Transcript zajęcia 10 - hebraistyka UW

Rdz 1-11
Wprowadzenie
Rozwój teologii w okresie monarchicznym
Polityczny i społeczny rozwój monarchii naznaczony był także rozwojem rozumienia
relacji do Boga przez dwa zasadnicze kierunki myśli: teologię królewską oraz
syjońską.
TEOLOGIA KRÓLEWSKA

Państwo teokratyczne, jakim była monarchia dawidowo-salomonowa, potrzebuje
boskich gwarancji, które przynosi proroctwo Natana (2 Sm 7,11.16): Jahwe dom twój
trwałym uczyni. […] Dom twój i twoje królestwo będą trwały przede mną na wieki, a
twój tron będzie utwierdzony na zawsze. Psalmy królewskie: 2, 72(71), 100(99)
ułożone na koronację królewską uważały króla za przedstawiciela Boga,
administratora prawa boskiego. Później dodano jeszcze wątek mesjański
antycypując w przyszłym Złotym Wieku prowadzenia Izraela przez potomka Dawida.
TEOLOGIA SYJOŃSKA

Syjon to, najprawdopodobniej nazwa ufortyfikowanej cytadeli na wzgórzu Jebus,
które pokrywa się z przed-izraelskim Jeruzalem. Teologia syjońska zapewnia o
wieczności Jerozolimy określanej jako święta góra, mieszkanie Boga, miejsce
Bożego sanktuarium, miejsce niezniszczalne – Ps 46(45), 48(47), 76(75). Nawet
Nowy Testament określa Syjon jako miejsce zamieszkania Boga (Ap 14,1).
Historia Jahwistyczna
Jedną z większych i najwcześniejszych warstw tradycji w Biblii Hebrajskiej (głównie w
Rdz, Wj, Lb, Joz, Sdz) jest materiał J, datowany tradycyjnie na panowanie Salomona.
Nieznany autor lub autorzy opisują wczesną historię Izraela od stworzenia do wejścia
do Kanaanu. Tekst wskazuje na przywiązanie autora do Judy i kręgów dworskich.
Wielu autorów uważa, że jest to materiał wielu źródeł pochodzących z czasu przed i
po wyjściu. Inni widzą J jako teologiczną i edytorską długotrwałą pracę kompilującą
źródła wcześniejsze. Nieliczni zaprzeczają faktowi, że większość materiału pochodzi
z okresu osiedlania się Izraelitów w Kanaanie, czyli z okresu przed monarchicznego.
Z pewnością jednak doświadczenia z okresu przodków były zapamiętywane i
recytowane ustnie:

opowiadania o bohaterach i ich przygodach;

pieśni triumfu, chwały, żałoby;

utwory poetyckie i mądrościowe;

wyjaśnienia etiologiczne, np. wieża Babel wyjaśnia pochodzenie różnych języków.
Okres tradycji ustnej przez pewien czas towarzyszył tradycji pisanej. Centralizacja
plemion związana z powstaniem monarchii przyśpieszyła proces gromadzenia i
spisywania wczesnych tradycji.
Epika ogólnoizraelska
Epika ta obejmuje zagadnienia związane z historią od stworzenia świata do
powstania monarchii.
Paralelne tradycje tej epiki były rozwinięte zarówno:
na południu – źródło J akcentujące Judę;
jak i na północy - źródło E akcentujące Izrael.
Późniejsze źródło kapłańskie P kontynuowało i redagowało połączone tradycje
południa oraz północy.
Tematy w J
(schemat opowiadania Pięcioksięgu)
Źródło J jest bardzo obszerne, opisuje początku świata jak i początek historii. Czytni to w
ukrytym nawiązaniu do współczesnej sobie nie tylko monarchii ale i religii oraz teologi z
nią związanej. Jahwe przedstawiony jest w sposób antropomorficzny [Antropomorfizm to
przedstawianie sił przyrody, bóstw pod postacią ludzką.] jednak:

Bóg jest osobowy, ale inny niż człowiek (np. przechadza się po ogrodzie Eden,
odwiedza Abrahama w namiocie);

