Transcript beroepsgeheim

De impact van het
beroepsgeheim op de
uitwerking van een integraal
veiligheidsbeleid
Tom Goosen Directeur Justitiehuis
Turnhout
Bron: I. Van der Straete en J. Put
(‘beroepsgeheim en hulpverlening’)
21 mei 2010
1
Beroepsgeheim
Wettelijk kader van beroepsgeheim
 Uitzonderingen beroepsgeheim
 Beroepsgeheim versus discretieplicht
 Gedeeld en gezamenlijk beroepsgeheim
 Beschikking over het beroepsgeheim
 De impact van het BG op de uitwerking
van een integraal veiligheidsbeleid

21 mei 2010
2
Wettelijk kader: Art. 458 Sw

“Geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers,
vroedvrouwen en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of
beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd en deze
bekendmaken
buiten het geval dat ze worden opgeroepen om in rechte of voor een parlementaire
onderzoekscommissie getuigenis af te leggen en
buiten het geval dat de wet hen verplicht die geheimen kenbaar te maken,
worden gestraft met een gevangenisstraf
van acht dagen tot zes maanden
en een geldboete van honderd tot vijfhonderd euro”.
21 mei 2010
3
Wettelijk kader: Art. 458 Sw –
algemeen




Beroepsgeheim heeft een publiekrechtelijk karakter (relatie hulpverlener –
staat)
Beroepsgeheim dateert van 1867 is ontstaan vanuit een individueel en
maatschappelijk belang (toegankelijkheid van bv. de welzijnszorg)
Beroepsgeheim is ontstaan vanuit een absolute interpretatie
(beroepsgeheim staat boven elk ander openbaar of particulier belang waar
nog de overheid, hulpverlener of cliënt aan kan raken)
Beroepsgeheim evolueert naar een meer pragmatische en
functionalistische invulling waarbij de cliënt centraal komt te staan




Een meer horizontale maatschappij waarbij wordt samengewerkt in het belang van de
cliënt
Meer geformaliseerde samenwerkingsverbanden tussen verschillende
hulpverleners/partners
Emancipatie van de cliënt zelf
Informatisering van dossiers
21 mei 2010
4
Art. 458 Sw: toepassingsgebied
-
Personen die belast zijn met een vertrouwensopdracht en deze
hoedanigheid van vertrouwensfiguur vloeit voort uit het beroep of de staat
die zij vervullen


Criterium: noodzakelijke vertrouwensfiguren
Ruim toepassingsgebied: ook vrijwilligers, stagiairs, ondersteunend
personeel, inspecteurs, pleeggezinnen
-
Geen limitatieve lijst van beroepen
-
Bijzondere wettelijke bepalingen







O.C.M.W.-Wet: art. 50
Jeugdbeschermingswet
Decreten Bijzondere Jeugdbijstand
CLB-decreet
Decreet Geestelijke Gezondheidszorg
Decreet Algemeen Welzijnswerk
…
21 mei 2010
5
Art. 458 Sw: knelpunten in het
toepassingsgebied

Ondersteunend personeel (secretariaat, onderhoudspersoneel…):
 soms vertrouwensfiguur maar NOOIT noodzakelijke vertrouwensfiguur
=> geen beroepsgeheim, wel discretieplicht
=> geen zwijgrecht voor rechter: informatiestroom tot minimum beperken
 uitz.: beroepsgeheim in bijzondere wettelijke bepaling

Hulpverleners met dubbele hoedanigheid (bv. justitieassistenten):
 Geen beroepsgeheim t.a.v. opdrachtgever; alles wat verband houdt met opdracht
moet worden gerapporteerd
 Vertrouwensrelatie versus beroepsrelatie

nood aan strikte afbakening van mandaat
 cliënt bij aanvang in kennis stellen van mandaat en van rapportageplicht aan
opdrachtgever
21 mei 2010
6
Art. 458 Sw: geheim
 alles
wat uitdrukkelijk of stilzwijgend aan de
hulpverlener werd toevertrouwd
 ook wat wordt gezien of gehoord
 ook informatie over derden
 ook na beëindiging vertrouwensrelatie
 niet: geanonimiseerde informatie (bv.
situatiebeschrijving in algemene termen)
21 mei 2010
7
Art. 458 Sw: bekendmaking
Aan één of meerdere personen, andere
dan de cliënt
 Wijze van bekendmaking is niet relevant:
mondeling, laten meekijken op
computerscherm, doorgeven van
document of dossier, e-mail…
 Ook bevestiging van reeds bekend feit
 Bijzonderheden: ouders, leidinggevenden

