Transcript Edukacja zdrowotna

EDUKACJA ZDROWOTNA
W WYCHOWANIU FIZYCZNYM
Barbara Woynarowska
Kierownik Zakładu Biomedycznych i Psychologicznych Podstaw Edukacji
Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego
Przewodnicząca Rady Programowej
ds. Promocji Zdrowia i Profilaktyki Problemów Dzieci i Młodzieży
1
Dlaczego nowoczesne, skuteczne szkolne wychowanie fizyczne
jest niezbędne dla poprawy zdrowia społeczeństwa polskiego ?
Stan zdrowia ludności Polski, mimo poprawy po 1990 r.,
znacznie odbiega na niekorzyść w stosunku do średniej dla
UE. Po 2000 r. poprawa uległa spowolnieniu, zwłaszcza
u mężczyzn
Przeciętna długość życia 2007 r. (w latach)
Mężczyźni
Kobiety
Polska
71,0
79,7
średnia w UE
75,6
81,7
największa
Szwecja 78,7
Francja 84,2
Dlaczego nowoczesne, skuteczne szkolne wychowanie fizyczne jest
niezbędne dla poprawy zdrowia społeczeństwa polskiego ? cd.
Choroby układu krążenia
• są główną przyczyną zgonów - umiera z tego powodu co
drugi Polak
• są jedną z najważniejszych przyczyn absencji chorobowej,
hospitalizacji i inwalidztwa
• wpływają niekorzystnie na jakość życia
Są to choroby miażdżycozależne
Typowe zmiany miażdżycowe stwierdza się: w aorcie już u 10latków, w tętnicach wieńcowych u ok. polowy 15-19-latków
Aktywność fizyczna
o odpowiedniej częstotliwości i intensywności
sprzyja opóźnieniu rozwoju miażdżycy
Dlaczego nowoczesne, skuteczne szkolne wychowanie fizyczne jest
niezbędne dla poprawy zdrowia społeczeństwa polskiego? cd
Osteoporoza - poważny problem zdrowotny i społeczny
złamania kości z powodu osteoporozy
występują u ponad połowy kobiet i 1/3 mężczyzn
„Korzenie osteoporozy tkwią w dzieciństwie”
Do 18 roku życia kształtuje się 80% szczytowej masy kości.
Im większa jest masa szczytowa kości tym mniejsze ryzyko
rozwoju osteoporozy
Aktywność fizyczna w dzieciństwie stymuluje
rozwój i mineralizację kości
w dalszych latach życia opóźnia rozwój osteoporozy
Dlaczego nowoczesne, skuteczne szkolne wychowanie fizyczne jest
niezbędne dla poprawy zdrowia społeczeństwa polskiego? cd
Otyłość – epidemia XXI wieku
EUROPA (2004) – częstość nadwagi u dzieci i młodzieży
Największa
Włochy – 36%
Malta - 35%
Hiszpania - 34%
Portugalia - 32%
Najmniejsza
Rosja –
10%
Słowacja – 12%
Holandia - 12%
Dania 15%
Polska 18%
Cole i wsp., 2004
Dlaczego nowoczesne, skuteczne szkolne wychowanie fizyczne jest
niezbędne dla poprawy zdrowia społeczeństwa polskiego? cd.
Polska Projekt OLAF – Centrum Zdrowia Dziecka 2007- 09
Badania dzieci i młodzieży w wieku 7-19 lat
N=17 573
Nadwaga
Otyłość
Razem
Chłopcy
10%
8%
18%
Dziewczęta
11%
7%
18%
Największe odsetki uczniów z nadwagą:
- w szkołach podstawowych
- w dużych miastach
- w rodzinach z jednym dzieckiem
- w rodzinach o najwyższych dochodach
- gdy dziecko ma w swoim pokoju komputer i telewizor
Kułaga, Gurzkowska, 2010
Polska - częstość nadwagi i otyłości u uczniów
różnice regionalne
Największa %
Mazowieckie
18,9
Lubuskie
17,9
Dolnośląskie
17,7
Kujawsko-pom. 17,6
Najmniejsza %
Świętokrzyskie 12,6
Małopolskie
13,6
Lubelskie
14,1
Podkarpackie 14,3
Kułaga, Gurzkowska, 2010
Dlaczego nowoczesne, skuteczne szkolne wychowanie fizyczne jest
niezbędne dla poprawy zdrowia społeczeństwa polskiego? cd
Inne problemy zdrowotne uczniów związane
z małą aktywnością fizyczną
• Bóle pleców odczuwa w każdym tygodniu
- 15% młodzieży 15-letniej
- 21% młodzieży 18-letniej
Dane Instytutu Matki i Dziecka
• Częste występowanie zaburzeń układu ruchu
Czy wychowanie fizyczne w szkole ma istotny wpływ
na poziom aktywności fizycznej dzieci i młodzieży w Polsce?
Dane z badań HBSC
Czy wychowanie fizyczne w szkole ma istotny wpływ
na poziom aktywności fizycznej dzieci i młodzieży w Polsce? cd
dane z badań HBSC
Czy wychowanie fizyczne w szkole ma istotny wpływ
na poziom aktywności fizycznej dzieci i młodzieży w Polsce? cd
Dane z badań HBSC
Czy wychowanie fizyczne w szkole ma istotny wpływ
na poziom aktywności fizycznej dzieci i młodzieży w Polsce? cd
Bardzo niski poziom aktywności fizycznej
młodzieży w Polsce (%)
Wysiłki fizyczne co najmniej 60 minut 0-2 dni w tygodniu
2006 r. HBSC
Chłopcy
Dziewczęta
11 lat
20
21
13 lat
19
28
15 lat
23
36
-------------------------------------------------------------2005 r. IMD
16 lat
29
38
18 lat
46
57
Co z punktu widzenia zdrowia oznacza
„skuteczne” szkolne wychowanie fizyczne?
Jest to wychowanie fizyczne
(program, organizacja, ocenianie, atmosfera), w którym:
• Wszyscy uczniowie aktywnie uczestniczą w lekcjach WF i są
zachęcani do wysiłków fizycznych w czasie pobytu w szkole, w
drodze do i ze szkoły, w domu
• Wszystkim uczniom stwarza się możliwość:
- decydowania o wyborze rodzaju zajęć
- osiągania sukcesu
- zwiększania poczucia własnej wartości, samoskuteczności,
umiejętności samokontroli jako elementu dbałości
o zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne
Co z punktu widzenia zdrowia oznacza
„skuteczne” szkolne wychowanie fizyczne? cd.
• Umożliwia wszystkim uczniom odkrycie i rozwijanie własnych
uzdolnień ruchowych i zdobycie umiejętności umożliwiających
satysfakcjonująca aktywność fizyczną w całym życiu
• Uwzględnia wszystkie wymiary zdrowia – fizyczny, psychiczny i
społeczny
• Przeciwdziała przedwczesnemu zanikowi naturalnej w
dzieciństwie spontanicznej aktywności fizycznej
• Chroni przed zaburzeniami w stanie zdrowia związanymi z
hipokinezją
Jakie powinny być kryteria sukcesu
w pracy nauczyciela wychowania fizycznego?
Dlaczego konieczne jest przejście w wychowaniu fizycznym
od podejścia prosomatycznego do holistycznego?
Dotychczas w wychowaniu fizycznym
dominowała troska o ciało, czyli zdrowie fizyczne,
co jest zbieżne z biomedycznym modelem zdrowia
Istotą współczesnego modelu zdrowia
społeczno-ekologicznego (biopsychospołecznego)
jest podejście holistyczne
Dlaczego konieczne jest przejście w wychowaniu fizycznym
od podejścia prosomatycznego do holistycznego? cd.
zakresie
Dlaczego konieczne jest przejście w wychowaniu fizycznym
od podejścia prosomatycznego do holistycznego? cd.
Z tego powodu treści (wymagania) podstawy programowej
wychowania fizycznego rozszerzono o zagadnienia:
• zdrowia psychicznego i społecznego, w tym
umiejętności życiowe – psychospołeczne
• wybrane zagadnienia zdrowia publicznego
Wymaga to od nauczycieli wychowania fizycznego
uzyskania nowej wiedzy i umiejętności
Jak ich do tego motywować i jak im w tym pomóc?
