Transcript Afríka
Afríka
Afríka er næststærsta heimsálfan.
Þar eru bæði víðáttumikið láglendi og hásléttur.
Hæstu fjöll eru Kilimanjaro og Kenýafjall.
Tanganyikavatn og Malavívatn eru í Sigdalnum mikla.
Helstu fljót eru: Níl,Níger,Kongófljót og Sambesífljót.
Afríka (2)
Stærsta eyðimörk heims er í Afríku; Sahara.
Aðrar stærstu eyðimerkur eru Kalaharí og Namib.
Stærsta eyja Afríku er Madagaskar.
Nánast öll Afríka er í hitabeltinu og heittempraða
beltinu
Hitabeltisregnskógur er næst miðbaug
Sunnan og norðan hitabeltisins eru Savannar; stórar
opnar gresjur,með trjám á stangli.
Afríka (3)
Steppur og eyðimerkur taka við sunnan og norðan
savannanna.
Nyrðst og syðst er miðjarðarhafsloftslag með sígrænu
makkíkjarri.
Sahara teygir sig 5000 km frá Atlantshafi til Rauðahafs.
Hitinn í Sahara getur farið í 50 stig yfir daginn en fellur
niður fyrir frostmark að nóttu til.
Fáir búa í Eyðimörkum,nema við „vinjar“.
Afríka
(4)
Svæðið sunnan Sahara nefnist Sahel.
Ef regntími bregst er hætt við þurrki og hungursneyð.
Svæðið á mörkum þess að teljast byggilegt.
Fólksfjölgun á Sahel svæðinu er mikil.
Síðustu áratugi hefur lofthiti hækkað og dregið úr
úrkomu á svæðinu
Afríka (5)
Efnahagur margra Afríkuríkja byggist á
„sjálfsþurftarbúskap“.
Yfir helmingur íbúa álfunnar starfar við landbúnað.
Þróun í landbúnaði nánast enginn og áhöld frumstæð.
Á harðbýlustu stöðunum er „hirðingjabúskapur“;menn
flakka með hjörðinni milli vatnsbóla.
Í S-Afríku,Kenýa og Simbabve er stunduð ræktun með
vélum,enda jarðvegur þar góður.
Afríka (6)
Helstu iðnaðarsvæði eru í S-Afríku og í
arabasvæðunum í norðri.
Iðnaðurinn er helst „hráefnaiðnaður“.
Helstu greinar eru olíuiðnaður,námagröftur og
vefnaður.
Ferðamannaiðnaður fer vaxandi í A-Afríku við
dýraskoðun.
Afríka (7)
Pygmyar eru dvergþjóðir,sem einkum er að finna í
regnskógum.
Pygmyar nota spjót,net boga og örvar við veiðar.
Pygmear skipta bráðinni bróðurlega milli allra íbúanna
burt séð frá því hverjir veiddu.
Aukið skógarhögg ógnar tilveru þeirra.
Afríka (8)
Þjóðgarðar hafa verið í Afríku frá seinni hluta 19.aldar.
Með fækkun villidýra óx áhugi á verndun þeirra.
Mikil ógn steðjar að villidýrum vegna veiðiþjófnaða.
Nashyrningshorn,fílabein og skinn eru eftirsótt
Afríka (9)
Menn hafa búið í Afríku lengur en nokkurs staðar
annars staðar í heiminum.
Margar þjóðir og ólíkar búa í álfunni.
Arabar í norðri,þeldökkir sunnar.
Í álfunni er kristin trú,Islam og andatrú.
„Nýlendustefna“ hefur sett mark sitt á álfuna og
hamlað uppbyggingu og framförum
Afríka (10)
Í frjósamasta hluta A-Afríku er ræktað te og kaffi.
Í S-Afríku hafa fundist námur með eðalsteinum og
dýrum málmum í meira magni en annars staðar á
jörðinni.
Olía er unnin í Alsír,Líbíu og Nígeríu
Í Marokku er stærsta fosfatnáma heims.
Í Sambíu eru koparnámur og stórar kolanámur.
Afríka (11)
„Nýlendustefna“ kallast það er stærra ríki og öflugra
reynir að ná vanburðugu ríki undir sig.
Nýlendustefna er einnig nefnd „heimsvaldastefna“.
Flest ríki Afríku eru fyrrverandi nýlendur Evrópuríkja.
Flest ríki Afríku voru komin með sjálfstæði um 1960.
Afríka (12)
15 milljónir þræla voru seldir frá Afríku á árunum frá
1450-1850.
Flestir voru seldir til Ameríku.
Þegar leið á 19. öldina lagðist þrælaverslunin af.
Afríka II bls.70-79
Níl er lengsta fljót í heimi 6650 km að lengd.
Vatnasvæði Nílar nær yfir 11 lönd,frá miðbaug að
Miðjarðarhafi.
Nílardalur í Egyptalandi er 10-20 km breið slétta sem
framburður Nílar hefur borið þangað og myndað
óvenju frjósaman jarðveg.
Slíkar sléttur eru nefndar „flæðisléttur“
Afríka II (2)
Nær allir íbúar Egyptalands búa á flæðisléttum Nílar
og óshólmum hennar.
Til að nýta betur vatn Nílar reistu Egyptar Aswan
stífluna.
Tilkoma stíflunnar breytti rennsli árinnar mikið og
ofan hennar myndaðist stærsta uppistöðulón heims en
neðan stíflunnar hætti áin að renna yfir bakka sína.
Afríka II (3)
Kostir stíflunnar voru;a) stærra ræktarland sem gáfu
þrjár árlegar uppskerur í stað einnar, b)vaxandi
iðnaður og c) rafvæðing með tilkomu orkuvers í
Aswan stíflunni.
