Transcript Kretase - alkaya

TJP
Mesozoyik
Triyas-Jura-Kretase
MESOZOYİK
(Orta yaşam)
Mesozoyik zamanı üç devirden oluşur
KRETASE
145.5 – 65.5 my
JURA
199.6 – 145.5 my
TRİYAS
251 – 199.6 my
Üst
Zaman
Zaman
Devir (milyon yıl)
Neojen (23 – 0)
F
A
N
E
R
O
Z
O
Y
İ
K
SENOZOYİK
MESOZOYİK
PALEOZOYİK
Paleojen (65.5 – 23)
Kretase (145.5 – 65.5)
Jura (199.6 - 145.5 )
Triyas (251 – 199.6)
Permiyen (299 - 251)
Karbonifer (359.2 - 299)
Devoniyen (416 - 359.2)
Siluriyen (443.3 - 416)
Ordovisiyen (488.3 - 443.7)
Kambriyen (542 - 488.3)
TRİYAS
251 – 199.6 my
(Latince Triad = üç)
Triyas Devri
Triyas Sistemi
199.6 My
Geç
Üst
Orta
Orta
Erken
Alt
251 My
Zaman Birimi
Zaman-Stratigrafi Birimi
TRİYAS
19. Yüzyılın ilk yarısında E.
Beaumont ve F. Alberti (1834)
Germanya Havzası’ nda
inceledikleri istifi Triyas
Sistemi olarak ayırtlamış ve
adlamışlardır.
Bu havzadaki istif altta
karasal, ortada denizel, üstte
karasal birimlerden
oluşmaktadır.
Triyas adı istifin 3 bölümden
oluşmasına istinaden
verilmiştir
adlama
(Latince Triad = üç)
Germanya
Havzası
Bu Triyas, epikontinental tipte
olup tipik olarak Suab,
Frankoni, Turingen ve
Hanover bölgelerini kapsayan
Germanya Havzası’nda
görüldüğü için GERMANYA
TRİYAS’ ı denir
Triyas istifleri, Germanya
Havzası’ndan kuzeye
gidildikçe karasal, güneye
gidildikçe denizel özelliklere
geçer
Bu nedenle 3 tip Triyas
ayırtlanmıştır
Germanya
Havzası
TRİYAS
(Latince Triad = üç)
1.Kontinental Triyas
2. Germanya Triyas’ı
3.Alp Triyas’ı
3 tip Triyas :
GD
KB
karasal
karasal
1
karasal
denizel
denizel
denizel
karasal
denizel
2
3
GERMANYA TRİYAS’ı
Germanya Havzası
Germanya
Havzası
GERMANYA TRİYAS’ı
GERMANYA
TRİYAS’ı
GERMANYA TİPİ TRİYAS’IN GÖRÜLDÜĞÜ ALANLAR
GERMANYA TRİYAS’ı
Sistem /
Devir
T
R
İ
Y
A
S
bölümleme
Seri/ Devre
Kat / Çağ
Üst/Geç
KOYPER
(alacalı marnlar)
Orta/Orta
MÜŞELKALK
Alt/Erken
BUNTZANTŞTAYN
(kavkılı kireçtaşları)
(alacalı kumtaşları)
GERMANYA TRİYAS’ININ TANITMAN FOSİLLERİ
Sistem /
Devir
T
Seri/
Devre
Kat / Çağ
Üst/
Geç
Koyper
R
İ
Orta/
Orta
Y
Müşelkalk
TANITMAN FOSİLLER
Myophoria kefersteini (bivalv)
Myophoria vulgaris (bivalv)
Myophoria goldfussi (bivalv)
Encrinus liliformis (krinoid)
Ceratites nodosus (ammonoid)
Ceratites semipartitus (ammonoid)
Beneckeia buchi (ammonoid)
A
S
Alt/
Erken
Myophoria tenuis (bivalv)
Buntzantştayn Gervillia murchisoni (bivalv)
(Bunter)
Beneckeia tenuis (ammonoid)
Buntzantştayn
Seri
Kat
Üst
Koyper
Orta
Müşelkalk
Alt
Buntzantştayn
Alt Triyas, Permiyen üzerinde transgressif olan alacalı
kumtaşlarıyla başlar. Triyas’ın sınırları tümüyle
Zekştayn Denizi’nin biraz genişlemesi şeklinde görülür.
Tümüyle kurak iklimde oluşmuş, sel sağnak formasyonu
özelliği gösterir.
