Transcript Scalenia gruntów w Małopolsce

• SCALENIA GRUNTÓW W MAŁOPOLSCE
SCALENIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM
Małopolska w okresie zaborów
WOJEWÓDZTWA ZACHODNIE
(Poznańskie, Pomorskie, Śląskie)
Niewielka ilość gospodarstw karłowatych, natomiast dużo średnich i większych,
silną i dobrze prowadzoną własność folwarczną. Panowała wysoka kultura
rolna, szachownica pól była uregulowana. Obszar województwa nie był
wyniszczony przez działania wojenne.
WOJEWÓDZTWA POŁUDNIOWE
(Krakowskie, Lwowskie, Tarnopolskie, Stanisławowskie)
Najgorsza struktura agrarna w całej Polsce – występowała tutaj ogromna przewaga
gospodarstw karłowatych, mała liczba gospodarstw średnich i prawie nie
występowały wielkie gospodarstwa. Szachownica była uciążliwa i całkowicie
nieuregulowana, kultura rolna na bardzo niskim poziomie oraz największe w Polsce
zniszczenia wojenne. Ziemie w szachownicy posiadało 77% gospodarstw w
województwie.
WOJEWÓDZTWA CENTRALNE
(Warszawskie, Łódzkie, Kieleckie, Lubelskie, Białostockie)
Na zachodzie i w centrum (warszawskie i łódzkie) zbliżały się do stosunków w poznańskim,
zaś na południu (kieleckie i lubelskie) do stosunków w Małopolsce. Część
województwa białostockiego i lubelskiego miała strukturę agrarną zbliżoną do
województw wschodnich.
WOJEWÓDZTWA WSCHODNIE
(Wileńskie, Nowogrodzkie, Poleskie, Wołyńskie)
Przeważały drobne i średnie gospodarstwa obok licznych, ale słabo zagospodarowanych
gospodarstw folwarcznych. Nieuregulowana szachownica, niski poziom kultury
rolnej oraz zniszczenia wojenne sprawiły, że na tych terenach struktura agrarna była
niekorzystna.
SCALENIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM
Okres 1918-1939
W okresie międzywojennym Małopolska nie skorzystała na scaleniach prawie w ogóle ponieważ:
scalenia w tym okresie wykonywano odpłatnie
wieś galicyjska była biedna
szerzona była propaganda polityczna przeciw scaleniom
chłopi byli przywiązani do ziemi
scalenia trwały 4 – 7 lat
część chłopów i ich przedstawicieli w sejmie cechowało pieniactwo
LEGENDA
POWIERZCHNIA UŻYTKÓW ROLNYCH [ ha ]
POWIERZCHNIA SCALONYCH UŻYTKÓW ROLNYCH w %
WOJEWÓDZTWA POŁUDNIOWE
SCALENIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM
Okres powojenny
•
•
•
•
•
Małe zainteresowania pracami scaleniowymi związane było następującymi przyczynami:
• przyznanie przywilejów gospodarce uspołecznionej, scalenie podejmowane było z urzędu i wykonywane przez
wiele lat w celu poprawy rozłogu gruntów jednostek gospodarki uspołecznionej;
• przyśpieszona industrializacja i masowa migracja ze wsi do miast;
• dyskryminacja większych gospodarstw indywidualnych, atrakcyjność małych gospodarstw umacniało
rozpowszechnianie dwuzawodowości;
• utrudnienia w obrocie ziemią poprzez wprowadzenie norm obszarowych.
•
W okresie powojennym scalono w Małopolsce zaledwie 0,05% powierzchni użytków rolnych (w Polsce około
25%). Podobnie jak w Dwudziestoleciu Międzywojennym, w okresie powojennym, w Małopolsce scaleń w
rzeczywistości nie wykonywano.
