Slajdy8-prince

Download Report

Transcript Slajdy8-prince

Inżynieria oprogramowania II
Wykład 8
Zarządzanie przedsięwzięciami
i PRINCE2
[email protected]
www.cs.put.poznan.pl/jnawrocki/io
Copyright © Jerzy R. Nawrocki
Wprowadzenie
PRINCE =
PRojects IN Controlled Environments
CCTA = the Central Computer and Telecommunications
Agency, UK
1989: CCTA wprowadza metodę PRINCE
1996: CCTA ogłasza metodę PRINCE2
J.Nawrocki, PRINCE2
Wstęp
Metodyka zarządzania przedsięwzięciami
Główny aktor: kierownik przedsięwzięcia
http://www.ccta.gov.uk/prince/
Managing Successful Projects
with PRINCE2
J.Nawrocki, PRINCE2
Plan wykładu
• Wstęp
• Organizacja
zespołu
• Cykl życia projektu
• Wybrane praktyki i
narzędzia
• XPrince a ISO
9001:2000
• XPrince a CMMI
• Oferta dla Polsoftu
J.Nawrocki, PRINCE2
• Organizacja zespołu
• Cykl życia projektu
• Przygotowanie założeń projektu
• Inicjowanie projektu
• Planowanie
• Sterowanie etapem
• Zarządzanie zakresem etapu
Plan wykładu
• Wstęp
• Organizacja
zespołu
• Cykl życia projektu
• Wybrane praktyki i
narzędzia
• XPrince a ISO
9001:2000
• XPrince a CMMI
• Oferta dla Polsoftu
J.Nawrocki, PRINCE2
• Organizacja zespołu
• Cykl życia projektu
• Przygotowanie założeń projektu
• Inicjowanie projektu
• Planowanie
• Sterowanie etapem
• Zarządzanie zakresem etapu
Struktura zarządzania wg PRINCE 2
Komitet Sterujący
Przewod.
J.Nawrocki, PRINCE2
Struktura zarządzania wg PRINCE 2
Komitet Sterujący
Przewod. Reprezentant
dostawcy
J.Nawrocki, PRINCE2
Struktura zarządzania wg PRINCE 2
Komitet Sterujący
Reprezentant
użytkowników
Error
J.Nawrocki, PRINCE2
Przewod. Reprezentant
dostawcy
Struktura zarządzania wg PRINCE 2
Komitet Sterujący
Reprezentant
użytkowników
I’m busy!
Error
I’m busy!
J.Nawrocki, PRINCE2
Przewod. Reprezentant
dostawcy
I’m busy!
Struktura zarządzania wg PRINCE 2
Komitet Sterujący
Reprezentant
użytkowników
Przewod. Reprezentant
dostawcy
Raport
Plan
Kierownik Przedsięwzięcia Jestem kierownik.
Będę z Wami
codziennie.
J.Nawrocki, PRINCE2
Struktura zarządzania wg PRINCE 2
Komitet Sterujący
Reprezentant
użytkowników
Nadzór Przedsięwzięcia
Przewod. Reprezentant
dostawcy
Raport
Plan
Kierownik Przedsięwzięcia
J.Nawrocki, PRINCE2
Struktura zarządzania wg PRINCE 2
Komitet Sterujący
Reprezentant
użytkowników
Przewod. Reprezentant
dostawcy
Nadzór Przedsięwzięcia
Raport
Plan
Kierownik Przedsięwzięcia
Kierownik Zesp.
J.Nawrocki, PRINCE2
Kierownik Zesp.
Kierownik Zesp.
Struktura zarządzania wg PRINCE 2
Komitet Sterujący
Reprezentant
użytkowników
Przewod. Reprezentant
dostawcy
Nadzór Przedsięwzięcia
Raport
Plan
Kierownik Przedsięwzięcia
Zlecenie
Raport
Wsparcie Przedsięwz.
