Transcript ethiek-inleiding-ppt

Ethiek
Waarden & normen kritisch bekeken
Welkom!
‘Een antwoord is altijd
een stukje van de weg
die achter je ligt.
Alleen een vraag kan je
verder brengen.’
Jostein Gaarder
Annemarie Soeteman
[email protected]
College 1: Ethiek en moraal
1 Wat is ethiek?
2 Wat is normatieve ethiek?
3 Wat zijn fundamenten voor de moraal?
4 evt. een snelle geschiedenis
Ethiek
(Grieks) Ethos: zedelijke handeling
Goed
Slecht
Ethiek
(Grieks) Ethos: zedelijke handeling
Iets doen
Met de handen optreden
Verrichten
Intentioneel gedrag
Ethiek
(Grieks) Ethos: zedelijke handeling
Fatsoenlijk
Met goede manieren
Zoals het hoort
Zoals het hoort, zoals het moet?!
Ethos: gewoonte
Moraal
Handelingen die binnen
een maatschappelijke
context als correct en
wenselijk worden gezien
De heersende opvattingen,
gewoonten en gebruiken
Ethiek: wetenschap die de moraal onderzoekt
Meta-ethiek:
Wat is de inhoud en betekenis van normatief taalgebruik?
?
?
Moraal
Normatieve ethiek:
Wat is een goede moraal?
Descriptieve ethiek:
Wat is de feitelijke moraal?
Toegepaste ethiek:
Wat zou de moraal moeten zijn bij deze specifieke kwestie?
Meta-ethiek
Wat is goed?
Bedoelen we niet gewoon: plezierig?
College 9: G.E. Moore
(1873 - 1958)
Normatieve ethiek
Wat is een goede moraal?
Mag je de Holocaust ontkennen?
Mag je iemand die wil sterven helpen sterven?
Moeten we ingrijpen in Syrië of Mali?
Wat is goed handelen?
Mag je vrouwen weigeren in een politieke partij?
Moet je aardig blijven tegen misdadigers?
Mag je slimme mensen kweken?
Mag je vals spelen als iedereen dat doet?
Mag je veel geld verdienen ten koste van anderen?
Het mag niet regenen!
Ethiek vooronderstelt keuzevrijheid!
Het mag niet regenen!
Ethiek vooronderstelt keuzevrijheid!
Zijn wij vrij?
Ethiek vooronderstelt keuzevrijheid!
Zijn wij vrij?
Wat is dat: vrij zijn?
Vrije wil: het vermogen van rationeel handelende
personen om controle uit te oefenen over hun
daden en beslissingen
‘IK’
ben een machine
‘IK’
ben niet mijn brein
Keuzevrijheid
Mogelijkheid om eigen keuzes te maken
Eigen = eventueel als een soort rekenmachine
Input:
IJsje is lekker
Wortel is gezonder
Output:
Wortel
Input beïnvloedt output
Keuzevrijheid
Mogelijkheid om eigen keuzes te maken
Eigen = eventueel als een soort rekenmachine
Input:
IJsje is lekker
Wortel is gezonder
Gezond is
belangrijk
Output:
Wortel
Maar ‘ik’ waardeer de keuzes
Morele verantwoordelijkheid
Het vermogen en de bereidheid om
(daadwerkelijk) antwoord te geven, c.q.:
rekenschap af te leggen ten aanzien van het
eigen doen en laten.
Ik ben een machine. Als machine kan en wil ik
rekenschap afleggen t.a.v. mijn eigen doen en laten
Ik moet nu gaan!
Want ik wil mijn vergadering niet missen.
Ik moet!
Ethisch moeten = dwingend, onvoorwaardelijk
Is ‘willen’ hetzelfde als ‘moeten’?
Ik moet nu gaan!
Want ik wil mijn vergadering niet missen.
Ik wil!
Je mag een zwerver niet doodschieten!
Een moraal moet je kunnen onderbouwen
http://youtu.be/zM0xcyL1pqs?t=19m20s
Je mag een zwerver niet doodschieten!
Wat zijn fundamenten voor de moraal?
Normen: (Latijns) norma
Winkelhaak, richtsnoer, maatstaf of regel
Intrinsieke waarden:
Idealen waarop de concrete normen zijn gebaseerd.
Normen en regels zijn instrumenteel aan waarden.
Narratieve ethiek
Wat is het meest waardevol?
College 7: Martha Nussbaum
Fundering van de moraal
Niets
Doel
Natuur
God
Plicht
Gevolg
Relatief
Mag je liegen?
Relatief
Mag je liegen?
Subjectief
Nihilisme
“De mens is de maat van alle dingen”
Protagoras (490 v.Chr. - 420 v.Chr)
Moraal is subjectief en relatief
Het ontstaan van de ethiek
Socratisch intellectualisme: juiste kennis is juist handelen.
Socrates (469 v.Chr. – 399 v.Chr.)
De dood van Socrates (1787), Jacques-Louis David
Maar als we juiste kennis hebben;
Wat motiveert ons dan om het goede te doen?
College 2: Susan Wolf
Deugdenleer
Aristoteles (384 v.Chr. – 322 v.Chr.)
Handel om jezelf te vervolmaken.
Deugdzaam.
Gulden middenweg.
Wat natuurlijk is is goed
Stoïcijnen (vanaf 300 voor Christus)
De wereld is een geheel die geleid wordt door een logos.
Vanuit dit objectieve standpunt is de wereld goed.
Deugden helpen je dit in te zien.
De hoogste deugd is onverstoorbaarheid:
-De dingen die je niet kunt veranderen moet je accepteren.
-Wat je kan veranderen zijn gevoelens en gedachten.
.
Dieren kennen ook normen!
Is goedheid natuurlijk?
College 8: Frans de Waal
Middeleeuwen
God is het zuivere goede
Zondigen is van God afkeren.
Kardinale deugden
Rechtvaardigheid
Verstandigheid
Dapperheid
Zelfbeheersing
Intentie van de dader
Maar het idee van deugdzaamheid is in elke cultuur anders.
Wat betekent dat voor de moderne deugdenleer?
College 3: Alasdair MacIntyre
Terugkeer van het nihilisme?
Twijfel aan de fundering van de Godsmoraal
Ethiek als product van menselijke verlangens en ongenoegens.
Het sociaal contract.
Hobbes (1588 – 1679)
Modern Relativisme
Onze waarden zijn niet absoluut.
Maar ze zijn er wel!
Wat verbind ons hier en nu?
College 6: Richard Rorty
Plichtethiek
Handel zoals je zou kunnen willen dat iedereen zou handelen.
Behandel een ander nooit slechts als middel.
Immanuel Kant (1724 – 1804)
Waarom voelen wij ons verplicht?
Wat zegt dat over de plichtethiek?
College 5: Christine Korsgaard
Gevolgethiek
Handel met als doel:
het maximaliseren van het totale geluk.
Bentham en Mill
Rond 1800.
Het utilisme is juist!
Maar wat betekent dat in de complexiteit van
de moderne werkelijkheid?
College 4: Peter Singer
Ethiek
Waarden & normen kritisch bekeken
Tot ziens!