Stručni ispit iz oblasti čeličnih konstrukcija

1. Prezentacija i odbrana projekta

- analiza opterećenja - modeliranje konstrukcije - dimenzionisanje elemenata konstrukcije - tehničke specifikacije

2. Poznavanje standarda, pravilnika i propisa

- za opterećenja, - za proračun čeličnih konstrukcija, - za osnovni materijal, - za zavarivanje, - za zavrtnjeve, - za antikorozionu zaštitu, - za izvođenje čeličnih konstrukcija, 1

Standardi za opterećenja

– SRPS U.C7.110/1991: Opterećenje vetrom - Osnovni principi i osrednjeni

aerodinamički pritisak vetra

– SRPS U.C7.111/1991: Opterećenje vetrom - Dinamički koeficijent i

aerodinamički pritisak vetra

– SRPS U.C7.112/1991: Opterećenje vetrom - Opterećenje vetrom zgrada – SRPS U.C7.113/1991: Opterećenje vetrom - Opterećenje vetrom ostalih

građevinskih konstrukcija osim zgrada

– SRPS U.C7.121/1988: Korisna opterećenja stambenih i javnih zgrada – SRPS U.C7.122/1988: Određivanje korisnog opterećenja tavanica u proizvodnim pogonima i skladištima – SRPS U.C7.123/1988: Sopstvena težina konstrukcija, nekonstrukcionih elemenata i uskladištenog materijala koji se uzima u obzir pri dimenzio nisanju - Zapreminska masa 2

Pravilnici za opterećenja

– Privremeni tehnički propisi za opterećenja zgrada (Službeni list SFRJ 61/48); – Pravilnik o tehničkim normativima za opterećenje nosećih građevinskih konstrukcija (Službeni list SFRJ 26/88); – Pravilnik o tehničkim normativima za izgradnju objekata visokogradnje u seizmičkim područjima (Službeni list SFRJ 31/81; 49/82; 29/83; 21/88; 52/90); – Pravilnik o tehničkim normativima za projektovanje i proračun inženjerskih objekata u sezmičkim područjima (Nacrt iz 1986. god.) – Pravilnik o tehničkim normativima za određivanje opterećenja mostova (Službeni list SFRJ 1/91); – Pravilnik o tehničkim normativima za određivanje veličine opterećenja i kategorizaciju železničkih mostova, propusta i ostalih objekata na železničkim prugama (Službeni list SFRJ 23/92); 3

Pravilnici i propisi za čelične konstrukcije

– Pravilnik o tehničkim normativima za noseće čelične konstrukcije. (Službeni list SFRJ 61/86) – Tehnički propisi za jednostavne konstrukcije zgrada kod nosećih čeličnih konstrukcija. (Službeni list SFRJ 6/65) – Tehnički propisi za lake čelične gradevine kod nosećih čeličnih konstrukcija.

(Službeni list SFRJ 6/65) – Tehnički propisi o kvalitetu zavarenih spojeva za noseće čelične konstrukcije. (Službeni list SFRJ 41/64) – Tehnički propisi za tolerancije mera i oblika kod nosećih čeličnih konstrukcija. (Službeni list SFRJ 41/64) – Pravilnik o tehničkim merama i uslovima za montažu čeličnih konstrukcija.

(Službeni list SFRJ 29/70) – Tehnički propisi za pregled i ispitivanje nosecih čeličnih konstrukcija.

(Službeni list SFRJ 6/65) – Tehnički propisi za održavanje čeličnih konstrukcija za vreme eksploatacije kod nosećih čeličnih konstrukcija.(Službeni list SFRJ 6/65) 4