KierownikZespołu
Zespołu
Kierownik
Zespołu
Kierownik
J.Nawrocki, PRINCE2
Plan wykładu
• Wstęp
• Organizacja
zespołu
• Cykl życia projektu
• Wybrane praktyki i
narzędzia
• XPrince a ISO
9001:2000
• XPrince a CMMI
• Oferta dla Polsoftu
J.Nawrocki, PRINCE2
• Organizacja zespołu
• Cykl życia projektu
• Przygotowanie założeń projektu
• Inicjowanie projektu
• Planowanie
• Sterowanie etapem
• Zarządzanie zakresem etapu
Cykl życia wg PRINCE 2
23.01
Etap 1
J.Nawrocki, PRINCE2
8.04
Etap 2
27.05
Etap 3
17.06
Etap 4
Cykl życia wg PRINCE 2
23.01
Etap 1
J.Nawrocki, PRINCE2
8.04
Etap 2
27.05
Etap 3
17.06
Etap 4
1.07
Zamknię
cie
Cykl życia wg PRINCE 2
27.11
Inicj.
projektu
J.Nawrocki, PRINCE2
23.01
Etap 1
8.04
Etap 2
27.05
Etap 3
17.06
Etap 4
1.07
Zamknię
cie
Cykl życia wg PRINCE 2
16.10
27.11
Przyg.
Inicj.
zał. proj projektu
J.Nawrocki, PRINCE2
23.01
Etap 1
8.04
Etap 2
27.05
Etap 3
17.06
Etap 4
1.07
Zamknię
cie
Procesy PRINCE 2 – Pierwsza przymiarka
16.10
Przyg. zał.
Proj
27.11
Inicj.
projektu
Przyg. założeń
projektu SU
J.Nawrocki, PRINCE2
23.01
Etap 1
Inicjowanie
projektu IP
8.04
Etap 2
27.05
Etap 3
17.06
Etap 4
Zarządzanie
Zarządzanie
zakresem etapu SB
etapem
1.07
Zamknięcie
Zamknięcie
projektu CP
Procesy PRINCE 2
Przyg. założeń
projektu SU
Inicjowanie
projektu IP
Zarządzanie
Zarządzanie
zakresem etapu SB
etapem
Planowanie
PL
Sterowanie etapem
CS
Zarządzanie
wytwarzaniem
produktów
J.Nawrocki, PRINCE2
Zamknięcie
projektu CP
Struktura zarządzania wg PRINCE 2
Komitet Sterujący
Reprezentant
użytkowników
Przewod. Reprezentant
dostawcy
Raport
Plan
Kierownik Przedsięwzięcia Jestem kierownik.
Będę z Wami
codziennie.
J.Nawrocki, PRINCE2
Procesy PRINCE 2
Strategiczne zarządzanie projektem DP
Przyg. założeń
projektu SU
Inicjowanie
projektu IP
Zarządzanie
Zarządzanie
zakresem etapu SB
etapem
Planowanie
PL
Sterowanie etapem
CS
Zarządzanie
wytwarzaniem
produktów
J.Nawrocki, PRINCE2
Zamknięcie
projektu CP
Procesy PRINCE 2
Strategiczne zarządzanie projektem DP
Przyg. założeń
projektu SU
Inicjowanie
projektu IP
Zarządzanie
zakresem etapu SB
Planowanie
PL
Sterowanie etapem
CS
Zarządzanie
wytwarzaniem
produktów
J.Nawrocki, PRINCE2
Zamknięcie
projektu CP
Plan wykładu
• Wstęp
• Organizacja
zespołu
• Cykl życia projektu
• Wybrane praktyki i
narzędzia
• XPrince a ISO
9001:2000
• XPrince a CMMI
• Oferta dla Polsoftu
J.Nawrocki, PRINCE2
• Organizacja zespołu
• Cykl życia projektu
• Przygotowanie założeń projektu
• Inicjowanie projektu
• Planowanie
• Sterowanie etapem
• Zarządzanie zakresem etapu
Przygotowanie założeń projektu (SU)
Strategiczne zarządzanie projektem DP
Przyg. zał.
projektu SU
Inicjowanie
projektu IP
Planowanie
PL
Zarządzanie
zakresem etapu SB
Sterowanie
etapem CS
Zarządzanie
wytwarzaniem
produktów
J.Nawrocki, PRINCE2
Zamknięcie
projektu CP
Przygotowanie założeń projektu (SU)
SU
Propozycja proj.
Wyznaczenie
przewodnicz. i
kierownika
SU1
J.Nawrocki, PRINCE2
Struktura zarządzania wg PRINCE 2
Komitet Sterujący
Przewod.