Bóg nie jest bóstwem lokalnym;

Bóg jest stworzycielem całej rasy ludzkiej;

Bóg stworzyciel jest powołującym i prowadzącym Abrahama, daje mu obietnicę,
błogosławieństwo i ustala powinność – Rdz 12,1-3.
Historie dotyczące pierwszych wieków antycypują to ostatnie wydarzenie, co jest
teologicznym wskazaniem uczestnictwa Izraela w Bożym planie wobec narodów.
Wiążąc uniwersalne stworzenie z powołaniem jednej osoby – Abrahama, a poprzez
objęcie obietnicą potomstwa Abrahama, to powołanie dotyczy całego Izraela. W ten
sposób uniwersalne stworzenie jest związane z powołaniem całego Izraela i na nim
koncentruje się obietnica i błogosławieństwo.
Należy zwrócić uwagę, że często pojawiający się termin cały Izrael stara się niwelować
podział, który w koalicji pokoleń istnieje właściwie od początku.
Izraelskie opowiadania o początkach
Opowiadania o stworzeniu świata były dość powszechne na Bliskim Wschodzie. Znamy
paralelne historie z obszaru babilońskiego: Enuma Elisz – o stworzeniu oraz
Opowiadanie o Gilgameszu – o potopie, i inne.
Por. http://www.livius.org/





