Transcript zagregowana podaż, płace, ceny i bezrobocie

1
KRZYWA PHILLIPSA I
OCZEKIWANIA INFLACYJNE
2
Pamiętasz?
Cykl koniunkturalny
Y (PKB)
Szczyt
Szczyt
Dno
Dno
Dno
Ekspansja
Recesja
Ekspansja
Recesja
Recesja
Ekspansja
Czas
1. BARDZO DŁUGIEGO OKRESU (kilkadziesiąt lat) dotyczy model wzrostu gospodarczego. Opisuje on zmiany produkcji potencjalnej, Yp, wywołane zmianami ilości i produkcyjności zasobów.
2. KRÓTKIEGO OKRESU (1-2 lata?) dotyczy model IS/LM.
W krótkim okresie możliwości produkcyjne nie są w pełni wykorzystane, więc zagregowany popyt decyduje o wielkości produkcji,
Y (i bezrobocia). Jego zmiany powodują, że rzeczywista produkcja,
Y, odchyla się od produkcji potencjalnej, Yp. Ceny są stabilne.
3. DŁUGIEGO OKRESU (5-8 lat?) dotyczy model AD/AS.
W długim okresie rzeczywista produkcja, Y, odchyla się i powraca
do wielkości produkcji potencjalnej, Yp. Ceny się zmieniają, a zasób czynników produkcji jest stały, więc – zwykle – produkcja potencjalna jest stała.
3
Poznaliśmy już dotyczące bardzo długiego okresu modele wzrostu
gospodarczego (neoklasyczny i endogeniczny). Znamy także wyjaśniający krótkookresowe zmiany koniunktury model IS/LM. Pora
na analizę dotyczącego długiego okresu MODELU KRZYWEJ
PHILLIPSA.
Modele: AD/AS i KRZYWEJ PHILLIPSA opisują wahania rzeczywistej produkcji, Y, wokół produkcji potencjalnej, Yp.
Tym fluktuacjom towarzyszą zmiany poziomu BEZROBOCIA i
tempa INFLACJI.
4
Zacznijmy od krótkiego przypomnienia sposobu działania
gospodarki opisywanej modelem AD/AS…
5
ZADANIE
W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycznej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja potencjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P = -0.003 Y
+ 4.0 a linię SAS równanie: P = 1. Produkcja potencjalna
maleje o 10%. a) Narysuj tę sytuację. Podaj wielkość produkcji i cen w krótkim okresie.
6
ZADANIE
W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycznej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja potencjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P=-0.003Y+
4.0 a linię SAS równanie: P=1. Produkcja potencjalna maleje o 10%. a) Narysuj tę sytuację. Podaj wielkość produkcji i
cen w krótkim okresie.
P
LAS’ LAS
Zob. rysunek.
Y=1000; P=1.
1,3
E’
E
1
AD
900
1000
b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie.
Y
7
ZADANIE
W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycznej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja potencjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P = -0.003 Y
+ 4.0 a linię SAS równanie: P = 1. Produkcja potencjalna
maleje o 10%. a) Narysuj tę sytuację. Podaj wielkość produkcji i cen w krótkim okresie.
P
LAS’ LAS
Zob. rysunek.
Y=1000; P=1.
1,3
E’
E
1
AD
900
1000
Y
b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie.
Y=900; P=1,3.
c) Stała nominalna podaż pieniądza, MSN jest równa 130, a
realny popyt na pieniądz to: MD = 0,5Y – 1000i. O ile punktów procentowych zmieni się stopa procentowa, i, po upływie długiego okresu?
ZADANIE
8
W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycznej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja potencjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P = -0.003 Y
+ 4.0 a linię SAS równanie: P = 1. Produkcja potencjalna maleje o 10%. a) Narysuj tę sytuację. Podaj wielkość produkcji i
cen w krótkim okresie.
P
LAS’ LAS
Zob. rysunek.
Y=1000; P=1.
1,3
E’
E
1
AD
900
1000
Y
b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie.
Y=900; P=1,3.
c) Stała nominalna podaż pieniądza, MSN jest równa 130, a
realny popyt na pieniądz to: MD = 0,5Y – 1000  i. O ile punktów procentowych zmieni się stopa procentowa, i, po upływie długiego okresu?
O 2 p. proc.
9
1. KRZYWA PHILLIPSA
KRZYWA PHILLIPSA stanowi rozwinięcie modelu AD/AS i pokazuje związek stóp inflacji (π) i bezrobocia (U) w gospodarce.
Wyprowadżmy wzór krzywej Phillipsa.
10
Nominalny poziom płac w gospodarce, W, zależy od stopy bezrobocia, U, na rynku pracy. W szczególności:
Wt+1 = Wt - α•(U - U*)•Wt,
gdzie α to dodatni parametr opisujący wrażliwość nominalnych
wynagrodzeń, W, na zmiany odchylenia stopy bezrobocia, U, od
naturalnej stopy bezrobocia, U*.