Kierownik Przedsięwzięcia
J.Nawrocki, PRINCE2
Przygotowanie założeń projektu (SU)
SU
Propozycja proj.
Wyznaczenie
przewodnicz. i
kierownika
SU1
J.Nawrocki, PRINCE2
Projekt
Zespołu
Zarządzania
SU2
Struktura zarządzania wg PRINCE 2
Komitet Sterujący
Reprezentant
użytkowników
Przewod. Reprezentant
dostawcy
Nadzór Przedsięwzięcia
Kierownik Przedsięwzięcia
Wsparcie Przedsięwz.
KierownikZespołu
Zespołu
Kierownik
Zespołu
Kierownik
J.Nawrocki, PRINCE2
Przygotowanie założeń projektu (SU)
SU
Propozycja proj.
Wyznaczenie
przewodnicz. i
kierownika
SU1
Projekt
Zespołu
Zarządzania
SU2
Wyznaczenie
Zespołu
Zarządzania
SU3
Zespół
Zarządzania
J.Nawrocki, PRINCE2
Przygotowanie założeń projektu (SU)
SU
Propozycja proj.
Wyznaczenie
przewodnicz. i
kierownika
SU1
Projekt
Zespołu
Zarządzania
SU2
Wyznaczenie
Zespołu
Zarządzania
SU3
Przygotowanie
opisu projektu
SU4
Opis
projektu
J.Nawrocki, PRINCE2
Zespół
Zarządzania
Opis projektu
Opis klienta
Opis problemu
Kogo problem dotyczy
Jakie są jego implikacje
Koncepcja rozwiązania
Lista głównych produktów
Ograniczenia
Główne czynniki ryzyka
J.Nawrocki, PRINCE2
Przygotowanie założeń projektu (SU)
SU
Propozycja proj.
Wyznaczenie
przewodnicz. i
kierownika
SU1
Projekt
Zespołu
Zarządzania
SU2
Przygotowanie
opisu projektu
Zdefiniowanie
podejścia do
projektu SU5
SU4
Opis
projektu
J.Nawrocki, PRINCE2
Wyznaczenie
Zespołu
Zarządzania
SU3
Zespół
Zarządzania
Przygotowanie założeń projektu (SU)
SU
Propozycja proj.
Wyznaczenie
przewodnicz. i
kierownika
SU1
Projekt
Zespołu
Zarządzania
SU2
Wyznaczenie
Zespołu
Zarządzania
SU3
Przygotowanie
opisu projektu
Zdefiniowanie
podejścia do
projektu SU5
Planowanie
etapu rozpoczęcia SU6
SU4
Opis
projektu
J.Nawrocki, PRINCE2
Plan etapu
rozpoczęcia
Zespół
Zarządzania
Plan wykładu
• Wstęp
• Organizacja
zespołu
• Cykl życia projektu
• Wybrane praktyki i
narzędzia
• XPrince a ISO
9001:2000
• XPrince a CMMI
• Oferta dla Polsoftu
J.Nawrocki, PRINCE2
• Organizacja zespołu
• Cykl życia projektu
• Przygotowanie założeń projektu
• Inicjowanie projektu
• Planowanie
• Sterowanie etapem
• Zarządzanie zakresem etapu
Inicjowanie projektu
Strategiczne zarządzanie projektem DP
Przyg. zał.
projektu SU
Inicjowanie
projektu IP
Zarządzanie
zakresem etapu SB
Planowanie
PL
Sterowanie
etapem CS
Zarządzanie
wytwarzaniem
produktów
J.Nawrocki, PRINCE2
Zamknięcie
projektu CP
Plan jakości
projektu
Plan
projektu
Spojrzenie
biznesowe
IP
Planowanie
jakości
IP1
J.Nawrocki, PRINCE2
Planowanie
projektu
IP2
Dopracowanie
spojrzenia biz.
i czynników
ryzyka
IP3
Plan jakości
projektu
Plan
projektu
Spojrzenie
biznesowe
IP
Planowanie
jakości
IP1
Zdefiniowanie
mechanizmów
kontroli IP4
Plan
Mechanizkomunikacji my kontr.
