Transcript Afríka

Afríka
 Afríka er næststærsta heimsálfan.
 Þar eru bæði víðáttumikið láglendi og hásléttur.
 Hæstu fjöll eru Kilimanjaro og Kenýafjall.
 Tanganyikavatn og Malavívatn eru í Sigdalnum mikla.
 Helstu fljót eru: Níl,Níger,Kongófljót og Sambesífljót.
Afríka (2)
 Stærsta eyðimörk heims er í Afríku; Sahara.
 Aðrar stærstu eyðimerkur eru Kalaharí og Namib.
 Stærsta eyja Afríku er Madagaskar.
 Nánast öll Afríka er í hitabeltinu og heittempraða
beltinu
 Hitabeltisregnskógur er næst miðbaug
 Sunnan og norðan hitabeltisins eru Savannar; stórar
opnar gresjur,með trjám á stangli.
Afríka (3)
 Steppur og eyðimerkur taka við sunnan og norðan




savannanna.
Nyrðst og syðst er miðjarðarhafsloftslag með sígrænu
makkíkjarri.
Sahara teygir sig 5000 km frá Atlantshafi til Rauðahafs.
Hitinn í Sahara getur farið í 50 stig yfir daginn en fellur
niður fyrir frostmark að nóttu til.
Fáir búa í Eyðimörkum,nema við „vinjar“.
Afríka
(4)
 Svæðið sunnan Sahara nefnist Sahel.
 Ef regntími bregst er hætt við þurrki og hungursneyð.
 Svæðið á mörkum þess að teljast byggilegt.
 Fólksfjölgun á Sahel svæðinu er mikil.
 Síðustu áratugi hefur lofthiti hækkað og dregið úr
úrkomu á svæðinu
Afríka (5)
 Efnahagur margra Afríkuríkja byggist á




„sjálfsþurftarbúskap“.
Yfir helmingur íbúa álfunnar starfar við landbúnað.
Þróun í landbúnaði nánast enginn og áhöld frumstæð.
Á harðbýlustu stöðunum er „hirðingjabúskapur“;menn
flakka með hjörðinni milli vatnsbóla.
Í S-Afríku,Kenýa og Simbabve er stunduð ræktun með
vélum,enda jarðvegur þar góður.
Afríka (6)
 Helstu iðnaðarsvæði eru í S-Afríku og í
arabasvæðunum í norðri.
 Iðnaðurinn er helst „hráefnaiðnaður“.
 Helstu greinar eru olíuiðnaður,námagröftur og
vefnaður.
 Ferðamannaiðnaður fer vaxandi í A-Afríku við
dýraskoðun.
Afríka (7)
 Pygmyar eru dvergþjóðir,sem einkum er að finna í
regnskógum.
 Pygmyar nota spjót,net boga og örvar við veiðar.
 Pygmear skipta bráðinni bróðurlega milli allra íbúanna
burt séð frá því hverjir veiddu.
 Aukið skógarhögg ógnar tilveru þeirra.
Afríka (8)
 Þjóðgarðar hafa verið í Afríku frá seinni hluta 19.aldar.
 Með fækkun villidýra óx áhugi á verndun þeirra.
 Mikil ógn steðjar að villidýrum vegna veiðiþjófnaða.
 Nashyrningshorn,fílabein og skinn eru eftirsótt
Afríka (9)
 Menn hafa búið í Afríku lengur en nokkurs staðar