•
W latach 1999-2004 utrzymywała się tendencja spadkowa ilości przeprowadzanych scaleń. Wg badań
ankietowych w starostwach, gminach i sołectwach spowodowane to było:
• brakiem środków finansowych na zagospodarowanie poscaleniowe,
• nieuporządkowanym stanem prawnym nieruchomości,
• brakiem dokumentów planistycznych (ożywienie planistyczne nastąpiło dopiero po akcesji Polski do UE),
• nieaktualną klasyfikacją gruntów,
• nieaktualną ewidencją gruntów,
• brakiem zainteresowania właścicieli .
•
•
•
•
•
•
SCALENIA DZIŚ
SPO-ROL 2004-2006
Scalenia wykonywane w województwie małopolskim w latach 2004-2006 były finansowane głównie
ze środków Sektorowego Programu Operacyjnego – Restrukturyzacja i modernizacja sektora
żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, działanie 2.2 – Scalania gruntów (SPO-ROL).
Były to następujące obiekty:
1.Łętownia w powiecie suskim (gmina Jordanów) o powierzchni 206 ha,
2.Marcinkowice i Przybysławice w powiecie tarnowskim (gmina Radłów) o powierzchni 1010 ha.
W ramach programu SPO-ROL 2004-2006 wykonano prace scaleniowe za kwotę 5 463 977 zł na
obszarze 1 216 ha (w tym 20% wkładu własnego z budżetu państwa oraz 1 559 349 zł w ramach
realokacji środków).
Województwo Małopolskie wykorzystało 140% przyznanych środków w ramach tego programu.
SCALENIA DZIŚ
SPO-ROL 2004-2006
SCALENIA DZIŚ
PROW 2007-2013
Scalenia gruntów w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w latach 2007-2013
L.p.
NAZWA WOJEWÓDZTWA
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
dolnośląskie
kujawsko - pomorskie
lubelskie
lubuskie
łódzkie
małopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podolskie
pomorskie
śląskie
świętokrzyskie
warmińsko-mazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
LIMIT ŚRODKÓW
WYSOKOŚĆ LIMITÓW ŚRODKÓW
W EURO
13.193.600
1.824.000
33.972.000
3.040.000
6.824.800
8.496.800
8.390.400
2.219.200
16.233.600
10.640.000
1.520.000
25.520.800
14.166.400
2.052.000
1.976.000
1.930.400
152.00.000
SCALENIA DZIŚ
PROW 2007-2013
Podstawowym źródłem finansowania prac scaleniowych w okresie 2007-2013 są środki PROW
SCALENIA DZIŚ
PROW 2007-2013
Obiekty projektowane do realizacji scaleń na lata 2011-2015 ze środków PROW
Lp.
Gmina
Obręb
1
2
Sękowa
Sękowa
3
Szczurowa
4
Żabno
Męcina Wielka
Sękowa
Niedzieliska,
Rajsko,
Szczurowa
Nieciecza
-Czyżów
Łącznie
Powierzchnia Przewidywane
(ha)
koszty (€)
937
1158
1 311 800
1 621 200
590
826 000
600
840 000
3 285
4 599 000
SCALENIA DZIŚ
Małopolska jako pierwszy region w Polsce realizuje scalenia infrastrukturalne
Scalenia infrastrukturalne porządkując przestrzeń w sąsiedztwie autostrady, przywracające ład rolniczej
przestrzeni produkcyjnej
Województwo Małopolskie realizuje swoje zadania ustawowe w zakresie koordynacji i wykonywania scaleń
gruntów w porozumieniu z GDDKiA, na odcinku autostrady A4, od powiatu wielickiego do wschodniej
granicy województwa małopolskiego, w sumie na 41 obiektach. Dwa z nich (Kłaj i Brzezie) zostały pomyślnie
zakończone, obecnie przystąpiono już do prac związanych z zagospodarowaniem poscaleniowym na tych
obiektach. Jedenaście obiektów oczekuje na wydanie decyzji starosty, a na pozostałych 28 obiektach prace
scaleniowe zostaną rozpoczęte w najbliższym czasie.
SCALENIA DZIŚ
Małopolska jako pierwszy region w Polsce realizuje scalenia infrastrukturalne
Obiekty znajdujące
się w zasięgu
oddziaływania
autostrady A-4 na
obszarze
województwa
małopolskiego,
zakwalifikowane do
prac scaleniowo wymiennych:
Lp.