Eridu (sum. eridu lub eridug) – najstarsze miasto Mezopotamii, założone ok. 5400 r. p.n.e. Położone było
nad Eufratem, ok. 10 km na południowy zachód od Ur i ok 40 km od współczesnego miasta Nasirijja.
Prawdopodobnie leżało nad ówczesnym brzegiem Zatoki Perskiej (W chwili obecnej leży ok 150 km od jej
brzegów). Obecnie stanowisko archeologiczne Abu Szahrajn[ w Iraku. Według sumeryjskiej mitologii, Eridu
założył bóg Enki, czyniąc je najstarszym miastem świata. Według "Sumeryjskiej listy królów", z tego miasta
bierze swój początek ludzka cywilizacja.
Berossos (gr. Βήρωσσος, pochodzące najprawdopodobniej od akadyjskiego Bêl-uṣur, znaczącego "boże
Belu strzeż„[) - kapłan babilońskiego boga Bela (jedno z imion boga Marduka), żyjący w Babilonie na
przełomie IV i III w. p.n.e. Autor "Babyloniaki" - trzytomowego dzieła w języku greckim o kulturze i historii
Babilonii. Dzieło to zaginęło i znane jest jedynie z fragmentów i wzmianek w dziełach późniejszych historyków
antycznych. W I w. p.n.e. Aleksander Polihistor sporządził skrót "Babyloniaki", który też wprawdzie nie
zachował się do naszych czasów, ale stał się źródłem dla historyka żydowskiego Józefa Flawiusza (37/38 ok. 100 n.e.) i Ojca Kościoła Euzebiusza z Cezarei (IV w. n.e.). "Babyloniaka" Berossosa była dla Greków
starożytnych podstawowym źródłem wiedzy o Babilonii.
Apollodoros z Aten (gr. Ἀπολλόδωρος ὁ Ἀθηναῖος, Apollodoros ho Athenaios, ur. około 180 p.n.e., zm.
około 109 p.n.e.) – filolog, geograf i kronikarz grecki.
Owidiusz, Publius Ovidius Naso (43 p.n.e. - 17 lub 18 n.e.) – jeden z najwybitniejszych elegików rzymskich,
najbardziej utalentowany poeta epoki Augusta, należący do młodszego pokolenia twórców augustowskich.
Syn bogatego ekwity z Sulmony (środkowa Italia).
Gajusz Juliusz Hygin (ok. 64 p.n.e. - ok. 17 n.e.) – rzymski pisarz i mitograf, autor zachowanych do dziś
eskcerptów mitologicznych.
Epos o Gilgameszu
Epos ten jest wcześniejszy niż opowiadania biblijne i homeryckie.
Prawdopodobnie
jest pochodzenia sumeryjskiego. Był znany przez
semickich Babilończyków i Asyryjczyków (na całym Bliskim Wschodzie). Do
Palestyny przeniknął jeszcze przed osiedleniem się Izraelitów. Utwór ten był
tłumaczony na języki: Hetytów, Hurytów, znali go nawet Grecy w Anatolii.
Najpełniejsza jego wersja zachowała się w Niniwie w bibliotece asyryjskiego króla
Aszurbanipala żyjącego w VII wieku p.n.e., odkrytej w 1853 roku w wersji akadyjskiej.
Gilgamesz był historycznym królem Uruk. Na słynnej sumeryjskiej liście królów
Gilgamesz jest wymieniony jako piąty król z pierwszej dynastii z Uruk, który
najprawdopodobniej panował w latach 2700-2660 p.n.e.
12 tabliczek tworzy spójną kompozycję o problemach życia i śmierci, których
bohaterem jest Gilgamesz (wyraźnie odbija środowisko cywilizacji miejskiej
.)
Gilgamesz był królem miasta Uruk (babilońskie Erek). Rezygnuje on z rządzenia na
sposób tyrański i egoistyczny. Chce usunąć zło z powierzchni ziemi. Do zniszczenia
zła potrzebował jednak przyjaciela i dlatego ulepiono mu godnego towarzysza
Enkidu, razem zwyciężają zło przybierające postaci potworów i smoków. Enkidu
umiera za obrazę bogini Isztar. Wydarzenie to uświadamia Gilgameszowi, że jest
śmiertelny (podobnie jak Adam poznał wprawdzie zło, ale nie zdobył
nieśmiertelności). Przerażony perspektywą śmierci wyrusza w niebezpieczną podróż
w poszukiwaniu herosa, Untapisztim, który przeżywszy potop uzyskał
nieśmiertelność jako dar bogów. Gilgamesz po drodze zatrzymał się w gospodzie u
bogini Siduri, która próbuje wyperswadować mu poszukiwanie nieśmiertelności jako
zarezerwowane dla bogów. Siduri proponuje mu pełnię życia to znaczy: jedzenie,
picie, zabawę, ożenek i spłodzenie dzieci – to wszystko, co jest dostępne
śmiertelnym. Gilgamesz jednak nie rezygnuje, i przemierzając lądy i morza, znajduje
wreszcie Untapisztima, który wyjaśnia mu, że przywilej nieśmiertelności otrzymał ze
względu na potop, który już nigdy nie powtórzy się. Otrzymanie tego przywileju wiąże
się z koniecznością zgromadzenia wszystkich bogów, co wydaje się niemożliwe.
Gilgamesz wraca do Uruk mówiąc: skoro, my śmiertelni, nie możemy mieć nieba, to
trzeba nam przynajmniej cieszyć się wygodami naszego rodzinnego miasta. Ostatnia
tabliczka przedstawia spotkanie Gilgamesza z duchem Enkidu, który przedstawia mu
ponurość egzystencji e świecie podziemnym, szczególnie dla schodzących z tego
świata bezpotomnie, gdyż nie ma nikogo, kto podałby zmarłemu jadło lub napój.
Pozostawienie potomków na ziemi poprawia sytuację tego kto znalazł się w świecie
podziemnym.
Ogólne przesłanie wynikające z eposu można sformułować podobnie jak zrobił to
Kohelet (Koh 3,22; 5,17-19). Koh 3:22 22 Zobaczyłem więc, że nie ma nic lepszego nad to, że się człowiek cieszy ze
swych dzieł, gdyż taki jego udział. Bo któż mu pozwoli widzieć, co stanie się potem?
http://www.corrupt.org/data/files/gilgamesh
Atra-Hasis (Opowiadania o potopie)

Epos o Atra-hasis ("exceedingly wise") znajduje się pośród tekstów babilońskich z
XVII – VII w. przed Chr. Opowiadania o potopie przedstawiają fazę przejściową od
stworzenia do czasów historycznych. Niektóre wersje opowiadania przedstawiają
listy królów do stworzenia do potopu (podobnie jak księga Rdz).
W. G. Lambert and A. R. Millard, Atrahasis: The Babylonian Story of the Flood, Eisenbrauns, 1999,
Wspólny temat opowiadań jest następujący:

Pobożny bohater na polecenie boga buduje okręt (arkę), wprowadza tam rodzinę i
wybrane zwierzęta. Inni mieszkańcy giną, okręt tymczasem osiada na górze Ararat.
Bóg obiecuje, że nie będzie już ponownego potopu.
Znamy także pojedyncze fragmenty sumeryjskich historii potopu:


po potopie królestwo miało ponownie zstąpić na ziemię do miasta Kisz, Uruk, Erek
(patrz tablica narodów Rdz 10,10);
epos o Enmerkanie, władcy Aratty, zawiera ustęp paralelny do opowiadania o
pomieszaniu języków i wieży Babel (Rdz 11 – ziggurat z czasów władców
sumeryjskich)
Ararat
Por. http://www.livius.org/fa-fn/flood/flood3-t-atrahasis.html
Enuma Elisz
Enuma Elisz to babiloński epos napisany w języku akadyjskim, nazywany tak od
pierwszych słów, które znaczą "Kiedy na wysokości". Pierwotny tekst tego eposu
pochodzi z XIV wieku p.n.e., zaś zachowana wersja pochodzi z II wieku p.n.e.. Był
recytowany w Babilonie w czasie święta Nowego Roku .




Nazywany jest też eposem o stworzeniu wszechświata. Porządek przedstawia się
następująco: światem rządzi panteon bogów z Mardukiem na czele, ludzkość ma
tylko służyć bogom. Kosmogonia babilońska miała jednoznaczny pogląd na sens
istnienia człowieka.
Jak podaje "Enuma Elisz" — "kiedy żaden jeszcze nie objawił się bóg", istniały
jedynie praistoty. U zarania dziejów byli tylko Apsu — istniejąca od zawsze
słodkowodna Otchłań — i Tiamat (słony Ocean). Symbolizowały one pierwiastki:
żeński i męski.
Bóg Marduk stwarza człowieka przez połączenie gliny z krwią boga Kingu. Epos
wywyższa Marduka paralelnie do wywyższenia Boga Izraela w pieśni Mojżesza (Wj
15).
W Luksorze Starożytne miasto w Egipcie nad Nilem z ruinami świątyni Amona z XV – XIII w. przed Chr., z posągami Ramzesa II (1301 – 1234 przed Chr.)
i aleją sfinksów. znaleziono przedstawienie boga Chnum przy kole garncarskim lepiącego
człowieka.
Chnum formt auf der Töpferscheibe Amenophis III. und seinen Ka. Hathor gibt ihnen Leben (symb. durch das
Ankhzeichen).






"Kiedy na górze jeszcze nie nazwano nieba,
a na dole ziemia też jeszcze nie otrzymała imienia,
kiedy tylko Apsu praodwieczny, który je spłodził
i Mummu-Tiamat, która je wydała na świat,
wody ich w jedno zmieszali..."
Mummu jest tutaj albo drugim przymiotem Tiamat i się z nią łączy, albo występuje w eposie osobno - jako samodzielna istota lub
symbolizuje moc sprawczą, myślotwórczą, z którą naradza się Apsu. Może symbolizować duchową "twórczą moc życia" i
nasuwa koncepcję Ducha Świętego w neoplatonizmie.
Momentem przełomowym było stworzenie bogów:
"Kiedy bogowie nie mieli jeszcze imion i przeznaczenie ich nie było jeszcze ustalone,
wtedy w ich wnętrzu (wodach Apsu i Tiamat) stworzeni zostali bogowie..."
Po tym akcie stworzenia nowi bogowie zaczęli swoim zachowaniem drażnić praistoty i naruszać ich spokój. Z tego powodu Apsu
postanowił młode pokolenie bogów zgładzić:
"Muszę ich zniszczyć, tak, położę kres ich hałasom,
aby powróciła cisza i byśmy mogli odpocząć..."

