Transcript Powerpointpresentatie

Verschillende ingrepen
in wonen, pensioen en
zorg tegen elkaar
afgewogen
WRR 28 september 2012
Overzicht
•
Naar een heldere
probleemstelling
•
Een overzicht van
problemen en mogelijke
oplossingen
•
Verschillende oplossingen
tegen elkaar afgewogen
•
Conclusie
WRR 28 september 2012
Uit de lopende discussies gerelateerd aan wonen, zorg en pensioen zijn
drie (gepercipieerde) problemen te destilleren
Meer
investeren in
Nederland
Gebruik huis
voor pensioen
Funding gap
Zorgsparen
Flexibeler
penisoen
Huishoudens
onder water
1) Suboptimale kredietverlening
2) Inflexibele vermogensopbouw
3) Oplopende zorgkosten
3
WRR 28 september 2012
Een integrale aanpaak van wonen, zorg en pensioen probeert deze drie
(gepercipieerde) problemen op te lossen, maar er zijn alternatieven
Probleem?
Oplossing WZP
Alternatief
Suboptimale
kredietverlening
in NL
Pensioenfondsen
moeten investeren in NL
(vastgoed, hypotheken
e.d)
Verbeteren functioneren
van kredietmarkten in
NL, bijvoorbeeld door
vergroten transparantie
Vermogensopbouw is
onvoldoende flexibel
Pensioen- en
eigenwoningvermogen
flexibeler aanwenden
Minder contractuele
besparingen en/of
volledige aflossen niet
fiscaal verplichten
Verschillende vormen
van zorgsparen
Eigen bijdrage verhogen
zonder zorgsparen
Oplopende zorgkosten
4
WRR 28 september 2012
Probleem 1:
Is er een probleem in de kredietverlening en is
een integrale aanpak van WZP de beste
oplossing om mogelijke problemen bij de
kredietverlening (van woon/zorgprojecten)
tegen te gaan?
5
WRR 28 september 2012
De kredietgroei aan zowel huishoudens als bedrijven is de afgelopen jaren
positief gebleven, ook tijdens het hoogtepunt van de crisis.
Bron: DNB
6
WRR 28 september 2012
De kredietgroei aan zowel huishoudens als bedrijven is de afgelopen jaren
positief gebleven, ook tijdens het hoogtepunt van de crisis.
Bron: DNB
7
WRR 28 september 2012
Voor zo ver er dus al sprake is van een probleem, is het nog maar de
vraag of pensioenfondsen de aangewezen partij zijn om dit op te lossen
door meer te investeren in Nederland
• Pensioengeld is een hedge
• Pensioenfondsen moeten investeren op basis van
risico/rendement-afwegingen
• Waarom investeren andere (buitenlandse) beleggers niet in NL als
dit aantrekkelijk is?
8
WRR 28 september 2012
Alternatieve oplossingen zijn het beter laten werken van kredietmarkten
of het verlagen van de pensioenambitie
• Beter laten functioneren van kredietmarkten kan bijvoorbeeld
door de transparantie te vergroten middels standaardisatie.
• HFC is hier al een project mee gestart op het gebied van RMBS
• Andere ontwikkeling is Standaard Bedrijfs Rapportage en ideeën
voor het opstellen van kredietrating voor MKB
• Het verminderen van de contractuele besparingen is ook een
mogelijk alternatief om meer ‘pensioengeld’ in de Nederlandse
economie te investeren.
9
WRR 28 september 2012
Stelling
Pensioenfondsen moeten zelf beslissen of zijn
meer in Nederland willen investeren, hier is
geen rol weg gelegd voor de overheid
10
WRR 28 september 2012
Probleem 2:
Vormt de inflexibele vermogensopbouw van
Nederlandse huishoudens een probleem en is
een integrale aanpak van WZP de beste
oplossing om vermogens te flexibiliseren?
