Transcript Co jest przedmiotem badań teorii wychowania?

Tematyka wykładów
1.Geneza i ewolucja teorii wychowania (teorie ogólne,
średniego zasięgu i empiryczne);
2. Psychologiczne, socjologiczne i filozoficzne podstawy
wychowania
3. Teorie naukowe i ich orientacje. Analiza porównawcza
teorii wychowania: ich różnice i elementy wspólne;
4. Metateoria wychowania;
5. Metodologiczne problemy teorii wychowania;
6. Aksjologiczne i teleologiczne podstawy wychowania
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
WYKLAD 1
Geneza i ewolucja teorii wychowania (teorie
ogólne, średniego zasięgu i empiryczne);
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
POZIOMY WYSTĘPOWANIA
TEORII WYCHOWANIA
1. PRZEDNAUKOWY
2. KONTEKSTU SPOŁECZNEGO
3. NAUKOWY
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Przednaukowy
•
•
będącego wynikiem intuicji i własnych przekonań, przekazywanych innym
jedynie częściowo. Są to całkowicie osobiste doświadczenia i własna
wiedza każdego z nas. Cechy charakterystyczne tego poziomu poznania
to: prostota, bardzo mały stopień ogólności, duża bezkrytyczność, a
nawet naiwność, czasami wewnętrzna grzeczność, brak spójności i
klarowności myśli. Te cechy nie niweczą wartości tego rodzaju poznania
w powstawaniu wiedzy ani nie pomniejszają jego roli w pedagogice.
Nasza wiedza w danym momencie jest zawsze większa od tej wiedzy,
jaką posiadaliśmy w przeszłości, i może być określona jako potoczna
wiedza o wychowaniu. Ta wiedza jest bardzo życiowa i łatwa do
zastosowania w konkretnym działaniu - stanowią ją najczęściej
praktyczne umiejętności. Możemy więc posiedzieć, że jest to sztuka
czynienia czegoś.
Efektem potocznej refleksji, powstającej spontanicznie i nieustannie, są
własne przekonania, przemyślenia, opinie, przykazania, zasady,
wspomnienia i upomnienia. Tego rodzaju wiedza (czy sztuka
wychowania) odnosi się zawsze do ściśle określonych, konkretnych
sytuacji i możliwości wychowawczych i stanowi pedynie pierwotny etap
formowania teorii w pedagogice. Najkrócej powiemy, że chodzi tu o to, co
sam zdobyłem i co sam wiem na temat wychowania17.
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Otwarcie się na kontekst społeczny
• . Ten etap zaczyna się wtedy, gdy przyjmuję do
wiadomości także obserwacje i doświadczenia
poczynione przez innych, gdy zaczynam je z innymi
wymieniać, zbierać i wstępnie wartościować (np. jako
dobre lub złe, przydatne dla mojego działania lub nie),
porównywać z moimi, a czasami również zapisywać.
Ten poziom wiedzy prezentowany jest przez książki o
wychowaniu, pogadanki, przewodniki dla rodziców i
nauczycieli18. Charakteryzuje się on większą ogólnością
i bardziej powszechną ważnością. Teoria tego poziomu
refleksji o wychowaniu jest najczęściej wyrażana
językiem literackim, poetyckim, asystemowym,
emocjonalnym, obrazowym, mitycznym, archaicznym.
Podobnie jak poziom pierwszy, jest to ciągle etap potocznej refleksji przednaukowej
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Poziom refleksji (teorii) naukowej.
• Przeważa w nim aspekt logiczny, abstrakcyjny, pojęciowy, z cechami
krytycyzmu, systematyczności, weryfikowalności, spraw-dzalności
itp. Mówimy wtedy, że mamy do czynienia z ujęciem naukowym, tzn.
sformułowaniem uogólniającym, logicznym, komunikowalnym,
sprawdzalnym (we-ryfikowalnym) za pomocą metod przyjętych w
badaniach w danym typie nauki20.
• Etap ten rozpoczyna się już wówczas, gdy fakty oraz zjawiska
zaczynamy gruntownie badać i systematyzować. Wiele problemów
rozważanych w naukowych teoriach pedagogicznych już wcześniej
znajduje odzwierciedlenie w literaturze, w opiniach, przekonaniach,
czyli na etapie refleksji przednaukowej - potwierdza to tezę, że
naukowa teoria nigdy nie zaczyna się od punktu zerowego.
• Również na tym etapie powstawania naukowej teorii pedagogicznej
mamy wiele form jej wyrażania, w zależności od rodzaju ujęcia
naukowego i od badanego aspektu (historycznego, biologicznego,
psychologicznego, socjologicznego, filozoficznego, teologicznego,
metodologicznego, technologicznego itp.).
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Źródła powstawania teorii
1. Indukcyjna analiza danych
2. Dedukcyjna analiza danych
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
POZIOMY TEORII
SPOŁECZNYCH WG J. TURNERA
1.
2.
3.
Teorie ogólne najszerszego zasięgu, dla których
charakterystyczna jest orientacja filozoficzno-metodologiczna. W
pedagogice określane są one jako systemy pedagogiczne
(system pedagogiki katolickiej, liberalnej itd.).