Sprzeciwiała się temu Tiamat:

"Mielibyśmy zniszczyć to, cośmy sami stworzyli!?..."

Jednak mimo oporów Tiamat, Apsu za radą Mummu postanowił działać.


O planach praistot dowiedzieli się młodsi bogowie, w tym Ea. On sprawił, że Apsu zasnął, a Mummu został sparaliżowany mocą.
Następnie zabił Apsu i na jego powłoce zbudował swoją rezydencję, dlatego stał się panem Apsu, wód wszechświata. Jego
małżonką została Damkina, z którą miał syna Marduka. Tymczasem Tiamat, nalegana przez swoich doradców, postanowiła
dokonać zemsty na nieposłusznych i zdradzieckich młodszych bogach. W tym celu stworzyła armię potworów, ucieleśniających
wszelkie możliwe zło. Na ich czele postawiła Kingu, swojego pierworodnego syna:
"Ułożyłam dla ciebie zaklęcie, wywyższyłam cię w zgromadzeniu bogów,
w twoje ręce złożyłam pełnię władzy służenia radą wszystkim bogom..."












O przygotowaniach do ostatecznej rozprawy dowiedzieli się młodsi bogowie:
"Tiamat, która nas wydała na świat, teraz nas nienawidzi,
zwołała zgromadzenie, szaleje z wściekłości..."
Bogowie odbyli za radą Ea naradę i postanowili, że obrona pokieruje Marduk. Bóg ten postawił jednak warunek, dzięki któremu
stałby się najważniejszym wśród bogów:
"Mam związać Tiamat i ocalić wam życie,
zwołajcie zgromadzenie, moje wielkie przeznaczenie ogłoście (...)
niechaj słowa moich ust, tak jak wasze wyznaczą losy,
tak by cokolwiek stworzę pozostało niezmienne
i żadne słowo z moich ust nigdy nie było odwołane ani zmienione..."
Bogowie uznali postulat Marduka, który wyruszył do boju z Tiamat. Walka była bardzo zacięta, ale ostatecznie prabogini została
pokonana:
"Związał ją i płomień jej życia zgasił.
Martwą na ziemię cisną i na trupie staną..."
Z powłoki Tiamat Marduk stworzył niebo i ziemię. Następna część eposu opowiada o gwiazdach i astrologii. Gdy niebo i ziemia
zostały już uformowane, Marduk wpadł na pomysł stworzenia istoty służącej bogom, by oni sami mogli odpoczywać. Do tego
celu był potrzebny jeden z bogów i jego życie należało poświęcić. Ea rzekł:
"Niechaj zgromadzą się wielcy bogowie,
aby można było poświęcić winnego, aby oni sami mogli dalej istnieć..."
Wybór padł na Kingu, syna pokonanej Tiamat. Proces stworzenia człowieka odbył się następująco:
"Nałożyli nań karę za jego przewiny, krew jego przelali.
Z jego krwi stworzyli rodzaj ludzki;
on Ea nakazał mu bogom służyć, a bogów puścić wolno..."
Marduk za zwycięstwo nad Tiamat i stworzenie człowieka został wyniesiony na najwyższy piedestał Babilonii, a epos "Enuma
Elisz" tłumaczył, dlaczego tak się stało.
Cytaty za: Łyczkowska K., 'Mitologia Mezopotamii" , Warszawa 1986.
Por. http://pl.wikipedia.org/wiki/Enuma_Elisz
Za por. http://www.livius.org/fa-fn/flood/flood1.html
Podsumowując opowiadania należy stwierdzić, że podobnie jak Hebrajczycy
tak i Babilończycy uważają, że upłynął długi czas przed wystąpieniem
potopu, był to tzw. okres przedpotopowy. Opowiadania z księgi Rodzaju i
opowiadania babilońskie używają wprawdzie podobnego słownictwa i
obrazów, lecz różnice są bardziej uderzające niż podobieństwa:



całkowicie odmienny obraz relacji Bóg – człowiek, w opowiadaniach
babilońskich ludzie zdają się być zabawkami w ręku niezliczonych bogów;
prezentują godność człowieka, w opowiadaniach babilońskich postawa
człowieka jest służalcza;
sąd jest moralną konsekwencją zła, a nie decyzją arbitralną bóstwa.
cz.I - OD STWORZENIA DO UPADKU
W księdze Rodzaju spotykamy dwa opowiadania o stworzeniu: historię jahwistyczną (Rdz
2,4b – 3,24) oraz pochodzącą z tradycji kapłańskiej (Rdz 1,1 – 2,4a). Historia
jahwistyczna, w centrum uwagi stawia stworzenie człowieka, a nie świata. Pierwszy
człowiek (’adam) został uczyniony z ziemi (’adama). Widzimy tu grę słów hebrajskich
wskazujących na pewną wspólnotę człowieka ze światem. To hebrajskie słowo ~d'ªa' –
człowiek, mężczyzna, hm'êd'a] – ziemia, grunt, kraj, mda – być czerwonym ma także znaczenie koloru: czerwony.
Pojedynczy człowiek, Adam jest istotą niekompletną, aż do drugiego aktu - stworzenia
(Rdz 2,23) kobiety, Ewy (Chawwa – żyjąca). hW"+x; - żyjąca od czasownika hiyx – żyć. Obydwoje
stworzeni są z jednego ciała i noszą w sobie jednego ducha z oddechu Boga, dlatego
też lgną do siebie jak „jedno ciało” i jednakowo obrócą się w proch, z którego powstali.
Rozpoczynają swoje życie w ogrodzie, jednak akt nieposłuszeństwa, upadku niszczy tę
sielankę i znajdują się na ziemi gdzie rozprzestrzenia się zło. Między ich synami:
Kainem i Ablem rodzi się zazdrość i przemoc. Bóg jahwisty znaczy Kaina, ale nie
znakiem przekleństwa, lecz opieki, jaką roztacza nad nim, a w jego osobie nad
wszystkimi grzesznikami.
Oba opowiadania (J i P) nie stanowią naukowego opracowania początków świata i
ludzkości, lecz koncentrują się na łaskawym działaniu Boga na rzecz ludzkości: jak Bóg
czuwał na początku, tak też było na pustyni i w czasie monarchii.
cz. II - POTOP I WIEŻA BABAEL
Historia potopu (Rdz 6,5 – 9,17) jest kompilacją relacji J i P, jest jednocześnie karą za
grzechy i dowodem opieki Bożej. W opowiadaniach babilońskich, bogowie niszczą
życie np. z powodu zakłócania przez ludzkość hałasem spokoju bogów, którzy
pragną spać.
Moralne ostrzeżenie, sformułowane dla Izraela okresu monarchii, płynące z potopu to
teza, że grzech spotyka się zawsze z karą.
Opowiadanie o wieży Babel (nie mające paralel) ukazuje konfrontację ze złem
kosmopolitycznych państw oraz mogło być ostrzeżeniem dla imperialnych ambicji
Salomona. [Babilońskie ziggurat, budowane ku czci boga księżyca. W literaturze
wieża Babel stała się symbolem ludzkiej pychy. Patrz BP Rdz 11,4.]
Tradycja jahwistyczna w Pięcioksięgu pokazuje napięcie między wczesną wolnością plemion
pod opieką Jahwe, a późniejszą biurokracją królewską. Opowiadania o stworzeniu, potopie i
wieży Babel wskazują zarówno na sąd Boży jak i Jego opiekę [np. grzech Dawida odbija się
w historii Adama i Ewy.] Jahwe jest Bogiem Izraela na zawsze - nie tylko jako Bóg
patriarchów, ale i Bóg zmieniającej się, a potem rozpadającej się monarchii.
Wstęp do historii Izraela
Rdz 1-11

Jaki czas opisuje?
Historia ziemia to ok. 4 mld lat, człowiek może 2 mln (???),

Cel?
Przekazuje pewne idee (intuicje), a nie historyczną i naukową wiedzę. Chce
symbolicznie określić czas prehistoryczny.
Rdz 1-11 nie jest pierwszą napisaną częścią Biblii, jest to owoc refleksji na
przestrzeni wieków.