Powiat
Gmina
Obręby
Powierzchnia scalenia
(ha)
1
krakowski
Kraków
4 obręby
303
Niepołomice
Zakrzów, Podłęże,
Zakrzowiec, Staniątki
Kłaj
Brzezie, Łysokanie,
Szarów, Targowisko,
Kłaj
Bochnia
Stanisławice, Cikowice,
Damienice, Proszówki,
Bochnia
Rzezawa
Krzeczów, Rzezawa,
Ostrów Królewski,
Jodłówka, Borek
Brzesko
Jasień, Brzesko,
Mokrzyska,
Szczepanów,
Sterkowiec, Wokowice
Dębno
Biadoliny Szlacheckie,
Maszkienice
Borzęcin
Wojnicz
Bielcza
Biadoliny Radłowskie
Wierzchosławice
Łętowice,
Bogumiłowice,
Wierzchosławice,
Gosławice, Rudka,
Komorów,
Bobrowniki Małe
Żabno
Bobrowniki Wielkie
Tarnów
21 obrębów
Lisia Góra
Brzozówka, Zaczarnie,
Stare Żukowice,
Nowe Żukowice,
Nowa Jastrząbka
2
3
4
5
wielicki
bocheński
brzeski
tarnowski
1319
2112
1583
Łącznie
4402
9719
POTRZEBY ZMIAN LEGISLACYJNYCH W ZAKRESIE
SCALEŃ W POLSCE
 Potrzeba ustawowego umocowania dla nowej formy prawnej rady scaleniowej – jako
stowarzyszenia uczestników.
 Obowiązujący system prawny kreuje nieadekwatny do struktury Państwa podział
kompetencji w zakresie scaleń – jest on przy tym różny w przypadku scaleń finansowanych
w 100% przez państwo oraz scaleń współfinansowanych ze środków Programu Rozwoju
Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2007-2013. Dotyczy to głównie skomplikowanych
przepływów finansowych.
 W Polsce występuje pilna potrzeba uproszczenia procedur prawnych związanych z
postepowaniami odwoławczymi w ramach scaleń gruntów:
- Sądy nie powinny mieć możliwości unieważnienia ostatecznej decyzji o scaleniu gruntów.
Powinny móc jedynie zasądzić należne odszkodowanie.
- Należy ewentualnie rozważyć „spec-rozwiązanie” w zakresie scaleń podobne do specustawy drogowej (Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach
przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych (Dz. U. z 2003 r. , nr 80, poz.
721).
POTRZEBY ZMIAN W ZAKRESIE KOMPETENCYJNYM
 Istnieje potrzeba przesunięcia kompetencji w zakresie scaleń
gruntów ze szczebla powiatowego na szczebel wojewódzki.
 Beneficjentem scaleń powinny być samorządy gminne.
 Potrzeba ujednolicenia procedur scaleń finansowanych w 100%
przez państwo oraz scaleń współfinansowanych ze środków PROW
2007-2013 – zwłaszcza pod kątem relacji pomiędzy:
● Samorządem Województwa,
● Administracją Rządową w Województwie,
● Samorządem Powiatowym,
● Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
● Samorządem Gminnym.
NAJBLIŻSZE WYZWANIA
 Sytuacja na obszarach wiejskich w Polsce w poważnym stopniu dojrzała do
nowelizacji zapisów obowiązującej ustawy o scalaniu i wymianie gruntów.
 Środowiska praktyków – geodetów-urządzeniowców oraz środowiska akademickie
postulują jednak ‚pójście o krok dalej’ i zastąpienie tej ustawy nowym aktem
prawnym o roboczej nazwie: „Ustawa o urządzaniu obszarów wiejskich”.
 Zasadniczą przesłanką zdaje się być powszechnie już widoczna konieczność łączenia
działań z zakresu SCALANIA GRUNTÓW, GOSPODAROWANIA ROLNICZYMI ZASOBAMI
WODNYMI oraz ODNOWY WSI w ramach JEDNEGO PROCESU INWESTYCYJNEGO.