Standardi za proračun elemenata čeličnih konstrukcija

– SRPS U.E7.081/1986: Provera stabilnosti nosećih čeličnih konstrukcija Centrično pritisnuti štapovi konstantnog jednodelnog preseka; – SRPS U.E7.086/1986: Provera stabilnosti nosećih čeličnih konstrukcija Određivanje dužine izvijanja štapova; – SRPS U.E7.091/1991: Provera stabilnosti nosećih čeličnih konstrukcija – Centrično pritisnuti štapovi konstantnog višedelnog preseka; – SRPS U.E7.096/1986: Provera stabilnosti nosećih čeličnih konstrukcija Štapovi izloženi pritisku i savijanju; – SRPS U.E7.101/1991: Provera stabilnosti nosećih čeličnih konstrukcija - Bočno izvijanje nosača; – SRPS U.E7.106/1980: Stabilnost nosećih čeličnih konstrukcija - Pritisnuti štapovi sa elastičnim poprečnim osloncima; – SRPS U.E7.111/1986: Provera stabilnosti nosećih čeličnih konstrukcija Stabilnost okvirnih nosača – SRPS U.E7.116/1980: Stabilnost nosećih čeličnih konstrukcija - Stabilnost lučnih nosača – SRPS U.E7.121/1986: Provera stabilnosti nosećih čeličnih konstrukcija Proračun izbočavanja limova 5

Standardi za proračun spojnih sredstava i veza čeličnih konstrukcija

– SRPS U.E7.131/1980: Ležišta i zglobovi nosećih čeličnih konstrukcija; – SRPS U.E7.140/1985: Spojevi sa vijcima visoke klase čvrstoće kod nosećih čeličnih konstrukcija - Tehnički uslovi; – SRPS U.E7.140/1/1999: Spojevi sa vijcima visoke klase čvrstoće kod nosećih čeličnih konstrukcija – Tehnički uslovi – Izmene i dopune; – SRPS U.E7.145/1987: Noseće čelične konstrukcije spojene zakovicama i vijcima - Tehnički uslovi; – SRPS U.E7.145/1/1991: Noseće čelične konstrukcije spojene zakovicama i vijcima - Tehnički uslovi - Izmene i dopune; – SRPS U.E7.150/1987: Zavarene noseće čelične konstrukcije - Tehnički uslovi; 6

Specijalne čelične konstrukcije

– SRPS U.H2.110/1991: Čelične konstrukcije za nošenje antena. Proračun konstruisanje i izvođenje; – SRPS U.Z1.010/1990: Spregnute konstrukcije. Čelik-beton.

– SRPS U.Z1.010/1/1992: Spregnute konstrukcije. Čelik-beton. Izmene i dopune.

– SRPS M.Z3.054: Skladištenje nafte i naftnih derivata. Vertikalni cilindrični nadzemni rezervoari, zavareni, sa ravnim dnom i nepomičnim ili plivajućim krovom; 7

Osnovni materijal

– –

Označavanje čelika

– SRPS EN 10027-1/2003: Sistem za označavanje čelika; Deo 1: Označavanje čelika, osnovne oznake, SRPS EN 10027-2/2003: Sistem za označavanje čelika; Deo 2: Brojčane oznake, SRPS CR 10260/2003: Sistem za označavanje čelika; Dodatne oznake.

• • • • • •

Tehnički uslovi isporuke

– SRPS EN 10025/2003: Toplovaljani proizvodi od nelegiranih konstrukcionih čelika Tehnički zahtevi za isporuku EN 10025-1:2004 Vruće valjani proizvodi od konstrukcionih čelika - Deo 1: Opšti uslovi isporuke; EN 10025-2:2004 Vruće valjani proizvodi od konstrukcionih čelika - Deo 2: Tehnički uslovi isporuke za nelegirane konstrukcione čelike; EN 10025-3:2004 Vruće valjani proizvodi od konstrukcionih čelika - Deo 3: Tehnički uslovi isporuke za normalizovane/normalizovano valjane zavarljive sitnozrne konstrukcione čelike; EN 10025-4:2004 Vruće valjani proizvodi od konstrukcionih čelika - Deo 4: Tehnički uslovi isporuke za termomehanički valjane zavarljive sitnozrne konstrukcione čelike; EN 10025-5:2004 Vruće valjani proizvodi od konstrukcionih čelika - Deo 5: Tehnički uslovi isporuke za konstrukcione čelike sa poboljšanom otpornošću na atmosfersku koroziju; EN 10025-6:2004 Vruće valjani proizvodi od konstrukcionih čelika - Deo 6: Tehnički uslovi isporuke za ravne proizvode od konstrukcionih čelika visoke čvrstoće dobijene kaljenjem i otpuštanjem.

