Transcript radiotherapie in de palliatieve fase

RADIOTHERAPIE IN DE
PALLIATIEVE FASE
29 september 2011
2e Regionale symposium palliatieve Zorg
‘s-Hertogenbosch
DOE MEER MET MINDER …….,
mogelijkheden met kortdurende radiotherapie in de palliatieve fase
introduceren
Bing Oei
radiotherapeut
Tilburg
introduceren
Sinds 2010
``Verbeeten Breda’’
naast het
introduceren
Sedert
5/9/2011
Verbeeten
Den Bosch
boodschap vooraf: onthouden !! :
palliatieve zorg:
overweeg altijd radiotherapie
voor overleg
013-5947777
(centraal nummer hoofdlocatie
)
U wordt in contact gebracht met:
Karin De Winter
Daniëlle Eekers
Antoine Engelen
Friederike Koppe
Jan Metsaars
Bing Oei
Robert Poorter
Philip Poortmans
Tom Rozema
Luc Scheijmans
Theo Veninga
Vanaf 1 november: Stefan Franken
radiotherapie:
rol bij pijnbestrijding…
Radiotherapie
• doel en voorwaarden bij antalgische
bestraling
• logistieke werkwijze bij antalgische bestraling
• antalgische bestraling hoe doe je dat
• op welke termijn effect?
• wat te doen bij onvoldoende effect?
• bijwerkingen
doel radiotherapie bij
antalgische XRT:
• verminderen pijn
• verminderen afgeleide klachten
• verbeteren conditie van patient
doel radiotherapie bij een antalgische XRT:
• in een minimale tijdsspanne:
• een maximaal effect (palliatief) bereiken
• = hypofractionering
bij antalgische bestraling:
geen onderscheid in de behandeling van:
• neuropatische pijn (druk op of beschadiging
van zenuwweefsel)
• nociceptieve pijn (door weefselbeschadiging)
voorwaarden
voorwaarden palliatieve radiotherapie:
• belasting voor de patiënt: zo gering mogelijk
• resultaat op korte termijn
• balans: positief effect op de kwaliteit van leven
logistieke werkwijze
werkwijze bij palliatieve bestraling:
• consult
(30 - 45 min.)
Tilburg/Breda/ Den Bosch
• voorbereiding CT scan
(30 min. scan + 45 min. planning)
Tilburg (binnen 24 uur)
• uitvoering op het bestralingstoestel
Tilburg/Breda/ Den Bosch
(20 min.)
uitstapje: wat kan er nog meer ?
radiotherapie in de palliatieve fase:
• behalve pijnbestrijding
• wat kan er nog meer?
uitstapje: wat kan er nog meer ?
indicaties:
• botmetastasen
• dreigende dwarslaesie
• hersenmetastase(n)
• vena cava syndroom
• pijn of oedeem
• obstructie
• bloedingen
• hypersalivatie
uitstapje: wat kan er nog meer ?
pijn t.g.v. huidulceratie door tumoringroei:
Voorbeeld: angiosarcoom na combinatie RT en hyperthermie
de uitvoering van de bestraling, hoe doe je dat?
een antalgische bestraling, hoe doe je dat?
• uitwendige bestraling (teletherapie)
• inwendige bestraling (brachytherapie)
de uitvoering van de bestraling, hoe doe je dat?
inwendige bestraling
• niet te bestralen met een beperkt aantal
velden
• behandeling met radio-isotopen (i.v. Sr89, Sm153,I131)
= nucleaire geneeskunde
wanneer merkt de patiënt het effect?
botmetastasen
wanneer merkt de patiënt het effect?
Botmetastasen frequent bij:
- mammaca,
- prostaatca.
- bronchusca.
- niercelca.
Pijn  verminderde mobiliteit  complicaties
wanneer merkt de patiënt het effect?
behandeling: wat merkt de patient ervan…
• eenmalige bestraling (single dose)
→ 3 - 4 dgn geringe pijntoename (flare up)
→ na 3 - 4 wkn pijnreductie bij 70 - 80% patiënten
• bottrial: single dose ≈ gefractioneerd
hoeveel fracties?
voordelen single dose:
• gelijkwaardig effect
i.v.m. met gefractioneerde bestraling
• patiënt hoeft maar 1 x te komen
• goedkoper
wanneer merkt de patiënt het effect?
pijnbestrijding
wat te doen aan deze kortdurende pijn toename (flare-up) ?
→ zorg voor adequate pijnstilling
→ paracetamol
→ NSAID’s, (cave maagklachten/bloedingen)
→ combinatie
→ morfine, (cave obstipatie: laxans!)
→ dexamethason, (cave maagklachten)
hoeveel fracties?
effectiviteit radiotherapie
 hoeveel fracties zijn er nodig?