11
Wt+1 = Wt - α•(U - U*)•Wt,
Zauważmy, że:
U < U* to Wt+1 > Wt .
Aby płace zaczęły rosnąć (Wt+1>Wt), rzeczywista stopa bezrobocia,
U, musi spaść poniżej naturalnej stopy bezrobocia, U*. Wszak
kiedy U<U*, wyrażenie (U-U*) jest ujemne i – przy dodatnim
parametrze α - Wt+1 >Wt. W takiej sytuacji niedobór rąk do pracy
na rynku pracy powoduje stopniowy wzrost płac.
12
Wt+1 = Wt - α•(U - U*)•Wt,
Zauważmy, że:
U > U* to Wt+1 < Wt .
Aby płace zaczęły spadać (Wt+1<Wt), rzeczywista stopa bezrobocia, U, musi przewyższyć naturalną stopę bezrobocia, U*. Wszak
kiedy U>U*, wyrażenie (U-U*) jest dodatnie i - przy dodatnim parametrze α - Wt+1 <Wt. W takiej sytuacji przymusowe bezrobocie
na rynku pracy powoduje stopniowy spadek płac.
13
Skoro:
(1) Wt+1=Wt-α•(U-U*)•Wt = Wt•[1-α•(U-U*)]
i
(2) πW=(Wt+1-Wt)/Wt,
to:
πW=(Wt+1–Wt)/Wt={Wt•[1–α•(U-U*)]–Wt}/Wt = 1-α•(U-U*)–
1=-α•(U-U*).
(3) πW = -α•(U-U*).
Wyprowadziliśmy oto wzór takiej KRZYWEJ PHILLIPSA,
KTÓRA DOTYCZY ZMIAN POZIOMU PŁAC, CZYLI
INFLACJI PŁACOWEJ, πW.
14
A zatem:
(3) πW = -α•(U-U*).
Ceny zmieniają się tak jak koszty. Koszty (w przybliżeniu) zmieniają się tak, jak płace, ponieważ głównym składnikiem kosztów są
płace. Zatem CENY ZMIENIAJĄ SIĘ TAK JAK PŁACE. Więc:
πW= π, gdzie πW to stopa inflacji płacowej, a π to stopa inflacji cenowej.
πW=π
π=-α•(U-U*).
πW=-α•(U-U*)
(4) π=-α•(U-U*).
Wyprowadziliśmy oto wzór takiej KRZYWEJ PHILLIPSA,
KTÓRA DOTYCZY INFLACJI CENOWEJ, π.
15
π=-α•(U-U*)
Jak widać, warunkiem pojawienia się INFLACJI, π>0, jest spadek
rzeczywistej stopy bezrobocia, U, poniżej naturalnej stopy bezrobocia, U* (π>0U<U*).
16
π=-α•(U-U*)
Natomiast warunkiem pojawienia się DEFLACJI, π<0, jest wzrost
rzeczywistej stopy bezrobocia, U, powyżej naturalnej stopy bezrobocia, U* (π<0U>U*).
17
Skonfrontujmy „prostą” krzywą Phillipsa [π=-α•(U-U*)] z wynikami obserwacji.
Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-1969.
Krzywa Phillipsa
Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 119.
18
Skonfrontujmy „prostą” krzywą Phillipsa [π=-α•(U-U*)] z wynikami obserwacji.
Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-1969.
Krzywa Phillipsa
Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 119.
Te dane empiryczne tylko DO PEWNEGO STOPNIA potwierdzają nasze ustalenia...
Na rysunku widzimy, że w USA w 6. dekadzie XX w. (naturalna stopa bezrobocia, U*, wynosiła wtedy ok. 5%) zmniejszenie się rzeczywistej stopy bezrobocia do poziomu U<U* skutkowało wzrostem tempa inflacji, π; natomiast wzrost rzeczywistej
stopy bezrobocia do poziomu U>U* powodował SPADEK TEMPA
INFLACJI, π (A NIE SPADEK POZIOMU CEN, P, CZYLI DEFLACJĘ).
19
Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-1969.
Krzywa Phillipsa
Tak, czy owak, obserwatorom gospodarki USA u schyłku lat 60. XX
w. wydawało się, że za pomocą stabilizacyjnej polityki gospodarczej
można wybrać jedną spośród wielu kombinacji poziomu stopy bezrobocia i stopy inflacji, czyli punktów na krzywej Phillipsa.
Np. na rysunku stopie bezrobocia równej ok. 3.5% towarzyszy inflacja równa ok. 5,0%, a stopie bezrobocia 7.0% towarzyszy inflacja 1,0%.
20
Jednak w latach 1970-2002 wyraźna regularność zmian tempa
inflacji i stopy bezrobocia w USA zanikła...
Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-2002.
Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 121.
W przypadku prostej krzywej Phillipsa negatywne wyniki testu
empirycznego zmuszały do odrzucenia lub zmiany modelu prostej
krzywej Phillipsa.
