Transcript Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis

Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis
instytucji rękojmi
Michał Gintowt
PRZEBIEG REFERATU

Dlaczego ekonomiczna analiza instytucji rękojmi?

Podstawowe zagadnienia związane z twierdzeniem Coase’a oraz
kosztami transakcyjnymi

Asymetryczna dystrybucja informacji a „The Market for Lemons“

Rękojmia w polskim kodeksie cywilnym jako narzędzie wpływu na
zachowania rynkowe

Mechanizm działania rękojmi: teoria gier, równowaga Bayesa oraz
efekt rozwinięcia

Informacja nieweryfikowalna a gwarancja: screening i signalling
2
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
DLACZEGO RĘKOJMIA?

Kierunek Law & Economics dostarcza nowego, mało popularnego
spojrzenia na ratio legis tej instytucji

Analiza ekonomiczna pozwala zrozumieć jak oferowane przez
system prawa rozwiązania mogą sprzyjać efektywności
ekonomicznej

Przykład wpływu warunków prawnych na decyzje ekonomiczne

Przy analizie zastosowanie znajdują nie tylko podstawowe, ale także
bardziej zaawansowane narzędzia Law & Economics (np. teoria gier)
3
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
TWIERDZENIE COASE’A
Jeżeli
transakcyjne
są równe zeru,
efektywna
Prawokoszty
powinno
oferować rozwiązania,
które
przyczyniają
alokacja
uprawnień
wynikających
z prawaoraz
własności
się do obniżania
kosztów
transakcyjnych
nastąpi
niezależnie
od tego, komu
uprawnienia
te
minimalizują
skutki zawodności
wymiany
rynkowej
zostaną początkowo
przyznane przez przepis prawa lub
dokonywanej
prywatnie.
wskutek orzeczenia sądu.

4
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
ASYMETRYCZNA DYSTRYBUCJA INFORMACJI

Jedna z najważniejszych zawodności rynku

Opisana przez Georga Akerlofa w „The Market for Lemons: quality
uncertainty and the market mechanism“

Stan w którym potencjalne strony transakcji posiadają różny zasób
informacji o jej przedmiocie

Źródło kosztów transakcyjnych

Motywacja do zachowań oportunistycznych ex ante oraz ex post
5
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
„THE MARKET FOR LEMONS“

W wyniku występowania asymetrii informacyjnej oferowane są dobra
o możliwie najgorszej jakości

Mechanizm opisany przez Akerlofa na przykładzie rynku używanych
samochodów

Analogia do prawa Kopernika-Greshama: artykuły złej jakości
wypierają artykuły dobrej jakości („race to the bottom“), tak jak „zła“
moneta wypiera „dobrą“

Warunki dla zaistnienia selekcji negatywnej:
6
1.
Jakość dobra oferowanego na rynku nie jest kupcom znana przed
dokonaniem transakcji („próżnia prawna“ oraz brak możliwości
uzyskania informacji)
2
Rynek nie jest w stanie wyeliminować podmiotu oferującego
artykuł/usługę złej jakości – konsumenci reagują jedynie na średnią
jakość towaru
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
INSTYTUCJA RĘKOJMI:

Wraz z wprowadzeniem oddzielnego dla umów konsumenckich
reżimu odpowiedzialności z tytułu niezgodności produktu z umową
znaczenie jej zmalało

Realizuje postulat efektywności przerzucając koszty transakcyjne na
podmiot mogący wyrównać asymetrię niższym kosztem

Stanowi szczególną formę odpowiedzialności za nienależyte
wykonanie zobowiązania

Art. 557 k.c. uwalnia od sankcji w sytuacjach w których w stosunku
do konkretnej wady nie zachodzi asymetria w informacji

Zmierza do eliminacji nadmiernych obciążeń wynikających z działań
mających na celu ograniczenie asymetrii w dystrybucji informacji
7
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
ART. 556 KODEKSU CYWILNEGO
§1 Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli
rzecz sprzedana ma wadę zmniejszającą jej wartość lub
użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony lub
wynikający z okoliczności lub przeznaczenia rzeczy, jeżeli
rzecz nie ma właściwości o których istnieniu zapewnił
kupującego, albo jeżeli została kupującemu wydana w stanie
niezupełnym (rękojmia za wady fizyczne).
§2 Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli
rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli
jest obciążona prawem osoby trzeciej; w razie sprzedaży praw
sprzedawca jest odpowiedzialny także za istnienie praw
(rękojmia za wady prawne).
8
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
KONSTRUKCJA REŻIMU RĘKOJMI (ART. 556 K.C.)
„wady zmniejszające wartość lub
użyteczność rzeczy ze względu na cel
w umowie oznaczony albo wynikający
z okoliczności lub z przeznaczenia
rzeczy“ oraz wady prawne
inne właściwości
9
odpowiedzialność
spoczywa na sprzedawcy
z tytułu wprowadzenia
dobra na rynek
odpowiedzialność
spoczywa na sprzedawcy
gdy zapewnił o ich
istnieniu
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
DZIAŁANIE ART. 556 KC

Kupujący ma podstawy:
1.
by wychodzic z założenia, że ilekroć otrzymuje zapewnienie o
istnieniu danej właściwości, właściwość ta rzeczywiście
istnieje
2.
wnioskować, z samego faktu wprowadzenia danego dobra do
obrotu, że nie ma ono wad umniejszających jego „wartość lub
użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo
wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy“
10
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
RĘKOJMIA A HOMO OECONOMICUS

Kodeks cywilny dostarcza skutecznej motywacji dla
strony lepiej poinformowanej do wyjawienia
niezbędnych w danych okolicznościach informacji