Alt Triyas BUNTZANTŞTAYN
Üstte: lagüno-denizel (transgressiyon)
bazen denizel fosilli bazen de jips ve
dolomitli olan lagüner-denizel kumtaşları
Ortada: karasal (regresyon)
bitki kalıntılı, konglomeratik kumtaşları
altta: Zekştayn denizinin sonu
ince, benekli kumtaşları
Orta Triyas MÜŞELKALK
üst
(kavkılı kireçtaşı)
Linyitli marnlar. Dolomit, jips ve bitki kalıntıları kapsayan bu
seviye Müşelkalk denizinin sonunu belirtir.
Bu seviyenin tanıtman fosili Myophoria goldfussi’ dir.
80-100 m kalınlığında kokina (kavkılı kireçtaşı), enkrinit
(krinoidlerden oluşan kçt), kireçtaşı, marn ve dolomit (asıl
Müşelkalk seviyesi). Bu seviyede Encrinus liliformis, Myophoria
vulgaris, Ceratites nodosus, Ceratites semipartitus gibi fosiller
vardır.
jips, anhidrid, tuz ve potas. Bu seviyede hemen hemen hiç fosil
bulunmaz.
alt
Kireçtaşı-marn ardışımı (Welenkalk). Havzanın kenarlarında ise
kumlu veya kırıntılı fasiyesler (Müşelzantştayn). Welenkalk
içinde Myophoria vulgaris (bivalv), Beneckeia buchi (ammonoid)
gibi fosiller vardır.
Üst Triyas KOYPER
100-450 metre kalınlığa erişir. Tuzlu ve lagüner
formasyonlardan meydana gelmiştir. Renkli marnlar,
dolomitli kireçtaşları, jips, anhidrit ve bitki kırıntıları
kapsayan kumtaşlarından oluşmuştur.
Almanya’nın önemli tuz yatakları bu seviyede bulunur.
Üst Triyas’ın tanıtman fosili Myophoria kefersteini’dir. Bu
fosilin doğu Alplerde Raibl bölgesindeki Karniyen
katında da bulunuşu iki tip Triyas’ın deneştirilmesini
sağlar.
Germanya (Almanya) Triyas’ı
tümüyle “Tam seri” halinde
görülür.
Altta transgressif, ortada
denizel, üstte ise regressif
özellikler dikkati çeker.
ALP TRİYAS’ı
Alp Dağları bölgesinde görülen
derin denizel Triyas’a “Alp
Triyas’ı” adı verilmiştir (3)
Katların ayırtlanması Germanya
tipinden farklıdır.
Germanya ve Alp tipi Triyas’ın
birbirleriyle girik olduğu
yerler mevcuttur (örn., Lysa
Gora ve Balear adaları).
ALP TRİYAS’ı bölümlenme
Sistem /
Devir
Seri/
Devre
Kat / Çağ
T
NORİYEN
Üst/Geç
R
KARNİYEN
İ
LADİNİYEN
Orta/Orta
ANİSİYEN
Y
SPATİYEN
A
S
Alt/Erken
SKİTİYEN
NAMMALİYEN
GRİSBAHİYEN
ALP TRİYAS’ININ TANITMAN FOSİLLERİ
Sistem
/ Devir
Seri/
Devre
T
R
Kat / Çağ
Noriyen
Üst/
Geç
Karniyen
İ
Ladiniyen
Y
Orta/
Orta
Anisiyen
A
S
Spatiyen
Alt/
Erken
Skitiyen Nammaliyen
Grisbahiyen
TANITMAN FOSİLLER
Myophoria kefersteini (bivalv)
Monotis salinaria (bivalv)
Trachyceras aonoides (ammonoid)
Halobia stryaca (bivalv)
Daonella lommeli (bivalv)
Protrachyceras archelaus (ammonoid)
Spiriferina mentzelli (brakiyopod)
Paraceratites trinodosus (ammonoid)
Paraceratites binodosus (ammonoid)
Tirolites cassianus (ammonoid)
Anasbirites pluriformis (ammonoid)
Ophiceras woodwardi (ammonoid)
KONTİNENTAL TRİYAS
İngiltere’nin orta kesimlerinde (1)
Triyas, üst seviyelerdeki Resiyen
tabakaları hariç, genelde kırmızı
renkli konglomera, kumtaşı ve
marnlardan oluşur.
Bu karasal istifin alt kesimi
Almanya’daki Buntzantştayn’a, üst
kesimi ise Koyper’e eşdeğerdir.
Müşelkalk veya herhangibir denizel
oluşuk mevcut değildir.
karasal
karasal
1
karasal
Koyper
denizel
Müşelkalk
karasal Buntzantştayn
2
KONTİNENTAL TRİYAS
PERMİYEN
TRİYAS
Resiyen tabakaları: denizel
karasal
karasal
Geç Triyas’ta Resiyen Denizi’nin kapladığı alanlar
KONTİNENTAL TRİYAS
PERMİYEN
TRİYAS
Resiyen tabakaları: denizel
Yeni Kırmızı Kumtaşı (New Red Sandstone)
kara üzerinde veya tuzlu, canlı yaşamına elverişli
olmayan göllerde meydana gelmişlerdir. Bu birimler
içinde kara bitkilerine ait kalıntılar, amphibia, reptil ve
balık kalıntıları; bazı ince taneli birimlerde amphibia ve
reptil ayak izleri bulunmuştur.