21
Maszyna do produkcji wiedzy
O
B
S E
R W A C J A
TEORIA
JĘZYK (m. in. wyrazy,
definicje, klasyfikacje)
Uogólnienia obserwacji, czyli
Zmiana języka i
(lub) hipotez
hipotezy (INDUKCJA)
Wyprowadzenie wniosków (DEDUKCJA)
Usunięcie błędu
logicznego
TEST LOGICZNY
TEST EMPIRYCZNY –
poprawności wnioskowania
konfrontacja z rzeczywistością
(KRYTYKA NAUKOWA)
(KRYTYKA NAUKOWA)
Poprawność
logiczna
Niespójność
logiczna
PRZEJŚCIOWA
WAŻNOŚĆ TEORII
Brak falsyfikacji
Falsyfikacja
ZASTĄPIENIE TEORII
INNĄ TEORIĄ
22
2. KRZYWA PHILLIPSA I ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA INFLACYJNE
W obliczu empirycznego zaprzeczenia twierdzenia Phillipsa, chcąc
pogodzić krzywą Phillipsa z rzeczywistym obrazem gospodarki,
ekonomiści uzupełnili teorię opisującą związki produkcji, bezrobocia i cen o hipotezę „oczekiwań inflacyjnych”, a w szczególności
„ADAPTACYJNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH”.
23
Ludzie mają „ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA INFLACYJNE”, jeśli sądzą, że TEMPO INFLACJI W PRZYSZŁOŚCI (πe)
BĘDZIE PODOBNE DO OBECNEGO TEMPA INFLACJI (π).
Zmiana obecnego tempa inflacji, π, powoduje wtedy POWOLNĄ
zmianę oczekiwanego tempa inflacji, πe.
24
Teorię krzywej Phillipsa uzupełniono o hipotezę „oczekiwań inflacyjnych”, w szczególności zaś: „adaptacyjnych oczekiwań inflacyjnych”.
Powstała w ten sposób KRZYWA PHILLIPSA UZUPEŁNIONA O
OCZEKIWANIA INFLACYJNE (ang. inflation expectations augmented Phillips curve)
25
Mianowicie: skoro ludzie zdają sobie sprawę z istnienia inflacji, a nawet mają konkretne oczekiwania inflacyjne, w czasie
negocjacji płacowych dążą do ustalenia poziomu REALNEJ,
NIE NOMINALNEJ, podwyżki płac. To on zależy od skali
odchylenia rzeczywistej stopy bezrobocia, U, od naturalnej
stopy bezrobocia, U*.
Jest nie tak:
πw=-αW•(U-U*), czyli nie tak: π = -α•(U-U*),
a tak:
(πw–πe)=-α•(U-U*), czyli tak: (π–πe)=-α•(U-U*).
(π–πe)=-α•(U-U*)
26
WNIOSKI:
1. Jeśli zatem rzeczywista stopa bezrobocia, U, spadnie poniżej stopy naturalnej, U<U*, to (π–πe)>0, więc π>πe, czyli
ceny zaczną rosnąć SZYBCIEJ NIŻ SIĘ SPODZIEWANO.
(Tak dzieje się w przypadku ekspansywnej polityki gospodarczej).
(π–πe)=-α•(U-U*)
27
WNIOSKI:
2. Natomiast jeśli U>U*, to (π–πe)< 0, więc π<πe, czyli ceny
zaczną rosnąć WOLNIEJ NIŻ SIĘ SPODZIEWANO.
(Tak dzieje się w przypadku restrykcyjnej polityki gospodarczej).
28
(π–πe)=-α•(U-U*)
ZAUWAŻMY:
Inaczej niż model AD-AS i model prostej krzywej Phillipsa
model krzywej Phillipsa uzupełnionej o adaptacyjne oczekiwania inflacyjne przepowiada, że skutkiem ekspansywnej i
restrykcyjnej polityki gospodarczej nie będzie – odpowiednio – inflacja i deflacja, lecz – odpowiednio – wzrost rzeczywistego tempa inflacji powyżej tempa oczekiwanego (π>πe)
oraz spadek rzeczywistego tempa inflacji poniżej tempa
oczekiwanego (π<πe).
29
ZADANIE
W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył nominalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem
AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu.
30
ZADANIE
W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył nominalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem
AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu.
Ceny obniżą się z poziomu P2 do poziomu P1.
P
LAS
E2
P2
B
P1
E1
SAS2
SAS1
AD2
AD1
0
YP
Y
b) Za pomocą krzywej Phillipsa uzupełnionej o (adaptacyjne) oczekiwania inflacyjne pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu.
31
ZADANIE
W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył nominalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem
AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu.
Ceny obniżą się z poziomu P2 do poziomu P1.
P
LAS
E2
P2
B
P1
E1
SAS2
SAS1
AD2
AD1
0
YP
Y
b) Za pomocą krzywej Phillipsa uzupełnionej o (adaptacyjne)
oczekiwania inflacyjne pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu.
π-πe=-α•(U-U*).