Sankcje z tytułu rękojmi:
1.
stanowią system bodźców
2.
czynią sprzedawcę odpowiedzialnym za konsekwencje błędnej
wyceny oraz nieefektywnej alokacji rzeczy
3.
w założeniu prowadzą do niwelacji uzyskanej przez sprzedawcę
korzyści do poziomu rzeczywistej rynkowej wartości
sprzedanego dobra, wyjątkowo poniżej tego progu
11
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
RĘKOJMIA A TEORIA GIER
gra o pełnej
informacji
gra o niepełnej
informacji
12
gracze posiadają
pełen zestaw
informacji
z wyjątkiem tej
dotyczącej wyboru
drugiego gracza
gracze posiadają
różny zasób wiedzy
rozwiązaniu gier służy
przede wszystkim
stan równowagi
Nasha
stan równowagi
Nasha znajduje
ograniczone
zastosowanie, nie
pozwala uwzględnić w
grze przekonań
(beliefs) graczy
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
RÓWNOWAGA BAYESA

Każdy z graczy rozpoczyna grę z pewnymi przekonaniami

Przekonania są aktualizowane z uwzględnieniem reguły
Bayesa

Reguła Bayesa tłumaczy jak zmieniają się przekonania graczy
w sytuacji gdy wzajmnie obserwują oni swoje poczynania

Strategie graczy w stanie równowagi są racjonalne i
optymalne, gdy uwzględniają przekonania gracza wynikające z
działa innych uczestników gry
13
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
RODZAJE INFORMACJI
INFORMACJE
WERYFIKOWALNE
INFORMACJE
NIEWERYFIKOWALNE
14
Mogą zostać łatwo przekazane,
a potem zweryfikowane przez adresata
(np. kod do zamka szyfrowego)
To takie których bezpośrednie przekazanie jest
niemożliwe, można o nich jedynie wnioskować
z zachowania osoby poinformowanej
(np. kwalifikacje zatrudnianego pracownika
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
EFEKT ROZWIĄZANIA

Informacja jest weryfikowalna,

Strona niedoinformowana wie, że druga strona ją posiada

Istnieje panaceum prawne (legal remedy)

W pierwszej kolejności „ujawni się“ podmiot
o najkorzystniejszych informacjach

Gracze ujawniają informacje zgodnie z kolejnością ich korzystności

Z milczenia można wyciągnąć wnioski

15
Na rynku następuje niwelacja asymetrii
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
EFEKT UJAWNIENIA
Wady zmniejszające wartość lub
użyteczność rzeczy ze względu na
cel w umowie oznaczony albo
wynikający z okoliczności lub
z przeznaczenia rzeczy oraz wady
prawne
Inne właściwości
16
Wprowadzenie rzeczy na
rynek
Zapewnienie o ich istnienu
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
INFORMACJA NIEWERYFIKOWALNA
Na rynku funkcjonują gracze dysponujący nieweryfikowalnymi
informacjami dotyczącymi jakości oferowanego dobra, którzy operują
jedynie danymi opartymi o rachunek prawdopodobieństwa

 na
rynku funkcjonują gracze z informacjami nieweryfikowalnymi
1.
Efekt ujawnienia nie obejmuje całego rynku, jedynie graczy
z weryfikowalnymi informacjami
2.
Reżim rękojmi dla graczy z informacjami nieweryfikowalnymi jest
nieopłacalny: instytucja przystosowana jest do informacji
weryfikowalnych przez co wymusza jasne deklaracje

REZULTAT:
Z milczenia graczy nie można wyciągnąć jednoznacznych wniosków,
wszyscy będą wrzucani do jednego kosza „graczy z niekorzystnymi
informacjami“
17
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
GWARANCJA JAKO SYGNAŁ
SIGNALLING:
Teoria zgodnie z którą gracze posiadający informacje
nieweryfikowalne mogą podejmować działania na podstawie których
gracze niedoinformowani mogą te informace wywnioskować
GWARANCJA (art. 577 oraz 578 k.c.):
• jeden z głównych i podstawowych sygnałów jaki w warunkach rynkowej wymiany
dóbr może wysłać sprzedający dysponujący nieweryfikowalnymi informacjami o
jakości
• swoboda utworzenia węzła prawnego i kształtowania kosztów odpowiedzialności
• sygnał polega na gotowości do wzięcia na siebie ekonomicznego ryzyka jakie dla
nabywcy wynika z faktu, że w chwili transkacji nie posiada on pełnego zasobu
informacji niezbędnego dla satysfakcjonującej wyceny rynkowej wartości dobra
18
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi
BIBLIOGRAFIA

G. Akerlof, The Market for Lemons: Quality Uncertainty and the Market Mechanism, Quarterly
Journal of Economics 84 (3)

D. G. Baird, R. H. Gertner, R. C. Picker, Game Theory and the Law, Cambridge 2004

R. H. Coase, The Problem of Social Cost, Journal of Law and Economics 3 (1960)

R. Cooter, T. Ulen, Law and Economics, New York 1996

Z.K. Nowakowski, Ochrona nabywcy rzeczy z wadami, RPEiS nr 2 1967

A. Ohanowicz, Zbieg norm w polskim prawie cywilnym, Warszawa 1963

Z. Radwański, System prawa cywilnego. Zobowiązania. Część ogólna, Warszawa 1980

H.-B. Schaffer, C. Ott, Economic Analysis of Civil Law, Cheltenham 2004

R. Stroiński, Ekonomiczna analiza prawa czyli w poszukiwaniu efektywności, Kwartalnik Prawa
Prywatnego 3/2002

R. Stroiński, Wprowadzenie do ekonomicznej analizy prawa, w: M. Bednarski, J. Wilkin, Ekonomia
dla prawników i nie tylko, Warszawa 2008
19
Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi