Transcript Mediatie bij het jonge kind

Mediatie bij het jonge kind
Jo Lebeer
INSIDE
Smart kids need SMART work
• Hoe ontstaat nu eigenlijk intelligentie?
• Een blik in de hersenen: plasticiteit en
omgeving
• Opbouw van de cognitieve functies
• Wat kunnen wij hieraan bijdragen?
• Het begrip mediatie
• Mediatie bij het jonge kind
2
Een blik in de hersenen
100.000.000.000 zenuwcellen
ontelbare verbindingsmogelijkheden
3
Hersenplasticiteit
Na schade, of bij leren:
• Meer synapsen
• meer dendrieten
• dikkere axonen
• dikkere schors
• neurotransmitters
• nerve growth factor: glia
cellen zijn de steunbalken
4
Het brein is een levende
organisatie
• Bedrading ligt niet
vast bij geboorte
• Belangrijkste opbouw
na de geboorte
• Ook veel afbraak
• Netwerk wordt
opgebouwd onder
invloed van stimulatie
Ramakers, G.J. (2002), Rho proteins, mental retardation and the cellular basis of cognition, Trends in Neurosciences,
25 (4), 191-199
5
Hersenvolume en intelligentie
• Wie van deze twee individuen heeft de hoogste
intelligentie?
6
Hersenplasticiteit en omgeving
• Rosenzweig & Bennet 1961:
proefdieren die in stimulerende omgeving
opgroeien, met enkele tezamen, herstellen
vlugger en beter en hebben meer plasticiteit
• Hubel & Wiesel, 1963:
atrofie door onbruik: je leert zien;wat je niet
gebruikt ontwikkelt niet
USE IT
OR LOOSE IT
7
Training verandert de hersenen
• Londonse ervaren
taxichauffeurs zonder
GPS hebben grotere
geheugenkernen in
hersenenscans
Maguire, E. e.a. (2000), Navigation-related structural change in the hippocampi of taxi drivers, Proceedings of the National Academy of
Sciences,vol. 97, 4398-4403
8
Intelligentie ligt niet vast bij de
geboorte
• Babies zijn geen
Zwitsere zakmessen:
het ligt niet allemaal
vast bij de geboorte
Ref. A. Karmiloff-Smith, Babies are not swiss army knives, in Rose, S & Rose,H.(2001). Alas Poor
Darwin, Arguments against evolutionary psychology, London: Jonatan Cape
9
Structurele Cognitieve
Modificeerbaarheid
• Modificeerbaarheid :
vermogen van mensen
om duurzaam
gemodificeerd te
worden door prikkels uit
de omgeving
• Dat kan door de
opbouw van cognitieve
functies
Ref. Feuerstein, Rand & Rynders: Laat me niet zoals ik ben. Rotterdam: Lemniscaat 1993
10
Voorbeelden van
modificeerbaarheid
• Ondanks genetische afwijkingen,
hersenschade, onvoldoende
hersenontwikkeling
11
Deprivatie en prikkel armoede
• Weeshuisstudies
• Extreme verwaarlozing
• Genie & The apple
12
Emoties & hersenontwikkeling
• Zonder een affectieve
omgeving+ gemedieerde
leerervaring, is er geen
taalontwikkeling, communicatie,
identiteit en hogere cognitie
Greenspan, S.I.& B. Lieff Benderly (1997), The Growth of the Mind and the Endangered Origins of
Intelligence, New York: Perseus books
13
• Wat is dat eigenlijk: cognitief?
Lebeer J & Ruijters, M. (1996),
Denkmiddelen-kit, Utrecht: Sardes; tekening
Anton Marin
14
Structurele cognitieve
modificeerbaarheid
• Bouwstenen van
het denken
• Cognitieve
functies worden
structureel
Lebeer J & Ruijters, M. (1996),
Denkmiddelen-kit, Utrecht: Sardes; tekening
Anton Marin
15
Structurele Cognitieve
Modificeerbaarheid
• Cognitie = is het proces waarbij het kind de
beschikking krijgt over cognitieve
gereedschappen (cognitive tools) (Jerome Bruner)
• Houdt in de ontwikkeling van:
•
•
•
•
•
•
Aandacht
Waarnemen
Denken
Probleemoplossen
Voorstellen
geheugen
16
Structurele Cognitieve
Modificeerbaarheid
Lebeer J & Ruijters, M. (1996),
Denkmiddelen-kit, Utrecht: Sardes; tekening
Anton Marin
• Cognitief = input,
verwerking, output van
informatie
• waarneming en
dispositie ( motivatie,
emoties)
• alle domeinen van
leren: schools, sociaal,
emotioneel, artistiek
17
Cognitie en emotie
• Cognitie speelt een
rol bij alle
informatieverwerking
• ook bij omgaan met
emoties, met sociale
relaties
• b.v. impulsiviteit
beheersen, leren
inkomen in het
standpunt van de
andere
© tekening Peter Sackx, in Lebeer, J. Bouwen aan leren leren, Acco
18
• Hoe worden cognitieve functies opgebouwd?
19
Hoe komen cognitieve functies tot
stand?
• Piaget: cognitieve
structuren ontstaan door
sensomotorische ervaring
+ rijping, dus: veel
spelen, spelen, spelen!
