Transcript Dydaktyka ogólna

Dydaktyka ogólna
Materiały na zajęcia
z dydaktyki informatyki
Ewa Kołczyk
Podstawowe terminy
uczenie się – świadomy proces nabywania
wiadomości, umiejętności i nawyków
 nauczanie – planowe kierowanie procesem
uczenia się
 kształcenie – proces nauczania-uczenia się
wpływający na wszechstronny rozwój
zdolności poznawczych: myślenia,
spostrzegania, uwagi, pamięci, wyobraźni

Ewa Kołczyk
Rozwój systemów dydaktycznych
Jan Amos Komeński (1592-1670), sztuka
nauczania (i wychowania), system klasowo–
lekcyjny, zasada poglądowości
 Jan Fryderyk Herbart (1776-1841), teoria
nauczania wychowującego, nauczanie przez
przyswajanie, szkoła tradycyjna
 John Dewey (1859-1952), sztuka uczenia
się, uczenie się przez działanie, nauczanie
problemowe

Ewa Kołczyk
Podstawowe terminy
pedagogika – nauka o wychowaniu
 dydaktyka ogólna – nauka pedagogiczna,
badająca działalność osób uczących się i
nauczających
 dydaktyka przedmiotowa – teoria i praktyka
nauczania i uczenia się konkretnego
przedmiotu
 metodyka nauczania – dyscyplina
praktyczna zajmująca się metodami
nauczania wybranych treści

Ewa Kołczyk
Funkcje dydaktyki
eksplanacyjna, diagnostyczna i
prognostyczna
 instrumentalno-techniczna
 normatywna – ustalanie celów
kształcenia, kryteriów doboru materiału,
wymagań w zakresie opanowania
wiedzy

Ewa Kołczyk
Programy nauczania
cele kształcenia
 materiał nauczania (tematy)
 instrukcja metodyczna

Materiał nauczania - uproszczona
wersja dyscypliny naukowej
Ewa Kołczyk
Cele kształcenia
cele ogólne (ideały, zadania)
 cele szczegółowe (operacyjne)

Instrukcja metodyczna
standardy osiągnięć uczniów
 sposoby oceniania

Ewa Kołczyk
Tendencje w doborze
treści kształcenia

materializm
(encyklopedyzm)
 formalizm
 utylitaryzm
HISTORYCZNIE

strukturalizm
 egzemplaryzm
WSPÓŁCZEŚNIE
Ewa Kołczyk
Kryteria doboru treści kształcenia
niezależność
 istotność
 rzetelność

zainteresowania
 użyteczność
 wyuczalność
 wykonalność

UCZEŃ
DZIEDZINA
Ewa Kołczyk
Treść nauczania (wg prof. B. Niemierki)
materiał nauczania
Ewa Kołczyk
Układ treści kształcenia
w kursie nauczania
liniowy
 spiralny
 koncentryczny

Ewa Kołczyk
Funkcje podręcznika
informacyjna (uporządkowany przekaz)
 badawcza (pytania, pobudzanie do
myślenia, ukierunkowanie na syntezę)
 transformacyjna (przykłady
zastosowania, modelowe rozwiązania,
ćwiczenia)
 samokształceniowa

Ewa Kołczyk
Sposoby uczenia się i metody nauczania
Metody
nauczania
Sposoby
uczenia się
Czynności
nauczyciela
podające
przez
podawanie
przyswajanie gotowej
wiedzy
poszukujące przez
kierowanie
odkrywanie
procesem
eksponujące przez
eksponowanie
przeżywanie wartości
praktyczne
przez
działanie
Czynności
ucznia
przyswajanie
gotowej wiedzy
rozwiązywanie
problemów
poznawanie
wartości
organizowanie przeobrażanie
działalności
rzeczywistości
Ewa Kołczyk
Metody nauczania
podające
poszukujące
wykład
pogadanka
opowiadanie
objaśnienie
praca z tekstem
metoda problemowa
aktywizujące
eksponujące
wycieczka
wystawa
praktyczne
Ewa Kołczyk
gry dydaktyczne
dyskusje
metoda przypadków
metoda sytuacyjna
pokaz
doświadczenie
ćwiczenia
metoda projektów
Stożek doświadczenia Dale’a
Ludzie
pamiętają
5-10%
10-30%
czytanie
słuchanie
oglądanie obrazów, diagramów
oglądanie filmu, demonstracji
50-70%
gry z podziałem na role, praktyczne działanie
90%
zastosowanie w praktyce, nauczanie innych
Ewa Kołczyk
Pomoce dydaktyczne
podręczniki, dokumentacje, leksykony
 oprogramowanie – cechy klas
programów
 programy do demonstracji zagadnień
 slajdy, instrukcje, karty pracy, plansze,
pomoce elektroniczne: adresy stron
WWW, pliki do ćwiczeń

Ewa Kołczyk
Formy pracy
indywidualna
 zbiorowa – cała klasa
 grupowa – w grupach 2-4 osobowych

Ewa Kołczyk
Schemat budowy lekcji
wersja 1
przygotowanie
klasy do pracy
sprawdzenie/nawiązanie do pracy
domowej
określenie celów lekcji, nawiązanie do
poprzedniego materiału
podający
problemowy
przebieg zajęć
podsumowanie
operacyjny
ekspozycyjny
lekcji
wyjaśnienie zadania domowego
Ewa Kołczyk
Schemat budowy lekcji
wersja 2
Zaangażowanie
 Poszukiwanie
 Transformacja
 Prezentacja
 Refleksja

Ewa Kołczyk
Konspekt lekcji
Imię i nazwisko prowadzącego zajęcia
Temat lekcji
Data:
Czas trwania zajęć:
Szkoła:
Klasa:
Informacja o tym, co już uczniowie umieją i co jest
przewidziane na kolejnych zajęciach
Cele lekcji:
Środki dydaktyczne:
Treści zadań (rozwiązania zadań), przykładów,
definicji, opisów poleceń, algorytmów itp.
Plan lekcji
Ewa Kołczyk
Plan lekcji
czas
materiał sposób
trwania rzeczowy realizacji
min.
pytania
treści
przykłady
zadania
osiągane sposób
uwagi
cele
oceniania
metody
czego
się uczą
formy
czynności
nauczyciela
i uczniów
Ewa Kołczyk
co i jak
Style uczenia się
racjonalny
intuicyjny
słowny
wzrokowy
aktywny
refleksyjny
sekwencyjny
globalny
Ewa Kołczyk
Dokumentowanie pracy
dziennik
 arkusze ocen
 zeszyty uczniowskie
 rozkład materiału + PSO / plan
wynikowy
 codzienny plan pracy (konspekty)

Ewa Kołczyk
Plan wynikowy
problematyka zajęć
 temat zajęć
 wymagania

podstawowe
rozszerzające
dopełniające
środki dydaktyczne
 procedury sprawdzania i oceniania
 liczba godzin

Ewa Kołczyk
Cele nauczania
cele hierarchiczne:
uczeń musi, powinien, może
cele z kategorii:
• wiedza
• umiejętności
• postawa
cele operacyjne: wiedzieć, rozumieć, analizować,
wskazać, wyjaśnić, dobrać, klasyfikować,
formułować, napisać, narysować, obliczyć, odczytać
z wykresu, planować, podać nazwę, sprawdzić,
rozpoznać, uruchomić, wykazać, wyróżnić,
zbudować, zmienić, oznaczyć....
Ewa Kołczyk
Zasady nauczania
poglądowości
 przystępności (stopniowania trudności)
 świadomego i aktywnego udziału ucznia
 systematyczności
 trwałości wiedzy
 operatywności (wiązania teorii z
praktyką)

Ewa Kołczyk
Zasady w nauczaniu informatyki
pozwól na eksperymenty
 proponuj zadania na miarę ucznia
 podawaj pomysły, a nie rozwiązania
 wprowadzaj nowe, gdy jest potrzebne
 utrwalaj nowe
 rozmawiaj o procesie, nie tylko o
efekcie

Ewa Kołczyk
Funkcje oceny
diagnostyczna
 metodyczna
 dydaktyczna
 wychowawcza
 selekcyjna

Ewa Kołczyk
Wymagania programowe
służą do zdefiniowania treści ukrytej za
skalą stopni szkolnych
wykraczające
 hierarchia wymagań

rozszerzające
Skala stopni:
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
celujący
konieczne
podstawowe
dopełniające
Ewa Kołczyk
Stopień szkolny:
oznacza spełnienie wymagań
 ma charakter pomocniczy
 jest elementem niezbędnej informacji
zwrotnej
 różnicuje uczniów ze względu na
osiągnięcia

Ewa Kołczyk
Testy dydaktyczne
zamiast zadań „opowiedz” i „opisz”
zadania praktyczne
 poprawne formułowanie pytań i zadań
 dobór treści pytań zgodny z przyjętymi
celami nauczania
 jednolitość formy zadań w obrębie testu
 rzetelność, trafność i obiektywizm

Ewa Kołczyk
Rzetelność – zgodność wyników
(dla tych samych uczniów w równoległych wersjach testu)
Przyczyny nierzetelności
 wyrywkowa
reprezentacja treści
Podnoszenie rzetelności
dyspozycja ucznia
większa liczba
brak konsekwencji
czynności
w punktowaniu
dłuższy czas
szczegółowy schemat
punktowania
Ewa Kołczyk
Trafność pomiaru – zasadne
wnioskowanie o osiągnięciach ucznia
Brak trafności
 mało czynności
 pomijanie czynności
 czynności
pozaprogramowe
Oszacowanie trafności
 zgodność treści
planowanej z
realizowaną
 zgodność treści
realizowanej ze
sprawdzaną
Ewa Kołczyk
Formy zadań testowych
pisemne teoretyczne:
 rozszerzonej odpowiedzi, 20 min
 krótkiej odpowiedzi, 3 min
 z luką, 40 sek
 wyboru wielokrotnego, 90 sek
 na dobieranie, 60 sek
 prawda-fałsz. 30 sek praktyczne:
próba pracy, 100 min
 nisko symulowane, 20 min
 wysoko symulowane.10 min

Ewa Kołczyk
Narzędzia sprawdzania
obserwacja
 sprawdzian teoretyczny i praktyczny
 projekt - kryteria oceny
 odpowiedź ustna
 zadanie domowe
 praca na lekcji
 zeszyt uczniowski
 e-portfolio

Ewa Kołczyk
Taksonomia celów nauczania
Działania
Umiejętności
Wiadomości Umiejętności
poznawczych
 A – zapamiętanie
wiadomości
 B – zrozumienie
wiadomości
 C – zastosowanie
wiadomości w
sytuacjach typowych
 D – zastosowanie
wiadomości w
sytuacjach nietypowych
Ewa Kołczyk
praktycznych
 A – naśladowanie
działania
 B – odtwarzanie
działania
 C – sprawność
działania w stałych
warunkach
 D – sprawność
działania w zmiennych
warunkach
Wymagania programowe
a kategorie celów
podstawowe A i B
 rozszerzające B i C
 dopełniające C i D

Ewa Kołczyk
Jakościowe określanie wymagań
na stopnie
dst – umie wykonać zadanie wg instrukcji (z
pomocą nauczyciela)
 db – umie wykonać samodzielnie analogiczne
zadanie
 bdb – umie samodzielnie zanalizować inne
zadanie i wykorzystać w nim zdobyte
umiejętności
 celująca – umie samodzielnie analizować
zadania i rozpoznawać nowe funkcje i
możliwości nieznanego oprogramowania

Ewa Kołczyk
Budowanie testu sprawdzającego







dobór form zadań i czasu trwania testu,
ułożenie zadań,
określenie czynności sprawdzanych,
przypisanie ich do kategorii celów,
określenie poziomu wymagań,
opracowanie modelu odpowiedzi i schematu
punktowania,
przeliczanie punktów na ocenę.
Ewa Kołczyk
Przedmiotowy system oceniania
wymagania (na poszczególne stopnie)
 regulamin (kontrakt)
 narzędzia oceny
 sposób ustalania oceny końcowej

Ewa Kołczyk
Przygotowanie uczniów do życia
umiejętność ciągłego uczenia się
 umiejętność samodzielnego myślenia
 umiejętność rozwiązywania problemów

przez:

mówienie i słuchanie, czytanie i pisanie,
stosowanie arytmetyki i matematyki
 rozbijanie problemu na podproblemy,
stosowanie rysunku, schematu, prowadzenie
,,burzy mózgów'', używanie komputera
Ewa Kołczyk
Umiejętność myślenia
niższego rzędu polega na odtwarzaniu
zapamiętanych faktów
 wyższego rzędu wymaga znajomości
faktów, ale także rozumienia zasad
rządzących faktami i zależności między
nimi

Ewa Kołczyk
Opisowa definicja problemu
dane – opis sytuacji początkowej w postaci
faktów
 cel – opis pożądanej sytuacji końcowej, jak
można sprawdzić, czy problem został
rozwiązany
 przydatne narzędzia, źródła pozyskania
pomocy, ograniczenia, reguły, których należy
przestrzegać
 dlaczego problem jest ważny dla ciebie?

Ewa Kołczyk
Plan rozwiązywania problemu
zrozumieć problem
 zaplanować kolejne kroki rozwiązania
 wykonać zaplanowane kroki
 sprawdzić, czy problem został
rozwiązany

Ewa Kołczyk
Strategie rozwiązywania problemów
metoda zstępująca
 metoda wstępująca
 operacja elementarna = idea + proces
rozwiązania
 „poszukaj czegoś podobnego”

Ewa Kołczyk
Metody algorytmiczne i heurystyczne





określoność pełna
niezawodność
gwarantowana
zastosowanie
ograniczone
typowe zadania
rutynowa sprawność





Ewa Kołczyk
nieokreśloność
brak niezawodności
zastosowanie w
różnych sytuacjach
nowe, nieznane
zadania
postawa twórcza
Zjawisko transferu
bliski, wykonywany automatycznie
 odległy, pozornie brak powiązań i
analogii
 wspomaganie uczenia skierowanego na
transfer odległy

Ewa Kołczyk
Model problemu
myślowy
 słowny
 pisany
 matematyczny
 komputerowy

Ewa Kołczyk
Zadanie:
Ile jest równań postaci x2-px+q=0, gdzie
p,q są naturalne i pierwiastki równania są
mniejsze od 8?
Ewa Kołczyk