Transcript Studiedag-Luk vd Steen-moeilijke lezers

Moeilijk lezers,
makkelijk lezen
en leesplezier
Antwerpen
September 2011
Luc Van Den Steen
Sprankel vzw
www.sprankel.be
VERENIGING VAN OUDERS
VAN NORMAALBEGAAFDE
KINDEREN
MET LEERPROBLEMEN
LID VAN DE ASSOCIATIE UNIVERSITEIT GENT
Kinderparlement eist boeiende boeken voor
kinderen die minder vlot lezen Persbericht
13 maart 2010, Vlaams Parlement, Brussel

Ook kinderen die niet goed kunnen lezen, hebben recht op leuke
boeken. Dat beslisten kinderen tussen 9 en 12 jaar vandaag tijdens
een bijzondere zitting in het Vlaams Parlement. Met een Bijzonder
Boekenparlement openden 300 kinderen en 22 auteurs en illustratoren
de 39ste Jeugdboekenweek, in aanwezigheid van Prinses Mathilde.
Deze middag, aan de start van de Jeugdboekenweek, namen 108
volksvertegenwoordigers tussen 9 en 12 jaar oud deel aan een bijzondere
parlementaire zitting over het recht op boeken. Zij hielden een uitvoerig
debat en aansluitende stemming. Hun conclusie luidt dat ook kinderen die
niet goed kunnen lezen, recht hebben op leuke boeken.
Recht op boeken

Aan het debat namen afgevaardigden uit alle hoeken van het land deel, onder
meer via het Minderhedenforum, Samenlevingsopbouwwerk, het Rode Kruis,
verschillende kindergemeenteraden en de Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen. Ze
bespraken verschillende thema’s:
- alle kinderen hebben het recht om elke dag voorgelezen te worden
- alle kinderen hebben het recht op een vrij leesmoment op school
- alle kinderen hebben het recht om eigen boeken te hebben
- alle kinderen hebben het recht om zelf te kiezen wat ze lezen
- Ook kinderen die niet goed kunnen lezen, hebben
recht op leuke boeken
De volksvertegenwoordigers voor één dag vragen aan de Minister van Cultuur
om aandacht te besteden aan al deze thema’s, maar het laatste thema het
hoogst op de agenda te plaatsen.
‘De boeken die gemaakt worden voor dyslectici zijn te kinderachtig.’
‘Ik vind dat eenzelfde boek in verschillende niveaus zou moeten bestaan.’
‘Zet moeilijke boeken op cd’s, zodat iedereen kan meelezen en meepraten.’
‘Ik lees voor aan mijn broer want die kan zelf niet goed lezen.’
Drie trefwoorden

moeilijke lezers

makkelijk lezen

leesplezier
Moeilijke lezers: twee groepen
Individuele factoren
Sociaal- culturele
maatschappelijke factoren
 Slechthorende / dove jongeren
 Jongeren in een moeilijke situatie
 Slechtziende / blinde jongeren
 Jongeren uit een gezin met beperkte
culturele achtergrond
 Jongeren met een mentale
beperking
 Jongeren met een vertraagde
ontwikkeling
 Jongeren uit kansarme gezinnen
 Allochtone jongeren
 Anderstalige jongeren
 Jongeren met dyslexie (leerstoornis)
Hoe praten de mensen erover?








Ze
Ze
Ze
Ze
Ze
Ze
Ze
Ze
schrijven in spiegelschrift
oefenen niet genoeg
verwisselen letters
zien niet goed  woordblindheid
kregen niet genoeg liefde en aandacht
zijn er te dom voor
willen gewoon niet
zijn lui
www.sprankel.be
Omschrijving van dyslexie
Nederlandse Gezondheidsraad (1995):

… men spreekt van dyslexie wanneer de
automatisering van de woordidentificatie
(lezen) en/of de schriftbeeldvorming
(spelling) zich niet, dan wel zeer
onvolledig of zeer moeizaam ontwikkelt.
Beschrijvende definitie
Netwerk Leerproblemen Vlaanderen
en Stichting Dyslexie Nederland (2005):

Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt
wordt door een hardnekkig probleem met
het aanleren en het accuraat en/of vlot
toepassen van het lezen en/of spellen op
woordniveau.
Twee basiscriteria