 Podstawową przesłanką podjęcia działań legislacyjnych jest jednak aspekt pełnego
wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej na rozwój obszarów wiejskich
w Polsce zarówno w obecnym, jak i przyszłym okresie programowania.
NAJBLIŻSZE WYZWANIA
Generalnie niepokojący jest stan realizacji działań Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich
(PROW) na lata 2007-2013. Łącznie na 23 działania PROW realizacja aż dziesięciu nie
przekracza 6,5%, w tym realizacja środków działania „Poprawianie i rozwijanie
infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa” (scalanie +
gospodarowanie wodą) wynosi na dzień dzisiejszy jedynie 1,8%. Uwzględniając, iż
minęła już ponad połowa bieżącego okresu programowania staje się prawie pewne, że
nie zostaną one wykonane do 2015 roku (tj. w okresie 2007-2013 + 2 lata).
Posiadane środki budżetowe na realizację scalania gruntów w ramach PROW 20072013 (160 mln PLN) oraz ich wielkość do wykorzystania w przeliczeniu na ha UR,
pozwolą na wykonanie prac scaleniowych na powierzchni ok. 120 tys. ha UR.
Zmniejszyło by to zapotrzebowanie na prace scaleniowe ustalone obecnie na poziomie
ok. 4 mln ha zaledwie o ok. 3%. Istnieje możliwość zwiększenia powierzchni scalenia o
ok. 20% powierzchni powyższego zakresu przewidzianego w PROW (ok. 25 tys. ha, za
środki pochodzące z innych źródeł). Do 2013 roku może być scalonych łącznie 145 tys.
ha, co odpowiada zaledwie ok. 3,6% potrzeb.
Jako celowe zdaje się być zarezerwowanie w budżecie PROW 2014-2020 środków na
kompleksowe scalenia gruntów (dotychczas scalenie oraz zagospodarowanie
poscaleniowe) dla areału 100 000 ha rocznie.
ODNOWA I ROZWÓJ WSI
Działanie Odnowa i rozwój wsi jest realizowane w ramach
Osi III oraz Osi IV Leader Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich
na lata 2007-2013
BENEFICJENCI:
• gminy,
• instytucje kultury, dla których organizatorem jest jednostka samorządu
terytorialnego,
• kościoły lub inne związki wyznaniowe,
• organizacje pozarządowe mające status organizacji pożytku
publicznego (w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o
działalności pożytku publicznego i wolontariacie).
ODNOWA I ROZWÓJ WSI – OŚ III
Nabór wniosków:
• I – 2.02.2009r. – 31.03.2009r.
• II – 01.12.2010r. – 28.01.2011 r.
Liczba
złożonych
wniosków
Wsparte
Wnioskowana kwota projekty/liczba Kwota udzielonej
pomocy EFRROW
podpisanych
pomocy EFRROW
umów
I nabór
224
88 888 427,00 zł
192
54 421 305,00 zł
II nabór
319
114 237 540,00 zł
250
85 536 357,00 zł
Razem
543
203 125 967,00 zł
442
139 957 662,00 zł
ODNOWA I ROZWÓJ WSI – OŚ III
Ilość złożonych wniosków w rozbiciu na typ operacji
Infrastruktura publiczna
16%
6%
Zachowanie dziedzictwa
kulturowego
5%
73%
Zaspokajanie potrzeb
społecznych w zakresie
sportu i rekreacji
Zaspokajanie potrzeb
społecznych w zakresie
turystyki
ODNOWA I ROZWÓJ WSI – OŚ IV
Nabory do działania są prowadzone zgodnie
z harmonogramami przyjętymi przez Lokalne Grupy Działania
Liczba
złożonych
wniosków
Wnioskowana kwota
pomocy EFRROW
304
70 654 703,00 zł
Wsparte
Kwota udzielonej pomocy
projekty/liczba
EFRROW
podpisanych umów
157
35 246 541,00 zł