J.Nawrocki, PRINCE2
Planowanie
projektu
IP2
Dopracowanie
spojrzenia biz.
i czynników
ryzyka
IP3
Plan jakości
projektu
Plan
projektu
Spojrzenie
biznesowe
IP
Planowanie
jakości
Planowanie
projektu
IP1
IP2
Zdefiniowanie
mechanizmów
kontroli IP4
Założenie
plików
projektu IP5
Dopracowanie
spojrzenia biz.
i czynników
ryzyka
IP3
Plan
Mechaniz- Rejestr Rejestr Rejestr
komunikacji my kontr. spraw jakości doświadczeń
J.Nawrocki, PRINCE2
Rejestr spraw
Rejestr spraw
J.Nawrocki, PRINCE2
Przetwarzanie żądania zmiany
Zgłoszenie zmiany
Analiza wpływu
Akceptacja
Implementacja
Kontrola jakości
Skończone
J.Nawrocki, PRINCE2
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Zgłoszono
W akceptacji
W implementacji
W kontroli
W udostępnianiu
Skończono
Rejestr spraw
Rejestr spraw
J.Nawrocki, PRINCE2
Rejestr jakości
Cel: Podsumowanie wykonanej kontroli jakości
Produkt
J.Nawrocki, PRINCE2
Metoda
Osoby
Termin
planow.
Termin
rzecz.
Wynik
Plan jakości
projektu
Plan
projektu
Spojrzenie
biznesowe
IP
Planowanie
jakości
Planowanie
projektu
IP1
IP2
Dopracowanie
spojrzenia biz.
i czynników
ryzyka
IP3
Zdefiniowanie
mechanizmów
kontroli IP4
Założenie
plików
projektu IP5
Scalenie
dokumentu
rozpocz. IP6
Plan
Mechaniz- Rejestr Rejestr Raport
Dokument
komunikacji my kontr. spraw jakości doświadczeń rozpoczęcia
projektu
J.Nawrocki, PRINCE2
Dokument rozpoczęcia projektu
Studio Rozwoju Oprogramowania
Instytut Informatyki, Politechnika Poznańska, Piotrowo 3a, 60-965 Poznań, [email protected]
e-SDS: System internetowy wspierający Studio Rozwoju Oprogramowania
Dokument rozpoczęcia przedsięwzięcia
I. Wizja przedsięwzięcia
II. Plan jakości
III. Plan przedsięwzięcia
Status: Do recenzji
Etap: 1 - Architektura
Autor: Jerzy Nawrocki
Nazwa pliku: C:\Jurek\Teaching\sds\0304new\6pid-light.doc
Ostatnia modyfikacja: 2003-11-29 18:37
Czas pracy autora [godz.]: 7
Poprzednia wersja:
Status: Zatwierdzona
Etap: 0 - Rozpoczęcie
Autor: Jerzy Nawrocki
Nazwa pliku: C:\Jurek\Teaching\sds\0304\6pid.doc
Ostatnia modyfikacja: 2003-11-20 11:00
Czas pracy autora [godz.]: 2
Zakres zmian:
 Wszystkie rozdziały
J.Nawrocki, PRINCE2
IV. Pozostałe aspekty
przedsięwzięcia
Plan wykładu – Tu skończyłem
• Wstęp
• Organizacja
zespołu
• Cykl życia projektu
• Wybrane praktyki i
narzędzia
• XPrince a ISO
9001:2000
• XPrince a CMMI
• Oferta dla Polsoftu
J.Nawrocki, PRINCE2
• Organizacja zespołu
• Cykl życia projektu
• Przygotowanie założeń projektu
• Inicjowanie projektu
• Planowanie
• Sterowanie etapem
• Zarządzanie zakresem etapu
Planowanie
Strategiczne zarządzanie projektem DP
Przyg. zał.