Criterium van achterstand

Criterium van didactische resistentie
Dyslexie





leerstoornis: automatisering van lezen en/of
spelling ontwikkelt zich zeer moeizaam
doet zich voor bij meer dan 5% van de bevolking
is neurologisch bepaald (hersenfunctie)
is erfelijk (chromosomaal en stamboomonderzoek)
specifiek leerprobleem (niet de totale
persoonlijkheid is problematisch)
Uit ‘Pudding Tarzan’
Het gaat dus over lezen
Oefening 1
. . /_ . _ // . . . /. _ . . / . _ / . _ / . _ _ . //
..=i,
_._=k,
...=s,
._..=l,
._=a,
.__.=p
ik slaap
www.sprankel.be
Oefening 2
ικ γα νααρ σχωλ
ik ga naar school
www.sprankel.be
Lezen is inzicht krijgen in een vooraf
vastgelegde code
Je ziet
Je zegt
symbool of teken
= letter of
lettercombinatie
klank = foneem
mat
“e“ zoals in mes
“u” zoals in mus
“eu” zoals neus
“sch” zoals schaar
m, a, t,
e
u
e, u
s, c, h,
www.sprankel.be
Lezen is ook vlot lezen
Personen met dyslexie moeten meer
en langer nadenken over deze
koppeling tussen (letter)teken en
klank en lezen dus trager dan
normale lezers voor wie deze
koppeling een automatisme is
geworden.
www.sprankel.be
Comorbiditeit

omwille van automatiseringsproblemen zien we vaak
moeilijkheden bij het leren van andere vaardigheden
(bijv. maal- en deeltafels)

het vraagt meer energie en tijd enkel maar om de
‘leerstof’ gelezen te krijgen

verbale problemen (verbale dyslexie) zoals
woordvindingsproblemen, moeite met taalspelletjes,
namen van kinderen, rijmen, enz…

vreemde talen (frans, engels, duits,…)
Comorbiditeit

problemen met korte termijn geheugen en afleidbaarheid

nieuwe leerstof moet meer herhaald worden dan bij
anderen

ruimtelijke problemen (ruimtelijke dyslexie): kloklezen,
ruimtelijke oriëntatie zoals links/rechts/boven/onder/…

complexe taken wanneer verschillende handelingen
tegelijkertijd moeten uitgevoerd worden (coördineren en
structureren)
Vroegtijdige onderkenning
Signalen voor dyslexie











− later gaan praten;
− woordvindingsproblemen (vandaar veel gebaren en stopwoorden);
− woordverhaspelingen;
− moeite met het benoemen van kleuren en objecten;
− heel onduidelijke oriëntatie bij links en rechts;
− gebrekkige zinsbouw;
− moeite bij het nazeggen van zinnen of versjes en bij het vinden van
rijmwoorden;
− moeite met auditieve synthesespelletjes (m / aa / n (maan);
− gebrekkige letterherkenning (bv. letters van de eigen naam);
− moeite met het onthouden van een volgorde en het natikken van een ritme;
− algemene achterstand in de taalontwikkeling.
Een ander signaal is ook het voorkomen van dyslectische personen in de familie
van het jonge kind. Erfelijkheids- en stamboomonderzoek hebben aangetoond
dat dyslexie (lees- en spellingsproblemen) statistisch meer voorkomt in een familie
waar nog personen dyslexie hebben.
Aandachtspunten bij observatie
Signalen die uitdoven
 Het maskeren van problemen
 Problemen die niet talig zijn
 Clusteren van problemen
 Taalproblemen

Balans maken van
Risicofactoren
Projectieve factoren
Voorbeelden
Voorbeelden
Gebrek aan zelfvertrouwen
Gezinscontext
Werken onder tijdsdruk
Didactische aanpak
Comorbiditeit
Lange termijn geheugen
…
Verstandelijke ontwikkeling
lezers
leesplezier
aanvankelijk/technisch lezen
boekplezier
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15 jaar
boekplezier
aanvankelijk lezen / technisch lezen
leesplezier
moeilijke lezers
Ontwikkeling van boek- en leesplezier
Schema Luc Van Den Steen
De Leesplezierdriehoek
motivatie
lees
plezier
tekstkeuze
aanpak
Basisvraag aanpak
Wat heeft deze jongere met een
leesprobleem (leerprobleem) nodig
om te kunnen lezen (en leren)
om een positieve leeservaring te bereiken
om leesplezier te verwerven
?
Aanpak
leesproblemen/leerproblemen



Medische
aanpak

Revalidatie

Therapie

Remediëring

Training
Medicatie
Medische
ingreep

Zorg

Redelijke
aanpassing

Sticordimaatregelen
Sticordi is een vierveld
van maatregelen

Stimuleren

Toegankelijkheid (mlp)
Begeleiding (mlp)
Opzoek kansen (mlp)