11
WRR 28 september 2012
Een groot deel van het vermogen van Nederlandse huishoudens is niet
liquide, want het is belegd in huizen en via pensioenen (%bbp)
250
200
Eigen woningbezit
150
Pensioenvermogen en
levensverzkeringen
100
50
Liquide financiëel bezit
Ander illiquide bezit
0
Bron: CPB
12
WRR 28 september 2012
Daarnaast is het vermogen niet proportioneel verdeeld over de
verschillende leeftijdscohorten
Bron: Het pensioen staat als een huis, (2012) Vereniging eigen huis
13
WRR 28 september 2012
Dit hoeft geen probleem te zijn, maar twee ontwikkelingen leiden tot een
toenemende behoefte aan flexibiliteit om schokbestendigheid te vergroten
1)Grote hypotheekschulden in combinatie met de dalende
huizenprijzen (daling van 16% t.o.v piek in 2008).
2)Een mogelijke trend naar meer eigen betalingen in de zorg
Met onvoldoende liquide vermogen kunnen huishoudens daarom
minder goed schokken (ontslag, arbeidsongeschiktheid, ziekte)
opvangen
Openstaande vraag: hoe bereiken we meer flexibiliteit? Schuiven
tussen bestaande potjes of meer vrije besparingen?
14
WRR 28 september 2012
Veel oplossingen zijn gericht op het verschuiven van geld in het ene potje
naar het andere potje zonder de vrije besparingen te verhogen
Pensioen
Pensioen
Gevolg van deze route: nieuwe potjes kunnen
welvaartverminderend werken door beperking keuzevrijheid
15
WRR 28 september 2012
Het opnemen van pensioengeld uit een solidair en collectief
pensioenfonds is niet zo simpel…
Kern van het probleem:
Solidair stelsel kent netto betalers en netto ontvangers. Toestaan
om geen premie in te leggen/geld uit de pensioenpot te halen, is vooral
aantrekkelijk voor netto betalers:
Gebruik pensioengeld voor woning:
1)Vanwege doorsneestelsel zullen jongeren opt out kiezen en individueel
gaan sparen via aflossing -> zet systematiek onder druk
2)In slechte tijden wil iedereen geld uit het fonds halen -> herstelvermogen
onder druk
Gebruik pensioengeld voor zorg:
1)Minder gezonde mensen gebruiken pensioenvermogen voor zorg ->
‘sterftewinst’ niet gebruikt voor financiering lang levenden.
2)Minder tijd om rendement te maken op pensioenvermogen -> gat in
financiering aanspraken en herstelvermogen onder druk.
16
WRR 28 september 2012
Het gebruik van de eigen woning voor wonen/zorg is mogelijk, maar
ingewikkeld…
Gebruik woning voor pensioen/zorg zonder drukken
zorgkosten:
• Kan via omkeerhypotheek of verzilveringconstructies
• Maar informatieasymmetrie, moral hazard, averechtse selectie
mogelijk problemen
• Beleidrol voor de overheid?
Gebruik woning om collectieve zorgkosten te drukken,
zonder meer flexibilisering mogelijk te maken
• Eigen woning mee nemen in vermogenstoets voor langdurige
ouderenzorg
• Leidt tot hogere private bijdrage voor woningbezitters (remgeld)
• Aandachtspunt: ongeveer een op de drie Nederlanders heeft geen
eigen woning
• Hoe kan hogere eigen bijdrage voor woningbezitters worden
gefinancierd? Actieve rol overheid?
17
WRR 28 september 2012
Daarom lijk het alternatief om meer mogelijkheden te bieden voor vrije
besparingen sparen meer voor de hand te liggen.
1)Minder contractuele besparingen
2)Niet langer fiscaal verplichten tot volledige aflossing
Pensioen
18
WRR 28 september 2012
Zeker omdat de vrije besparingen (% beschikbaar inkomen) negatief zijn,
wat de schokbestendigheid van huishoudens onder druk zet.
16.0
14.0
12.0
10.0
8.0
Collectief (c)
6.0
Individueel
Totaal
4.0
2.0
0.0
-2.0
-4.0
Bron: CPB
19
WRR 28 september 2012
Meer vrije besparingen gaan echter gepaard met een risico op
ondersparen, maar dit risico lijkt in Nederland beperkt.
20
WRR 28 september 2012
Daarnaast is de totale omvang van de besparingen van de gehele
Persistent current account
economie groot, zie overschot op lopende rekening
surplu
%GDP
Netherlands
Luxembourg
Germany
Austria
Ireland
Finland
Euro area
Belgium
United Kingdom
France
Italy
Spain
Portugal
Greece
-10
-5
0
2001-2010 (average)
Source: OECD
21
WRR 28 september 2012
5
2011
10
Discussiepunten
Loopt Nederland nu het risico te veel te
sparen? Hoe dit te bepalen? Wat is een
optimaal macro spaarniveau?