W wyniku negatywnego makroekonomicznego szoku popytowego spowodowanego zmniejszeniem nominalnej podaży pieniądza przez bank centralny w krótkim okresie dochodzi do spadku rzeczywistego tempa inflacji, π, poniżej oczekiwań inflacyjnych,
πe. W długim okresie powoduje to spadek oczekiwań inflacyjnych,
πe, a zatem rownież spadek rzeczywistego tempa inflacji, π.
c) Którą z tych prognoz uważasz za bardziej realistyczną? Dlaczego?
32
ZADANIE
W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył nominalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem
AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu.
Ceny obniżą się z poziomu P2 do poziomu P1.
P
LAS
E2
P2
B
P1
E1
SAS2
SAS1
AD2
AD1
0
YP
Y
b) Za pomocą krzywej Phillipsa uzupełnionej o (adaptacyjne)
oczekiwania inflacyjne pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu.
π-πe=-α•(U-U*).
W wyniku negatywnego makroekonomicznego szoku popytowego
spowodowanego zmniejszeniem nominalnej podaży pieniądza
przez bank centralny w krótkim okresie dochodzi do spadku rzeczywistego tempa inflacji, π, poniżej oczekiwań inflacyjnych, πe. W
długim okresie powoduje to spadek oczekiwań inflacyjnych, πe, a
zatem rownież spadek rzeczywistego tempa inflacji, π.
c) Którą z tych prognoz uważasz za bardziej realistyczną? Dlaczego?
Oczywiście bardziej realistyczna jest prognoza (b). We współczesnych gospodarkach deflacja jest bardzo rzadkim zjawiskiem.
33
W przypadku „zmodernizowanej” krzywej Phillipsa uzupełnionej o
adaptacyjne oczekiwania inflacyjne dane empiryczne dość dobrze
potwierdzają teorię.
Powiedzmy, że: πet = πt-1.
Wtedy:
πt– πet = -α•(Ut-U*)
 (πt– πt-1) = -α•(U-U*).
πet = πt-1
πt– πt-1 = -α•(U-U*)
Tym razem obserwacja dość dobrze potwierdza teorię...
Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-2002.
Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 124.
34
35
Krzywa Phillipsa uzupełniona o adaptacyjne oczekiwania inflacyjne [π=πe-α•(U-U*)]; analiza graficzna:
π
π=πe-α•(U-U*)
π=πe
0
1.
E
U=U*
PC2
PC1
U
Parametr α kontroluje nachylenie krzywej Phillipsa.
π=πe-α•(U-U*), to π=-α•U+(πe+α•U*).
36
Krzywa Phillipsa uzupełniona o adaptacyjne oczekiwania inflacyjne [π=πe-α•(U-U*)]; analiza graficzna:
π
π=πe-α•(U-U*)
π=πe
0
E
U=U*
PC2
PC1
U
2. Wzrost oczekiwanej inflacji, πe, o 1 p.proc. podnosi rzeczywistą inflację, π, o 1 p. proc. Krzywa Phillipsa przesuwa
się w górę, z położenia PC1 do położenia PC2.
π=πe-α•(U-U*), to π=-α•U+(πe+α•U*).
37
Krzywa Phillipsa uzupełniona o adaptacyjne oczekiwania inflacyjne [π=πe-α•(U-U*)]; analiza graficzna:
π
π=πe-α•(U-U*)
π=πe
0
E
U=U*
PC2
PC1
U
3. Rzeczywista stopa bezrobocia, U, zrównuje się ze stopą
naturalną, U*, kiedy rzeczywista inflacja, π, zrównuje się z
oczekiwaną inflacją, πe.
[Skoro π–πe=-α•(U-U*), to U=U*π–πe=0].
Innymi słowy krzywa Phillipsa przecina pionową
linię wyznaczoną przez U* (czyli: U=U*) pod warunkiem, że:
π=πe (dla π≠πe U≠U*).
Np. w punkcie E na rysunku π=πe, więc U=U*.
38
WYBRANE WNIOSKI:
Adaptacyjne oczekiwania inflacyjne sprawiają, że INFLACJA
ŁATWO SIĘ UTRWALA.
π
π2
π1
0
Utrwalanie się inflacji
•
A
E2
E1
U
U*
Np., kiedy po pozytywnym makroekonomicznym szoku popytowym gospodarka przesuwa się w górę po krzywej Phillipsa (np. z
punktu E1 do A), rośnie inflacja (z π1 do π2). Zgodnie z teorią adaptacyjnych oczekiwań inflacyjnych PO PEWNYM CZASIE wzrost
tempa inflacji, π (z π1 do π2) powoduje wzrost oczekiwań inflacyjnych, πe (z πe1 do πe2). Krzywa Phillipsa przesuwa się wtedy w górę
[przecież: π=πe-α•(U-U*)].
39
WNIOSKI CD.:
Adaptacyjne oczekiwania inflacyjne sprawiają, że INFLACJA
ŁATWO SIĘ UTRWALA.