projektu SU
Inicjowanie
projektu IP
Zarządzanie
zakresem etapu SB
Planowanie
PL
Sterowanie
etapem CS
Zarządzanie
wytwarzaniem
produktów
J.Nawrocki, PRINCE2
Zamknięcie
projektu CP
Projektowanie
planu
PL1
J.Nawrocki, PRINCE2
Hierarchiczna Opisy
Diagram
struktura
produktów przepływu
produktów
produktów
Projektowanie
planu
PL1
J.Nawrocki, PRINCE2
Definiowanie i
analiza
produktów
PL2
Hierarchiczna struktura produktów
Product Breakdown Structure
Budowany system
Kod
Moduł finansowo-księgowy
Moduł magazynowy
Dokumentacja techniczna
Specyfikacja wymagań
Scenariusze i skrypty testowe
Dokumentacja użytkownika
J.Nawrocki, PRINCE2
Hierarchiczna Opisy
Diagram
struktura
produktów przepływu
produktów
produktów
Projektowanie
planu
PL1
J.Nawrocki, PRINCE2
Definiowanie i
analiza
produktów
PL2
Hierarchiczna Opisy
Diagram Lista
Zależności
struktura
produktów przepływu czynności między
produktów
produktów
czynnościami
Projektowanie
planu
PL1
J.Nawrocki, PRINCE2
Definiowanie i
analiza
produktów
PL2
Identyfikacja
czynności i
zależności
PL3
Hierarchiczna Opisy
Diagram Lista
Zależności
struktura
produktów przepływu czynności między
produktów
produktów
czynnościami
Projektowanie
planu
PL1
Szacowanie
PL4
Oszacowanie
czynności
J.Nawrocki, PRINCE2
Definiowanie i
analiza
produktów
PL2
Identyfikacja
czynności i
zależności
PL3
Hierarchiczna Opisy
Diagram Lista
Zależności
struktura
produktów przepływu czynności między
produktów
produktów
czynnościami
Projektowanie
planu
PL1
Szacowanie
PL4
Oszacowanie
czynności
J.Nawrocki, PRINCE2
Definiowanie i
analiza
produktów
PL2
Szeregowanie
PL5
Harmonogram
Identyfikacja
czynności i
zależności
PL3
Hierarchiczna Opisy
Diagram Lista
Zależności
struktura
produktów przepływu czynności między
produktów
produktów
czynnościami
Projektowanie
planu
PL1
Szacowanie
PL4
Oszacowanie
czynności
J.Nawrocki, PRINCE2
Definiowanie i
analiza
produktów
PL2
Identyfikacja
czynności i
zależności
PL3
Szeregowanie
Analizowanie
ryzyka PL6
PL5
Harmonogram
Rejestr
ryzyka
Hierarchiczna Opisy
Diagram Lista
Zależności
struktura
produktów przepływu czynności między
produktów
produktów
czynnościami
Projektowanie
planu
PL1
Szacowanie
PL4
Definiowanie i
analiza
produktów
PL2
Identyfikacja
czynności i
zależności
PL3
Szeregowanie
Analizowanie
ryzyka PL6
PL5
Scalanie
planu
Oszacowanie
czynności
J.Nawrocki, PRINCE2
Harmonogram
Rejestr
ryzyka
PL7
Plan wykładu
• Wstęp
• Organizacja
zespołu
• Cykl życia projektu
• Wybrane praktyki i
narzędzia
• XPrince a ISO
9001:2000
• XPrince a CMMI
• Oferta dla Polsoftu
J.Nawrocki, PRINCE2
• Organizacja zespołu
• Cykl życia projektu
• Przygotowanie założeń projektu
• Inicjowanie projektu
• Planowanie
• Sterowanie etapem
• Zarządzanie zakresem etapu
Sterowanie projektem
Strategiczne zarządzanie projektem DP
Przyg. zał.
projektu SU
Inicjowanie
projektu IP
Zarządzanie
zakresem etapu SB
Planowanie
PL
Sterowanie
etapem CS
Zarządzanie wytw.
produktów
J.Nawrocki, PRINCE2
Zamknięcie
projektu CP
Sterowanie etapem
Autoryzacja
pakietu
prac
J.Nawrocki, PRINCE2
Odbiór
skończ.
prac
Ocena
postępów
Sterowanie etapem
J.Nawrocki, PRINCE2
Autoryzacja
pakietu
prac
Odbiór
skończ.
prac
Ocena
postępów
Rejestrowanie spraw
projektu
Analiza
spraw
projektu
Podejmow.
działań
naprawczych
Sterowanie etapem
J.Nawrocki, PRINCE2
Autoryzacja
pakietu
prac
Odbiór
skończ.
prac
Ocena
postępów
Rejestrowanie spraw
projektu
Analiza
spraw
projektu
Podejmow.
