Transcript 20140306150538_tendencje-w-rozwoju-przestrzeni

„Przestrzeń życia Polaków”
I spotkanie seminaryjne „Dobre planowanie”
4 marca 2014 r.
„Tendencje w rozwoju przestrzeni wiejskich
- diagnoza i kierunki rekomendacji ”
Ryszard Wilczyński, Wojewoda Opolski
1
Wiejska przestrzeń życia
Teza 1
Postęp cywilizacyjny na obszarach wiejskich wyraził się
zdecydowaną poprawę standardu zamieszkania oraz
wyposażenia wsi zależnego od działania samorządów.
Niemniej całokształt zmian odbywa się wg paradygmatu
wzrostu (umiastowienie, modernizacja, różnicowanie
działalności gospodarczej).
Głównie ilościowy charakter tych zmian w dłuższej perspektywie
czasowej nie gwarantuje trwałości wyników.
2
Wiejska przestrzeń życia
Teza 2
Przekształcenia obszarów wiejskich mają charakter
żywiołowy - przeciwny do modelu zrównoważonego rozwoju.
Zachodzą one pod dyktando potrzeb miast oraz interesów
właścicieli nieruchomości i inwestorów, kosztem:
• utraty materialnego dziedzictwa kulturowego i walorów obszarów wiejskich jako
struktur komplementarnych względem miast;
• radykalnego uszczuplenia zasobów przestrzeni i szeregu jej walorów
warunkujących jakość życia mieszkańców wsi i całego społeczeństwa.
3
Wiejska przestrzeń życia
Teza 3
Stan przestrzeni życia uległ spolaryzowaniu podobnie jak
sytuacja rozwojowa miejscowości.




Czynnikami polaryzacji są:
zróżnicowanie wielkości i typów wsi,
dostępność dużych miast,
regionalne położenie,
kompetencje lokalnego przywództwa.
Mieszkańcy wsi mają bardzo nierówny dostęp do
zaopatrzenia, usług i zdobyczy postępu cywilizacyjnego 4
Wiejska przestrzeń życia
Teza 4
Czynniki demograficzne determinują przemiany obszarów
wiejskich, wzmocniły tendencje zanikowe dużej grupy wsi.
Teza 5
Charakter i kierunek zmian ograniczy możliwości dalszego
rozwoju społeczno – gospodarczego całego państwa.
5
Czynniki kształtujące wieś
I.
Niekorzystny stan wyjściowy wsi (A.D. 1989) do transformacji systemowej
II.
Trendy cywilizacyjne wywołujące lub wzmacniające negatywne skutki
III.
Niesprzyjające zrównoważonemu rozwojowi uwarunkowania prawne i
kulturowe oraz luka kompetencyjna w zarządzaniu rozwojem
IV.
Aktualna filozofia i praktyka wsparcia top – down (odgórna interwencja)
Bardzo duże regionalne i wewnątrzregionalne
zróżnicowanie – wielopostaciowość wsi w Polsce
6
Czynniki kształtujące wieś i efekty ich oddziaływania
I. Niekorzystny stan wyjściowy wsi (A.D. 1989) do transformacji systemowej
Niesprzyjająca rozwojowi
wielofunkcyjnemu
struktura wiejskich
jednostek osadniczych
•zdecydowana przewaga wsi z dominującą funkcję rolniczą,
•wielość wsi pegeerowskich,
•wielość wsi małych i o rozproszonej zabudowie,
•mały odsetek wsi o zwartej zabudowie oraz tradycji wsi węzłowych
•bardzo duże regionalne i wewnątrzregionalne zróżnicowanie
wielkości,
•osłabienie centrów wsi.
Zapóźnienie cywilizacyjne,
substancja budowlana
wymagająca wymiany lub
gruntownej modernizacji
•braki elementarne infrastruktury technicznej i społecznej,
•konieczność wymiany zabudowy w Polsce centralnej i w pasie
województw wschodnich,
•dekapitalizacja bardzo dużych zagród na ziemiach odzyskanych,
•bardzo złe właściwości termiczne budynków,
•dekapitalizacja zabudowy przemysłowej i substandardowość
zabudowy na rzecz zaopatrzenia i usług.
