Transcript Pobierz

Klasyfikacja kosztów na
potrzeby zarządzaniaróżne ujęcie
Wykład czwarty
Opracowała E. Pastor
Koszty historyczne a
koszty przyszłe
Koszty własne przedsiębiorstwa ze względu na swój złożony
charakter są rozpatrywane z różnych punktów widzenia.
Potrzeby sprawozdawczości, analizy, kontroli, planowania i
podejmowania decyzji wymagają ujęcia kosztów w
odpowiednich przekrojach.
W toku ewolucji systemu rachunkowości zasadnicze
przekroje klasyfikacji kosztów ukształtowały się na podstawie
przyjętych sposobów wyceny efektów produkcji.
Wyróżnia się dwa główne sposoby takiej wyceny:
• na podstawie kosztów historycznych (ex post)
• na podstawie kosztów przyszłych (ex ante).
Koszt EX POST
W wycenie opartej na kosztach historycznych
(ex post) przyjmuje się założenie, że istnieje
jeden prawdziwy koszt, który został poniesiony na
wytworzenie produkcji i przedsiębiorstwo nie
może go zmienić.
Ten koszt jest odzwierciedleniem wielkości i
struktury zużycia czynników produkcji
poniesionych na realizację określonych wyrobów i
stanowi podstawę ustalenia ceny tych wyrobów.
Koszt EX ANTE
Wycenie opartej na kosztach przyszłych
(ex ante) odnosi się do kosztów planowanych, czyli
tych, które będą dopiero poniesione w
przedsiębiorstwie. Z tego względu odchodzi się od
koncepcji „jednego prawdziwego kosztu” na
rzecz różnych kosztów dla różnych celów”.
Zgodnie z tym założeniem przyszłe planowane koszty
mogą być różne w zależności od podjętych decyzji
co do kierunków działania przedsiębiorstwa.
Trzy kategorie kosztów
ujętych do wyceny efektów
produkcji
W świetle przyjętych zasad wyceny efektów
produkcji wyróżnia się trzy kategorie kosztów
niezbędnych do:
1. wyceny zapasów i pomiaru zysku,
2. celów decyzyjnych,
3. celów kontroli.
W obrębie każdej z tych kategorii stosuje się
różne kryteria podziału kosztów.
Koszty bezpośrednie i
pośrednie
Do kosztów bezpośrednich zalicza się te
koszty, które są ściśle związane z
wytworzeniem konkretnych wyrobów, czyli
na podstawie dokumentacji źródłowej, bez
żadnego dodatkowego przeliczania. Zwykle
są to koszty materiałów bezpośrednich,
płac bezpośrednich i innych kosztów
bezpośrednich.
Koszty pośrednie są tymi kosztami których nie można na
podstawie dokumentów źródłowych odnieść wprost do
określonych jednostek kalkulacyjnych!!! lub których ustalanie w
danych warunkach jest nieopłacalne z powodu dużej
pracochłonności czy nieistotne ze względu na małą ich kwotę.
Koszty pośrednie rozlicza się więc na poszczególne jednostki
kalkulacyjne za pomocą kluczy podziałowych (np.
proporcjonalnie do kosztów wynagrodzeń bezpośrednich, w
stosunku do maszynogodzin, do kosztów przerobu lub do
technicznego kosztu wytworzenia).
Do kosztów pośrednich zalicza się:
• koszty wydziałowe,
• koszty ogólnozakładowe (koszty zarządu),
• koszty zakupu
• koszty sprzedaży.
Kryteria klasyfikacji kosztów na
potrzeby podejmowania decyzji i ich
rodzaje
1.Kryteria podziału kosztów:
a) Reakcja na zmianę wielkości produkcji
b) Wpływ na decyzje
c) Stan dokonania
2. Rodzaje kosztów:
a) Koszty stałe i zmienne
b) Koszty istotne i nieistotne
c) Koszty przesądzone i nie przesadzone
Znajomość kosztów stałych i kosztów
zmiennych jest podstawą wielu decyzji w
przedsiębiorstwie, takich jak:
- ile należy wytworzyć wyrobów, aby pokryć koszty zmienne i
koszty stałe,
- ile należy wytworzyć wyrobów, aby zapewnić
przedsiębiorstwu określoną kwotę zysku,
- o ile należy zwiększyć wielkość produkcji, aby obniżyć koszty
jednostkowe i osiągnąć zakładany przyrost zysku,
- czy do osiągnięcia pożądanego wzrostu wielkości produkcji
należy zakupić dodatkowe maszyny i urządzenia produkcyjne,
czy nie,
- jaki system płac należy zastosować dla kierownictwa
przedsiębiorstwa, które systematycznie zwiększa rozmiary
produkcji.
Rozpatrując podział kosztów na stałe
i zmienne, należy uwzględnić
następujące kwestie:
1. czynnik czasu,
2. przedział wielkości produkcji,
3. sposób ujęcia kosztów
(koszty całkowite i koszty jednostkowe).
Przechodząc do bliższej charakterystyki kosztów
stałych i kosztów zmiennych, należy podkreślić, iż ze
względu na stopień stabilności i zmienności tych kosztów
można dokonać dalszego ich podziału.
I tak w obrębie kosztów stałych wyróżniamy:
- koszty bezwzględnie stałe,
- koszty skokowo stałe.