Samenwerken met… (mlp)










Relativeren
Begrip tonen
Relatie doel en middelen
Samen lezen
Aangepaste boeken
Open aanbod
Digitale boeken


Compenseren
Dispenseren
Aanbod van andere
mogelijkheden
Toegankelijkheid (stimuleren)
Een open aanbod in de bibliotheek: een
mlk-plein, voorleesmomenten,...
 Begeleiding bij het kiezen van ‘boeken’: de
leesplezierdriehoek, kaft kijken, gebruik
van leesmateriaal,…
 Toegankelijke ‘opzoek’ mogelijkheid:
websites ‘makkelijk lezen’
 Samenwerken met…

Aangepaste ‘boeken’(compenseren)
Speciale reeksen voor makkelijk lezen:
zoeklicht-reeks, groot-letter-boeken,…
 Verhalende en informatieve ‘boeken’
 Digitale ‘boeken’: Daisy-boeken, spraaklees- en schrijf- software, …
 Luister- en meelees cd-roms

Samen lezen (relativeren)
beurt om beurt lezen
 duo-lezen
 fluisterend meelezen
 mee-lezen
 combinatie-lezen
 ontspannend lezen
 lezen met begrip

Andere materialen (dispenseren)

‘Boeken’ als film (DVD)

‘Boeken’ in theater (cultuuraanbod)

‘Boeken’ op computer (DVD)
Leesniveau - Leeslat
De oude AVI-niveaus (Analyse van Individualiseringsvormen)
als moeilijkheidsgraad van een tekst
gekoppeld aan AVI-toetsen









AVI-1: maart van het eerste leerjaar
AVI-2: juni van het eerste leerjaar
AVI-3: november tweede leerjaar
AVI-4: maart tweede leerjaar
AVI-5: juni tweede leerjaar
AVI-6: november derde leerjaar
AVI-7: maart derde leerjaar
AVI-8: juni derde leerjaar
AVI-9: november vierde leerjaar
Nieuwe Logo voor AVI en Clib
Nieuwe AVI-niveau
AVI – Start
AVI – M 3
AVI – E 3
AVI – M 4
AVI – E 4
AVI – M 5
AVI – E 5
AVI – M 6
AVI – E 6
AVI – M7
AVI – E 7
AVI – Plus
1leerjaar
1leerjaar
1leerjaar
2leerjaar
2leerjaar
3leerjaar
3leerjaar
4leerjaar
4leerjaar
5leerjaar
5leerjaar
5leerjaar +
De boekensteun voor moeilijke lezers
Websites
makkelijk lezen
Luc Van Den Steen
September 2011
Websites
Boeken zoeken - algemeen









www.bibliotheek.be
www.bibnet.be
www.ovinob.be/pcc
www.boekenzoeker.org
www.stichtinglezen.be
www.villakakelbont.be
www.boek.be
www.leesgoedplus.nl
www.jekino.be
Websites Makkelijk Lezen











www.leesweb.be
www.leesplein.nl
www.makkelijklezenplein.nl
www.gesprokenboek.studiobloema.be
www.luisterpuntbibliotheek.be
www.taalblad.be
www.linc-vzw.be
www.makkelijklezen.nl
www.anderslezen.nl
www.123luisterboek.nl
www.stichtingmakkelijklezen.nl
Websites
over leerproblemen









www.sprankel.be
www.letop.be
www.lievencoppens.com
www.balans.nl
www.kinderpleinen.nl
www.tbraams.nl
www.steunpuntdyslexie.nl
www.hetklokhuis.nl
www.dyslexiekids.eigenstart.nl
Websites
Uitgevers en auteurs
www.zwijsen.nl
 www.infoboek.be
 www.inktvis.nl.
 www.marionvandecoolwijk.nl
 www.nieuwsbriefleren.be

Moieljik leezn?
Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese
uvinretsiet mkaat het niet uit in wlkee
vloogdre de ltteers in een wrood saatn,
het einge wat blegnaijrk is is dat de eretse en
de ltaatse ltteer op de jiutse patals saatn.
De rset van de ltteers mgoen wllikueirg
gpletaast wdoren en je knut vrelvogens
gwoeon lzeen wat er saatt.
Dit kmot odmat we niet ekle ltteer op zcih
lzeen maar het wrood als gheeel.
Delystici zein vaekr de leterts door eklaar
saatn.
www.sprankel.be
Sprankel vzw
Lid worden !!!
Iedereen wordt er beter van
Thuis, op school en in de bieb
www.sprankel.be
[email protected]