Dlaczego w podstawie programowej zapisano:
„wychowanie fizyczne pełni
wiodącą rolę w edukacji zdrowotnej”
• Likwidacja ścieżki edukacyjnej „edukacja zdrowotna”
• Brak zgody (woli politycznej) na odrębny przedmiot
„edukacja zdrowotna” (lub nazwa pokrewna) oraz brak
możliwości wprowadzenia tego przedmiotu
• Postulowane od wielu lat powiązanie wychowania
fizycznego z wychowaniem zdrowotnym
• Profil kształcenia nauczycieli wychowania fizycznego,
po pewnych modyfikacjach, stwarza możliwość podjęcia
tej roli
Co zrobić, aby skutecznie wdrożyć
edukację zdrowotną zgodnie z podstawą programową WF?
Każda zmiana jest szansą
Wprowadzanie zmiany jest procesem twórczym
Rozszerzenie zakresu podstawy programowej
o edukację zdrowotną
jest szansą dla nauczycieli wychowania fizycznego
Wprowadzaniu zmian towarzyszą różne:
- zachowania (np. opór wobec zmiany w różnej formie)
- emocje negatywne lub pozytywne
Co zrobić, aby skutecznie wdrożyć
edukację zdrowotną, zgodnie z podstawą programową WF? cd
Emocje negatywne towarzyszące zmianie (wg. Russel-Jones, 1995)
Co zrobić, aby skutecznie wdrożyć
edukację zdrowotną ,zgodnie z podstawą programową ?cd
Emocje pozytywne towarzyszące zmianie (wg. Russel-Jones, 1995)
Co zrobić, aby skutecznie wdrożyć
edukację zdrowotną, zgodnie z podstawą programową WF? cd
Dla skutecznego wprowadzenia zmiany niezbędne są
rozwiązania systemowe na wszystkich poziomach
Krajowym - w resorcie
• edukacji – stworzenie systemu szkoleń dla nauczycieli WF w
gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych w zakresie edukacji
zdrowotnej
• sportu i turystyki – zrozumienie, że sport jest tylko jednym z
elementów kultury (wychowania) fizycznej
• szkolnictwa wyższego
– wprowadzenie zmian w kształceniu nauczycieli WF, w tym
także w zakresie edukacji zdrowotnej
- wspieranie przez uczelnie procesu zmian w szkolnym
wychowaniu fizycznym
Co zrobić, aby skutecznie wdrożyć
edukację zdrowotną, zgodnie z podstawą programową WF? cd
Regionalnym – uwzględnienie oceny realizacji edukacji
zdrowotnej w systemie nadzoru
Szkolnym
• zrozumienie przez dyrektorów szkół potrzeby edukacji
zdrowotnej i nowej koncepcji wychowania fizycznego
• motywacja nauczycieli wychowania fizycznego do
podjęcia nowej roli i zadań oraz chęć uczenia się
„Ważne jest, byśmy mieli poczucie,
że jesteśmy uczniami zawsze. Do końca życia”
L. Kołakowski (2009)
• praca z uczniami rodziców – przełamywanie stereotypów
Co dotychczas zrobiono?
• Zorganizowano kursy dla nauczycieli WF w woj.
mazowieckim i pomorskim (60 godz.)
• Zorganizowano kurs dla 25 doradców metodycznych i
konsultantów nauczycieli WF (60 godz.)
• Wysłano listy do rektorów i dziekanów 40 szkół wyższych
prowadzących kształcenie na kierunku wychowanie fizyczne
podpisane przez:
- Wiceministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
- Przewodniczących trzech Komitetów Polskiej Akademii
Nauk
Jakie prace są aktualnie realizowane?
Trwają prace nad dwoma poradnikami:
• „Edukacja zdrowotna w gimnazjach i szkołach
ponadgimnazjalnych” – poradnik dla nauczycieli WF
• „Organizacja i realizacja edukacji zdrowotnej w
szkole” – poradnik dla dyrektorów szkół i nauczycieli
Jakie prace są aktualnie realizowane?
Wdrażany jest w Polsce europejski program HEPS
Healthy Eating and Physical Activity in Schools
Tworzenie w szkołach polityki w zakresie
zdrowego żywienia i aktywności fizycznej
(www.ore.edu.pl)
Co zrobić, aby wszystkim nam się chciało chcieć
wprowadzać skutecznie zmiany
w wychowaniu fizycznym?
„A, jak myślę, ze panowie
duza by juz mogli mieć,
ino oni nie chcom chcieć!”
S. Wyspiański: Wesele akt.1.1. (1901)
Dziękuję za uwagę