7
Czynniki kształtujące wieś i efekty ich oddziaływania
I. Niekorzystny stan wyjściowy wsi do transformacji systemowej (2)
Negatywne stereotypy
wiejskości
(wieś jako przestrzeń bez
wartości materialnych)
•skupienie na funkcji produkcyjnej,
•niedobór przestrzeni publicznych,
•nierozdzielanie funkcji mieszkaniowej i rekreacyjne od funkcji
produkcyjnej,
•hołubienie folkloru, ochrona dziedzictwa materialnego ex-situ
(skanseny).
Zawłaszczanie przestrzeni
przez operatorów
energetyki i
telekomunikacji
•zaśmiecenie otwartego krajobrazu i wnętrz krajobrazowych
miejscowości liniami przesyłowymi i obiektami towarzyszącymi,
•lokalizowanie obiektów bez jakiejkolwiek troski o walory
otoczenia.
8
Czynniki kształtujące wieś i efekty ich oddziaływania
II. Trendy cywilizacyjne wywołujące lub wzmacniające negatywne skutki
Unowocześnienie
rolnictwa
(utrata znaczenia
konstytutywnej dla wsi
funkcji rolniczej)
•modernizacja gospodarstw, uprzemysłowienie produkcji, zanik
gospodarstw tradycyjnych,
•dekompozycja struktur zagrodowych (budowa obiektów
wielkogabarytowych, wypadanie tradycyjnych budynków
gospodarskich -zanik historycznych układów zagród,
•zanik tradycyjnych form użytkowania działek siedliskowych
(przedogródków, ogrodów warzywnych i sadów przydomowych),
•rozrost areałów ornych i wzrost wielkości pól, zanikanie
tradycyjnego rozłogu pól i związanych zakrzaczeń i zadrzewień,
•zerwanie powiązań miejscowości z bezpośrednim otoczeniem,
•zarastanie (sukcesja leśna) nieużytkowanych areałów
rozdrobnionych.
9
Czynniki kształtujące wieś i efekty ich oddziaływania
II. Trendy cywilizacyjne wywołujące lub wzmacniające negatywne skutki (2)
Rozlewanie się miast suburbanizacja
(podporządkowanie obszarów
podmiejskich potrzebom miast)
•nowe osiedla sypialniami miast,
•dekompozycja struktur osadniczych,
Przyspieszona modernizacja
(nastawienie na infrastrukturę
techniczną)
•przewymiarowane systemy ascenizacyjne,
•konfliktowa lokalizacja obiektów towarzyszących
podziemnej infrastrukturze liniowej,
•dowolność lokalizacji, przewymiarowanie i dowolność
form architektonicznych obiektów użyteczności publicznej.
Depopulacja
(emigracja młodych, drastycznie
niski wskaźnik urodzin, starzenie
się społeczeństwa)
•kurczenie się jednostek osadniczych - przekształcenia wg
negatywnej spirali rozwoju.
•upośledzenie inwestycyjne starych części miejscowości
(konflikt nowi - starzy mieszkańcy).