Teorie średniego zasięgu będące systemami twierdzeń i hipotez
wyjaśniających pewien fragment rzeczywistości
Teorie empiryczne najwęższego zasięgu, szczegółowe, badają
zależności między zmiennymi. W pedagogice są to teorie
prakseologiczne, związane z pedagogiką
Żródło: J.H. Turner; Struktura teorii socjologicznej, Warszawa 1985
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Kryteria naukowości
•
•
•
•
Znaczenie rozważanych problemów
Spoistość i harmonia
Ważność zewnętrzna
Otwartość
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Opozycja nauk przyrodnicze a
humanistyczne
• Przyrodnicze
Nauki o przyrodzie, czyli o
tym co w swej naturze i
istnieniu nie zależy od
woli człowieka
Przedmiot –
mnogowościowy
Typ wyjaśniania – wskazuje
na naturalne
prawidłowości,
właściwości strukturalne,
aby umożliwić racjonalne
przewidywanie
dr Anita Famuła-Jurczak
• Humanistyczne dzielą się
na dyscypliny o
człowieku; wytworach
kulturowych; dziejach
człowieka
• Przedmiot – indywidualny
i całościowy
Typ wyjaśniania –
interpretacja faktów,
wartościowanie
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Nauki praktyczne a teoretyczne
• Tym co jest,
dostarczają środków
do tego aby
zrealizować przyjęty
cel, zajmuja się
uzasadnianiem ocen
czy norm
• Przedmiot dotyczy
tego co non operabile
dr Anita Famuła-Jurczak
• Tym co powinno być
ze względu na
przyjmowane oceny
celowościowe
• Przedmiot dotyczy
tego co operabile
• Dzielą się na
aksjologicznie
Prakseologiczne
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Teoria wychowania jako naukoa
przyrodnicza
• Empiryści – człowiek zależny od środowiska
Wychowanie:
planowe i kontrolowane
Pozytywiści budowali naukę o wychowaniu wolną od założeń
apriorycznych,
Aspirowali do pedagogiki opartej na pozytywnej obserwacji procesu
wychowania rozpatrywanego tak jak przyrodnicze – jako fakt
dostępny i w pełni ujmowany za pomocą narzędzi właściwych dla
badań przyrodniczych
Wspierane przez ruchy nowego wychowania, szkoły aktywnej, edukacji
progresywnej, ruchu pedagogicznego
Pedagogiki eksperymentalna – badanie konkretnych procesów
wychowawczych
Socjologiczne ujęcie problemów wychowawczych Dukheim badanie
wychowania jako działanie metodyczne w zakresie socjalizacji, jaki
działanie dorosłych wobec dzieci
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Teoria wychowania jako nauka
humanistyczna
• Teoria wychowania ma na celu zrozumieć
czyli odkryć sens – metoda
hermeneutyczna
• Zmiany w doświadczeniu pozwalają
jedynie na uogólnienia bardzo
upraszczające lub na tworzenie typologii i
reguł fragmentarycznych
• Akcentują zmiany zachodzące w
przedmiocie badań
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Biologia
•
•
•
•
Pierwsze lata życia
Proces dojrzewania bioorganicznego
Problemy związane z dziedziczeniem
Problemy związane z endokrynologią, wzrastaniem ,odżywianiem.
Powstawaniem chorób dziecięcych
• Sposobami poprawy warunków życia i higieny
• Problematyka ekologiczna
• Dane te pozwalają na stworzenie odpowiednich warunków dla
procesu rozwoju i wychowania
–
–
–
–
Umożliwiają dostosowanie treści do i środków wychowania do wieku
Zindywidualizowanie aktywności wychowanka
Lepsze programowanie czasu pracy
Usunięcie przeciążenia nauką
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Psychologia
• Struktura i przemiany osobowości
• Warunkach biopsychicznego rozwoju
• Umysłowy rozwój człowieka w różnych
okresach życia
• Pozwala na dobór metod wychowawczych
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Socjologia
• Relacje miedzy wychowaniem a różnymi
aspektami życia społecznego
• Relacje wewnątrz sytemu
wychowawczego, instytucji wychowania
• Relacje miedzy instytucją wychowania a
np. rodziną
• Wzory i model człowieka panujący w
rodzinie
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Funkcje teorii wychowania
•
•
•
•
•
•
•
funkcja diagnostyczną,
funkcja oceniającą,
funkcja prognostyczną
Funkcja kodyfikująca
Funkcja taksonomiczna
Funkcja predyktywna
Funkcja heurystyczno – kontrolna
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Funkcja diagnostyczna
• diagnozę badanej rzeczywistości wychowania, to znaczy ustala
warunki funkcjonowania wychowanka, wskazuje na repertuar
stosowanych środków wychowawczych, a także ustala przyczyny
różnych zjawisk edukacyjnych.
• W skład działań diagnostycznych wchodzi już samo badanie i
opisywanie stanu rzeczywistości wychowawczej przy zastosowaniu
obiektywnych metod badawczych. Zwykle taki materiał poddaje się
analizie statystycznej i teoretycznej (jakościowej). Najczęściej
przedmiotem diagnozy czynimy poszczególne elementy struktury
procesu wychowawczego. Jak podkreśla Spinner, teoria może się
przyczynić do lepszego zrozumienia i wyjaśnienia zarówno
indywidualnego, jak i społecznego stanu rzeczy i ukazania
wyłaniających się z niego potrzeb'8.
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Funkcja oceniająca
• Zebrany materiał (na drodze badań empirycznych) jest
poddawany ocenie. Analizuje się go z punktu widzenia
stopnia zgodności stanu faktycznego z przyjętym
ideałem wychowawczym. Problematyka oceny występuje w teorii wychowania w dwu zakresach:
• - w wyborze faktów, które są badane,
• - w ich ocenie z punktu widzenia kryteriów
aksjologicznych79.
• Teoretycy i praktycy wartościują każdy przejaw
działalności wychowawczej, uznając jedne z nich za
cenne i ważne, inne za szkodliwe dla wychowania i nieistotne w życiu społecznym. Dlatego tak ważne jest
przyjęcie jednoznacznych i powszechnie akceptowanych
kryteriów oceniania zjawisk edukacyjnych
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Funkcja prognostyczna.
• Na podstawie działań w ramach poprzednich funkcji, na
podstawie diagnozy rzeczywistości wychowawczej oraz
oceny zgromadzonego materiału teoria wychowania
spełnia jeszcze trzecią ważną funkcję - prognostyczną,
polegającą na stawianiu hipotez w formie projektów
edukacyjnych, a następnie ich weryfikacji w praktyce80.
Często stwierdza się, że prognoza jest ostatnim elementem dobrej diagnozy, gdyż gruntowna analiza
istniejącego stanu rzeczy prowadzi do wykrywania
dominujących w tej rzeczywistości tendencji rozwoju
jakiegoś zjawiska, które prawdopodobnie osiągnie swoje
apogeum w najbliższym czasie.