π
π2
π1
0
Utrwalanie się inflacji
•
A
E2
E1
U*
U
Ostatecznie, w nowym punkcie, odpowiadającym stanowi długookresowej równowagi, E2, tempo inflacji wynosi:
π2=πe2-α•(U-U*).
Oczywiście: π2>π1=πe1-α•(U-U*).
40
WNIOSKI CD.:
W punkcie „S” na rysunku trwa STAGFLACJA. Jak się okazuje,
stagflacja może być wynikiem nie tylko negatywnego szoku podażowego, lecz także kombinacji wysokich oczekiwań inflacyjnych i
negatywnego szoku popytowego.
Oczekiwania inflacyjne i stagflacja
π
π*
E
S
•
0
U*
PC
U
Np. inflacja może być wysoka z powodu wysokich oczekiwań inflacyjnych, πe [wszak: π=πe-α•(U-U*)]. W takiej sytuacji na
skutek negatywnego szoku popytowego może się dodatkowo pojawić bezrobocie.
41
3. KRZYWA PHILLIPSA I RACJONALNE OCZEKIWANIA INFLACYJNE.
W wyniku tzw. REWOLUCJI RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ
INFLACYJNYCH hipoteza adaptacyjnych oczekiwań inflacyjnych zyskała w makroekonomii konkurentkę w postaci HIPOTEZY RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH. Oto jej
WERSJA RADYKALNA:
LUDZIE SĄ RACJONALNI I FORMUJĄC SWOJE OCZEKIWANIA INFLACYJNE NATYCHMIAST WYKORZYSTUJĄ
WSZELKIE DOSTĘPNE INFORMACJE NA TEMAT PRZYSZŁEJ INFLACJI.
Zastąpienie hipotezy adaptacyjnych oczekiwań inflacyjnych hipotezą racjonalnych oczekiwań inflacyjnych ma nieoczekiwane konsekwencje...
42
HIPOTEZA RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH - WERSJA RADYKALNA:
Ludzie są racjonalni i formując swoje oczekiwania inflacyjne natychmiast wykorzystują wszelkie dostępne informacje
na temat przyszłej inflacji.
43
Zastąpienie hipotezy adaptacyjnych oczekiwań inflacyjnych
hipotezą racjonalnych oczekiwań inflacyjnych ma nieoczekiwane konsekwencje...
44
4.1. KRYTYKA LUCASA (WERSJA RADYKALNA)
Powiedzmy, że w stanie równowagi, kiedy π=πe-α•(U-U*), w gospodarce trwa „autonomiczna” inflacja, a jej tempo, π, jest równe
oczekiwaniom inflacyjnym, πe. (Oznacza to, że – zgodnie z równaniem Fishera - tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN,
w gospodarce również wynosi około π).
W tej sytuacji bank centralny decyduje się na ekspansywną politykę pieniężną. Efektem jest WZROST TEMPA WZROSTU
NOMINALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN.
45
W tej sytuacji bank centralny decyduje się na ekspansywną politykę pieniężną. Efektem jest WZROST TEMPA WZROSTU NOMINALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN.
Rzeczywista stopa bezrobocia, U, odchyla się wtedy w dół
od naturalnej stopy bezrobocia, U*, więc U<U*. Skoro tak, to rzeczywiste tempo inflacji, π, odchyla się w górę od przewidywanego
tempa inflacji, πe, a zatem: π>πe . (Przecież: π–πe=-α•(U-U*).
46
Jednak w takiej sytuacji, znając swoje DOTYCHCZASOWE
oczekiwania inflacyjne, πe, a także parametr α oraz poziomy
zmiennych U i U* w równaniu [π=πe-α•(U-U*)], ludzie są w stanie
NATYCHMIAST po wzroście tempa wzrostu nominalnej podaży
pieniądza, MSN, przewidzieć ten nowy, przyszły poziom inflacji, π!
47
Dochodzimy oto do wniosku, że - jeśli tylko ludzie mają racjonalne
oczekiwania inflacyjne - NIE MA BŁĘDNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH!
48
Oto tzw. KRYTYKA LUCASA (ang. Lucas critique):
Kiedy informacje o modelu makroekonomicznym i o wartościach
występujących w nim zmiennych i parametrów są powszechnie
dostępne, wartości oczekiwane w tym modelu (np. πe) powinny być
takie same, jak wartości wynikające z tego modelu (np. πe=π).
49
4.2. SKUTKI KRYTYKI LUCASA
Skutki braku błędnych oczekiwań inflacyjnych są zaskakujące. Po
wzroście tempa wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, NOWE oczekiwania inflacyjne, πe’, zrównają się z przewidywanym nowym tempem inflacji π (πe’=π). Powoduje to, że rzeczywiste tempo
inflacji, π, wzrasta.
π
π2
π1
0
π = πe -α•(U-U*)
•
A
E2
E1
U*
U
50
Zgodnie z RADYKALNĄ WERSJĄ rozumowana Lucasa tempo
inflacji, π, NATYCHMIAST osiąga nowy poziom, π, zrównując się
z nowymi, wyższymi, oczekiwaniami inflacyjnymi, πe’=π. (Kiedy
rosną inflacyjne oczekiwania, πe, pracownicy wymuszają na pracodawcach odpowiednio szybsze tempo wzrostu płac nominalnych,
πW, więc wzrasta także tempo wzrostu cen, rzeczywiście osiągając
poziom π=πe’).