8

Označavanje čelika

Grupa 1

: Čelici koji se označavaju na osnovu njihove primene i mehaničkih svojstava,

Grupa 2

: Čelici koji se označavaju na osnovu hemijskog sastava .

Slovni simboli u osnovnim oznakama čelika Grupe 1 Slovni simbol S P L E B Y R H D T M Primena

Konstrukcioni čelici (

Structural steel

) Oprema pod pritiskom (

Pressure purpose

) Cevovodi (

Line pipe

) Mehaničke konstrukcije (

Engineering

) Armatura - betonski čelici (

Reinforcing steel

) Prednaprezanje (

Presteressing steel

) Šine (

Rail

) Čelici visoke čvrstoće za hladno valjanje (

High strength Cold rolled

) Pljošti proizvodi za hladno oblikovanje (

Flat product for cold forming

) Ambalaža (

Tinmill products

) Čelici za elektrotehniku (

Electrical steel

)

Primer

S 235 P 355 L 360 E 295 B 500 Y 1770 R 0900 H 400 D C03 T H52 M 140 9

Primer označavanja čelika - Grupa 1

10

Tehnički uslovi isporuke

U okviru tehničkih uslova isporuke za različite grupe čelika se definišu: – mehanička svojstva (minimalna granica razvlačenja, zatezna čvrstoća, izduženje pri lomu, energija loma pri ispitivanju udarne žilavosti,...) – hemijski sastav šarže i proizvoda, – način dezoksidacije (neumiren - FU, neumiren nije dozvoljen - FN, posebno umiren - FF); – postupak termičke obrade (ako je predviđen), – tehnološka svojstva, – specijalni zahtevi, – način porudžbine materijala, – postupak kontrole kvaliteta (ispitivanje i mesta uzimanja uzoraka), – obeležavanje proizvoda.

11

Nelegirani konstrukcioni čelici (EN 10025-2) - hemijski sastav proizvoda

12

Izbor osnovnog materijala

Izbor vrste (grupe) i kvaliteta čelika!

– SRPS U.E7.010/1988: Izbor osnovnog čeličnog materijala (U koliziji sa SRPS EN 10027-1, SRPS CR 10260 i SRPS EN 10025!); – EN 1993-1-10/2005: Izbor materijala u pogledu žilavosti i svojstava po debljini (Nije još usvojen kao SRPS); Osnovni parametri za izbor kvaliteta čelika su: • • • • svojstva čeličnog materijala: granica razvlačenja u funkciji debljine materijala f

y

(t), kvalitet žilavosti (toughness quality) izražen pomoću veličina T

27J

• karakteristike elementa: oblik elementa i detalje, debljinu elementa (t), ili T

40J

.

koncentraciju napona u skladu sa detaljima datim u EN 1993-1-9: "Zamor", • • • • • •

proračunske situacije:

proračunsku vrednost najniže temperature elementa T

Ed

, maksimalan normalni napon 

Ed

usled relevantne kombinacije dejstava, zaostali napon, pretpostavku o širenju prsline usled zamor opterećenja, brzinu dilatacije (strain rate) usled incidentnog opterećenja, ako je merodavna, stepen hladnog oblikovanja 

cf

, kada je relevantan.

13

Određivanje maksimalne debljina elementa t

S235 S275 S355 S420 S460 S690 JR JO J2 JR JO J2 M,N ML,NL JR JO J2 K2,M,N ML,NL M,N ML,NL Q M,N QL ML,NL QL1 Q Q QL QL QL1 QL1 30 40 30 27 30 40 30 40 30 40 30 27 27 27 27 27 27 40 27 27 27 27 40 27 40 27 Šarpijeva energija CVN T [  C] J min -20 -20 -40 -50 -60 0 -20 -20 -40 -40 -60 20 0 -20 20 0 -20 -20 -50 20 0 -20 -20 -50 -20 -50 10 0 -10 -20 -30 -40 -50  Ed =

0,75

f

y (t) 10

Referentna temperatura T Ed [



C]