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Funkcja kodyfikująca
• jest związana z porządkowaniem i
systematyzowaniem stwierdzeń o faktach
dotyczących określonej rzeczywistości
wychowaniu (w tym sensie teoria
wychowania może wpływać na tworzenie
nowych teorii).
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Funkcja taksonomiczna
• polega na ustalaniu systemu znaczeń i
nazywaniu danych faktów (np. stwierdzaniu,
co jest uznawane jako nagroda, a CO jako
kara). Wiąże się z systematyzowaniem
zjawisk według stopnia podobieństwa do
określonego typu. W tym sensie teorie
wychowania mogą być przekształcane w
modele (z uwypukleniem najważniejszych
elementów oraz wskazaniem na rozwiązania
praktycznych problemów badawczych),
mogą również wspierać rozwój koncepcji
wychowania84.
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Funkcja predyktywna
• związana jest z przewidywaniem rozwoju
wychowawczego wychowanka lub danej
sytuacji wychowawczej na podstawie
pewnych danych (np. przewidywanie
rozwoju dziecka w rodzinie niepełnej).
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Funkcja heurystyczno-kontrolna
• wskazuje na nowe problemy i pozwala na ocenę. Dostarcza próbnych hipotez,
umożliwiających sprawdzenie bardziej ogólnych
problemów. W tym sensie teoria wychowania
może służyć do sprawdzenia jakości własnego
poznania i umożliwić jego wykorzystanie. Może
się również odnosić do poziomu
metateoretycznego i, jak wskazuje m.in. Spinner,
podejmować z tego poziomu naukową krytykę
innych teorii
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Filozofia
• Obie mają charakter ontologiczny
(orzekają o rzeczywistości społecznej)
epistemologiczny – wyznaczają grancie
poznania
metodologicznym – ukazują sposoby
gromadzenia i opracowania materiału
empirycznego, sposoby uzasadniania
twierdzeń
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Subdyscypliny
Wg Kawuli kryteria podziału
1. Cele działalności wychowawczej (dydaktyka,
teoria wychowania)
2. Metodologiczne (ogólna, społeczna)
3. Instytucjonalne
4. Rozwojowe
5. Działalności jednostkowej lub grupowej
6. Dewiacji i defektów
7. Problemowe
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
dydaktyka
• W zakresie teleologi wychowania. Cele
dydaktyczne są zintegrowane z celami
wychowania. Ogólnie cele wychowania
stanowią podstawową przesłankę do
konstruowania celów szczegółowych w
tym celów dotyczących kształćenia
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Pedagogika społeczna
• T. w poszukuje wartości wychowawczych
tkwiących w strukturze i funkcjonowaniu
różnych środowisk społecznych a ped.
Społ. Analizuje te środowiska, wydobywa i
wskazuje wartości
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Wykład II
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
ORIENTACJA SOCJOLOGICZNA
•
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Przedstawiciele orientacji
socjologicznej
• Florian Znaniecki
• Zygmunt Mysłakowski
• Romana Miller
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Lokalizacja teorii wychowania
Przedmiot badań teorii wychowania
F. Znaniecki gromadzenie i systematyzowanie
pewnego zasobu obserwacji oraz uogólnień
dotyczących przedmiotu i warunków prowadzeni
działalności wychowawczej
Z. Mysłakowski
Podstawowe zadania teorii wychowania
Podstawowe pojęcia
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Jakie kategorie pojęciowe tworzą
podstawę konstytutywną teorii
wychowania?
•
•
•
•
•
•
•
Zdaniem Znanieckiego wychowanie jest to działalność społeczna, która polega na
„pewnych czynnościach, spełnianych przez pewnych ludzi z zamiarem wywołania,
zahamowania lub zmodyfikowania pewnych czynności innych ludzi. Przenika ono
przez wszystkie procesy i struktury społeczne. Może być:
Bezrefleksyjne – dotyczy osób na niskim poziomie kulturowym, powielających jedynie
wzory osobowe, których nosicielami są dorośli
Tradycjonalistyczne polegające na odwoływaniu się starszego pokolenia do tradycji,
w sytuacji gdy zachowanie młodego pokolenia odbiega pożądanych zachowań
Utylitarystyczne, sprowadzające się do przystosowania młodego pokolenia do
wymagań współczesności Co jest przedmiotem wychowania?
Jest nim osobnik będący kandydatem na członka grupy społecznej, a zadaniem
warunkującym faktyczne zamiary im metody wychowania jest „przygotowanie
osobnika do stanowiska pełnego członka”
Kolejna kategoria pojęciową zaproponowana przez Znanieckiego jest środowisko
wychowawcze czyli wszystkie te osoby, które wywołują i regulują działalność
wychowawczą
Stosunek wychowawczy „swoisty stosunek społecznych zachodzący miedzy
indywidualnym wychowankiem a którąkolwiek z osób lub grup świadomie
zdfążajacych do urobienia go wg pewnego wzoru
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Mysłakowski do pojęć
podstawowych zalicza:
•
Wychowanie – wszystkie te procesy i czynności, którym podlega osobnik, przychodzący na świat,
ze strony otoczenia; procesy i czynności dzieki którym osobnik, początkowo niezabezpieczony i
niedojrzały, staje się stopniow zdolnym do samodzielnego istnienia we właściwej mu „sferze
życiowej”. Wychowanie jest determinowane:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Wielość czynników, które mają wpływ na wychowanie powodują, że ma ono do spełnienia
następujące funkcje:
–
–
•
•
Czynniki dziedziczne i wrodzone
Środowisko materialne
Chów
Kształtowanie się osoby jako ciąg reakcji samorzutnych na czynniki otoczenia społecznego;
Wychowanie epizodyczne
Wychowanie planowe
Samokształcenie i samowychowanie
Czynniki wyznaczające treść wychowania w konkretnym srodowiskum (organizacje kościół)
Czynniki zewnątrzpolityczne
Adaptacyjną dzięki której odbywa się proces wtajemniczenia młodego pokolenia w sposoby odczytywania
znaczeń, wrastanie w świat tradycji kulturowej
Rekonstrukcyjną – przygotowanie jednostki do czynnej postawy wobec otaczającego świata,
przyzwyczajanie jej myśli, że swoim wysiłkiem powinna nie tylko przyswajać sobie pewne dobra , ale także
przekraczać istnieacy stan rzeczy dzięki twórczym wysiłkom
Samowychowanie proces na podstawie, którego dochodzi do przekształcania własnej osobowości
w kierunku „ja” idealnego \na podstawie własnego planu, na skutek występowania stanu
niezadowolenia z siebie i zaburzenia poczucia własnej wartości.