21 mei 2010
8
Beroepsgeheim en discretieplicht
Discretieplicht: “verplichting om bij het
uitoefenen van een ambt of functie geen
gegevens vrij te geven aan anderen dan
diegenen die gerechtigd zijn er kennis van
te nemen”
 Op éénzelfde hulpverlener kan zowel
beroepsgeheim als discretieplicht rusten

21 mei 2010
9
Discretieplicht en beroepsgeheim
verschilpunten





In belang van de dienst of
onderneming (geen
maatschappelijk belang)
Krijgen geen informatie
ten persoonlijken titel
(geen vertrouwensrelatie)
Geldt niet t.a.v. collega’s
of overste
Geen zwijgrecht t.a.v.
rechter
Arbeids- of
tuchtrechtelijke sanctie of
schadevergoeding




21 mei 2010
In belang van
vertrouwensrelatie
Geldt t.a.v. van iedereen
Zwijgrecht
Strafsanctie
10
Uitzonderingen beroepsgeheim
Artikel 458 Sw.
 Artikel 458bis Sw.
 Rechtspraak
 Rechtsleer

21 mei 2010
11
Uitzonderingen BG:
art. 458 Sw.: getuigenis in rechte

“…buiten het geval dat ze worden
opgeroepen om in rechte of voor een
getuigenis af te leggen…”
 tav
(onderzoeks)rechter; niet t.a.v. politie of
parket
 spreekrecht én zwijgrecht
 zwijgen of spreken:
hulpverlener beslist (belang van de cliënt)
 toetsing door rechtbank (misbruik van zwijgrecht)

21 mei 2010
12
Uitzonderingen BG:
art. 458 Sw. (2)
Wettelijke verplichting tot bekendmaking:
“…buiten het geval dat de wet hen verplicht
die geheimen kenbaar te maken …”

Bv: de algemene aangifteplicht van artikel 30
Sv
Aangifteplicht versus geheimhoudingsplicht
- Problematiek ‘schuldig verzuim’ (art 422 bis
Sw)
-
21 mei 2010
13
Uitzonderingen BG:
artikel 458bis Sw.

Mogelijkheid tot aangifte bij parket van
kindermishandeling of –verwaarlozing mits
bepaalde voorwaarden
=> voor intrafamiliaal misbruik of
mishandeling
21 mei 2010
14
Uitzonderingen BG: rechtspraak

Aangifte van strafbare feiten ?
 slachtoffer is cliënt
 dader is geen cliënt

Noodtoestand (rechtvaardigingsgrond)
Doorbreken van BG is noodtoestand indien:
enige mogelijkheid tot vrijwaring van een hogere
waarde die bedreigd wordt door actueel en ernstig
gevaar
=>Cassatie acht de bescherming van de fysieke of
seksuele integriteit hoger dan bescherming BG
21 mei 2010
15
Uitzonderingen BG:
rechtspraak (2)

Eigen verdediging van hulpverlener
 equality
of arms: om zich optimaal te kunnen
verdedigen moet informatie doorstromen naar
advocaat en andere procespartijen

Dwaling
 schulduitsluitingsgrond:
feit blijft strafbaar
maar dader wordt verontschuldigd
21 mei 2010
16
Gedeeld beroepsgeheim: uitzondering
BG vanuit de rechtsleer (1)
Geen wettelijke basis voor de toepassing
van het gedeeld beroepsgeheim
 Enkel t.a.v. collega’s die ook gebonden
zijn aan het beroepsgeheim (met dezelfde
beroepsfinaliteit) en in het belang van de
hulpverlening (betrokken in het
hulpverleningstraject)
 De geïnformeerde cliënt

21 mei 2010
17
Gezamenlijk beroepsgeheim:
uitzondering BG vanuit de rechtsleer
(2)
Heeft betrekking op het ‘team’ van
hulpverleners als dusdanig in plaats van
op elk teamlid afzonderlijk.
 Belang van de ‘relevantiefilter’
 ‘team’ als duidelijk afgelijnde
hulpverleningseenheid (verschil gedeeld
beroepsgeheim)