π
π2
π1
0
π = πe -α•(U-U*)
•
A
E2
E1
U*
U
51
Jednak skoro: πe’=π
i
π = πe’-α•(U-U*),
to: U=U*, ponieważ πe’=πU=U*.
π
π2
π1
π = πe -α•(U-U*)
•
A
E2
E1
0
U
U*
Zatem - mimo wzrostu tempa wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN – rzeczywista stopa bezrobocia, U, nie odchyla się od naturalnej stopy bezrobocia, U=U*(przecież: πe’=π!). Oznacza to, że
REALNA PODAŻ PIENIĄDZA, MS, SIĘ NIE ZMIENIA.
Jesli realna podaż pieniądza, MS, się nie zmienia, to nominalna podaż pieniądza, MSN, i poziom cen w gospodarce, P, zmieniają się tak samo...
MS = MSN/P = constans,
52
Ustaliliśmy właśnie, że po spowodowanym przez bank centralny
pozytywnym makroekonomicznym szoku popytowym WZROST
TEMPA INFLACJI, π, DOKŁADNIE KOMPENSUJE WZROST
TEMPA WZROSTU NOMINALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN.
Jak widać, KIEDY OCZEKIWANIA INFLACYJNE SĄ RACJONALNE, POLITYKA PIENIĘŻNA TRACI SKUTECZNOŚĆ.*
---*Pamiętajmy, że ta analiza dotyczy sytuacji, w której roszczenia płacowe
powodują NATYCHMIASTOWY wzrost płac, kosztów produkcji i cen.
53
Wcześniej, zakładając adaptacyjność oczekiwań inflacyjnych, ten sam proces gospodarczy, który omawiam w tym miejscu, ilustrowałem ty samym
rysunkiem:
π
π2
π1
0
•
A
E2
E1
U*
U
Pisałem wtedy, że w takiej sytuacji po pewnym czasie krótkookresowa krzywa Phillipsa przesuwa się w górę...
Otóż tym razem gospodarka przechodzi nie z punktu E1 do punktu A, a następnie do punktu E2, lecz bezpośrednio z punktu E1 do punktu
E2 .
54
π
π2
π1
•
A
E2
E1
0
U
U*
Jak pokazałem, nowe, szybsze od dotychczasowego, π1, tempo
inflacji, π2 (π2 > π1) równa się nowemu, szybszemu tempu wzrostu nominalnej podaży pieniądza w gospodarce:
π2=(MSN/MSN)2>(MSN/MSN)1.
55
Dochodzimy oto do następujacego wniosku.
π
(MSN/MSN)3 = πe3=π3
•E3
(MSN/MSN)2 = πe2=π2
•E2
(MSN/MSN)1 = πe1=π1
•E1
0
U*
U
Kiedy tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza rośnie, np. z 0 do
MSN/MSN1, racjonalne oczekiwania inflacyjne osiągają poziom πe1, co od
razu powoduje wzrost tempa inflacji do π1=πe1= MSN/MSN1.
W efekcie, niezależnie od tego, jaką politykę pieniężną prowadzi
państwo – gospodarka znajduje się w jednym z punktów: E1, E2, E3... itd. na
rysunku. [Odcięta tego punktu wynosi U* (naturalna stopa bezrobocia),
rzędna zaś równa się poziomowi inflacji, π = πe , której tempo jest równe
tempu wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, w gospodarce].
56
π
(MSN/MSN)3 = πe3=π3
•E3
(MSN/MSN)2 = πe2=π2
•E2
(MSN/MSN)1 = πe1=π1
•E1
0
U*
U
Oznacza to, że w opisywanej sytuacji NIE ISTNIEJE KRÓTKOOKRESOWA KRZYWA PHILLIP-SA, PC1!
Przecież w takiej sytuacji nieustannie: (πe=π i U=U*), co oznacza,
że - mimo SPOWODOWANYCH ZMIANAMI TEMPA ZMIANY NOMINALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN, makroekonomicznych szoków popytowych - nie dochodzi do skierowanych odwrotnie zmian stopy bezrobocia, U, i stopy inflacji, π .
57
Zreasumujmy...
Zgodnie z RADYKALNĄ wersją hipotezy o racjonalnych
oczekiwaniach nie istnieje tzw. KRÓTKOOKRESOWA KRZYWA
PHILLIPSA (ang. short run Phillips curve, SPC) (πe=πU=U*!).
π
LPC
π3
•E3
π2
•E2
π1
•E1
0
U*
U
Istnieje tylko pionowa linia, której punkty odpowiadają naturalnej
stopie bezrobocia, U*, i różnym tempom inflacji, π (zob. rysunek).