Środowisko wychowanka składa się na nie wszystko to, co w pewien określony sposób wyznacza
istocie ludzkiej formę jej egzystencji w stosunkach ze światem, czyli jej biosfera i socjosfera.
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
• Wychowanie w rozumieniu R. Miller jest „światem
samym w sobie” czyli jako świat interakcji i współpracy
wychowawców i wychowanków, której podstawę stanowi
wzajemne zaufanie i zrozumienie, zapewniające
właściwe komunikowanie się w trakcie realizacji zadań
wychowawczych. Cechuje je ciągłość, jedność,
dynamiczność i trwałość. Do czynników determinujących
proces wychowania zalicza: socjalizację, twórczego,
refleksyjnego, samodzielnego i dociekliwego
wychowawcę; osobowość jako strukturę regulującą
stosunek wychowanka do otoczenia; aktywność własną
wychowanka i jego otwarcie się na wychowawce
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Orientacje normatywne
• ORIENTACJA NORMATYWNO
IDEOLOGICZNA
ORIENTACJA NORMATYWNO FILOZOFICZNA
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
ORIENTACJA NORMATYWNO
IDEOLOGICZNA
• PRZEDSTAWICIELE
• Miron Krawczyk
• Heliodor Muszyński
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Gdzie lokowana jest teoria
wychowania>
•
•
•
Zdaniem M. Krawczyka teoria wychowania jest dziedzina wiedzy, która miała
dziedziczyć najbardziej wartościowe osiągnięcia dotychczasowej pedagogiki
Zdaniem H. Muszyńskiego teoria wychowania jest jedną z podstawowych dyscyplin
pedagogiki jako nauki zajmującej się wychowaniem w wąskim znaczeniu. Nazwa
teoria wychowania jest jedynie umowna, jest swoistego rodzaju skrótem dla oddania
istoty kryjącej się w niej teoretycznej wiedzy o wychowaniu. Nie jest bowiem możliwe
i zasadne używanie jej ze względu na operowanie w jednej dyscyplinie naukowej tak
wieloznacznym terminem, jakim jest wychowanie. Nie dysponujemy też zbiorem
wewnętrznie spójnych sądów uogólniających, które wyjaśniałyby jego istotę i proces.
Teoretyczna wiedza o wychowaniu miała być nauką praktyczną i ideologiczną z racji
zajmowania się ustalaniem i formułowaniem celów wychowania oraz wykrywaniem
sposobów umożliwiających ich efektywne osiąganie. Jej twórca odwoływał się do
socjalistycznego systemu wartości, z którego wyprowadzał cele wychowania oraz
zachęcał do wykrywania sposobów i warunków ich skutecznego osiągania.
Zdaniem H. Muszyńskiego teoria wychowania jest też nauką empiryczną, bowiem
odwołuje się do doświadczenia i badań rzeczywistych procesów wy-, chowania23.
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Co jest przedmiotem badań
teorii wychowania?
• Zdaniem Krawczyka proces wychowania
opiera się na dwóch grupach
prawidłowości- prawach naukowych i
zasadach wychowania,
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Co należy do podstawowych
zadań teorii wychowania?
•
•
•
•
•
•
•
•
Zadaniem badawczym teorii wychowania jesty
podejmowanie problemów wyodrębnionych przez naturalizm pedagogie socjologizm
pedagogiczny i pedagogikę kultury przez nadanie jednak problemom należytego, zgodnego
z rzeczywistością sensu i wyciągną z ich rozwiązań właściwych wniosków, budowanie
optymizmu, wiary w człowieka i skuteczność oddział; wychowawczych na podstawie
naukowej - poznanych prawidłowości prc wychowania, czynników jego przebiegu i
wyników pracy wychowawczi
Zadaniem teorii wychowania wg Muszyńskiego jest:
wypracowanie sposobów działania wychowawczego, umożliwiającego osiąganie z góry
założonych i akceptowanych celów,
dostarczanie praktykom takiej wiedzy, która umożliwi im realizację zadań wychowawczych,
określenie ideału wychowania oraz wyprowadzenie z niego, formułowanie i uzasadnianie
bardziej szczegółowych celów wychowania, opracowanie zasad stawiania diagnoz
dotyczących rzeczywistości wychowawczej, a więc dochodzenia do znajomości stanu
wyjściowego, warunków oraz osiągnięć wychowania,
wyjaśnianie procesów, zjawisk i mechanizmów rozwoju i kształtowania się
osobowości wychowanka,
gromadzenie, sprawdzanie oraz systematyzacja wiedzy o tym, jak organizować
i realizować działania wychowawcze,
dostarczanie wiedzy o sposobach skutecznego działania wychowawczego
wzbogacone o wiedze dotyczącą warunków tej skuteczności
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Jakie kategorie pojęciowe tworzą
podstawę konstytutywną teorii
wychowania?
• proces pwychowania moralnego rozumiany jako „zamierzone,
świadome i planowe ^Organizowanie oddziaływań wychowawczych,
mających na celu spowodowanie ^określonych przemian w życiu
psychicznym wychowanka i ukształtowanie dzięki temu pożądanej, z punktu
widzenia interesów danego społeczeństwa, jego postawy moralnej"22.