• 12 x 2.5 Gy
aantal fracties afhankelijk van:
conditie en levensverwachting patient
• 10 x 3 Gy
• 5 x 4 Gy
• 1 x 8 Gy
palliatieve schema’s kunnen herhaald
worden ! (indien nodig)
wat te doen bij onvoldoende effect?
wanneer opnieuw bestralen?
• indien na 6 – 8 weken geen/onvoldoende effect:
re-irradiatie: 1 x 8 Gy of 5 x 4 Gy
andere oorzaken van pijn
indicatie: pijn of oedeem
• pijn door druk op zenuwweefsel
• pijn door infiltratie in omringende weefsels
• oedeem door stuwing, door uitgebreide lymfklierpakketten
doel: verkleinen van de tumormassa → afname druk → afname pijn
bijwerkingen
indicatie: dreigende dwarslaesie
.compressie van het ruggemerg
•spoedindicatie
binnen 24 uur nadat
de neurologische klachten zijn ontstaan
→ XRT
indicatie: dreigende dwarslaesie
symptomen
• pijn in de rug
• radiculaire pijn
• spierzwakte
• sensibiliteitsstoornissen
• mictie- en defaecatieproblemen
indicatie: dreigende dwarslaesie
• interventie neurochirurg
• XRT i.c.m. corticosteroiden
• indien de neurologische uitval al aanzienlijk is
→ kans op herstel ↓
• vroege onderkenning belangrijk
indicatie: hersenmetastasen
selecteren op conditie van patiënt
•goede conditie, goede reactie op corticosteroïden → XRT
- 60-90%: klachten ↓
- 75-85%: effect houdt aan tot moment van
overlijden
- 5 x 4 Gy: mediane levensverwachting ½ jr.
stereotactische radiotherapie
voor hersenmetastasen met linac of gammaknife
indicatie:
hersenmetastasen
indicatie
3 of minder meta’s
Stereotactische bestraling
voor hersenmetastasen met lineaire versneller
Niet invasief
Geen frame
Stereotactische hersenbestraling
3 sessies
geen toxiciteit, geen haaruitval
Gelijkwaardig aan “gammaknife”
Stereotactische hersenbestraling
Indicaties:
• Tot 3 hersenmetastasen(www.oncoline.nl)
• Maximale diameter 4 cm
• Aangetoonde solide maligniteit m.u.v. kiemceltumor,
kleincellig bronchuscarcinoom
• K.I. > 70
• Geen leptomeningeale metastasen
≤ 3 hersenmetastasen
stereotactische radiotherapie
Meer informatie:
Daniëlle Eekers
Theo Veninga
Jan Metsaars
Vanaf november ook in Verbeeten
Den Bosch
indicatie: hersenmetastasen
• slechte conditie: - alleen corticosteroïden
- analgetica
- geen XRT
indicatie: VCSS of VCIS
compressie van VCS of VCI
•door druk vd tumor op het vat
•hoofdpijn
•gestuwd gelaat
•benauwdheid
•niet plat kunnen liggen
•venentekening op thorax en rug
indicatie: VCSS of VCIS
• XRT: binnen 1 – 4 wkn vermindering van klachten
• als 1e uiting en snel optreden gewenst: stent plaatsen
indicatie: VCSS of VCIS
Bij kleincellig bronchuscarcinoom:
eerst chemotherapie
doel: verkleinen van de tumormassa → afname druk
indicatie: obstructie
tumorgroei in holle organen → obstructie → klachten
trachea (benauwdheid, prikkelhoest)
oesophagus (passageklachten)
indicatie: bloeding
longbloeding (bij longca)
- 40-70% patiënten haemoptoë in de palliatieve fase
- bij persisterende haemoptoë:
1 x 8 Gy, of bij grote tumormassa 2 x 8 Gy
- bij 80% vd patiënten goede controle
kwaliteitsverbetering van palliatief terminale zorg door huis / verpleeghuisarts, Heeze 22 maart 2007 (Luc Scheijmans, radiotherapeut)
indicatie: bloeding
• haematurie
- blaasca
- doorgroei van rectum- of cervixca
- niercelca
- doorgroei van prostaatca
indicatie: bloeding
• bloeding tr. digestivus
- 1 x 6 Gy maag / rectum
- 5 x 4 Gy maag / rectum
indicatie: bloeding
• huidbloeding:
- 1 x 6 Gy
- 5 x 4 Gy
- haemostase
- ↓ foetor
- ↓ pijn
Waarom moet de patient
toch naar Tilburg?
PET-scan
CT-scan
“stralend” werken in de palliatieve zorg
www.verbeeten.nl
013 – 594 77 77
www.verbeeten.nl
013 – 594 77 77
onthouden !! :
bij twijfel of vragen:
bel ons om te overleggen