Transcript Klik om een titel te maken - Departement Leefmilieu, Natuur en

Klimaat en MER’s
Studienamiddag Water 23 januari 2012
Jo Laps
Dienst Mer
Inleiding
Verwachte klimaatverandering  effecten discipline water
1. Temperatuurstijging: verhoogde waterbehoefte (verdamping↑)
EU Prognose 2100 (Bron: Europees witboek)
Studienamiddag Water 23/01/2012
Jo Laps – Dienst Mer
Inleiding
Verwachte klimaatverandering  effecten discipline water
2. Zeespiegelstijging
3. Verandering regenpatroon (neerslagvolumes): nattere winters én
drogere zomers (minder kleine regenbuien)
4. Verhoging neerslagintensiteit: intensere (lokale) buien
 overstromingen, laagwaterdebieten, droogtestress
EU Prognose 2100 (Bron: Europees witboek)
Studienamiddag Water 23/01/2012
Jo Laps – Dienst Mer
Adaptatie
Verwachte klimaatverandering  effecten discipline water
Conclusie: toename instabiliteit
1. waterkwantiteit: - grotere variaties in afvoeren, waterpeilen, verblijftijden in
rivieren en stand grondwatertafel
- wijzigingen intensiteit en frequentie overstromingen
(cfr. saneringsinfrastructuur)
- wijzigingen intensiteit en frequentie droogte, waterschaarste
 ! Vlaanderen: lage waterbeschikbaarheid = nu al regio met “ernstig watertekort”
2. waterkwaliteit: - verzilting van watersysteem (cfr. drinkwatervoorziening)
- verhoogd polluentenaanwezigheid
Hoe omgaan met klimaatverandering?
Mitigatie
Adaptatie
= anticipating the adverse effects of climate change and taking
appropriate action to prevent or minimize the damage they can
cause. Early action will save on damage costs later.*
* http://ec.europa.eu/clima/policies/adaptation/index_en.htm
Studienamiddag Water 23/01/2012
Jo Laps – Dienst Mer
Adaptatie
Hoe omgaan met klimaatverandering?
Adaptatiemaatregelen op 3 niveaus:
1. EU – gecoördineerde adaptatie
(White paper on adapting to climate change - 2009;
Europese adaptatiestrategie – 2013 )
2. Lidstaat – gerichte adaptatie (VAP/NAP)*
3. Project/Plan – autonome adaptatie
“Project-MER/Plan-MER = ideale instrument voor toetsing naar
effecten op klimaat en op klimaatbestendigheid Project/Plan
Nood aan “Klimaatreflex” bij opmaak Project/Plan
* Vlaams Adaptatie Plan (verwacht tegen midden 2012) / Nationaal Adaptatie Plan
Studienamiddag Water 23/01/2012
Jo Laps – Dienst Mer
Hoe de klimaatreflex in de praktijk?
Bij definiëring Project/Plan adaptatie-ambities meenemen (pro-actief)
 Welke vragen te stellen:

Kan het project/plan invloed hebben op omgevingsklimaat? Vb. hittestress
door droogleggen van water in grote steden.


Kan het project/plan toekomstige noodzakelijke adaptatiemaatregelen
hinderen? Vb. via ruimtebeslag, waardoor waterberging niet meer mogelijk is.
Kan project/plan nog even goed functioneren bij klimaatwijziging? (afh.
levensduur project/plan: indien dit stijgt, stijgt de behoefte aan adaptatiemaatregelen)
 Gebeurt momenteel in de praktijk zelden  reden = kennis & inzicht
beperkt/ontbreekt
 Goedkoper dan achteraf maatregelen te voorzien
 Binnen de overheid ook groeiende aandacht
 Visie binnen dienst Mer nog in ontwikkeling
Studienamiddag Water 23/01/2012
Jo Laps – Dienst Mer
Hoe de klimaatreflex in de praktijk?
Bij definiëring Project/Plan adaptatie-ambities meenemen (pro-actief)
 Waar te voorzien binnen MER?:
 Adaptatiemaatregelen ≠ klassieke milderende maatregelen  aangezien
ze niet de effecten van het plan/project op het leefmilieu milderen
 Op te nemen als ontwikkelingsscenario in de verschillende relevante
disciplines
 Kunnen deel uit maken van alternatievenafweging (strategisch niveau)
 Wisselwerking gevraagd met MER-deskundigen
 Huidige praktijkvoorbeelden:
 Sigmaplan
 Kustveiligheidsplan
Studienamiddag Water 23/01/2012
Jo Laps – Dienst Mer
Hoe de klimaatreflex in de praktijk?
Mogelijke maatregelen in MER’s
 Tegen verdroging
 Drietrapsstrategie (vasthouden - bergen - afvoeren)
•
•
•
Hergebruik hemelwater
Infiltratie (waterdoorlatende verhardingen – wadi’s)
Buffering met vertraagde afvoer
 Grondwatergebruik enkel voor
hoogwaardige toepassingen
 Grijswatergebruik
 Hergebruik proceswater
 Minimaliseren verdamping
 …
 Tegen overstroming
 Vergroten waterbergingsruimte
 …
Studienamiddag Water 23/01/2012
Jo Laps – Dienst Mer
Hoe de klimaatreflex in de praktijk?
Mogelijke maatregelen in MER’s
 Tegen toenemende tijdsvariatie neerslag




Dimensionering infiltratiesystemen en regenwaterberging
Dimensionering regenwaterafvoersystemen
Voorzien van tijdelijke bergingssystemen (lokale terreindepressies)
…
Studienamiddag Water 23/01/2012
Jo Laps – Dienst Mer
Hoe de klimaatreflex in de praktijk?
Met welke beleidsdomeinen zijn er win-win situaties te bereiken?
 Natuur & adaptatie: natuur gebruiken om natuurgeweld in te tomen
 Infiltratiemogelijkheden (ontharding)
 Ruimte voor water creëren (overstromingsmogelijkheden)
 Meanderende beken (trage afvoer, grotere opvangcapaciteit)
 Landbouw & adaptatie: leveren van “blauwe diensten”
 Omzetten van akkers in weiden
 Ruimtelijke ordening & adaptatie: water als fysisch structurerend
element
 Waterinfrastructuur: dimensionering, grijswaterinfrastructuur
 Waterberging (overstromingsmogelijkheden)
 “Water in de stad”
Studienamiddag Water 23/01/2012
Jo Laps – Dienst Mer
Hoe de klimaatreflex in de praktijk?
Sturing vanuit overheid
Hoe kan de overheid klimaatadaptatie vorm geven
 Vrijblijvende ondersteuning: ontwikkeling, beschikbaar stellen en
communiceren van kennis en informatie (Milieuverkenning 2030*, codes van goede
praktijk, overstromingsgevaarkaarten**,…)
 Sensibilisering o.a. via financieringsinstrumenten:
vb. subsidies
 Uitwerken/evalueren van regelgeving en heffingen: wateraudits,
waterprijs i.f.v. beschikbaarheid/verbruik, belasting i.f.v. verhard oppervlakte met
afstroom naar riolering (D)
* www.milieurapport.be – VMM, 2009
** ter voorbereiding van ORBP’s (overstromingsrisicobeheerplannen) worden deze kaarten tegen uiterlijk eind 2013 opgemaakt
Studienamiddag Water 23/01/2012
Jo Laps – Dienst Mer
Hoe de klimaatreflex in de praktijk?
Klimaatscenario’s
 Evolueren met onze kennis
 Onzekerheden zijn groot
Adaptatiemaatregelen
 Voldoende flexibel  “no regret maatregelen”
 Win-win situaties zoeken: vb. “Beleidsvisie Water in de stad”*: o.a.
creëren van blauw-groene ruimten; www.adaptatiescan.nl: synergie tussen
adaptatie en mitigatie
 Multifunctioneel
 Monitoring / Learning-by-doing
*Departement MOW - 2011
Studienamiddag Water 23/01/2012
Jo Laps – Dienst Mer