Proces wychowania obejmuje: opiekę pojmowaną jako zaspokajanie
podstawowych dla życia i aktualnych dla pełnego rozwoju potrzeb
wychowanka, tresurę, będącą wytwarzaniem niezbędnych do życia i
dalszego rozwoju wychowanka reakcji psychomotorycznych na bodźce
zewnętrzne i przekazywanie dotychczasowego dorobku kultury,
zasadzające się na określonych przez daną epokę historyczną wartościach
kulturowych. Źródłem powyższych procesów, rzutujących na ich treść,
zasady i środki był - w ujęciu M. Krawczyka - ustrój społeczno-polityczny
wraz z jego naczelną ideologią marksistowsko-leninowską. Wychowanie
miało zatem służyć rewolucyjnej praktyce, przygotowując nowe pokolenia
do życia w ustroju socjalistycznym oraz do dalszego przeobrażania świata
zgodnie z tą ideologią
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
• Podstawowymi pojęciami tak rozumianej teorii są dla H.
Muszyńskiego wychowanie i samowychowanie. Przez wychowanie
w sensie szerokim autor ten rozumie świadomą działalność jednych
osób zmierzającą do wywołania poprzez interakcje społeczne
trwałych zmian w osobowościach innych osób. Wychowanie
właściwe natomiast określa wąsko jako wychowanie
ukierunkowujące, które jest działaniem zmierzającym do trwałej
modyfikacji, ukształtowania lub rozwinięcia w osobowości jednostki
dyspozycji emocjonalno-wolicjonalnych. Samowychowanie ma
natomiast charakter wtórny wobec wychowania, będąc jego
następstwem jako swoisty rodzaj czynności wychowawczych
podjętych przez jednostkę względem samej siebie. „Jednostka
stawia sobie samej te cele i zadania oraz stosuje te metody pracy
nad sobą i kryteria oceny siebie, które jej wcześniej przyswojono"
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
ORIENTACJA NORMATYWNO FILOZOFICZNA
• PRZEDSTAWICIELE
• Stefan Kunowski
• Władysław Cichoń
• Karol Kotłowski
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Gdzie lokowana jest teoria
wychowania>
•
•
•
•
Zdaniem Stefana ifcmowskiego, teoria wychowania jest nauką łączącą w sobie charakter
empiryczno-•Bormatywny z teoretyczno-praktycznym. Stanowi najwyższy dział pedagogiki
naukowej, który obejmuje „[...] całość badanego przedmiotu, dąży w oparciu l o materiał
empiryczny, eksperymentalny i normatywny, dostarczony przez wcześniejsze działy
pedagogicznych badań, do stworzenia jednolitej teorii wszechstron-I nego rozwoju człowieka i
jego uwarunkowań, teorii odtwarzającej obiektywnie całą rzeczywistość wychowawczą"31.
Teoria wychowania w ujęciu Władysława Cichonia jest zależną od aksjologii normatywną
dyscypliną wiedzy. Formułuje normy zalecające odpowiednie po-j stepowanie pedagogiczne,
zakłada słuszność postulowanego postępowania, a tyra samym jego wartościowość34. To właśnie
wartości moralne pojawiają się w treściach, celach i metodach wychowania, nie można ich zatem
pomijać w jego warstwie teoretycznej i praktycznej.
Zdaniem Kotłowskiego Teoria wychowania moralnego nie jest i nie może być systemem
aksjomatów wraz z ich wszystkimi logicznymi konsekwencjami, ponieważ badanie zastanej
rzeczywistości i opracowywanie metod jej zmiany posługuje się empirią. Z drugiej jednak strony
nie może być zbiorem zdań tłumaczących dane zjawiska, tworzących wraz z wyjaśniającyPedagc mi je prawami naukowymi i hipotezami logicznie zwartą jednostkę wiedzy naukowej
któreg"
0
tej dziedzinie, ponieważ posługuje się w tym obszarze również dedukcją, refleksją swiadc
filozoficzną i postulowaniem. Nie może też być tylko teorią typu prakseologicznego, bo "
tkwi w świecie aksjologii40. Teoria wychowania jest dyscypliną traktującą o celach wsP°i'
wychowania oraz o prawidłowościach działania umożliwiającego ich osiągnięcie. ce*u P
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Co jest przedmiotem badań
teorii wychowania?
• Źródłem teorii wychowania jest antropologia filozoficzna i
aksjologia. Idea wychowania zależy bowiem od przyjętej
koncepcji człowieka i związanej z nią; teorii wartości, zaś
różnice programów i metod wychowawczych są w
istotnym; stopniu uwarunkowane odmiennością
zakładanych teorii antropologicznych i teorii wartości.
Rdzeniem podmiotowym wychowania moralnego jest
ludzkie osobowe „ja", które ma charakter wyraźnie
aksjologiczny, stanowiąc trwałe podłoże i źródło
postępowania człowieka, jego postaw i zaangażowania
obywatelskiego oraz jego przekonania i poglądy35.
Gwarantem zaś skuteczności wychowania jest wiedza
aksjologiczna, uzdolnienia i sprawności wychowawcze
oraz własna, nienaganna postawa moralna
wychowawcy.
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Co należy do podstawowych
zadań teorii wychowania?
•
•
•
•
Zadaniem teorii wychowania jest diagnozowanie istniejącego w wychowaniu stanu rzeczywistego oraz służenie
pomocą w konstruowaniu modeli wychowania sprzyjających udoskonalaniu praktyki pedagogicznej. Teoria
warstwicowa wychowania powinna - według S. Kunowskiego - zajmować się nie tylko procesem ilościowego
rozwoju poszczególnych warstw rozwojowych wychowanków, ale także zwracać uwagę na proces jakościowego
dojrzewania każdego podłoża, które wiąże się z celowością rozwojową danej warstwy.
Zadaniem teorii wychowania jest zdaniem Cichonia wypracowanie takiego systemu wychowawczego i tak
usystematyzowanej wiedzy o wychowaniu, które stanowiłyby uniwersalną podstawę różniących się
światopoglądów inspirowanych ideałem naukowo rzetelnej filozofii.