TRİYAS
coğrafya
Türkiye’ye
ait alanlar
PERMO-TRİYAS
NORİYEN
KARNİYEN
LADİNİYEN
ANİSİYEN
Mevcut Okyanuslar
SKİTİYEN
TRİYAS
PALEOTETİS OKYANUSU
NEOTETİS OKYANUSU
Açılacak Okyanuslar
KÜRE OKYANUSU
MELİATA OKYANUSU
MALİAK OKYANUSU
PİNDOS OKYANUSU
TRİYAS
KÜRE OKYANUSU
KÜRE KOMPLEKSİ
Küre Kompleksinin yüzeylediği alan
KÜRE OKYANUSU
Geç Skitiyen’de Lavrasya’nın aktif güney
kenarında, Paleotetis’in kuzeye doğru dalmasıyla
ilişkili olarak gelişen yay ardı riftleşmeyle
açılmaya başladı
NORİYEN
KARNİYEN
LADİNİYEN
ANİSİYEN
SKİTİYEN
KÜRE OKYANUSU
(LAVRASYA)
Konya
NORİYEN
KARNİYEN
LADİNİYEN
ANİSİYEN
SKİTİYEN
KÜRE OKYANUSU
Karniyen’de
güneye doğru
dalarak
kapanmaya
başladı
NORİYEN
KARNİYEN
LADİNİYEN
ANİSİYEN
SKİTİYEN
Küre rifti
LAVRASYA
KÜRE OKYANUSU
Paleotetis süturu
NEOTETİS
NORİYEN
Konya
NORİYEN
KARNİYEN
LADİNİYEN
ANİSİYEN
SKİTİYEN
Paleotetis süturu
kk : Karakaya Kompleksi
İs: İstanbul Zonu
Küre Okyanusunun güneye doğru
dalarak kapanmaya başlaması
Küre Okyanusunun açılmaya başlaması
KÜRE OKYANUSU
Erken Triyas’ ta açıldı
Geç Triyas’ ta güneye doğru dalarak
kapanmaya başladı.
Orta Jura’ da tamamen kapandı.
Küre okyanusal havzasının açılıp
kapanması sonucunda gelişen birimler
Küre kompleksi’ni oluşturdu
Küre Kompleksi
Kompleks jeolojik evrimleri farklı üç birimden
oluşmaktadır:
1. Küre Sırtı Birimi : Permiyen öncesine ait,
düşük dereceli metamorfizma gösteren
okyanusal istifler ve bunları uyumsuzlukla
örten Alt-Orta Triyas yaşlı sığ denizel istiflerden
oluşur
2. Küre Okyanusal birimi : Küre okyanusunun
aktif güney kenarında, Orta Karniyen’den Orta
Jura’ya kadar oluşan yığışım prizması
birimlerini ve Orta Jura yaşlı molasları kapsar
3. Çalça Birimi : Küre okyanusunun kuzey pasif
kenarında oluşan birimleri kapsar
TRİYAS
KARAKAYA OKYANUSU (?)
KARAKAYA KOMPLEKSİ
KARAKAYA KOMPLEKSİ
KARAKAYA KOMPLEKSİ :Permo-Triyas yaşlı
değişik tektono-stratigrafik birimlerden oluşur
ve Sakarya zonunda bir kuşak şeklinde uzanır.
KARAKAYA KOMPLEKSİ
Karakaya Kompleksi’nin çökelme ortamını ve
tektonik gelişimini izah eden iki model
bulunmaktadır.
1. Rift modeli: Karakaya Kompleksi Geç
Permiyen’de açılan, Geç Triyas’ta kapanan
okyanusal bir havzada oluşmuştur.
2. Dalma-batma eklenme modeli: Karakaya
Kompleksi, Paleotetis’in Triyas’ta Lavrasya’nın
altına dalması sırasında dalma-batma zonunda
oluşan yığışım prizmasıdır
Okay & Göncüoğlu, 2004
1. Rift modelinde, Karakaya Kompleksi kayaları Geç
Permiyen yaşında bir riftte oluşmuş, bu rift daha sonra
okyanusal bir kenar denize dönüşmüş ve en Geç Triyas’ta
kapanmıştır.