annars staðar í heiminum.
Margar þjóðir og ólíkar búa í álfunni.
Arabar í norðri,þeldökkir sunnar.
Í álfunni er kristin trú,Islam og andatrú.
„Nýlendustefna“ hefur sett mark sitt á álfuna og
hamlað uppbyggingu og framförum
Afríka (10)
 Í frjósamasta hluta A-Afríku er ræktað te og kaffi.
 Í S-Afríku hafa fundist námur með eðalsteinum og
dýrum málmum í meira magni en annars staðar á
jörðinni.
 Olía er unnin í Alsír,Líbíu og Nígeríu
 Í Marokku er stærsta fosfatnáma heims.
 Í Sambíu eru koparnámur og stórar kolanámur.
Afríka (11)
 „Nýlendustefna“ kallast það er stærra ríki og öflugra
reynir að ná vanburðugu ríki undir sig.
 Nýlendustefna er einnig nefnd „heimsvaldastefna“.
 Flest ríki Afríku eru fyrrverandi nýlendur Evrópuríkja.
 Flest ríki Afríku voru komin með sjálfstæði um 1960.
Afríka (12)
 15 milljónir þræla voru seldir frá Afríku á árunum frá
1450-1850.
 Flestir voru seldir til Ameríku.
 Þegar leið á 19. öldina lagðist þrælaverslunin af.
Afríka II bls.70-79
 Níl er lengsta fljót í heimi 6650 km að lengd.
 Vatnasvæði Nílar nær yfir 11 lönd,frá miðbaug að
Miðjarðarhafi.
 Nílardalur í Egyptalandi er 10-20 km breið slétta sem
framburður Nílar hefur borið þangað og myndað
óvenju frjósaman jarðveg.
 Slíkar sléttur eru nefndar „flæðisléttur“
Afríka II (2)
 Nær allir íbúar Egyptalands búa á flæðisléttum Nílar
og óshólmum hennar.
 Til að nýta betur vatn Nílar reistu Egyptar Aswan
stífluna.
 Tilkoma stíflunnar breytti rennsli árinnar mikið og
ofan hennar myndaðist stærsta uppistöðulón heims en
neðan stíflunnar hætti áin að renna yfir bakka sína.
Afríka II (3)
 Kostir stíflunnar voru;a) stærra ræktarland sem gáfu
þrjár árlegar uppskerur í stað einnar, b)vaxandi
iðnaður og c) rafvæðing með tilkomu orkuvers í
Aswan stíflunni.
 Ókostir eru þeir að nú rennur framburður árinnar ekki
lengur á akra neðan stíflunnar. Því verða bændur nú að
a)kaupa áburð sem leiðir af sér b)minnkandi tekjur og
c) áburðarnotkun leiðir til mengunar.
 Óshólmar stækka ekki lengur og fiskveiðar minnka
Afríka II (4)
 Fjöldi ferðamanna sækir Egyptaland heim.
 Helsta aðdráttarafl ferðamanna eru píramídarnir.
 Saga Nílar og píramídanna er órjúfanleg
 Fjöldi ferðamanna koma gagngert til að sigla á Níl,sem
Egyptar kalla „móður sína“,enda lífæð þeirra.
Afríka II (5)
 Siðmenningin þróaðist á bökkum Nílarfljóts og stóð
sem hæst fyrir u.þ.b. 3000 árum.
 Því til vitnis eru margar heimsþekktar fornminjar.
 Þekktust fornminjar eru vafalaust
píramídarnir,Sfinxinn Gísa og rústir hinnar fornu
höfuðborgar Þebu.
Afríka II (6)
 Um regnskóga „Kongólægðar“ rennur Kongófljót til
Atlantshafs.
 Kongófljót er næst vatnsmesta fljót jarðar,en aðeins
Amazonfljót er vatnsmeira.
 Kinshasa er höfuðborg Kongó,liggur 300 km frá strönd
atlantshafs við Kongófljót.
 Ekki er skipgengt frá Atlantshafi til Kinshasa.
Afríka II (7)
 Í Kongófljóti eru tveir þekktir fossar; Livingstonefossar
og Stanleyfossar.
 Frá Livingstonefossum er skipgengt 1650 km að
Stanleyfossum
 Kongófljót og þverár þess eru mesta og besta
samgönguæð landsins og þar með lífæð þess.
Afríka II (8)
 Í austurhluta Kongó eru hálendur. Landamæri
nágrannaríkja liggja við „Sigdalinn mikla“.
 Í Sigdalnum mikla eru títt jarðhræringar og eldgos.
 Á landamærunum er stærsta og dýpsta vatnið af
mörgum „Tanganyikavatn“.
 Í regnskógunum eru dýrmætar trjátegundir.
Afríka II (9)
 Um tveir þriðju hlutar A-Kongóbúa lifa af frumstæðum
„sjálfsþurftarbúskap“.
 Eftir sjálfstæði frá Belgum,hefur nánast ríkt stöðnun í
landbúnaði.
 Samgöngur landsins eru afar lélegar og hafa staðið í
vegi fyrir almennri þróun í landinu.
Afríka II (10)
 Helstu náttúruauðlindir A-Kongó eru demantar,silfur
og gull.
 Stærstu námurnar eru í Shaba héraði en þar er iðnaður
einnig mestur.
 Iðnaðurinn byggir á vinnslu jarðefnanna.
 Orkuauðlindir eru miklar,byggðar á vatnsorku.
Afríka II (11)
 Yngsta sjálfstæða land Afríku er Suður Súdan.Það
hlaut sjálfstæði sitt 2011.
 S-Súdan er eitt fátækasta land heims og yfir helmingur
lifir undir fátækramörkum.
 Fátækramörk miðast við einn Bandaríkjadal á mann á
dag, til framfærslu.
Afríka II (12)
 „Frumbyggjar“ eru upphaflegir íbúar svæða eða landa.
 „Leysingi“ er þræll,sem gefið hefur verið frelsi og
leystur undan ánauð
 Eftir að Afríkuríki endurheimtu sjálfstæði sitt hefur
efnahagsuppbygging verið afar hæg.
 Aðgangur að heilsugæslu og menntun er afleitur.
Afríka II (13)
 Suður Afríka er syðsta land Afríku.
 Lesótó er umlukt S-Afríku á alla vegu.
 S-Afríka er að mestu háslétta í 1200-1800 m hæð.
 Syðsti hluti landsins,og þar með álfunnar er
Agulhashöfði,en litlu vestar Góðrarvonarhöfði.
Afríka II (14)
 Loftslag S-Afríku er heittemprað.Á austurströndinni er
rakt loft en þurrt á vesturströndinni.
 Nambib eyðimörkin er á vesturströndinni og teygir sig
norður eftir allri strönd Naibíu.
 Uppi á hásléttunni er Kalaharí eyðimörkin.
 Dýra og plöntulíf er mjög fjölbreytt í S-Afríku.
Afríka II (15)
 S-Afríka er iðnvæddasta land álfunnar.
 Námavinnsla er stærsta atvinnugreinin.
 Helstu náttúruauðlindir eru gull og demantar.
 Stál og vélaiðnaður er mikill,m.a. Skipasmíðar.
 Eitt besta járnbrautarnet álfunnar er í S-Afríku.
Afríka II (16)
 Miðað við önnur Afríkulönd lifa fáir af landbúnaði í S-
Afríku.
 Á stórum og vélvæddum jörðum er mikil ræktun á m.a.
Maís,hveiti og sykurreyr.
 Kvikfjárrækt er talsverð og helst afurðir eru
nautakjöt,mjólkurafurðir og ull.
Afríka II (17)
 Ferðaþjónusta hefur aukist mikið undanfarin ár í S-
Afríku.
 Mikill vöxtur í efnahagslífinu hefur samt ekki nægt til
að bæta lífsskilyrði hinna fátæku.
 Höfuðborgir S-Afríku eru þrjár; Pretoría
(framkvæmdavald),Höfðaborg (löggjafarvald) og
Bloemfontein (dómsvald.