„Natura procesów wychowawczych i charakter dyktowanych praktyką potrzeb wymagają, by analiza wychowania,
a zwłaszcza jego celów, treści i metod, prowadzona była zgodnie z duchem autentycznych wartości, których
realizacja jest zadaniem i rękojmią wychowania. Aby wartości te znalazły wyraz w programach i działalności
wychowawczej, należy budować teorię wychowania w ten sposób, by z jednej strony znajdowała w niej miejsce i
zastosowanie wiedza aksjologiczna, z drugiej natomiast, by rzetelnie służyła ona wychowawczemu rozwojowi
jednostki i społeczeństwa"36.
W obszarze faktograficznym teoretyk wychowania jak sądził Kotłowski powinien badać fakty, z re§u zjawiska i
rządzące nimi prawa, dochodzić do pewnych prawidłowości, a nawet "° w praw opartych na implikacji „jeżeli p, to
q". Badając psychikę dziecka i jego środowisko, programy i treści kształcenia oraz wychowania, warunki socjalne
itp., teoria wychowania jest nauką empiryczną, posługującą się metodami empirycznymi (głównie socjologii,
psychologii). Istotne jednak dla tej dyscypliny jest nie badanie rzeczywistości wychowawczej, ale jej planowanie,
konstruowanie i realizowanie modeli osobowościowych funkcjonalnych dla społeczeństwa, które nadchodzi.
Sięgając do świata powinności, teoretyk rozstaje się z metodami empirycznymi na rzecz posługiwania się refleksją
filozoficzno-pedagogiczną, dedukowania norm moralnych z przyjętej ideologii, analizowania założeń i postulatów
wychowawczych
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Jakie kategorie pojęciowe tworzą
podstawę konstytutywną teorii
wychowania?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Wychowanie zdaniem Kunowskiego , będące siłą napędową rozwoju człowieka, jest dziełem nie tylko jego natury, ale i kultury społeczeństwa, wartości w środowisku
życia. Jego rolą jest wyprowadzanie dziecka ze stanu natury i barbarzyństwa do stanu kultury. „Wychowanie jest zawsze społecznie uznanym systemem działania
pokoleń starszych na dorastające celem pokierowania ich wszechstronnym rozwojem dla przygotowania według określonego ideału nowego człowieka do przyszłego
życia"32.
Autor ten wyróżnił składniki (dynamizmy) wychowania, przez które rozumiał działające jednocześnie na siebie we wszechstronnym rozwijaniu człowieka siły, a mianowicie:
bios - cała psychosomatyczna strona osoby ludzkiej, jej pęd życiowy do naturalnego, psychologicznego rozwoju organizmu, wynikający z uwarunkowań genetycznych,
siły popędów, instynktów, namiętności, ze stanu zdrowia fizjologicznego oraz psychicznego jednostki;
etos - społecznie unormowane zwyczaje i obyczaje życia danego społeczeństwa oraz poziom jego moralności, a także działania wychowawców w formie pomocy i opieki
wychowawczej, które zmieniają się w zależności od czasu i miejsca;
agos - czynnik ściśle pedagogiczny, którego zadaniem jest personalizacja i enkulturacja osoby, wyrażająca się w działaniach moralnych i umysłowych wychowawców jako
autorytetów, osób dobrze wychowanych, które wyprowadzają wychowanków ze stanu natury i przeciętności do wyższej kultury do ideału, doskonalą ich wszechstronny
rozwój, aby na tej drodze przekształcić także całe społeczeństwo;
los - niewymierny, tajemniczy i nieprzewidywalny czynnik wychowania, to przypadek, przeznaczenie albo przyczynowy porządek świata i praw rządzących
rzeczywistością; głównym zdarzeniem losowym jest spotkanie, a dotyczy ono przede wszystkim zetknięcia się z wychowawcą jako prawdziwym człowiekiem, który wskaże
cel życia, porwie za sobą, wciągnie na drogę wysiłków, ukaże sens pracy nad sobą, lub też obejmuje zetknięcie się z dziełami
mówiącymi o człowieku.
Decydujące w wychowaniu jest - zdaniem S. Kunowskiego - zagadnienie jego celu i wartości. Źródłem systemów wychowawczych oraz rozwiązywania; podstawowych
problemów wychowawczych są ich założenia światopoglądowe, które - pochodząc z najgłębszej intuicji poznawczej, ujmującej ostateczne źródła; rzeczywistości (bytu)
jako Absolut - dotyczą naczelnej idei określonego poglądu na świat, oraz założenia filozoficzne, mające charakter intelektualizowanycM twierdzeń i ujmujące podstawowe
aspekty rzeczywistości na podstawie zracjona-i lizowanego i uogólnionego doświadczenia33
Proces wychowawczy jak twierdził Cichoń jest integrującą i podstawową kategorią problematyki aksjologiczno-wychowawczej z tej racji, że sam jest procesem
realizowania określonych wartości. Jest on postrzegany przez Cichonia jako jedno z wielu oddziaływań międzyludzkich, składnik współtworzący całą rzeczywistość
człowieka, który wpływa na to, kim jesteśmy, i na to, jaki jest nasz ludzki świat, w którym żyjemy.
„Powinnością wychowania jest bowiem takie ukształtowanie osobowości i charakteru człowieka, by w dojrzałym i świadomym tworzeniu swego życia i afirmowaniu życia
innych ludzi umiał wiązać swoje dążenia z potrzebami wspólnoty, w której uczestniczy. Aby potrafił czynnie brać udział w urzeczywistnianiu wspólnych celów i wartości,
opierając swe zaangażowanie na ich zgodności z uniwersalną hierarchią wartości"".