0 -10 -20 -30 -40 -50  Ed =

0,50

f

y (t) 10 0 -10 -20 -30  Ed =

0,25

f

y (t) -40 -50 60 90 50 75 125 105 55 75 45 65 110 95 135 110 185 160 40 60 90 110 35 50 75 90 155 130 95 80 135 115 70 90 60 70 105 90 125 105 150 125 40 50 60 75 90 110 30 40 50 60 75 90 50 60 70 90 105 25 30 40 50 60 75 40 60 90 35 55 75 95 135 25 40 60 75 110 65 95 40 50 60 70 90 20 25 30 40 50 60 35 50 75 30 45 65 75 110 20 35 50 60 90 55 80 30 40 50 60 70 15 20 25 30 40 50 30 40 60 25 35 55 65 95 15 25 40 50 75 45 65 25 30 40 50 60 10 15 20 25 30 40 25 35 50 20 30 45 55 75 15 20 35 40 60 35 55 20 25 30 40 50 10 10 15 20 25 30 20 30 40 15 25 35 45 65 10 15 25 35 50 30 45 90 75 125 105 170 145 80 115 70 95 155 130 180 155 200 200 65 95 55 80 135 110 155 135 200 180 140 120 190 165 110 95 130 110 155 130 180 155 200 180 65 80 95 115 55 65 80 95 135 115 160 135 75 95 110 130 155 45 55 65 80 95 115 65 90 125 55 80 115 130 180 45 65 95 110 155 100 140 65 75 95 110 130 35 45 55 65 80 95 55 75 105 50 70 95 115 155 40 55 80 95 135 85 120 55 65 75 95 110 30 35 45 55 65 80 45 65 90 40 55 80 95 130 30 45 65 80 110 70 100 45 55 65 75 95 20 30 35 45 55 65 40 55 75 35 50 70 80 115 25 40 55 65 95 60 85 35 45 55 65 75 20 20 30 35 45 55 35 45 65 30 40 55 70 95 25 30 45 55 80 50 70 135 115 175 155 200 200 125 110 165 145 200 190 200 200 230 200 110 95 150 130 200 175 200 200 210 200 200 185 200 200 175 155 200 175 200 200 200 200 215 200 120 100 140 120 165 140 190 165 200 190 200 200 130 155 175 200 200 85 100 120 140 165 190 100 135 175 95 125 165 190 200 80 110 150 175 200 160 200 115 130 155 175 200 75 85 100 120 140 165 85 115 155 80 110 145 165 200 70 95 130 150 200 140 185 95 115 130 155 175 60 75 85 100 120 140 75 100 135 70 95 125 145 190 60 80 110 130 175 120 160 65 85 60 75 115 100 60 80 55 70 110 95 125 110 165 145 55 70 95 110 45 60 80 95 150 130 100 85 140 120 80 95 70 80 115 95 130 115 155 130 50 60 75 85 45 50 60 75 100 85 120 100 14

Antikoroziona zaštita

– SRPS ISO 12944-1: Zaštita od korozije čeličnih konstrukcija zaštitnim sistemom boja - Opšti uvod – SRPS ISO 12944-2: Zaštita od korozije čeličnih konstrukcija zaštitnim sistemom boja - Klasifikacija sredina – SRPS ISO 12944-3: Zaštita od korozije čeličnih konstrukcija zaštitnim sistemom boja - Zahtevi za konstruisanje – SRPS ISO 12944-4: Zaštita od korozije čeličnih konstrukcija zaštitnim sistemom boja - Tipovi površine i priprema površine – SRPS ISO 12944-5: Zaštita od korozije čeličnih konstrukcija zaštitnim sistemom boja - Zaštitni sistemi boja – SRPS ISO 12944-6: Zaštita od korozije čeličnih konstrukcija zaštitnim sistemom boja - Laboratorijske metode ispitivanja karakteristika – SRPS ISO 12944-7: Zaštita od korozije čeličnih konstrukcija zaštitnim sistemom boja - Izvođenje i nadzor nad nanošenjem boja – SRPS ISO 12944-8: Zaštita od korozije čeličnih konstrukcija zaštitnim sistemom boja - Izrada specifikacija za nove radovi i održavanje 15