Rift modelinde, (devamı)
Küre
Okyanusu
Küre
Okyanusu
2. Dalma-batma eklenme modeline göre
Karakaya Kompleksi, PaleoTetis’in Triyas’ta kuzeye doğru Lavrasya’nın aktif kıta kenarı boyunca
dalma-batması ile oluşmuş bir eklenir prizmayı (yığışım prizması) temsil eder
Stampfli
Okay & Göncüoğlu, 2004
KARAKAYA KOMPLEKSİ nin Dalma-batma-eklenme modeline göre oluşum yeri
Küre rifti
LAVRASYA
SAKARYA ZONU
SAKARYA ZONU
ANİSİYEN
LADİNİYEN
Konya
NORİYEN
KARNİYEN
LADİNİYEN
ANİSİYEN
SKİTİYEN
Paleotetis süturu
NEOTETİS
NORİYEN
Konya
NORİYEN
KARNİYEN
LADİNİYEN
ANİSİYEN
SKİTİYEN
Paleotetis süturu
kk : Karakaya Kompleksi
İs: İstanbul Zonu
Küre Okyanusunun güneye doğru
dalarak kapanmaya başlaması
Küre Okyanusunun açılmaya başlaması
İstanbul Zonu
Sakarya Zonu
Türkiye’nin tektonik birlikleri
Okay & Göncüoğlu 2004
JURA
199.6 – 145.5 my
JURA DEVRİ
JURA SİSTEMİ
144.5 My
Geç
Üst
Orta
Orta
Erken
Alt
199.6 My
Zaman Birimi
Zaman-Stratigrafi Birimi
J U R A adlama
Jura terimini ilk kez 1795 yılında Alman
jeolog A. Von Humbolt Jura dağlarındaki beyaz
kireçtaşları için önermiştir.
1829 yılında Fransız paleontolog Brogniart bu
terimi bir devir için kullanmıştır.
Alman jeolog Von Buch Jura Dağları’ndaki
formasyonların üçe ayrıldığını görerek Jura
Sistemini üç seriye ayırmıştır
J U R A bölümleme
Jura Sistemi üç seriye bölünmüştür:
Üstte MALM (Beyaz Jura)
Ortada DOGGER (Esmer Jura)
Altta LİYAS (Kara Jura)
Sistem / Devir
Seri/ Devre
Kat / Çağ
Titoniyen
J
MALM
Üst/Geç
Kimmericiyen
Oksfordiyen
U
DOGGER
Orta/Orta
R
A
LİYAS
Alt/Erken
Kalloviyen
Batoniyen
Bajosiyen
Aaleniyen
Toarsiyen
Pliyensbahiyen
Sinemuriyen
Hettanjiyen
Sis/Dev Seri/Devre
MALM
Üst/Geç
J
U
R
A
Kat / Çağ
Tanıtman fosiller
Paraulacosphinctes transitorius
Titoniyen
Hybonoticeras hybonotum
Kimmericiyen Sutneria platynota
Idoceras planula
Oksfordiyen
Epipeltoceras bimammatum
Kalloviyen
DOGGER
Orta/Orta
Batoniyen
Bajosiyen
Aaleniyen
Toarsiyen
LİYAS
Alt/Erken
Pliyensbahiyen
Sinemuriyen
Hettanjiyen
Harpoceras falciferum
Phricodoceras taylori
Pseuduptonia micromphala
Asteroceras obtusum
Alsanites liassicus
Jura Devri’nde yaşamış canlıların en
önemlileri ammonitlerdir
Jura Sistemi’nin katları ammonit
zonlarıyla belirlenmiştir.
J U R A coğrafya
Jura öncesinde varolan okyanuslar
KÜRE OKYANUSU
MELİATA OKYANUSU
MALİAK OKYANUSU
PİNDOS OKYANUSU
NEOTETİS OKYANUSU
Jura öncesinde varolan okyanuslar
NEOTETİS
TRİYAS SONU
J U R A coğrafya
Jura’da açılmaya başlayan okyanuslar
İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU
İNTRAPONTİD OKYANUSU
VARDAR OKYANUSU
ATLANTİK OKYANUSU
ALPİN TETİS OKYANUSU
İNTRAPONTİD OKYANUSU
İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU
İntrapontid süturu: İntrapontid okyanusu’nun kapandığı kuşak
İzmir-Ankara-Erzincan süturu: İz.-Ank.-Erz. okyanusu’nun kapandığı kuşak
GÜNÜMÜZDE TÜRKİYE’NİN TEKTONİK BİRLİKLERİ
VE
OFİYOLİTİK KENET ZONLARI
OKYANUSLAR KAPANMADAN ÖNCE
(Not: şematik olup gerçek coğrafik konumlar değildir)
İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU (IA)
Titoniyen
Kimmericiyen
Oksfordiyen
Kalloviyen
Batoniyen
Bajosiyen
Aaleniyen
Toarsiyen
Pliyensbahiyen
NEOTETİS
Sinemuriyen
Hettanjiyen
Küre Okyanusu’nun ve onun batıdaki devamı olan
Meliata-Maliak okyanuslarının güneye doğru dalmasıyla
ilişikli olarak Geç Triyas-Erken Jura’ da Vardar
Okyanusu ve onun doğuya doğru devamı şeklinde İzmirAnkara-Erzincan Okyanusu açılmaya başlamıştır
İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU
Titoniyen
Kimmericiyen
Oksfordiyen
Kalloviyen
Batoniyen
Bajosiyen
Aaleniyen
Toarsiyen
Pliyensbahiyen
Sinemuriyen
Hettanjiyen
İNTRAPONTİD OKYANUSU
İntrapontid okyanusu Jura başında,
Sakarya Zonu’nun saatin aksi yönünde
dönerek Lavrasya kenarından
ayrılmasıyla açılmıştır ve Vardar
Okyanusu’nun doğuya doğru uzanan
bir koyu şeklindedir.