Odzwierciedla obraz świata, tradycje i wiedzę starożytności.

Obrazy i symbole mitologiczne uzyskują jednak nowe znaczenie.
Plan opowiadania Rdz 1-11
Młodsze opowiadanie o stworzeniu świata i człowieka – Rdz 1, 1-2,4a.
Starsze opowiadanie o stworzeniu świata i człowieka – Rdz 2,4b-25.
(Kosmogonia biblijna a kosmogonie pozabiblijne.)
Upadek pierwszych ludzi – Rdz 3,1-24.
(Monogenizm czy poligenizm? )
Opowiadanie o Kainie i Ablu – Rdz 4,1-24.
(Dziejopisarstwo typologiczne.)
Genealogia Setytów – Rdz 4,25-5,32.
Potop – Rdz 6,1 – 9,17.
(Historyczność potopu? )
Noe błogosławi i przeklina – Rdz 9,18-29.
Tablica narodów – Rdz 10,1-32.
Wieża Babel – Rdz 11,1-9.
( Znaczenie tekstów pozabiblijnych Starożytnego Wschodu.)
Źródła Rdz 1-11

J:

P
stworzenie świata Rdz 1
stworzenie człowieka Rdz 2
grzech i utrata Edenu Rdz 3
Kain i Abel Rdz 4
pierwsza lista patriarchów Rdz 5
giganci Rdz 6
opowiadanie o potopie Rdz 6-9
opowiadanie o potopie Rdz 6-9
tablica narodów Rdz 10
wieża Babel Rdz 11
druga lista patriarchów Rdz 11
Schemat J

Dla J wczesna historia ludzkości jest ciągłą (cztero-etapową) historią grzechu.
{Kara - miłosierdzie – grzech} Adam i Ewa (relacja człowieka z Bogiem); Kain i Abel
(relacja z człowieka z człowiekiem); opowiadanie o „gigantach” (naruszenie prawa
natury); wieża Babel (dorównanie Bogu).


Bóg mimo wszystko pozostaje wierny rasie ludzkiej (ukazuje to na przykładzie
znanych motywów mitologicznych) – szczytem jest przymierz z Noem
Perspektywa wiary zawiera obietnicę błogosławieństwa za wierność Bogu mimo
grzechu/odstępstwa.
Rdz 8:21 - 9:1 21 Gdy Pan poczuł miłą woń, rzekł do siebie: «Nie będę już więcej złorzeczył ziemi ze względu na ludzi, bo usposobienie
człowieka jest złe już od młodości. Przeto już nigdy nie zgładzę wszystkiego, co żyje, jak to uczyniłem. 22 Będą zatem istniały, jak długo
trwać będzie ziemia: siew i żniwo, mróz i upał, lato i zima, dzień i noc».
Był to przekaz skierowany do obywateli królestwa Dawida i Salomona.
Schemat P



Koncentruje się na istotnych wydarzeniach (stworzenie, powódź, przymierze z Noem,
historia rodzinna Abrahama).
Był to najprawdopodobniej ostatni redaktor całej historii. Opowiadania J o grzechu i
błogosławieństwie uzupełnił serią list. (Rdz1 lista dzieł stworzenia; 10 patriarchów
przed Noem; uzupełnia dane w historii potopu Rdz 6-9 (słoneczny kalendarz); lista
ludów w Rdz 11)
Teologia dobroci stworzenia Bożego (nie dodaje opowiadań o grzechu, lecz
koncentruje się na błogosławieństwach - stworzenie jest całkowicie dobre: Adam i
Ewa, Noe i jego potomstwo)
Rdz 1:28 28 Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: «Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie
poddaną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi».

Liczne zapożyczenia z kapłańskiej i świątynnej szkoły ( Rdz 1 brzmi jak exultet,
modlitwa liturgiczna; błogosławieństwa i ofiary jako część ceremonii religijnej;
zainteresowanie genealogiami; akcent na motyw przymierza Boga z całą ludzkością
w czasach Noego – aż po Mojżesza i cały lud Izraela).