20
Cultureel constructief model
van intelligentieontwikkeling
• Feuerstein: ja, maar er
is ook mediatie nodig
• Vygotsky, Feuerstein:
“hogere” cognitieve
functies zijn het
resultaat van
gemedieerde
leerervaring
• Leren niet alleen door
blootstelling, maar door
gemedieerde
leerervaring
Interview met Reuven Feuerstein, uit de film “Yes it can
be done” , productie Feuersteincentrum Nederland
www.feuerstein.nl
A.Renoir
21
Structurele Cognitieve
Modificeerbaarheid
• Wat zou je zeggen en doen om te voorkomen
dat het kind zich nog eens pijn doet, en pijn
doet aan andere dingen?
Leer het maar
zelf.
Ik heb geen tijd.
Ik ben een
voorstander van
zelfstandig leren
© tekening Peter Sackx, in Lebeer, J. Bouwen aan leren leren, Acco
22
Gemedieerde Leerervaring
Cognitieve functies
Cognitieve kaart parameters
Kind
Stimulus
Mediator
MLE criteria
Ref. Feuerstein, Rand & Rynders:
Laat me niet zoals ik ben.
Rotterdam: Lemniscaat 1993
23
Mediatie intentionaliteit en
wederkerigheid
• Wat doet en zegt
deze moeder?
• Wat is haar
bedoeling?
• Hoe maakt ze die
bedoeling duidelijk?
• Hoe reageert het
kind?
24
Cognitieve functies: input
I
N
P
U
T
E
L
A
B
O
R
A
T
I
O
N
O
U
T
P
U
T
_____
© 2000, Developed by M. Mund (Tikvatenoe, Antwerpen) based on R. Feuerstein's list of Deficient Cognitive Functions Editor: Jo Lebeer, UIA Project INSIDE
Gericht
waarnemen
Systematisch
zoeken
Benoemen
Plaatsaanduidingen
opzoeken
Tijdsaanduidingen
opzoeken
Behoud van
constanten
Behoefte aan
nauwkeurigheid
Integratie van
informatie-bronnen
© J. Lebeer, 2003. op basis van de benamingen van de cognitieve functies van Reuven Feuerstein. M. Mund voor
de tekeningen. Gepubliceerd in J. Lebeer (Ed.) Bouwen aan leren leren, Leuven: Acco
25
Mediatie van overstijging
(transcendentie)
• Van het concrete naar het
abstracte en terug naar het
concrete
• Regels
• Generalisaties
• concept vorming
Lebeer J & Ruijters M. (1996), Stimuleren van Mediërende
Interacties en LeerErvaringen(SMILE)- losbladige uitgave,
Utrecht: Sardes
26
Mediatie van overstijging
(transcendentie)
• Verhalen lezen
• Vergelijken
• Verhalen vertellen bij
foto-albums
• musea
27
Mediatie van transcendentie
• Concept vorming, categorieën
28
3. Mediatie van betekenis
• Een extra affectieve,
culturele, religieuze of
sociale betekenis
toevoegen aan een
woord, gebeurtenis, een
object,
die iets toevoegen aan
de inherente betekenis
ervan
Uit: M.Ruijters & J.Lebeer, SMILE Stimuleren van Mediërende Interacties en
Leerervaringen, Utrecht: Sardes, 1996)
29
Mediatie van betekenis
• Met de mediatie van
betekenis worden
concepten aangeleerd van
tijd, vorm, grootte, deelgeheel, aantal, etc.
• Relaties worden
gemedieerd
• Een kind wordt
gestimuleerd om voorbij de
oppervlakte te kijken
30
Mediatie van betekenis
Engels, N. (2006a): Mathematics for Every One. a pilot project of teaching maths to children with intellectual impairment,
31
Transsylvanian Journal of Psychology - Erdély Pszichológiai Szemle, Special issue Vol. Supplement 2006, part 2, pp.241250 (+ accompaying DVD) www.inclues.org
4. Mediatie van het gevoel van
bekwaamheid
• Wat geef je aan
commentaar bij deze
prestatie?
Lebeer J & Ruijters M. (1996), Stimuleren van Mediërende Interacties en LeerErvaringen(SMILE)- losbladige
uitgave, Utrecht: Sardes
32
5. Mediatie van regulatie en
controle van gedrag
Uit: M.Ruijters & J.Lebeer, SMILE Stimuleren van Mediërende Interacties en
Leerervaringen, Utrecht: Sardes, 1996)
33
6. Mediatie van samen
delen
• Delen om woordenschat
aan te brengen die nodig
is in alle fasen van het
denkproces
• het creëren van het
“wij”- gevoel stimuleert
de leerling om betrokken
te zijn in een
leerinteractie
Uit: M.Ruijters & J.Lebeer, SMILE Stimuleren van Mediërende
Interacties en Leerervaringen, Utrecht: Sardes, 1996)
34
12. Mediatie van het gevoel
ergens bij te horen
Uit: M.Ruijters & J.Lebeer, SMILE Stimuleren van Mediërende Interacties en
Leerervaringen, Utrecht: Sardes, 1996)
35
•
•
•
•
•
•
Feuerstein e.a., The Feuerstein Instrumental
Enrichment Program, Jerusalem: ICELP Press
www.icelp.org
Feuerstein e.a.(1993), Laat me niet zoals ik
ben, Rotterdam: Lemniscaat
Lebeer J (Edit.) (2003), Bouwen aan leren
leren, Cognitieve Leerbevordering bij
kinderen met risico op ontwikkelings- of
leerstoornissen, Leuven: Acco
Lebeer, J. (2006) Inclues: clues to inclusive &
cognitive education, Antwerpen: Garant
Janssens, A. (1999), Ontwikkeling
stimuleren. Werkboek voor ouders en
opvoeders, Leuven/Leusden: Acco 1999
Warnez, J. (2001), Mediërend agogisch
handelen, Leuven/Leusden: Acco 2001
Verder lezen
36