ATLANTİK OKYANUSU
ALPİN TETİS OKYANUSU
ATLANTİK OKYANUSU
SİNEMURİYEN
Titoniyen
Kimmericiyen
Oksfordiyen
Atlantik Okyanusu’ nun orta kesimleri
Geç Triyas-Erken Jura evresinde
açılmaya başlamıştır
Kalloviyen
Batoniyen
Bajosiyen
Aaleniyen
Toarsiyen
Pliyensbahiyen
Sinemuriyen
Hettanjiyen
ALPİN TETİS OKYANUSU
TOARSİYEN
ALPİN TETİS RİFTİ
Titoniyen
Kimmericiyen
Oksfordiyen
Atlantik Okyanusu’ndaki riftleşmeler
Jura boyunca doğuya doğru
ilerleyerek Alpin Tetis’i açmıştır
Kalloviyen
Batoniyen
Bajosiyen
Aaleniyen
Toarsiyen
Pliyensbahiyen
Sinemuriyen
Hettanjiyen
ALPİN TETİS OKYANUSU
TİTONİYEN
KİMMERİCİYEN
OKSFORDİYEN
KALLOVİYEN
BATONİYEN
BAJOSİYEN
AALENİYEN
TOARSİYEN
PLİYENSBAHİYEN
SİNEMURİYEN
HETTANJİYEN
ALPİN TETİS OKYANUSU
TİTONİYEN
KİMMERİCİYEN
OKSFORDİYEN
KALLOVİYEN
BATONİYEN
BAJOSİYEN
AALENİYEN
TOARSİYEN
PLİYENSBAHİYEN
SİNEMURİYEN
HETTANJİYEN
Oksfordiyen
Lavrasya
Orta Jura’da Kapanan
Küre süturu
GEÇ
JURA
Lavrasya
ve
Gondwana
TİTONİYEN
KİMMERİCİYEN
OKSFORDİYEN
Gondwana
KALLOVİYEN
BATONİYEN
BAJOSİYEN
AALENİYEN
TOARSİYEN
PLİYENSBAHİYEN
SİNEMURİYEN
HETTANJİYEN
ATLANTİK OKYANUSU
LAVRASYA
LAVRASYA
P A N G EA
GONDWANA
GONDWANA
Orta Atlantik ve Alpin Tetis’in açılmasıyla PANGEA
Kıta’sı ikiye ayrılmıştır:
Kuzeyde LAVRASYA (Lavrensiya+Avrupa+Asya)
Güneyde GONDWANA
(G.Amerika+Afrika+Hindistan+Avustralya+Antartika)
KRETASE
145.5 – 65.5 my
KRETASE DEVRİ
KRETASE SİSTEMİ
65.5 My
Geç
Erken
Üst
Alt
145.5My
Zaman Birimi
Zaman-Stratigrafi Birimi
KRETASE
adlama
(Latince Creta = tebeşir)
KRETASE
adlama
Kretase terimi ilk kez 1822 yılında
Omalius d’Halloy tarafından Manş
denizi’nin sahillerinde görülen beyaz
renkli, tebeşirli, bir gurup formasyon için
kullanılmıştır
Kretase istifleri her yerde beyaz
renkli, tebeşirli formasyonlardan oluşmaz
Bu güne kadar daha uygun bir terim
önerilmediği için Kretase terimi
korunmuştur.