22
WRR 28 september 2012
Conclusie: De problemen zijn niet altijd helder, terwijl oplossingen
gepaard gaan met negatieve bij effecten: focus op directe oplossingen
Suboptimale kredietverlening:
• Er zijn risico´s, maar er is geen sprake van een credit crunch
• Pensioenfondsen kunnen een rol spelen, maar verhouding tussen
risico en rendement staat voorop
• Daarom ook naar alternatieven kijken, zoals verbeteren
transparanties/ standaardisatie
Inflexibele vermogensopbouw
• Een beter onderbouwd probleem
• Oplossingen die een integrale aanpak van WZP bieden
gaan echter gepaard met veel negatieve bij effecten en
zijn soms omslachtig
• Het ligt daarom meer voor de hand op de vrij
besparingen en schokbestendigheid te vergroten
• Aandachtspunt is fiscale behandeling vrije besparingen
23
WRR 28 september 2012
Vragen
24
WRR 28 september 2012
Discussiepunten
Zijn alle discussies omtrent WZP echt
terug te voeren tot drie problemen?
Missen we iets?
25
voettekst
Stelling
Combineren vermogenspotten is in
theorie een mooi concept, maar de
praktisch vormgeving en doelstelling
van bestaande regelingen maken dat in
praktijk nadelen integratie groter zijn
dan voordelen.
26
voettekst
Back up: Vormen de stijgende zorguitgaven een
probleem en is een integrale aanpak van WZP
(zorgsparen) de beste oplossing?
27
WRR 28 september 2012
De oplopende zorg uitgaven vormen een probleem, omdat ze sneller
groeien dan de welvaart en daarmee andere uitgaven verdrukken
28
WRR 28 september 2012
Zorgsparen bestaat in twee varianten en kan in combinatie met een
hogere private bijdrage de zorgkosten drukken
1) Gebruiken bestaand vermogen: huis/pensioen
•
Huis/pensioen wordt dan aangewend voor financiering hogere
private bijdrage (huis voor langdurige zorg, pensioen bv in
combinatie met eigen bijdrage in WMO)
•
Al besproken onder flexibilisering
2) Extra sparen
•
Een nieuwe spaarpot bouwen om hogere private bijdrage te
financieren
•
Doel: hogere eigen bijdrage faciliteren
29
voettekst
Indien voor een vorm van extra zorgsparen wordt gekozen ligt verplicht
individueel zorgsparen voor de hand
Waarom deze variant?
•Doordat het gaat om een individuele spaarpot waar je boven een
bepaald bedrag niet meer hoeft in te leggen en waarbij de spaarpot
uiteindelijk ook eigendom is, ontstaat een rem op de zorguitgaven.
Waarom geen andere variant?
•Vrijwillig individueel sparen kan al
•Collectieve varianten hebben geen remwerking: je betaalt immers
niet met je eigen geld, maar met collectief geld.
Voor welk type zorg?
•Deze variant is vooral geschikt voor kosten die zich waarschijnlijker
voordoen en niet al te hoog zijn.
30
WRR 28 september 2012
Individueel verplicht zorgsparen kent echter een aantal kanttekeningen
•Een generatie betaalt dubbel
•Het draagkrachtprobleem voor de onderkant dat kan spelen bij
vergaande verhoging van de eigen bijdragen wordt hiermee niet
geheel opgelost
•Er wordt nog meer huishoudvermogen illiquide, waardoor andere
financiële schokken niet meer kunnen worden opgevangen
31
WRR 28 september 2012
Alternatief is om private bijdrage te verhogen zonderzorg sparen in te
voeren, hoewel dit ook nadelen kent
•Draagkrachtprobleem voor de onderkant
•Hiermee kan geen beroep worden gedaan op mensen die vroeger
een hoog inkomen hadden maar daarna een inkomensval hebben
meegemaakt. Bij zorgsparen kan dit wel.
•Toch een meer voor de hand liggende optie?
32
WRR 28 september 2012