działań
naprawczych
Przegląd
Statusu
etapu
Raporty
dla Komitetu
Sterującego
Raport dla Komitetu Sterującego
• Data
• Okres, którego raport dotyczy
• Stan budżetu
• Stan harmonogramu
• Produkty zakończone w danym okresie
• Faktyczne i potencjalne problemy
• Produkty do skończenia w następnym okresie
• Stan spraw projektu
• Wpływ zmian na budżet i harmonogram
J.Nawrocki, PRINCE2
Sterowanie etapem
Autoryzacja
pakietu
prac
Odbiór
skończ.
prac
Ocena
postępów
Rejestrowanie spraw
projektu
Analiza
spraw
projektu
Podejmow.
działań
naprawczych
Przegląd
Statusu
etapu
J.Nawrocki, PRINCE2
Raporty Eskalowanie
dla Komitetu
spraw
Sterującego
projektu
Raport o zagrożeniu
• Przyczyna odchylenia od planu etapu
• Konsekwencje odchylenia
• Dostępne opcje
• Wpływ każdej opcji na przypadek biznesowy,
czynniki ryzyka i granice tolerancji
• Zalecenia kierownika projektu
J.Nawrocki, PRINCE2
Plan wykładu
• Wstęp
• Organizacja
zespołu
• Cykl życia projektu
• Wybrane praktyki i
narzędzia
• XPrince a ISO
9001:2000
• XPrince a CMMI
• Oferta dla Polsoftu
J.Nawrocki, PRINCE2
• Organizacja zespołu
• Cykl życia projektu
• Przygotowanie założeń projektu
• Inicjowanie projektu
• Planowanie
• Sterowanie etapem
• Zarządzanie zakresem etapu
Zarządzanie zakresem etapu
Strategiczne zarządzanie projektem DP
Przyg. zał.
projektu SU
Inicjowanie
projektu IP
Zarządzanie
zakresem etapu SB
Planowanie
PL
Sterowanie
etapem CS
Zarządzanie wytw.
produktów
J.Nawrocki, PRINCE2
Zamknięcie
projektu CP
Zarządzanie zakresem etapu SB
Planowanie
etapu
J.Nawrocki, PRINCE2
Zarządzanie zakresem etapu SB
Planowanie
etapu
Aktualizacja
planu
projektu
J.Nawrocki, PRINCE2
Aktualizacja
przypadku
biznesowego
Aktualizacja
rejestru
ryzyka
Zarządzanie zakresem etapu SB
Planowanie
etapu
Aktualizacja
planu
projektu
Meldowanie
o zakończeniu etapu
J.Nawrocki, PRINCE2
Aktualizacja
przypadku
biznesowego
Aktualizacja
rejestru
ryzyka
Zarządzanie zakresem etapu SB
Planowanie
etapu
Aktualizacja
planu
projektu
Aktualizacja
przypadku
biznesowego
Meldowanie
o zakończeniu etapu
Opracowanie
planu
awaryjnego
J.Nawrocki, PRINCE2
Aktualizacja
rejestru
ryzyka
PRINCE2 w formie przypadku użycia
Realizacja projektu wg PRINCE2
1. Zespół przygotowuje założenia projektu
2. Zespół inicjuje projekt
3. Zespół realizuje etap projektu
4. Zespół zamyka projekt
Rozszerzenia
3a. Potrzebny jeszcze jeden etap
3a1. Powtórzenie kroku 3.
J.Nawrocki, PRINCE2
Podsumowanie
Zespół zarządzania
Rola kierownika projektu
Najważniejsze procesy PRINCE 2
Otwarcie
Rozpoczęcie
Sterowanie etapem
Zarządzanie granicami
Zamknięcie projektu
J.Nawrocki, PRINCE2
Ocena wykładu
1. Wrażenie ogólne (1 - 6)
2. Za szybko czy za wolno?
3. Czy dowiedziałeś się czegoś ważnego?
4. Co i jak poprawić?
J.Nawrocki, PRINCE2
Plan wykładu
• Wstęp
• Organizacja
zespołu
• Cykl życia projektu
• Wybrane praktyki i
narzędzia
• XPrince a ISO
9001:2000
• XPrince a CMMI
• Oferta dla Polsoftu
J.Nawrocki, PRINCE2
• Organizacja zespołu
• Cykl życia projektu
• Przygotowanie założeń projektu
• Inicjowanie projektu
• Planowanie
• Sterowanie etapem
• Zarządzanie zakresem etapu