1 Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten Het risicobeoordelings perspectief Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

Veilige producten met nanotechnologie: rollen en verantwoordelijkheden Huidige kennis onvoldoende om risico’s in te schatten met dezelfde mate van zekerheid als voor ‘niet-nano’ stoffen. ● Fabrikant is verantwoordelijk voor veilige producten ● Ministeries nemen eventuele beleidsmaatregelen ● VWA voor toezicht en handhaving ● Onderzoek levert wetenschappelijke data RIVM: - onderzoek en risicobeoordeling (bv voeding, consumentenproducten, milieu) - beleidsondersteuning (bv Kennis- en Informatiepunt Risico’s van nanotechnologie) - kennis leveren (bv MKB-vraagbaak) 2 Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

3 RIVM en nanotechnologie ● Gefabriceerde, vrije, onoplosbare en niet afbreekbare nanodeeltjes, verwerkt in zgn. 1 e (en 2 e ) generatie nanotechnologieproducten, wijd verbreid op de markt ● Mogelijke toxicologische (gevaar) en ecotoxicologische risico’s ● Dus NIET: beoordelen van generatie 3 en 4 incl. synthethische biologie en daarmee samenhangende risico’s (bv ethische) Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

Uitzonderlijke eigenschappen van nano ● Uitzonderlijke eigenschappen (mechanische, optische, elektrische, magnetische) => uitzonderlijke effecten  ● Uitzonderlijke eigenschappen (bv ontstekingsreacties, passeren barrières zoals bloed-hersen barrière, placenta, …) => uitzonderlijke effecten  4 Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

Groot gevaar 5 Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

Groot gevaar, laag risico 6 Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

7

Risicobeoordeling:

Risico = Blootstelling x Gevaar (toxiciteit)

Toxiciteit Blootstelling (schatting) Risico beoordeling Interne dosis Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

Risicobeoordeling nano

Karakteristieken nanodeeltjes Toxiciteit Blootstelling (schatting) 8 Risico beoordeling Interne dosis Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

Risicobeoordeling nano

Nano-toxiciteit ● Afhankelijk van type nanodeeltje – Chemische samenstelling bijv zilver of koolstof – Grootte bijvoorbeeld fijn stof (deeltjestoxiciteit) – Vorm bijvoorbeeld bucky ball, buisje, of fiber* * met speciale, bekende vorm: asbest-werking 9 Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

Risicobeoordeling nano

Blootstelling ● Afhankelijk van hoe deeltje in product zit – Ingebouwd in vaste stof (tennisracket) – Als los deeltje in vloeistof (vb sprays/ zonnebrand) ●Gebruik van het product?

– Smeren op de huid – Spray via inademing – Voedsel (opeten) – Gebruiksvoorwerp (via huid/mond) 10 Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

Risicobeoordeling nano

Interne dosis (opname) • Via huid (TiO2 lijkt niet opgenomen te worden, Zn wel?) • Via lucht (afhankelijk van deeltjesgrootte) • Via maag-darm-kanaal (opgelost of als deeltje) iStockphoto 11 Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

Nano wordt geclaimd in een groot aantal verschillende consumenten- en voedingsproducten 12

Maynard (2005): The nanotechnology consumer products inventory

Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

Woodrow Wilson internet database: consumentenproducten met een nano-claim Dit wil zeggen dat de fabrikant het op de verpakking zet, maar het hoeft er niet persé in te zitten.

13 Periode 2005-2009: 54 -1015 producten

http://www.nanotechproject.org/inventories/consumer

Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

Product categorieën met nano-claim ● Electronica en computers ● Huishoud- en doe-het-zelf producten ● Voeding en dranken ● Persoonlijke verzorgingsproducten en cosmetica ● Motorvoertuigen ● Sportartikelen ● Textiel en schoenen ● Babyartikelen ● Filtratie, zuivering, neutralisatie en reiniging 14

http://www.nanotechproject.org/inventories/consumer

Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

ANEC-BEUC database: http://www.beuc.eu/Content/Default.asp?PageID=1121

CONCLUSIONS

15 Categories APPLIANCES AUTOMOTIVE CROSS CUTTING ELECTRONIC & COMPUTERS FOOD & DRINK PRODUCTS FOR CHILDREN HEALTH & FITNESS HOME & GARDEN

TOTAL

Number of products investigated 27 72 66 6 27 18 199 60 475 Percentage 5,68 15,16 13,89 1,26 5,68 3,79 41,89 12,63 Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

Een risico?

Voorbeelden: ● Tennisrackets (nauwelijks voor mens, maar voor milieu?) ● Verf (nauwelijks voor mens, maar in spray-vorm ook?) ● Voeding (opname onbekend) ● Zonnebrand (opname gering) NB risicobeoordeling RIVM staat los van een (persoonlijke) afweging van de voor- en nadelen van het gebruik.

16 Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

RIVM onderzoek consumentenproducten ● In opdracht van de interdepartementale werkgroep nanotechnologie ● Verschijnt dec 2010 ● In samenwerking met VWA producten geselecteerd (basis = claim) ● Metingen laten verrichten door MESA+ NB: ● Metingen: duur, nog geen routine, geen concentratie (alleen wel/niet aanwezig), niet voor alle materialen geschikt ● Vals negatieve uitkomsten mogelijk (= niks gevonden, maar het zit er wel in): nadeel voor risicobeoordeling en handhaving ● Voor risicobeoordeling noodzakelijk dat (meer) gegevens van alle producten bekend zijn! 17 Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

RIVM onderzoek nanosilica in voeding 18 Producten met E551 op de Nederlandse markt Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

RIVM onderzoek nanosilica in voeding ● In samenwerking met RIKILT, in opdracht van VWA (gepubliceerd in sept 2010) ● Nanosilica deeltjes zijn aanwezig in voedingsproducten ● Onvoldoende data beschikbaar om te kunnen zeggen of nanosilica als dan niet oplost in het maagdarmkanaal Als deeltjes oplossen: normen zoals voor “normaal” silica gelden Als silica als nano-deeltjes wordt opgenomen: te veel kennishiaten en onzekerheden om een goede risicobeoordeling uit te kunnen voeren ● Vervolgonderzoek (opdr: VWA) naar oplosbaarheid is gestart 19 Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

Additionele screening: geen E551 in babyvoeding 20 Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010

21

www.rivm.nl/rvs/075_nanotechnologie

Nanodeeltjes in voeding en consumentenproducten 09 november 2010