Informatisering en Informatievaardigheden

Albert K. Boekhorst UvA 2013

Informatisering van de samenleving

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM FACULTEIT DER GEESTESWETENSCHAPPEN Documentaire informatiewetenschap Albert K. Boekhorst

Informatiewetenschap

(Borko 1968)

‘Een interdisciplinaire wetenschap waarbinnen onderzoek wordt verricht naar de eigenschappen en het gedrag van informatie, de krachten die de informatiestromen en het gebruik van informatie sturen, en de technieken van zowel handmatige als geautomatiseerde informatieverwerking tbv optimale opslag, retrieval en verspreiding van informatie’ ©akb Informatisering van de samenleving 3

3 aspecten

 Eigenschappen van informatie  Informatiestromen  Informatieverwerking ©akb Informatisering van de samenleving 4

STINFON

: ‘Informatiewetenschap houdt zich bezig met de wijze waarop kennis in de vorm van informatie wordt vastgelegd, verspreid en verwerkt’ ©akb Informatisering van de samenleving 5

©akb Informatisering van de samenleving 6

Niveaus

 Individueel  Mensen als individuele informatieproducenten en -gebruikers  Micro-economisch  Informatie in organisatie  Macro-economisch  Informatie tussen organisaties (nationaal/internationaal) ©akb Informatisering van de samenleving 7

Shannon & Weaver (1948)

©akb Sibiu 2013 8

Informatisering van de samenleving:

 Theoretisch perspectief over het proces waarin informatie de dominante productiefactor wordt en de betekenis hiervan voor die maatschappij  http://upetd.up.ac.za/thesis/submitted/etd 11082004-111737/unrestricted/thesis.pdf

©akb Informatisering van de samenleving 9

Informatiserings paradigma

 Sociologisch perspectief  Lange termijn: civilisatieproces  Discontinue: sociaal-economisch  Informatiewetenschappelijk ©akb Informatisering van de samenleving 10

Beschavingsproces

 toenemende technische beheersing van natuurkrachten  technologisering  toenemende maatschappelijke verscheidenheid  differentiëring  Uitbreiding van de afhankelijkheidsnetwerken  mondialisering ©akb Informatisering van de samenleving 11

Afhankelijkheden & Bindingen

 Economisch  Politiek  Affectief  Cognitief ©akb Informatisering van de samenleving 12

Discontinue verandering

©akb Informatisering van de samenleving 13

Opeenvolgende regimes

 Nomadisch:  Agrarisch:  Industrieel:  Informatie: Jagen / voedselverzamelen : Dienstverlening ©akb Informatisering van de samenleving 14

Karakterisering

nomadisch regime agrarisch regime industrieel regime kennis regime ©akb natuur hierarchisch bureaucratie Informatisering van de samenleving netwerken 15

Verhouding productiefactoren

agrarisch informatie kapitaalgoederen industrieel informatie informatie informatie kapitaalgoederen arbeid kapitaalgoederen arbeid arbeid grond grond grond DF = 0,001 DF = duplicatiefactor 16 ©akb DF = 1 DF = 0,7 Informatisering van de samenleving

Informatiewetenschap

 Informatie-infrastructuur  Infostructuur  Informatie  Technische infrastructuur  Sociale infrastructuur ©akb Informatisering van de samenleving 17

Infostructuur

©akb Informatisering van de samenleving 18

Informatie

 Informatie-als-kennis  Informatie-als-object  Informatie-als-proces  Product  Productiemiddel  Proces ©akb Informatisering van de samenleving 19

Aspecten van informatie II

 Syntaxis  Semantiek  Pragmatiek  Fysieke vorm ©akb Informatisering van de samenleving 20

Informatiecontinuüm

Filosofie wijsheid kennis Informatiewetenschap informatie gegevens Bèta-wetenschappen feiten

Universiteit van Amsterdam

Informatie professionals

Information continuum

wisdom knowledge information

©akb

data facts

Sibiu 2013 22

Informatiecyclus

wijsheid kennis informatie gegevens feiten informatie gegevens feiten ©akb Informatisering van de samenleving kennis informatie gegevens 23

Kennisgroei

k a i e k’ ’ a ’ i ’ e ’ k ’’ a’’ i ’’ e ’’ k ’’’ 2006 24

Pragmatiek van informatie

hoeveelheid tijd Informatisering van de samenleving aanbod informatie (syntaxis) kennisniveau (semantiek) effect informatie op gedrag (pragmatiek) 25 ©akb

Popper

 Principe van wetenschappelijke groei dmv falsificatie  Drie Werelden:   ‘Wereld I’ is de fysieke wereld ‘Wereld 2’ is de wereld zoals mensen die ervaren  ’Wereld 3’ de wereld zoals mensen de ervaren werkelijkheid vastleggen en erover communiceren.