Evropske norme (EN) za konstrukcije Evrokodovi i prateći standardi

• • • • • • • • • •

EN 199 0 :

Osnove proračuna

EN 1991:

Dejstva na konstrukcije

EN 199 2

: Proračun betonskih konstrukcija EN 1993: Proračun čeličnih konstrukcija EN 1994: Proračun spregnutih konstrukcija ; EN 1995: Proračun drvenih k onstrukcija; EN 1996: Proračun zidanih

EN 199 7 :

Geotehnički p roračun i;

EN 199 8

: Proračun seizmički otpornih konstrukcija;

EN 1999:

konstrukcija ; Proračun aluminijumskih konstrukcija 16

EN 1991- Dejstva na konstrukcije

– – – – – – – – –

EN 1991-1-1:

Zapreminske težine, sopstvena težina i korisna opterećenja za zgrade

EN 1991-1-3:

Dejstva snega

EN 1991-1-4: EN 1991-1-5: EN 1991-1-6:

Dejstva vetra Termička dejstva Dejstva tokom izvođenja

EN 1991-1-7: EN 1991-2: EN 1991-3:

Incidentna dejstva Saobraćajna opterećenja na mostovima Dejstva usled kranova i mašinske opreme

EN 1991-4:

Silosi i rezervoari 17

Evrokodovi za čelične konstrukcije

– – – – – – EN 1993-1: Proračun čeličnih konstrukcija: Opšta pravila i pravila za zgrade; EN 1993-2: Proračun čeličnih konstrukcija: Čelični mostovi; EN 1993-3: Proračun čeličnih konstrukcija: Tornjevi, jarboli i dimnjaci; EN 1993-4: Proračun čeličnih konstrukcija: Silosi, rezervoari i cevovodi; EN 1993-5: Proračun čeličnih konstrukcija: Šipovi; EN 1993-6: Proračun čeličnih konstrukcija: Kranski nosači; 18

EN 1993-1: Proračun čeličnih konstrukcija Opšta pravila (12 delova)

– EN 1993-1-1: Opšta pravila i pravila za zgrade; – EN 1993-1-2: Proračun konstrukcija za dejstvo požara; – EN 1993-1-3: Hladno oblikovani elementi i limovi; – EN 1993-1-4: Nerđajući čelici; – EN 1993-1-5: Puni limeni elementi; – EN 1993-1-6: Nosivost i stabilnost ljuski; – EN 1993-1-7: Nosivost i stabilnost poprečno opterećenih ravnih limenih konstrukcija; – EN 1993-1-8: Proračun veza; – EN 1993-1-9: Nosivost čeličnih konstrukcija na zamor; – EN 1993-1-10: Izbor čelika u pogledu žilavosti i svojstava po debljini; – EN 1993-1-11: Proračun konstrukcija sa zategnutim elementima od čelika; – EN 1993-1-12: Dodatna pravila za čelike visoke čvrstoće.

19

Prateći standardi

– EN 1090-2: Izvođenje čeličnih i aluminijumskih konstrukcija – Deo 2: Tehnički

zahtevi za izvođenje čeličnih konstrukcija;

– EN ISO 12944: Boje i lakovi - Zaštita čeličnih konstrukcija od korozije sistemom zaštitnih premaza (Delovi 1 do 8); – EN 1461: Vruće duboko galvanizovane prevlake na fabrikovanim gvozdenim i čeličnim proizvodima; – EN 10025/2004: Vruće valjani proizvodi od konstrukcionih čelika (Delovi 1 do 6: Tehnički uslovi isporuke) – EN 10164:1993: Čelični proizvodi sa poboljšanim deformacijskim karakteristikama upravno na površinu proizvoda: Tehnički uslovi isporuke – EN 10210-1:1994: Vruće oblikovani konstrukcijski šuplji profili od nelegiranih i sitnozrnih konstrukcionih čelika - Deo 1: Tehnički uslovi isporuke – EN 10219-1:1997: Hladno oblikovani šuplji profili od konstrukcionih čelika - Deo 1: Tehnički uslovi isporuke 20