Transcript Nauczanie języka obcego uczniów ze

Nauczanie języka obcego uczniów
ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi
(ze szczególnym uwzględnieniem
niepełnosprawności intelektualnej)
dr Małgorzata Burzyńska
Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych
w Bydgoszczy
I. Specjalne potrzeby edukacyjne
II. Uczeń z SPE na lekcji języka obcego
III. Wspomaganie uczniów
z niepełnosprawnością intelektualną
w stopniu lekkim
w realizacji specjalnych potrzeb
edukacyjnych
na lekcji języka obcego
POTRZEBY ROZWOJOWE
I EDUKACYJNE
SPECJALNE
POTRZEBY
EDUKACYJNE
zaburzenia
ze spektrum
autyzmu
niedostosowanie
społeczne
niepełnosprawność
intelektualna
zaburzenia
komunikacji
Specjalne
potrzeby
edukacyjne
= doświadczenie
trudności
w uczeniu się
(specyficzne)
trudności
w uczeniu się
zaburzenia
wzroku/
słuchu
choroby
somatyczne
Obszary
występowania przyczyn
trudności w uczeniu się
Obszar
emocjonalnomotywacyjny
Warunki uczenia się:
- wewnętrzne
- zewnętrzne
Obszar
instrumentalny
Obszar
funkcjonowania
społecznego
Przebieg
procesu uczenia się
Wyniki procesu
uczenia się
Ogniwa lekcji
Źródło: opacowanie własne na podstawie Trochimiak 2012: 187.
Edukacja specjalna
Podmiot = uczniowie z SPE
Edukacja + rehabilitacja
i/lub resocjalizacja
Dostosowanie metod,
środków...
Cele edukacyjne
+
Cele rehabilitacyjne
i/lub resocjalizacyjne
Uczeń z zaburzeniami słuchu, wzroku,
z niepełnosprawnością ruchową na lekcji języka obcego
- analiza orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego – poziom
rozwoju językowego, intelektualnego i poznawczego,
- stworzenie optymalnych warunków w klasie szkolnej,
- uwzględnienie trudności dziecka podczas zajęć dydaktycznych
(poznawanie otoczenia, motywacja, zmęczenie),
- komunikacja z uczniem i ocenianie,
- zasada optymizmu pedagogicznego.
Uczeń z zaburzeniami słuchu na lekcji języka obcego
Poznawanie wielozmysłowe
Materiał nauczania powinien
mieć strukturę sekwencyjną
Indukcyjny sposób nauczania
Pomoce wizulane,
ważne elementy graficzne
Pozytywna atmosfera zajęć,
odwołanie do doświadczeń ucznia
Terapeutyczne aspekty
nauczania języka obcego
Uczeń z zaburzeniami wzroku na lekcji języka obcego
Poznawanie wielozmysłowe
Uwzględnić tempo pracy ucznia
Pozytywna atmosfera zajęć,
odwołanie do doświadczeń ucznia
Stosowanie pomocy dydaktycznych,
grafiki dotykowej
Materiał nauczania powinien
mieć strukturę sekwencyjną
Wzmacniać wiarę ucznia
w jego możliwości
Terapeutyczne aspekty
nauczania języka obcego
Uczeń z trudnościami w uczeniu się
Dzieci z trudnościami w uczeniu się
„manifestują istotną z dydaktycznego punktu
widzenia rozbieżność pomiędzy ich
potencjałem umysłowym a osiągnięciami
w nauce szkolnej i społecznym
funkcjonowaniem” (Pilecka 1997: 242)
Uczeń z trudnościami w uczeniu się
Trudności w uczeniu się mogą się przejawiać w:
Zaburzeniach
w funkcjach
percepcyjnych
Trudnościach
w umiejętnościach
szkolnych
Zaburzeniach
pamięci
i myślenia
Nadpodbudliwości
i zaburzeniach
uwagi
Nieprawidłowościach
w rozwoju
emocjonalnym
i społecznym
Uczeń z ADHD na lekcji języka obcego
Komunikacja:
- uchwycenie uwagi
- mówienie aby dziecko
usłyszało,
- sprawdzenie zrozumienia
polecenia
Odpowiednia
struktura
zewnętrzna
Zasada regularności
– stały rytm
Zasada dostosowania
struktury zajęć
Stosowanie
wzmocnień
pozytywnych
Zasada jasnych
reguł
i konsekwencji
Uczeń z dysleksją na lekcji języka obcego
Wykorzystanie wszystkich
kanałów sensorycznych
Techniki ułatwiające
zapamiętywanie
Graficzne
reprezentacje
struktur
Nowe słownictwo
tematycznie
i w powiązaniu
ze znanym
Przejrzysta struktura
materiału
Trening świadomości
fonologicznej
Cwiczenia
w pisaniu
- wykorzystanie
koordynacji
wzrokowo-słuchowo-ruchowej
Dostosować
tempo i zakres
materiału
Niepełnosprawność intelektualna
charakteryzuje się znaczącym ograniczeniem
w funkcjonowaniu intelektualnym
i zachowaniach adaptacyjnych wyrażających się
w koncepcyjnych, społecznych i praktycznych
umiejętnościach przystosowania się.
Ujawnia się przed 18 rokiem życia.
(Luckasson i in. 2002:1 za Smith 2008:225)
Obszary umiejętności przystosowawczych
SPOŁECZNE:
KONCEPCYJNE:
interpersonalne
PRAKTYCZNE:
pojecie pieniądza
łatwowierność
umiejętności życiowe
samokontrola
bezpieczeństwo
pisanie i czytanie
unikanie
prześladowania
język
samoocena
umiejętności
zawodowe
odpowiedzialność
przestrzeganie
zasad
Źródło: Smith 2008: 228
samoobsługa
trudności
w poznawaniu
i rozumieniu
świata
niekorzystne
doświadczenia
w rodzinie
brak akceptacji
przez rówieśników
Uczeń
z niepełnosprawnością
intelektualną
niekorzystne
doświadczenia
w szkole
świadomość
własnej
niepełnosprawności
Specjalne potrzeby edukacyjne
wybranych uczniów z niepełnosprawnością
intelektulaną w stopniu lekkim
Dominika
niekorzystna sytuacja rodzinna
doświadczanie własnej
niepełnosprawności
negatywne doświadczenia
w sferze społecznej
Jadwiga
niekorzystna sytuacja
rodzinna
niska kontrola
emocjonalna
nierównomierny rozwój
sfery poznawczej
świadomość własnej
niepełnosprawności
Karol
nierównomierny rozwój
sfery poznawczej
znaczna zależność
od innych, brak
samodzielności
negatywne
doświadczenia
w rodzinie
trudności
w rozwoju językowym
negatywne
doświadczenia
w szkole
Konrad
nierównomierny rozwój
poszczególnych sfer
niskie zaangażowanie
we współpracę
z nauczycielem
zachowania
nieakceptowane
społecznie
niekorzystne
doświadczenia
edukacyjne
brak wspomagania
ze strony rodziców
Założenia dotyczace nauczania języka obcego ucznia
z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim

trudności rozwojowe związane z niepełnosprawnością
intelektualną w stopniu lekkim nie uniemożliwiają
osiągnięcia sukcesu w nauce języka obcego,

ocenianie postępów ucznia powinno być dokonywane
w aspekcie indywidualnym, w porównaniu ze zmianami
dokonującymi się w jego rozwoju,

nauczanie języka obcego dzieci z niepełnosprawnością
intelektualną w stopniu lekkim umożliwia wzbogacanie
poznania dokonującego się za pośrednictwem języka.
Uczeń z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu
lekkim na lekcji języka obcego
Wzbudzenie
zainteresowania nowym
materiałem
Prosta, zrozumiała forma
Konkretna forma przekazu:
czy uczeń rozumie?
Poznawanie wielozmysłowe
i ukierunkowane
Różnorodne metody prezentacji
Od znanego i bliskiego
do tego, co nowe i dalsze
Zasada sukcesu
i zasada realnego optymizmu
II. Wspomaganie uczniów z niepełnosprawnością
intelektualną w stopniu lekkim
w realizacji specjalnych potrzeb edukacyjnych
na lekcji języka obcego
analiza specjalnych potrzeb edukacyjnych
wszechstronne poznanie możliwości uczniów
stymulowanie ich rozwoju w aspekcie językowym
przygotowanie do wszechstronnego udziału
w życiu społecznym
II. Wspomaganie uczniów z niepełnosprawnością
intelektualną w stopniu lekkim
w realizacji specjalnych potrzeb edukacyjnych
na lekcji języka obcego
CELE EDUKACYJNE
CELE REHABILITACYJNE
Propozycja zastosowania informacji o uczniu
do planowania skutecznych oddziaływań
na lekcjach języka obcego
Cele główne
cel
edukacyjny
Formy
indywidualizacji
Rodzaje ćwiczeń Prognozowane
rewalidacyjnych osiągnięcia
ucznia
usprawnianie
koncentracji
uwagi