Sytuacja wychowawcza jest splotem konkretnych warunków i okoliczności, w jakich przebiega proces wychowawczego oddziaływania. Obejmuje ona wychowanka,
wychowawcę, zachodzącą między nimi więź oddziaływania oraz niezbędne do jego przebiegu warunki społeczne. Samowychowanie zaś jest z jednej strony składnikiem
każdego uświadamianego sobie przez wychowanka procesu wychowawczego, stając się zarazem warunkiem trwałych jego efektów; z drugiej zaś strony jest ono
dokonywaniem na sobie samym zabiegów wychowawczych, nie uciekając się do bezpośredniej pomocy wychowawców. Podstawą tego procesu jest akceptacja
określonych zespołów wartości, które kształtują cel i ideał tak rozumianej autoedukacji. „Samowychowanie jest zawsze samokształtowaniem, formowaniem własnego
«aksjologicznego wnetrza», a przede wszystkim swego osobowego «ja»"38.
Podstawowe kategorie pojęciowe w teorii wychowania K. Kotłowskiego to wychowanie, akt pedagogiczny, oddziaływanie pedagogiczne, proces wychowawczy
1
fakt pedagogiczny. Wychowanie należy do jednego z najbardziej złożonych działań człowieka. Jest nim oddziaływanie na drugą ludzką świadomość w celach
wychowawczych. „Tylko takie działanie, które ma na celu rozwój osobowości dziecka przez włączenie go w służbę uznawanych przez społeczeństwo wartości, można
nazwać działalnością wychowawczą"41.
Przez akt pedagogiczny rozumie K. Kotłowski każdą świadomą czynność człowieka, która jest zorientowana na jakiś cel wychowawczy. Akt ten dzięki swojej
normatywności jest czymś dynamicznym. Wszystkie zaś akty o celach pozawychowawczych, mimo iż także mogą mieć wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka
(np. reklama), nie są aktami pedagogicznymi. W strukturze tego aktu zawarte są następujące działania wychowawcy:
analiza istniejącej sytuacji wychowawczej,
refleksja nad sytuacją pod kątem określonego celu wychowawczego,
obmyślenie sposobu postępowania prowadzącego do osiągnięcia postawionego
celu,
sam czyn wychowawczy, mający na celu wywołanie pożądanych zmian
w psychice wychowanka, w kolektywie wychowawczym i w społeczeństwie,
czyli wytworzenie nowej sytuacji wychowawczej42.
Ciąg powiązanych ze sobą i ukierunkowanych na jakiś cel wychowawczy aktów pedagogicznych składa się na działanie czy oddziaływanie pedagogiczne, w trakcie
którego pojedynczy lub zespołowy obiekt tych oddziaływań doświadcza w swojej świadomości określonych bodźców, wpływając na modyfikację jego postępowania.
Procesem wychowawczym lub pedagogicznym jest - zdaniem Kotłowskiego -współdziałanie świadomości przedmiotu i podmiotu dla osiągnięcia wyznaczonego celu
dr Anita Famuła-Jurczak
•
•
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
•
•
•
•
•
Orientacja psychologiczna
PRZEDSTAWICIELE
Krzysztof Konarzewski
Zbigniew Zaborowski
Mieczysław Łobocki
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Gdzie lokowana jest teoria
wychowania>
•
•
•
Teoria wychowania jest - zdaniem Zbigniewa Zaborowskiego - nauką I empiryczną, społeczną
i praktyczną, zajmującą się różnorodnymi zjawiskami l i mechanizmami, które występują w
procesie wychowania lub są z nim związane. j Nie ma jednej, ogólnej, powszechnie uznawanej
teorii wychowania, która wyjaśI niałaby całokształt zjawisk i zależności występujących w
wychowaniu. Przez teorię wychowania rozumie Zaborowski pewien wewnętrznie zintegrowany
układ twierdzeń wyjaśniających ściśle określoną dziedzinę zjawisk wychowawczych. i Wyróżnia
przy tym teorie ogólne i teorie o średnim zasięgu, których przedmiotem są zjawiska z określonej,
węższej dziedziny, np. zjawiska wychowania fizycznego (teoria wychowania fizycznego),
moralnego (teoria wychowania moralnego), społecznego (teoria wychowania społecznego) i
estetycznego (teoria wychowania estetycznego). W każdej z dziedzin wychowania można
jeszcze wyodrębnić, sprzeczne niekiedy, koncepcje teoretyczno-praktyczne (np. w teorii
wychowania społecznego koncepcję wychowania zespołowego)
Mieczysław Łobocki, dla którego naukowe teorie pedagogiczne są spójnymi i względni) logicznymi
zespołami twierdzeń dotyczącymi określonego fragmentu lub aspektf rzeczywistości społecznej.
Ich rolą jest wytłumaczenie różnego rodzaju zależność miedzy faktami czy zjawiskami
wychowawczymi56. Teoria wychowania jaki nauka praktyczna powinna ułatwiać rozwiązywanie
konkretnych problemóv wychowawczych. Jej zadaniem jest bowiem podejmowanie - w świetle
dotych czasowego zasobu wiedzy pedagogicznej i psychologicznej, a także różnycl systemów
wartości i koncepcji człowieka, powstałych na gruncie filozofii, psychologii, religii - poszukującej
refleksji nad wychowaniem.
Krzysztofa Konarzewskiego. Wyróżnił on, obok aksjologii pedagogicznej i technologii
wychowania, teorie wychowania, którą określa mianem „teorii oddziaływań wychowawczych".
Jest ona jedną z trzech części pedagogiki, która jest aks-jologicznie neutralna, a zajmuje się
badaniem sposobów i warunków wywoływania zmian w psychice człowieka.
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Co jest przedmiotem badań
teorii wychowania?
• Przedmiotem naukowej refleksji teorii wychowania jest wychowanie
jako fakt i jako zadanie.
• „Teoria wychowania staje się naukową (w węższym sensie tego
słowa) teorią wyjaśniającą i przewidującą zmianę psychiczną w
wychowanku przez odwołanie się do czynności wychowawcy i
warunków, w których przebiegają; inaczej mówiąc, teoria
wychowania staje się teorią metod wychowawczych, w której
jedynym kryterium przyjęcia lub odrzucenia jakiegoś twierdzenia jest
jego zgodność z naukowo przyjętym doświadczeniem"59.
• Teoria wychowania jest więc wiedzą pochodną wobec wybranej
przez pedagoga psychologicznej teorii zmian zachowań ludzkich.