KRETASE bölümleme
Sistem / Devir
Seri / Devre
Üst / Geç
K R ET AS E
Alt / Erken
Sistem / Devir
Seri/ Devre
K
R
Üst/
Geç
E
T
A
S
E
Alt/
Erken
Kat / Çağ
Maastrihtiyen
Kampaniyen
Santoniyen
Koniasiyen
Türoniyen
Senomaniyen
Albiyen
Apsiyen
Barremiyen
Hotriviyen
Valanjiniyen
Beriaziyen
Sistem / Devir
K
R
E
T
A
S
E
Seri/ Devre
Maastrihtiyen
Kampaniyen
Santoniyen
Üst/
Geç
Koniasiyen
Türoniyen
Senomaniyen
Albiyen
Apsiyen
Barremiyen
Alt/
Erken Hotriviyen
Valanjiniyen
Beriaziyen
Kat / Çağ
Senoniyen
Neokomiyen
Sistem /
Devir
Seri/
Devre
Kat / Çağ
Maastrihtiyen
K
Kampaniyen
Üst/
Geç
Tanıtman fosiller
Orbitoides apiculatus (foraminifer)
Orbitoides medius (foraminifer)
Globotruncana stuarti (foraminifer)
Globotruncana calcarata (foraminifer)
Santoniyen
Lacazina compressa (foraminifer)
Koniasiyen
Globotruncana concovata (foraminifer)
E
Türoniyen
Rotalipora turonica (foraminifer)
T
Senomaniyen
Cyclolina cretacea (foraminifer)
R
A
S
E
Alt/
Erken
Albiyen
Hoplites dentatus (ammonit)
Douvilleiceras mamillatum (ammonit)
Apsiyen
Acanthohoplites nolani (ammonit)
Barremiyen
Costidiscus recticostatus (ammonit)
Macroscaphites yvani (ammonit)
Hotriviyen
Crioceratites (C.) duvalii (ammonit)
Crioceratites (C.) nolani (ammonit)
Valanjiniyen
Neocomites neocomiensis (ammonit)
Beriaziyen
Pseudosubplanites grandis (ammonit)
Calpionella alpina
Tintinnopsella carpatica
Seri/ Devre
Alt/
Erken
K
r
e
t
a
s
e
Kat / Çağ
Tanıtman fosiller
Albiyen
Hoplites dentatus (ammonit)
Douvilleiceras mamillatum (ammonit)
Apsiyen
Acanthohoplites nolani (ammonit)
Barremiyen
Costidiscus recticostatus (ammonit)
Macroscaphites yvani (ammonit)
Hotriviyen
Crioceratites (C.) duvalii (ammonit)
Crioceratites (C.) nolani (ammonit)
Valanjiniyen
Neocomites neocomiensis (ammonit)
Beriaziyen
Pseudosubplanites grandis (ammonit)
Calpionella alpina
Tintinnopsella carpatica
Seri/
Devre
Üst/
Geç
K
r
e
t
a
s
e
Kat / Çağ
Tanıtman fosiller
Maastrihtiyen
Orbitoides apiculatus (foraminifer)
Orbitoides medius (foraminifer)
Globotruncana stuarti (foraminifer)
Kampaniyen
Globotruncana calcarata (foraminifer)
Santoniyen
Lacazina compressa (foraminifer)
Koniasiyen
Globotruncana concovata (foraminifer)
Türoniyen
Rotalipora turonica (foraminifer)
Senomaniyen
Cyclolina cretacea (foraminifer)
KRETASE
Coğrafya
ERKEN
KRETASE
(VALANJİNİYEN)
MAASTRİHTİYEN
KAMPANİYEN
SANTONİYEN
KONİASİYEN
TÜRONİYEN
SENOMANİYEN
Alpin Tetis güneye doğru dalmaya başladı
ALBİYEN
APSİYEN
BARREMİYEN
HOTRİVİYEN
VALANJİNİYEN
BERİAZİYEN
KRETASE
Coğrafya
Pirene Okyanusu açılmaya başladı
ERKEN
KRETASE
(APSİYEN)
MAASTRİHTİYEN
KAMPANİYEN
SANTONİYEN
KONİASİYEN
TÜRONİYEN
SENOMANİYEN
ALBİYEN
APSİYEN
BARREMİYEN
HOTRİVİYEN
VALANJİNİYEN
BERİAZİYEN
KRETASE
Coğrafya
Pirene Okyanusu
Güney Atlantik
açılmaya başladı
Hindistan, Avustralya
ve Antartika
Gondwana’dan
ayrılmaya başladı
ERKEN
KRETASE
(APSİYEN)
MAASTRİHTİYEN
KAMPANİYEN
SANTONİYEN
KONİASİYEN
TÜRONİYEN
SENOMANİYEN
ALBİYEN
APSİYEN
BARREMİYEN
HOTRİVİYEN
VALANJİNİYEN
BERİAZİYEN
KRETASE
Coğrafya
GEÇ
KRETASE
Güney Atlantik açıldı
Kuzey Atlantik
açılmaya başladı
Tethiyen alanda
daralma başladı
Avustralya ve
Antartika ayrıldı
MAASTRİHTİYEN
KAMPANİYEN
SANTONİYEN
KONİASİYEN
TÜRONİYEN
SENOMANİYEN
SANTONİYEN
ALBİYEN
APSİYEN
BARREMİYEN
HOTRİVİYEN
VALANJİNİYEN
BERİAZİYEN
KRETASE
Coğrafya
Pirene dağları
Fransa
İspanya
GEÇ
KRETASE
MAASTRİHTİYEN
KAMPANİYEN
SANTONİYEN
KONİASİYEN
TÜRONİYEN
SENOMANİYEN
ALBİYEN
APSİYEN
BARREMİYEN
HOTRİVİYEN
VALANJİNİYEN
BERİAZİYEN
Pirene Okyanusu kapandı, Pirene Dağları yükseldi
KRETASE Türkiye
İNTRAPONTİD OKYANUSU
Hatırlatma:
İntrapontid Okyanusu,
Sakarya Zonu’nun saatin
aksi yönünde dönerek
Lavrasya kenarından
ayrılmasıyla Jura
başında açılmıştır
Vardar Okyanusu’nun
doğuya doğru uzanan bir
koyu şeklindedir.