cel
rehabilitacyjny


usprawnianie
pamięci

usprawnianie
umiejętności
porządkowania
wiedzy
w zakresie
rozwoju:
grafomotoryki,
percepcji
i pamięci
wzrokowej
i słuchowej,
mowy, myślenia
zakres
edukacyjny

zakres
rewalidacyjny

Dominika: pierwsze samodzielne wykonanie słownika
słowno-obrazkowego
(technika samodzielnej pracy nad językiem)
Darek – stymulowanie funkcjonowania poznawczego w zakresie
rozwoju grafomotorycznego oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej
Daniel – stymulowanie funkcjonowania językowego
w zakresie umiejętności semantycznych
Jadwiga - stymulowanie funkcjonowania
komunikacyjnego poprzez korzystanie z formy zapisu
(integrowanie sprawności)
Daniel – stymulowanie funkcjonowania językowego
w zakresie umiejętności semantycznych
Adam – stymulowanie funkcjonowania językowego
w zakresie umiejętności leksykalnych
Karol – stymulowanie funkcjonowania językowego
w zakresie umiejętności leksykalnych
oraz funkcjonowania poznawczego
w zakresie porządkowania wiedzy
Marek – stymulowanie funkcjonowania językowego
w zakresie umiejętności leksykalnych
i semantycznych oraz funkcjonowania poznawczego
w zakresie umiejętności porządkowania wiedzy
Utrwalanie słownictwa w języku obcym - przykłady
FUNKCJONOWANIE
JĘZYKOWE
umiejętności: leksykalne, gramatyczne, semantyczne, ortograficzne
FUNKCJONOWANIE
KOMUNIKACYJNE
- kompetencja socjolingwistyczna,
- kompetencja funkcjonalna,
- samoocena
FUNKCJONOWANIE
POZNAWCZE
- operacje umysłowe na materiale konkretnym,
- pamięć i uwaga,
- percepcja wzrokowa i słuchowa,
- gromadzenie wiedzy i operowanie nią,
- porządkowanie wiedzy
Terapeutyczne aspekty nauki języka obcego
Nauka języka obcego
jako element
rehabilitacji
gromadzenie
doświadczeń
poznawczych
usprawnianie
rozwoju
językowego
rozwijanie
umiejętności
komunikacji
i gotowości
komunikacyjnej
stymulowanie
potencjalnych
możliwości
rozwojowych
Wszechstronne wspomaganie rozwoju
ucznia z SPE na lekcjach języka obcego
CELE
EDUKACYJNE
CELE
REHABILITACYJNE
Literatura
Brzezińska, A. 1991. „Dzieci z trudnościami w uczeniu się” (w): Dziecko niepełnosprawne
w rodzinie (red. I. Obuchowska). Warszawa: WSiP, s. 152-199.
Burzyńska, M. 2011.„Terapeutyczne aspekty nauczania języka obcego dzieci ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi (na przykładzie uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w
stopniu lekkim)”, (w): Niezwykły uczeń – indywidulane potrzeby edukacyjne w nauce
języków obcych (red. K. Karpińska-Szaj). Neofilolog 36: 125-144.
Domagała-Zyśk, E., Karpińska-Szaj, K. 2011. Uczeń z wadą słuchu w szkole ogólnodostepnej.
Podstawy metodyki naucznaia języków obcych. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Jaworska-Biskup, K. 2011. „Dysleksja rozwojowa w kontekście edukacji obcojęzycznej –
perspektywa interdyscyplinarna”
(w): Niezwykły uczeń – indywidulane potrzeby
edukacyjne w nauce języków obcych (red. K. Karpińska-Szaj). Neofilolog 36: 231-244.
Smith, D. D. 2008. Pedagogika specjalna, t.2, tłum. T. Hołówka, A. P. Zakrzewski. Warszawa:
Wydawnictwo ASP – Wydawnictwo Naukowe PWN.
Stawowy-Wojnarowska, I. 1989. Podstawy kształcenia specjalnego. WSiP.
Trochimiak, B. 2012. „Proces nauczania i proces uczenia się w sytuacjach trudności
edukacyjnych” (w:) Dydaktyka specjalna w przygotowaniu do kształcenia uczniów ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (red. J. Głodkaowska). Warszawa: Wydawnictwo
APS.