21 mei 2010
18
Instemming van de cliënt: uitzondering
BG vanuit de rechtsleer (3)
Beschikking over het beroepsgeheim
 Kan de cliënt de hulpverlening bevrijden of
ontslaan van zijn geheimhoudingsplicht?
 Instemming van de cliënt:

 weinig
erkenning in rechtspraak
 krijgt steeds meer bijval in de rechtsleer
 sijpelt door in wetgeving
21 mei 2010
19
Beschikking over het beroepsgeheim
(3)

Instemming van de cliënt enkel
aanvaardbaar indien:
 Voorafgaand
 Vrij
 Specifiek
 Geïnformeerd
 Uitdrukkelijk
21 mei 2010
20
BG en het integraal veiligheidsbeleid


Meer diensten, functies, finaliteiten en beroepsgroepen
betrokken bij één concreet dossier
 Horizontale samenwerking inzake welzijnsproblemen
(politie, hulpverlening en justitie)
 ‘Vertroebelen’ van beroepsfinaliteiten (bv. politie)
Veel verwarring rond begrippen gedeeld en gezamenlijk
beroepsgeheim, discretieplicht,
21 mei 2010
…
21
BG en het integraal veiligheidsbeleid
(2)

Geen of weinig wettelijke ondersteuning voor de
regeling van informatiestromen
 Samenwerkingsakkoord
‘daders seksueel misbruik’:
regeling van de informatiestromen tussen justitie en
de hulpverlening





Data en uren van de gemaakte afspraken
Afwezigheden die niet gerechtvaardigd waren
Eenzijdig stopzetten van de behandeling door de betrokken
persoon
Mate waarin betrokken persoon een inspanning levert om
nuttig gebruik te maken van de begeleidingssessies
Situaties van acute sociale gevaarlijkheid met ernstig risico
voor derden
21 mei 2010
22
BG en het integraal veiligheidsbeleid
(3)

Nood aan actualisering van de wetgeving inzake
beroepsgeheim

in het belang van de individuele cliënt






Notie ‘beschikking over het beroepsgeheim’
Specifieke aandacht voor de gedwongen hulpverlening (respect
voor het beroepsgeheim, opnameverplichting na advies,…)
met oog voor de veranderde maatschappelijke context
Meer kennis en respect voor elkaars werkwijze
doorheen de verschillende beroepsfinaliteiten
Gevaar van vertroebeling van de beroepsfinaliteiten
Werken aan samenwerkingsakkoorden
21 mei 2010
23
BG en het integraal
veiligheidsbeleid (4)

Toename van ‘veiligheidsprojecten’ op lokaal vlak

Te weinig kennis en samenwerking m.b.t. de bestaande
alternatieve maatregelen → druk vanuit de burgers op het lokale
beleid om ‘iets’ te ondernemen tegen ‘criminaliteit’
Probleem van ‘straffeloosheid’

Voorbeeld: Project ‘veelplegers’ ger. ar. Turnhout



Politie, parket, stadsbestuur, OCMW en hulpverlening
Documenten


Beknopt voorlichtingsverslag (justitiehuis)
Instemmingsverklaring over de ‘toegankelijkheid’ van deze documenten
 Zorgplan
 Evaluatie
21 mei 2010
24
BG en het integraal
veiligheidsbeleid (5)

Zorgplan (hulpverlening)
Omschrijving zorgtraject met doelstellingen en
einddatum
 Veelpleger overhandigt dit document aan de casemanager


Evaluatie
Aanwezigheden
 Reden afwezigheid
 Meewerken van de cliënt
 Stopzetting op initiatief van de cliënt
 Positieve afronding

21 mei 2010
25
BG en het integraal
veiligheidsbeleid (6)

Nadeel van het project veelplegers
Doorkruisen met de praktijk van de justitiehuizen
(bemiddeling in strafzaken, elektronisch toezicht,
probatie,…)
 Geen eenheid in de ‘trajectbegeleiding’
 Geen wettelijk kader van het project
 Rechtswaarborgen?

21 mei 2010
26