KRETASE Türkiye
İNTRAPONTİD OKYANUSU
İP
Kretase’nin ortalarında, İntra-Pontid
Okyanusu (İP) kuzeye, İstanbul
Zonu’nun (İZ) altına doğru dalmaya
başlamıştır.
KRETASE Türkiye
İNTRAPONTİD OKYANUSU
MAASTRİHTİYEN
KAMPANİYEN
SANTONİYEN
KONİASİYEN
TÜRONİYEN
SENOMANİYEN
ALBİYEN
APSİYEN
BARREMİYEN
HOTRİVİYEN
VALANJİNİYEN
BERİAZİYEN
İstanbul Zonu’ndaki ilk yaygın kalkalkalen
volkanizmanın Türoniyen (Geç Kretase) yaşlı olması
İntra-Pontid Okyanusu’ndaki dalma-batmanın
Apsiyen-Senomaniyen sürecinde başladığına işaret
eder.
KRETASE Türkiye
Batı Karadeniz Rifti
MAASTRİHTİYEN
KAMPANİYEN
SANTONİYEN
KONİASİYEN
TÜRONİYEN
SENOMANİYEN
ALBİYEN
APSİYEN
BARREMİYEN
HOTRİVİYEN
VALANJİNİYEN
BERİAZİYEN
İstanbul Zonu’nun kuzeyindeki Odessa şelfinde başlayan riftleşme batı
Karadeniz havzası’nın açılacağı alandır.
KRETASE Türkiye
Batı Karadeniz Havzası
Erken Kretase sonları
KRETASE Türkiye
İNTRAPONTİD OKYANUSU
Erken
Kretase’nin
sonlarında
başlayan
riftleşmeyle,
İstanbul
Zonu
iki
büyük
transform fayla sınırlanmış küçük bir kıta
parçası halinde, arkasında batı Karadeniz
havzasını açarak güneye doğru hareket
etmeye başlamıştır.
Bununla eş zamanlı olarak doğu Karadeniz
bloğu’nun saatin aksi yönünde dönmesiyle Batı
Karadeniz havzasının doğu kesimi ve doğu
Karadeniz havzası açılmaya, Slate-Diabase
Okyanusu ise kapanmaya başlamıştır
KRETASE Türkiye
İNTRAPONTİD OKYANUSU
MAASTRİHTİYEN
KAMPANİYEN
SANTONİYEN
KONİASİYEN
TÜRONİYEN
SENOMANİYEN
ALBİYEN
APSİYEN
BARREMİYEN
HOTRİVİYEN
VALANJİNİYEN
BERİAZİYEN
KRETASE Türkiye
İntrapontid keneti
İstanbul Zonu’nun, Geç
Kretase’de başlayıp Erken
Eosen’e kadar devam eden
güneye doğru kayma hareketi
sonucu Erken Eosen’de kıtakıta çarpışmasıyla İstanbul ve
Sakarya zonları kenetlenmiştir.
KRETASE Türkiye
Torid-Anatolid platformu
KRETASE Türkiye
Torid-Anatolid platformu
Model 1
Şengör&Yılmaz, 1981
Türkiye’nin büyük bir
kesiminin üstünde
bulunduğu alanı ToridAnatolid platformu
olarak adlandırmış, bu
alanı Mesozoyik ve
Tersiyer’de bir bütün
olarak kabul etmişlerdir.