Koszty bezwzględnie stałe są całkowicie niezależne od skali
produkcji. Nie podlegają więc żadnym zmianom przy
zmianach wielkości produkcji. W praktyce kosztów
bezwzględnie stałych jest niewiele; przykładem jest koszt
amortyzacji ustalony metodą liniową.
Koszty skokowo stałe zachowują jednakowy poziom tylko w
pewnym przedziale wielkości produkcji, po przekroczeniu
którego następuje ich skok na wyższy poziom, na którym
znowu występuje pewna ich stabilizacja do określonej
wielkości produkcji. Takim kosztem jest koszt wynajmu
pomieszczeń produkcyjnych
W obrębie kosztów zmiennych wyróżnia
się najczęściej:
•
koszty zmienne proporcjonalne,
Z kosztami zmiennymi proporcjonalnymi mamy do czynienia wówczas, gdy
wzrostowi wielkości produkcji towarzyszy proporcjonalny wzrost
kosztów.
• koszty zmienne progresywne,
Koszty zmienne progresywne rosną szybciej od wzrostu wielkości produkcji
• koszty zmienne degresywne,
Koszty zmienne degresywne występują wtedy, kiedy wraz ze
wzrostem wielkości produkcji następuje przyrost kosztów, ale w
stopniu wolniejszym od przyrostu produkcji.
Wskaźnik zmienności
Wskaźnik zmienności kosztów wyrażany
jest za pomocą następującej formuły:
Wzk = Delta Kz/ Kz : delta q/q
Wzk – wskaźnik zmienności kosztów,
Delta Kz- przyrost kosztów zmiennych
Kz –rodzaj kosztu zmiennego
Delta q przyrost produkcji
q –wielkość produkcji
Zadanie - przykład
1. Jeśli przyrost kosztów zmiennych w
rozpatrywanym okresie wynosi 5%,
natomiast przyrost produkcji – 10% to
wskaźnik zmienności kosztów wynosi
Wzk = 5/10 = 0,5 ozn. to że koszty
zmienne rosną o połowę wolniej w
stosunku do wzrostu produkcji.
Wskaźniki kosztów wynoszą
odpowiednio dla:
a) Kosztów proporcjonalnych 1
b) Kosztów progresywnych powyżej 1
c) Kosztów degresywnych oscylują w
przedziale od 0 do 1.
Metody stosowane w
przedsiębiorstwach
Do najczęściej stosowanych metod podziału
kosztów na koszty stałe i koszty zmienne
należą:
1. metoda analizy księgowej,
2. metoda pomiaru inżynierskiego,
3. metody statystyczno-matematyczne.
Wyjaśnienie pojęć.
•
•
Metoda analizy księgowej polega na rozróżnieniu kosztów stałych i kosztów
zmiennych na podstawie zachowania się kosztów w przeszłości. Wykorzystuje
się tu doświadczenie i rozsądny osąd pracowników księgowości, którzy
kwalifikują poszczególne rodzaje kosztów na koszty stałe i koszty zmienne.
Największą zaletą metody analizy księgowej jest jej prostota i stosunkowo mała
pracochłonność .
Metoda pomiaru inżynierskiego polega na ustalaniu wielkości zużycia
czynników produkcji na podstawie szczegółowej analizy produktu i procesu
technologicznego. Ustalenia inżynierów są ważne, lecz z reguły pracochłonne
i kosztowne. Mogą być jednak pomocne dla kosztów w ustalaniu
poszczególnych składników kosztów stałych i kosztów zmiennych.
W obrębie metod statystyczno-matematycznych są wykorzystywane
różne metody...
Metoda statystycznomatematyczna - wzór
• Zależności wykorzystania różnych
metod w tej metodzie można
przedstawić za pomocą formuły
funkcji liniowej:
Kc = K s + Kzj +q
Metoda dwóch punktów
krańcowych
Polega na wybraniu z szeregów liczbowych dwóch
okresów o najniższej i największej wielkości
produkcji i odpowiadających im kosztów.
Kzj = KC max – KC min / q max -q min,
KS = KC max – K zj x q max
Zad.
Definicje kosztów przesądzonych,
przyszłych i utraconych korzyści
•
Koszty przesądzone są kosztami wywołanymi decyzjami
wcześniejszymi, których nie można zmienić na etapie bieżących
decyzji. Są to więc koszty zapadłe i nieodwracalne.
• Przeciwieństwem kosztów przesądzonych są koszty jeszcze nie
zapadłe, czyli koszty przyszłe (nie przesądzone), których
przedsiębiorstwo może uniknąć, ponieważ nie są one zdeterminowane
ani wcześniejszymi zobowiązaniami, ani zaangażowaniem środków.
Koszty nie przesądzone są więc zależne od rodzaju podjętej decyzji i
dlatego są one ważne w procesie jej podejmowania.
W celach decyzyjnych posługujemy się również kategorią:
• kosztów utraconych korzyści.
Koszty te nie są wprawdzie ujęte w systemie ewidencyjnym
przedsiębiorstwa, lecz są niezwykle ważne przy podejmowaniu wielu
decyzji. Pojęcie kosztów utraconych korzyści należy zawsze kojarzyć z
deficytem zasobów przedsiębiorstwa, które poświęcone na realizację
jakiegoś celu zmniejszają stopień realizacji celu innego.
Koniec
Dziękuję za uwagę