed-uitstekend)
1
Schoolcijfer
0
Advies voor onderhoudstraject
Soms (bij negatieve beoordeling)
5
Ja
2
Nee
2
Bespreking met docent
Ja
4
Soms (bij negatieve beoordeling)
3
Nee
2
Portfoliobeoordelingscommissie (9)
• Samenstelling uit beperkte pool, met of zonder vaste functies
• Aantal leden 2 – 4 (gem. 2,78)
• Leden
‘Senior’ uit de onderwijswerkomgeving van de betreffende docent
5
‘Docentprofessionaliseerder’
4
Trajectbegeleider niet betrokken bij betreffende docent
3
Trajectbegeleider van de betreffende docent
1
Student (facultatief)
1
Leidinggevende van betreffende docent
0
Personeelsbeleid
“Een 'pluim' en
felicitatie.”
Beloning voor BKO
Geen (behalve certificaat)
Alleen in overgangsregeling, per afdeling geregeld
7
elk 1
Controlesysteem
Nee
4
Ja
2
Afspraken met afdelingen, registratie scholingsactiviteiten
1
Sancties
Aanmaning
3
Geen bevordering
3
Geen vaste aanstelling, ontheffing onderwijstaken, geen, nog
niet echt geregeld
elk 1
“Onderwijs heeft geen status. Het vak
zal carrièremogelijk-heden moeten
creëren in het onderwijs,
afdelingshoofden moeten overtuigen
om in hun staf te zoeken naar clinici
die de medische carrière deels in het
onderwijs willen uitoefenen.”
Aantallen
a
b
c
d
e
f
g
h
i
Beginjaar
08
08
10
08
97
03
10
10
96
BKO behaald
150
14
9
59
56
1026
74
18
200
bezig met BKO
50
52
4
56
175
50
31
4
50
BKO aangepast traject behaald
12
2
0
31
0
1
53
16
0
bezig met aangepast traject
3
8
0
12
0
1
0
53
0
vrijstelling aangevraagd
0
0
0
0
0
1
5
0
0
vrijstelling gekregen
0
0
0
10
0
1
5
0
0
SKO behaald
0
0
2
0
35
290
0
0
15
SKO bezig
0
0
1
0
17
15
0
0
10
Onderwijskundig leiderschap
behaald
0
0
0
0
0
1
0
1
7
Onderwijskundig leiderschap
bezig
0
0
3
0
0
1
2
0
3
Kwaliteitszorg BKO-opleidingen
Pilot-audits van universitaire BKO-regelingen
Is er ook nagedacht over
evalueren van de BKO? Hoe
wordt gemeten of docenten nu
echt beter worden? Dat zal even
tijd nodig hebben, maar het zou
toch te meten moeten zijn.
Deelnemers
• Ontwikkeling
– 3 TU (via Sofokles project)
– Vrije Universiteit, Universiteit Leiden, Radboud Universiteit
•
Implementatie (audit)
– idem +
– Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht
Auditkader
• De BKO is ingebed in (strategisch) personeelsbeleid en
onderwijsbeleid
• De doelstellingen (eindkwalificaties) zijn helder en op het
juiste niveau omschreven
• De toetsing vindt op een verantwoorde wijze plaats
• De verantwoordelijkheden zijn helder en worden in acht
genomen
• De interne kwaliteitszorg van de BKO is in orde
Verbetering staat voorop!
Conclusies
• Docentprofessionalisering in de UMCs is in
beweging
– in grote lijnen gelijke benadering met lokale invulling
– niet alle instellingen zijn even ver
– BKO gericht op basisopleiding
• Ontwikkeling en toetsing lijken verder te zijn dan
implementatie en HRM-beleid
• Er is aandacht voor kwaliteitszorg op lokaal en
landelijk niveau
Ervaringen van docenten:
opbrengsten en knelpunten
Anneke Zanting
“Het is een soort feestje en
ook fraai om een overzicht te
maken over 20 jaar ervaring
en te zien hoe de dia’s
veranderen, minimaliseren.”
Wat heeft het opgeleverd?
• Bewustwording onderwijstaken en onderwijsprocessen
• Begeleiding bij nieuwe onderwijstaken; advies en tips
krijgen
• Uitwisseling met andere docenten
• Verdieping in onderwijskundige theorie
• Formaliseren en concreet maken: portfolio
• Belang van goed onderwijs en goed doceren
39
Lastige punten hierbij
• Op papier aantonen dat je voldoet aan alle criteria
• Met name bij centrale onderwijstaken, coördinatie
• Tijdsinvestering en agendering
• Stappenplan in de praktijk
“Wisselend: goed om over
bepaalde zaken na te
denken, maar er ging veel
tijd zitten in samenstellen
van de documenten.”
40
Ten slotte
• Het opleiden van docenten verhoogt de kwaliteit van
het onderwijs
• Het doorlopen van een kwalificatietraject is een goede
methode daarbij!
41
Met speciaal dank aan:
Dr. M. Bontenbal, Internist-Oncoloog / onderwijscoördinator
Dr. P.M.J.J. Berns, Universitair Hoofddocent
NVMO werkgroep Docentprofessionalisering:
Dr. A. Zanting, Ersamus MC (voorzitter)
Drs. A.B.G. Bergsma, AMC (voorzitter)
Prof.dr. W.M. Molenaar, UMCG
Prof.dr. P. van Beukelen, UU
Dr. T.B.B. Boerboom, UU
Drs. R. Engbers, UMC St Radboud
Th.E. Fick, UMC Utrecht
Drs. J.M.E. van Bruggen, UMC Utrecht
Dr. W. de Grave, UMC Maastricht
Drs. J.C.G. Jacobs, VUmc
Dr. D.D. Mansvelder, LUMC
Prof. Dr. A.G.M. Derese, Universiteit Gent