[tzw. DŁUGOOKRESOWA KRZYWA PHILLIPSA (ang. long run
Phillips curve, LPC)]. Kiedy na trwałe zmienia się tempo wzrostu
nominalnej podaży pieniądza, MSN, a w efekcie również tempo inflacji, π (np. z π2 do π1 na rysunku), gospodarka przesuwa się po tej
linii w górę i w dół.
58
π
LPC
π3
•E3
π2
•E2
π1
•E1
0
U*
U
Jednak dane obserwacyjne NIE potwierdzaja opinii o braku krótkookresowej krzywej Phillipsa...
Sprawia to, że przeciwnicy radykalnej wersji hipotezy o racjonalnych oczekiwaniach i krytyki Lucasa wątpią w prawdziwość tych tez i
przypominają „brzytwę Ockhama”...
59
Brzytwa Ockhama, czyli postulat prostoty w nauce
W skład teorii powinny wchodzić tylko takie pojęcia, których
istnienie stanowi warunek konieczny powstania odpowiadających
rzeczywistości hipotez (łac. non sunt multiplicanda entia preater necessitatem).
Wilhelm Ockham (ok. 1280-1349)
ZRÓB TO SAM!
60
Tak czy nie?
1.
„Krytyka Lucasa” (ang. Lucas critique) jest bezpośrednią konsekwencją zaakceptowania hipotezy racjonalnych oczekiwań.
Tak. Skoro ludzie mają racjonalne oczekiwania, czyli skoro natychmiast wykorzystują wszelką dostępną wiedzę o gospodarce, to
przewidywane przez nich poziomy zmiennych makroekonomicznych są równe wynikom, uzyskiwanym przez makroekonomistów. Skoro tak, to w swoich modelach makroekonomiści powinni zakładać, że oczekiwany przez ludzi poziom ważnych zmiennych makrooekonomicznych jest równy poziomowi zmiennych
wyjaśnianych w ich modelach makroekonomicznych.
2.
Racjonalne oczekiwania powodują, że polityka pieniężna państwa
traci skuteczność.
Tak.
61
ZADANIA
1.
Powiedzmy, że oczekiwania inflacyjne są adaptacyjne. a) Za pomocą odpowiedniej
krzywej Phillipsa: (i) Pokaż skutki wzrostu oczekiwań inflacyjnych. (ii) Wyjaśnij
zjawisko stagflacji. b) Czy to prawda, że „rzeczywista stopa bezrobocia, U, zrównuje
się ze stopą naturalną, U*, kiedy rzeczywista inflacja, π, zrównuje się z oczekiwaną
inflacją, πe”? Odpowiedź uzasadnij. c) Czy to prawda, że inflacja ma tendencje do
samoutrwalania się? Odpowiedź uzasadnij.
a) (i)
Oto wzór takiej krzywej Phillipsa: (π–πe)=-α•(U-U*). Przekształciwszy go,
otrzymujemy: π=-α•(U-U*)+πe. A zatem, wzrost oczekiwań inflacyjnych, πe, powoduje
taki sam wzrost tempa inflacji, π.
(ii)
Kiedy oczekiwania inflacyjne, πe, są wysokie, wysoka jest także rzeczywista inflacja, π
[π=-α•(U-U*)+πe]. W takiej sytuacji np. negatywny makroekonomiczny szok
popytowy może spowodować dodatkowo wzrost stopy bezrobocia, skutkując
stagflacją.
b)
Tak; π–πe=-α•(U-U*), więc jeśli π=πe, to U=U*. Zatem, rzeczywista stopa bezrobocia,
U, zrównuje się ze stopą naturalną, U*, kiedy rzeczywista inflacja, π, zrównuje się z
oczeki-waną inflacją, πe.
c)
Tak, to prawda. Przy adaptacyjnych oczekiwaniach inflacyjnych przejściowy wzrost
tempa inflacji, π, po pewnym czasie powoduje wzrost oczekiwań inflacyjnych, πe. To z
kolei po-woduje trwały wzrost tempa inflacji, π [przecież: π=-α•(U-U*)+πe].
62
2.
W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył nominalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po
upływie długiego okresu. b) Za pomocą krzywej Phillipsa uzupełnionej o (adaptacyjne) oczekiwania inflacyjne pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu. c)
Którą z tych prognoz uważasz za bardziej realistyczną? Dlaczego?
a)
Ceny obniżą się z poziomu P2 do poziomu P1.
P
LAS
E2
P2
B
P1
E1
SAS2
SAS1
AD2
AD1
0
YP
Y
b)
π–πe=-α•(U-U*), czyli π=-α•(U-U*)+πe. W wyniku negatywnego makroekonomicznego
szoku popytowego spowodowanego zmniejszeniem nominalnej podaży pieniądza przez
bank centralny w krótkim okresie dochodzi do spadku rzeczywistego tempa inflacji, π,
poniżej oczekiwań inflacyjnych, πe. W długim okresie powoduje to spadek oczekiwań
inflacyjnych, πe, a zatem rownież spadek rzeczywistego tempa inflacji, π.
c)
Oczywiście bardziej realistyczna jest prognoza (b). We współczesnych gospodarkach
defla-cja jest bardzo rzadkim zjawiskiem.