Ókostir eru þeir að nú rennur framburður árinnar ekki
lengur á akra neðan stíflunnar. Því verða bændur nú að
a)kaupa áburð sem leiðir af sér b)minnkandi tekjur og
c) áburðarnotkun leiðir til mengunar.
Óshólmar stækka ekki lengur og fiskveiðar minnka
Afríka II (4)
Fjöldi ferðamanna sækir Egyptaland heim.
Helsta aðdráttarafl ferðamanna eru píramídarnir.
Saga Nílar og píramídanna er órjúfanleg
Fjöldi ferðamanna koma gagngert til að sigla á Níl,sem
Egyptar kalla „móður sína“,enda lífæð þeirra.
Afríka II (5)
Siðmenningin þróaðist á bökkum Nílarfljóts og stóð
sem hæst fyrir u.þ.b. 3000 árum.
Því til vitnis eru margar heimsþekktar fornminjar.
Þekktust fornminjar eru vafalaust
píramídarnir,Sfinxinn Gísa og rústir hinnar fornu
höfuðborgar Þebu.
Afríka II (6)
Um regnskóga „Kongólægðar“ rennur Kongófljót til
Atlantshafs.
Kongófljót er næst vatnsmesta fljót jarðar,en aðeins
Amazonfljót er vatnsmeira.
Kinshasa er höfuðborg Kongó,liggur 300 km frá strönd
atlantshafs við Kongófljót.
Ekki er skipgengt frá Atlantshafi til Kinshasa.
Afríka II (7)
Í Kongófljóti eru tveir þekktir fossar; Livingstonefossar
og Stanleyfossar.
Frá Livingstonefossum er skipgengt 1650 km að
Stanleyfossum
Kongófljót og þverár þess eru mesta og besta
samgönguæð landsins og þar með lífæð þess.
Afríka II (8)
Í austurhluta Kongó eru hálendur. Landamæri
nágrannaríkja liggja við „Sigdalinn mikla“.
Í Sigdalnum mikla eru títt jarðhræringar og eldgos.
Á landamærunum er stærsta og dýpsta vatnið af
mörgum „Tanganyikavatn“.
Í regnskógunum eru dýrmætar trjátegundir.
Afríka II (9)
Um tveir þriðju hlutar A-Kongóbúa lifa af frumstæðum
„sjálfsþurftarbúskap“.
Eftir sjálfstæði frá Belgum,hefur nánast ríkt stöðnun í
landbúnaði.
Samgöngur landsins eru afar lélegar og hafa staðið í
vegi fyrir almennri þróun í landinu.
Afríka II (10)
Helstu náttúruauðlindir A-Kongó eru demantar,silfur
og gull.
Stærstu námurnar eru í Shaba héraði en þar er iðnaður
einnig mestur.
Iðnaðurinn byggir á vinnslu jarðefnanna.
Orkuauðlindir eru miklar,byggðar á vatnsorku.
Afríka II (11)
Yngsta sjálfstæða land Afríku er Suður Súdan.Það
hlaut sjálfstæði sitt 2011.
S-Súdan er eitt fátækasta land heims og yfir helmingur
lifir undir fátækramörkum.
Fátækramörk miðast við einn Bandaríkjadal á mann á
dag, til framfærslu.
Afríka II (12)
„Frumbyggjar“ eru upphaflegir íbúar svæða eða landa.
„Leysingi“ er þræll,sem gefið hefur verið frelsi og
leystur undan ánauð
Eftir að Afríkuríki endurheimtu sjálfstæði sitt hefur
efnahagsuppbygging verið afar hæg.
Aðgangur að heilsugæslu og menntun er afleitur.
Afríka II (13)
Suður Afríka er syðsta land Afríku.
Lesótó er umlukt S-Afríku á alla vegu.
S-Afríka er að mestu háslétta í 1200-1800 m hæð.
Syðsti hluti landsins,og þar með álfunnar er
Agulhashöfði,en litlu vestar Góðrarvonarhöfði.
Afríka II (14)
Loftslag S-Afríku er heittemprað.Á austurströndinni er
rakt loft en þurrt á vesturströndinni.
Nambib eyðimörkin er á vesturströndinni og teygir sig
norður eftir allri strönd Naibíu.
Uppi á hásléttunni er Kalaharí eyðimörkin.
Dýra og plöntulíf er mjög fjölbreytt í S-Afríku.
Afríka II (15)
S-Afríka er iðnvæddasta land álfunnar.
Námavinnsla er stærsta atvinnugreinin.
Helstu náttúruauðlindir eru gull og demantar.
Stál og vélaiðnaður er mikill,m.a. Skipasmíðar.
Eitt besta járnbrautarnet álfunnar er í S-Afríku.
Afríka II (16)
Miðað við önnur Afríkulönd lifa fáir af landbúnaði í S-
Afríku.
Á stórum og vélvæddum jörðum er mikil ræktun á m.a.
Maís,hveiti og sykurreyr.
Kvikfjárrækt er talsverð og helst afurðir eru
nautakjöt,mjólkurafurðir og ull.
Afríka II (17)
Ferðaþjónusta hefur aukist mikið undanfarin ár í S-
Afríku.
Mikill vöxtur í efnahagslífinu hefur samt ekki nægt til
að bæta lífsskilyrði hinna fátæku.
Höfuðborgir S-Afríku eru þrjár; Pretoría
(framkvæmdavald),Höfðaborg (löggjafarvald) og
Bloemfontein (dómsvald.