Można ją rozwijać niezależnie od kryteriów wartościowania
potencjalnych skutków jej zastosowań.
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Co należy do podstawowych
zadań teorii wychowania?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Do zadań teorii wychowania zdaniem Zborowskiego należy:
•
opis oraz klasyfikacja faktów i zjawisk wychowawczych, ustalenie i wyjaśnienie zależności
między nimi,
» systematyzacja teoretyczna twierdzeń ogólnych o wychowaniu, a prowadząca do uściślenia
teorii wychowania oraz jej rozbudowania i weryfikacji,
formułowanie dyrektyw praktycznych, a dzięki temu służenie potrzebom różnorakiej praktyki
wychowawczej, wzbogacanie wiedzy na temat organizacji procesu wychowawczego,
kształtowania postaw wychowanków, pobudzania ich aktywności itp.,
konfrontowanie różnych teorii i modeli w celu wyłonienia ważnej dla rozwoju nauki problematyki
badawczej.
Teoria wychowania wg łobockiego powinna przede wszystkim dążyć do sprecyzowania swoici
pojęć, ukazania złożoności procesu wychowania łącznie z celami i metodami ich osiągania, do
uporządkowania wiedzy o wychowaniu oraz poszerzania i pogłębiania jej za pomocą informacji
czerpanych z nauk pogranicza. Jej rolą jest poszukiwanie zasadności głoszonych w swoim
obrębie twierdzeń zgodnie z określonym paradygmatem jej uprawiania. Innym z jej zadań jest
przeprowadzanie badań dotyczących; procesu wychowania i niektórych jego uwarunkowań, jak i
różnego rodzaju badari| podstawowych, związanych pośrednio z zagadnieniami wychowania57
Zadaniem teorii oddziaływań wychowawczych wg Konarzewskiego jest:
dostarczenie uporządkowanej wiedzy o sposobach wywoływania zmian
w człowieku,
dokładne określenie czynników, które wpływają na skuteczność metod
wychowania.
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;
Jakie kategorie pojęciowe tworzą
podstawę konstytutywną teorii
wychowania?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Wychowanie jest — według Z. Zaborowskiego - procesem kształtowania osobowości dziecka, jego rozwoju ze względu na mniej lub
więcej uświadomione cele i wartości. Należy je przeciwstawić kategoriom pokrewnym, jak kontrola, organizacja czy manipulacja, gdyż
istotą tego procesu nie jest podejście mechaniczne do drugiej osoby, ale twórcze, odwołujące się do jej własnych możliwości
rozwojowych54.
„Wychowanie jest nadzieją czynną, nadzieją, że człowieka można poprzez zastosowanie odpowiednich metod przekształcić, że może on
stać się jednostką wszechstronnie rozwiniętą, mądrzejszą, lepszą, szczęśliwszą. Wychowanie jest czynną nadzieją, a więc pomocą i
narzędziem przekształcania ludzi, aby nie tylko poprawili świat, w którym żyją, i aby dorastali do zadań, jakie rysuje przed nimi
współczesna cywilizacja, lecz aby stali się jej panami, konstruktywnie ją przebudowali i pokierowali jej rozwojem"55.
Istotną kategorią pojęciową w teorii wychowania jest - zdaniem Z. Zaborówskiego — sytuacja wychowawcza, przez którą rozumie zespół
bodźców i czynnikól
wpływających na wychowanka w kierunku zakreślonym przez cele wychowawczl
Centralnym czynnikiem w procesie wychowawczym, determinującym zarazei
jego efektywność, są stosunki interpersonalne między wychowawcą a wychowań
kiem. Czynnikami determinującymi skuteczność procesu wychowania są jednaj
w głównej mierze:
j
pewne pożądane procesy lub stany rzeczy związane osobowością dziecka i ja właściwościami, które zamierzamy kształtować,
konkretny kształt osobowości i aktualne warunki ją kształtujące,
historyczne i cywilizacyjne zadania człowieka.
Wychowanie w wąskim znaczeniu jest - dla M. Łobockiego - procesem odnoszącym się przede wszystkim do sfery emocjonalnomotywacyjnej dzieci i młodzieży. Wiąże się ono z dokonywaniem zmian w tej właśnie sferze osobowości człowieka, w jego rozwoju. Jest
ono oddziaływaniem na psychikę i zachowanie osoby, przy czym przez oddziaływanie autor ten rozumie „wywieranie wpływu na zmiany
czy przeobrażenia w osobowości i zachowaniu, zwłaszcza opinii i przekonań o otaczającym świecie oraz postaw wobec ludzi, samych
siebie i wartości"58. Cechą tak rozumianego wychowania jest jego złożoność, intencjo- nalność, interakcyjność, relatywność i
długotrwałość. Źródłem teorii wychowania powinny być - w ujęciu M. Łobockiego - badania diagnostyczne cech oraz dynamiki
funkcjonowania faktów i zjawisk wychowawczych (szczególnie obserwacja i eksperyment pedagogiczny), a także własne doświadczenia
pedagogiczne w zakresie wychowania dzieci i młodzieży.
Przez wychowanie Konarzewski rozumie celową działalność, w której jeden człowiek stara się zmienić innego człowieka. Istotą
wychowania jest zatem dostarczanie dziecku okazji do takich doświadczeń, które doprowadzają do kolejnej zmiany rozwojowej. Są to:
oddziaływanie na jednostkę za pośrednictwem grupy społecznej oraz oddziaływanie bezpośrednie na względnie wyizolowaną jednostkę.
x
Źródłem każdej teorii oddziaływań wychowawczych powinna być - zdaniem K. Konarzewskiego - zweryfikowana empirycznie wiedza
naukowa, zwłaszcza trafna teoria psychologiczna o mechanizmach ludzkiego zachowania. Psychologia ma stanowić dla teorii
wychowania swoisty układ odniesienia, strukturę porządkującą jej twierdzenia o wychowaniu i jego skuteczności.
dr Anita Famuła-Jurczak
Teoretyczne Podstwy
Wychowania;