©akb Informatisering van de samenleving 26

Documentaire informatie:

 Informatie die op een informatiedrager is vastgelegd:  tekst, inclusief:  indexen, gestructureerde full text,  ongestructureerde full text  numeriek  multimedia, inclusief:  beelden, full-motion video / film, geluid ©akb Informatisering van de samenleving 27

Technische infrastructuur

 Alle technische en fysieke hulpmiddelen die mensen hebben ontwikkeld om in staat te zijn informatie vast te leggen, te verspreiden, te raadplegen, te bewerken en te gebruiken ©akb Informatisering van de samenleving 28

Sociale infrastructuur

 Het geheel van instituten, organisaties, instellingen en personen die betrokken is bij activiteiten in het informatieproces ©akb Informatisering van de samenleving 29

Informatiemodel

mensen sociale context ©akb ICT informatie en kennis Informatisering van de samenleving 30

Barrières

 Economisch  Politiek  Affectief  Cognitief ©akb Informatisering van de samenleving 31

Criteria (Martin 1988/95)

 Technologisch:     Sociaal: Economisch: Politiek: Cultureel:  ICT sleutelrol     verhogen kwaliteit leven sleutelrol als grondstof participatie & consensus individuele en nationale ontwikkeling ©akb Informatisering van de samenleving 32

Webster

 technologisch  economisch  beroepsmatig (occupational)  ruimtelijk (spatial)  cultureel ©akb Informatisering van de samenleving 33

Moore (1997)

 Informatie wordt gebruikt als een economische bron  Er is een groter gebruik van informatie door het algemene publiek  De ontwikkeling van een informatie sector in de economie bevredigt de algemene behoefte aan informatiefaciliteiten en – diensten: ‘the networks of telecommunications and computers’ ©akb Informatisering van de samenleving 34

Parameters informatiemaatschappij

 (Dordick)  Infrastructurele parameters  Economische parameters:  Sociale parameters: ©akb Informatisering van de samenleving 35

Infrastructurele parameters

 Telephone main lines per 100 population;  Television sets per 1,000 population;  Newspaper circulation/1,000 population;  Amount of data terminal equipment on the public telephone and telex networks; ©akb Informatisering van de samenleving 36

Economische parameters:

 Percentage of information workers in the nation’s work force;  Contribution of information sector to GNP/GDP;  Contribution of the information sector to productivity of the industrial sector; ©akb Informatisering van de samenleving 37

Sociale parameters:

  Rate of literacy; Percentage of nation’s school age population attending tertiary school.

©akb Informatisering van de samenleving 38

Fasen communicatie

i e k t e c h n c o m.

oraal ©akb schrift drukpers Informatisering van de samenleving digitaal structureel tijd 39

Communicatierevoluties

 Structureel:  veranderingen tov ruimte/plaats  Technisch:  verbetering van techniek ©akb Informatisering van de samenleving 40

Innovaties

©akb Informatisering van de samenleving 41

Informatie

 Tastbaar(tacit)  Niet-tastbaar (non tacit) ©akb Informatisering van de samenleving 42

Documenten

 ‘Een document is elk object waarvan de bedoeling is, of waaraan de bedoeling wordt toegekend, te dienen tot kennisname van de gegevens waarvan het de drager is’  (VIP jaarboek 1996: p.100-101) ©akb Informatisering van de samenleving 43

Problemen digitaal doc

 Grens van digitaal document is moeilijk vast te stellen  Toegankelijkheid wordt bepaald door de technologische context ©akb Informatisering van de samenleving 44

Kenmerken ‘document’

 kennis in de vorm van ‘human-readable’ informatie ©akb Informatisering van de samenleving 45

Documentaire informatie

 Informatie die op een informatiedrager is vastgelegd:  tekst, inclusief:  indexen, gestructureerde full text,  ongestructureerde full text  numeriek  multimedia, inclusief:  beelden, full-motion video / film, geluid ©akb Informatisering van de samenleving 46

World Times/IDC index 1999

Computer index Informatie index

Aantal pc ’ s* Thuis ge ï nstalleerde pc ’ s Pc ’ s bij overheid en zakelijk gebruik (niet agrarisch) Pc ’ s in onderwijs per student % zakelijke pc ’ s in netwerken Uitgaven software vs hardware Kabelaansluitingen* Bezit GSM* Kosten telefoongesprek Fax bezit* Radio bezit* Telefoonstoringen Aantal telefoonlijnen* Tv bezit*

Internet-index Sociale index

Aantal zakelijke gebruikers (niet agrarisch) Internetgebruik thuis per huishouden Internetgebruik in onderwijs per student Totaal eCommerce uitgaven van Internet gebruikers Individuele rechten Krantenconsumptie* Persvrijheid Deelname aan voortgezet onderwijs Deelname aan hoger onderwijs * per hoofd bevolking ©akb Informatisering van de samenleving 47

Rangorde

Skaters Striders Sprinters Rang 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 13 Land Zweden VS Finland Noorwegen Denemarken Canada Nederland Zwitserland Australië Japan Singapore Ver.Koninkrijk

Duitsland 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 ©akb Hong Kong België Oostenrijk Nieuw Zeeland Taiwan Ierland Israël Frankrijk Korea Italië Spanje VAE Portugal Tsjechië Hongarije Griekenland 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 Polen Roemenië Chili Argentinië Costa Rica Maleisië Bulgarije Panama Zuid-Afrika Venezuela Rusland Saudi Arabië Brazilië Equador Mexico Turkije Colombia Filippijnen Thailand Informatisering van de samenleving Strollers 49 50 51 52 53 54 55 Jordanië Egypte China Indonesië Peru India Pakistan 48

Rangorde Informatiemaatschappij

Land Rang Land Rang Verenigde Staten Finland Zweden Nederland Groot-Britanni ë 1 2 3 7 10 Japan Duitsland Zuid-Afrika China Pakistan 11 15 36 49 55 WorldTimes/IDC ‘ 99 Cijfers 1997 ©akb Informatisering van de samenleving 49

Informatiseringsmodel

©akb Informatisering van de samenleving 50

Deelaspect I

©akb Informatisering van de samenleving 51

Deelaspect II

©akb Informatisering van de samenleving 52