Transcript Zingeving als fundamentele uitdaging voor de postmoderne mens

MOET ALLES NU ?
Een analyse van onze tijd
Prof. Dr. Dirk De Wachter
KULeuven
OLV Ziekenhuis Aalst, 18/12/14

“Il parait invraisemblablement qu’une vie
humaine se reduise à si peu de choses.”
Michel Houellebecq (1994) “Extension du domaine de la lutte”
Psychiatrisering
Geluk als levensdoel
 Maakbaarheid van het geluk
 Hyper-geluk en “waw-cultuur”
 Geen plaats voor ongeluk en verdriet
 Ongeluk als mislukking
 Ongeluk als ziekte

“Laat ons –alstublieft- een
beetje ongelukkig leren zijn”
(Tijden van eenzaamheid)
Psychiatrie en Maatschappij
Globalisering
Economisering
Informatisering
Flexibilisering
Visualisering





Vervreemding
Versnelling
Virtualisering
Versplintering
Conditionering
(de paradox van de efficiëntie)
“Borderline-times”
Verlatingsangst
Onstabiele persoonlijke relaties
Identiteitsstoornis
Impulsiviteit
Affectieve instabiliteit
Gevoelens van leegte
Existentieel deficit
Filosofisch – spiritueel tekort
(patiënt én behandelaar)
“Waarom doen we dit ?”
“Wat is de zin van dit alles ?”
Vooral bij “chroniciteit”
3 oplossingen
1. Medicalisering – psychologisering
2. Cynisme
3. Voorbij klassieke kaders
WILLIAM JAMES
FILOSOFIE
PSYCHOLOGIE
NEUROFYSIOLOGIE

Bidden/Niet-weten

Denken/”Schritt zurück”

Praten/Luisteren

Pillen/Handelen
FERNANDO SAVATER




“Voor een goed leven hebben we méér nodig dan de
feiten van de wetenschap”
“Filosofie geeft wel antwoorden, maar nooit
oplossingen.
De vragen blijven bestaan.”
“Filosofie is er niet op uit om kennis te vergaren.
Wat belangrijk is, is leren je schrap te zetten tegen
diegenen die menen de waarheid in pacht te
hebben”
“De filosofie kan in die zin mensen menselijker
maken, vrijheidlievend en anti-dogmatisch”.
Emmanuel Levinas
(Litouwen 1906 - Parijs 1995)
Jodendom
(Mitnagged)
“Westerse” filosofie
(Husserl - Heidegger)
“De l’existence à l’existant”
(1947)
“Totalité et infini”
(1961)
1. Naamloosheid
tot
(Il y a)
- Genieten
- Arbeiden
- Kennen
Zelfbeschikking
2. Zelfbeschikking
tot
Verantwoordelijkheid
(Het gelaat van de ander)
3. Verantwoordelijkheid
tot
Religie
Il-y-a
Levinas
De naamloze totaliteit van het pure zijn
“Patiënt”
Overspoeld vernietigd door de duistere bedreigende allesomvattendheid
van het zijn zelf
“Niet-patiënt” afsplitsing, negatie, projectie
medicalisering, psychiatrisering,
farmacolisering
Genieten
Levinas
eerste stap naar
eigen-wording
zelf-beschikking
ont-moeting
(de omringende werkelijkheid als
iets dat voldoet en bevredigt)
“Patiënt”
ont-moeten
ont-plichten
“niet-patiënt”
hedonisme, escapisme, wellnessisme,
consumptionisme : de genotsmarkt
Arbeiden
Levinas
macht over de wereld
in praktische omgang
in baatzuchtigheid
“Patiënt”
zelf-identificatie door
activiteit
“niet-patiënt”
arbeid als noodzakelijk kwaad
arbeidsideaal als carrierisme,
usurpisme
geld als doel, niet als middel
Kennen
Levinas
de wereld be-grijpen
in heldere en onderscheiden ideeën
“Patiënt”
mondigheid
inspraak
“niet-patient”
betekenisloos getater, ruis, lawaai
infotainment, overload
niet-weten, niet-willen-weten
1. Naamloosheid tot Zelfbeschikking
2. Zelfbeschikking tot
Verantwoordelijkheid
Levinas
ontmoeting met de zichzelf
wordende medemens
“van-aangezicht-tot-aangezicht”
“Patiënt”
ontstijging van de eenzaamheid
erkenning van “alteriteit”
(asymmetrisch)
“niet-patiënt”
individualisering, egolisering
verkruimeling van sociale weefsel
de Ander als Zelfde
1. Het gelaat als persoonlijke expressie
2. Het gelaat als universeel karakter
3. Het gelaat als ethisch imperatief
Kwetsbaarheid en weerloosheid als een bevel
geen medelijden, maar een eis tot rechtvaardigheid
appel tot verantwoordelijkheid
Verantwoordelijkheid is uniek, onvervangbaar
“kleine goedheid” boven elk systeem
“Edele casuïstiek”: onherleidbare en onherhaalbare uniciteit

Pourtant, dans certains cas, extremement
rares, presque miraculeux, cela pouvait
arriver”
Michel Houellebecq (1998)“Les Particules élémentaires”