63
3.
a) Jaka jest treść hipotez o adaptacyjnych i o racjonalych oczekiwaniach inflacyjnych? b) Jakie oczekiwania inflacyjne mają – Twoim zdaniem – Polacy? Odpowiedź
uzasadnij. c) Jak sądzisz, czy w Polsce po 1990 r. oczekiwania inflacyjne przyczyniały
się do trwania inflacji? Dlaczego?
a)
Zgodnie z hipotezą o adaptacyjnych oczekiwaniach inflacyjnych ludzie sądzą, że
poziom inflacji w przyszłości będzie taki sam, jak obecny poziom inflacji. W takiej
sytuacji, zmiana tempa inflacji powoduje powolną dostosowawczą zmianę
oczekiwanego tempa inflacji.
Natomiast zgodnie z hipotezą o racjonalnych oczekiwaniach inflacyjnych
lu-dzie bez zwłoki wykorzystują wszystkie dostępne informacje o stanie gospodarki,
na ich podstawie przewidując przyszłe tempo inflacji.
b)
Moim zdaniem inflacyjne oczekiwania Polaków odpowiadają raczej hipotezie o
adaptacyj-nych oczekiwaniach inflacyjnych. Sądzę, że przeciętny Polak nie interesuje
się sposobem działania gospodarki i nie zna ekonomii. (Zauważ jednak, że nie dotyczy
to jednak np. związków zawodowych i ich doradców).
c)
Tak. Moim zdaniem w Polsce po 1990 r. wysokie oczekiwania inflacyjne przyczyniały
się do trwania inflacji. Polacy usiłowali bronić się przed spowodowanym nieustannym
wzros-tem cen spadkiem realnych dochodów, podnosząc te ceny, na które mieli wpływ.
Zachowa-nia takie mogły np. przyjmować formę wysokich roszczeń płacowych,
powodujących wzrost kosztów produkcji i – dalszy wzrost cen (jest to tzw. spirala płac
i cen).
64
4.
Tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza w gospodarce, MSN/MSN, zwiększa się z
(MSN/MSN)1 = π1 do (MSN/MSN)2 = π2. a) Jakiego tempa inflacji zaczną się
spodziewać RACJONALNI mieszkańcy tego kraju? Dlaczego? b) Dlaczego
ZGODNIE Z RADYKALNĄ wersją rozumowania Lucasa rzeczywiste tempo wzrostu
cen natychmiast osiągnie ten poziom? c) Jak wpłynie to na poziom rzeczywistej stopy
bezrobocia, U, w tej gospodarce? Dlaczego? d) Zilustruj te zdarzenie stosownym
rysunkiem. Wskaż na nim początkowe i końcowe poziomy: rzeczywistej stopy
bezrobocia, U, i rzeczywistego tempa inflacji, π.
a)
Racjonalni mieszkańcy tego kraju zaczną się spodziewać inflacji o wysokości π2
b)
Ponieważ pracownicy natychmiast wymuszą odpowiednie wzrosty wynagrodzeń:
πw=π2.
Spowoduje to natychmiastowe przyśpieszenie tempa wzrostu cen: π=πw=π2.
c)
Rzeczywista stopa bezrobocia, U, się nie zmienia (U=U*). Skoro πe=π, to U=U*.
d)
Zob. rysunek niżej:
π
(MSN/MSN)2 = π2=πe2
(MSN/MSN)1 = π1=πe1
0
•E2
•E1
U*
U
Test
(Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i fałszywe odpowiedzi)
65
1.
W przypadku krzywej Phillipsa uzupełnionej o adaptacyjne oczekiwania inflacyjne:
A. Wzrost oczekiwań inflacyjnych przesuwa krzywą Phillipsa w dół.
B. Stagflacja może być skutkiem wysokich oczekiwań inflacyjnych i pozytywnego
makroekonomicznego szoku popytowego.
C. Inflacja ma tendencję do samoistnego wygasania.
D. Naturalna stopa inflacji zrównuje się z oczekiwaną stopą inflacji, kiedy rzeczywista stopa bezrobocia zrównuje się z oczekiwaną stopą bezrobocia.
A. NIE.
B. NIE.
C. NIE.
D. NIE.
2.
Zgodnie z radykalną wersją „krytyki Lucasa” makroekonomiści powinni uznać,
że:
A. Oczekiwany poziom zmiennych makroekonomicznych w ich modelach jest równy rzeczywistemu poziomowi zmiennych makroekonomicznych.
B. Ludzie mają racjonalne oczekiwania inflacyjne.
C. Rzeczywisty poziom zmiennych makroekonomicznych w ich modelach jest równy oczekiwanemu poziomowi zmiennych makroekonomicznych.
D. Ludzie mają adaptacyjne oczekiwania inflacyjne.
A. TAK.
B. TAK.
C. TAK.
D. NIE.