Enine kesit yeri
Not: şekil sütur zonlarının genişletilmesiyle oluşturulmuştur, şematiktir
KRETASE Türkiye
Torid-Anatolid platformu
Model 1
KRETASE Türkiye
Torid-Anatolid platformu
Model 2
Görür ve diğerl., 1985
Kırşehir bloğu ile Torid
platformunu iki ayrı
parça olarak
düşünmüşler ve araya
Neotetis’in bir kolu
olarak İç Torid
Okyanusu nu,
yerleştirmişlerdir
Enine kesit yeri
Not: şekil sütur zonlarının genişletilmesiyle oluşturulmuştur, şematiktir
KRETASE Türkiye
Torid-Anatolid platformu
Model 2
KIRŞEHİR BLOĞU
Günümüzdeki konumu
KRETASE Türkiye
Ofiyolitik napların yerleşmesi
Geç Kretase,
Tüm alpidlerde olduğu gibi Türkiye’de de
Neotetis tektonik gelişmelerinin meydana
geldiği bir süreçtir.
Hemen hemen bütün levhalarda bir
yaklaşma rejiminin başladığı bu dönem,
devasa ofiyolitik napların yerleşmeleriyle
simgelenir.
KRETASE Türkiye
Ofiyolitik napların yerleşmesi
Torid-Anatolid platformunun hemen
hemen her kesimi, Geç Kretase’de,
yaygın bir ofiyolit yerleşme dönemidir.
MAASTRİHTİYEN
KAMPANİYEN
SANTONİYEN
KONİASİYEN
TÜRONİYEN
SENOMANİYEN
Platformun bütün kuzey kenarı
boyunca naplarının yerleşmesi Geç
Kampaniyen-Maastrihtiyen’de
gelişmiştir.
ALBİYEN
APSİYEN
BARREMİYEN
HOTRİVİYEN
VALANJİNİYEN
BERİAZİYEN
KRETASE Türkiye
Ofiyolitik napların yerleşmesi
Naplar, çok geniş karbonat platformları
üzerine ilerlemiş, platformlar bu üzerlemenin
başlaması ile birlikte çöküp alçalmaya
başlamışlardır.
İlerleyen ofiyolit naplarına nazaran
platformun değişik kesimlerinde, ofiyolitlerle
olan mesafeye bağlı olarak, pelajik birimler
veya fliş/olistostrom çökelme ortamları
gelişmiştir.
Ofiyolitik napların yerleşme mekanizması
K
G
SENOMANİYEN
Erken SENONİYEN
Emirdağ-Kütahya, Eskişehir-Balıkesir kuşağı
MAASTRİHTİYEN-PALEOSEN
Model 2
Kırşehir
Ofiyolit Napı
İP
Bozkır
Ofiyolit Napı
Bitlis-Pötürge
Ofiyolit Napı
KRETASE Türkiye
Ofiyolitik napların yerleşmesi
Platformun kuzey kıtasal şelfi üzerinde görülen ofiyolitik
olistostromlar ve Maastrihtiyen fliş çökelimi napların
Maastrihriyen yerleşmesinin verileridir.
Aynı esnada platformun kendi de ilerleyen ofiyolit
örtülerinin altında çökmüştür
İlerleyen bindirme örtüleri altında görülen seyrek
mavişist metamorfizmasının gelişimi olasılıkla ofiyolit
yerleşimine bağlıdır.
Emirdağ-Kütahya, Eskişehir-Balıkesir kuşağı boyunca ToridAnatolid platformu üzerinde allokton konumlu duran metamorfik
kayalardaki mavişist metamorfizması buna örnek gösterilebilir.
KRETASE Türkiye
Ofiyolitik napların yerleşmesi
K
G
SENOMANİYEN
Erken SENONİYEN
Emirdağ-Kütahya, Eskişehir-Balıkesir kuşağı
MAASTRİHTİYEN-PALEOSEN
GEÇ
KRETASE
MAASTRİHTİYEN
MAASTRİHTİYEN
KAMPANİYEN
SANTONİYEN
KONİASİYEN
TÜRONİYEN
SENOMANİYEN
ALBİYEN
APSİYEN
BARREMİYEN
HOTRİVİYEN
VALANJİNİYEN
BERİAZİYEN
Kretase’de deniz düzeyi bu günkünden
100-200 metre daha yüksekti.
Kuzey ve Güney kutup
dairelerinde önemli buzullar
gelişmedi, bu alanlarda
Dinazorlar ve palmiye ağaçları
mevcuttu
Global iklim bu günkünden daha sıcaktı
Volkanlar patlamakta, gökten göktaşları yağmaktaydı
Kretase sonu
Dünyaya göktaşları çarptı
Kitlesel yok olumlar meydana geldi
Kretase sonu
Meksika Körfezine düşen göktaşının yeri