10
Czynniki kształtujące wieś i efekty ich oddziaływania
II. Trendy cywilizacyjne wywołujące lub wzmacniające negatywne skutki (3)
Komercjalizacja
i racjonalizacja usług
publicznych, pocztowych
i bankowych
•ograniczenie transportu zbiorowego,
Żywiołowy rozwój energetyki
wiatrowej
(dyktat inwestora, prawo na
straży ptaków a nie ludzi)
•poczucie zagrożenia i osaczenia - konflikty społeczne
wywołane zbytnią bliskością i ilością wiatraków oraz ich
lokowaniem ze wszystkich stron miejscowości,
•utrata walorów krajobrazowych,
•utrata wartości nieruchomości sąsiadujących z fermami
wiatrowymi,
• zanik ruchu budowlanego, przyspieszenie tendencji
zanikowych wsi,
•powszechna likwidacja szkół podstawowych,
•ograniczenie sieci placówek pocztowych i bankowych,
11
Czynniki kształtujące wieś i efekty ich oddziaływania
II. Trendy cywilizacyjne wywołujące lub wzmacniające negatywne skutki (4)
Wzrost cen energii oraz opłat
komunalnych
(wysokie koszty ogrzewania
starej substancji budowlanej)
•zniszczenie detali architektonicznych i podziałów okien w
trakcie ocieplania budynków i wymiany stolarki,
•wycinanie drzew i dzika eksploatacja zadrzewień w
sąsiedztwie zabudowy dla uzysku drewna opałowego,
•gromadzenie odpadów na działkach siedliskowych i
zaśmiecanie otoczenia.
12
Czynniki kształtujące wieś i efekty ich oddziaływania
III. Niesprzyjające zrównoważonemu rozwojowi uwarunkowania prawne i kulturowe
oraz luka kompetencyjna w zarządzaniu rozwojem
Prawodawstwo i
praktyka rozstrzygnięć
odwoławczych
sankcjonujące
swobodę budowlaną
•dyktat inwestora, usankcjonowany stan swobody budowlanej,
•uprawnienie „rolników” do zabudowy działki siedliskowej,
•właściciele gruntów jedynymi beneficjentami procesu urbanizacji.
•pozbawione wizji planowanie przestrzenne nastawione na
Niskie kompetencje
planistyczne gmin oraz zużywanie przestrzeni (fikcyjne, wyabstrahowane od realiów
brak polityki miejskiej demograficznych wyznaczanie gruntów na potrzeby budowlane),
•brak koncepcji urbanistycznych dla nowych stref zabudowy,
•uleganie presji interesariuszy (odrolnienie gruntów).
13
Czynniki kształtujące wieś i efekty ich oddziaływania
III. Niesprzyjające uwarunkowania prawne i kulturowe oraz luka kompetencyjna
w zarządzaniu rozwojem (2)
Niska kultura
kształtowania
i użytkowania
przestrzeni
•korzyść materialna kryterium rozstrzygającym o przeznaczeniu i sposobie
użytkowania, lekceważenie dla wartości niematerialnych,
•zawłaszczanie miejsc cennych krajobrazowo lub użytkowo - banał,
indywidualizm (makabryle) oraz miejskie lub pseudoregionalne wzory w
architekturze i urządzaniu działek (nieadekwatne bryły, materiały, detal,
krzykliwa kolorystyka),
•niedemokratyczność przestrzeni (grodzenie i odgradzanie się),
•nieumiejętność komponowania zieleni, sztampowość, brak gatunków
rodzimych, dominacja krzewów zimozielonych (iglaków), eliminowanie
drzew liściastych z otoczenia budynków mieszkalnych.
14
Czynniki kształtujące wieś i efekty ich oddziaływania
III. Niesprzyjające uwarunkowania prawne i kulturowe oraz luka kompetencyjna
w zarządzaniu rozwojem (3)
Brak opracowań i komunikacji
wzorców oraz fachowego
doradztwa
(nietrafione działania jednostek
i grup mieszkańców)
•naruszenia spójności wnętrz krajobrazowych w procesie
inwestowania i modernizacji - nieprawidłowe bryły i ich
usytuowanie, nietrafiony dobór materiałów i kolorystyki,
•indywidualistyczne i nieprawidłowe kształtowanie
posesji własnych,
•niefachowe kształtowanie j przestrzeni publicznej i
wizerunku wsi.
15
Czynniki kształtujące wieś i efekty ich oddziaływania
IV. Aktualna filozofia i praktyka wsparcia top – down
Odgórna interwencja
oceniana wskaźnikami
produktu.
• mała efektywność nakładów,
• lokowanie projektów bez związku z miejscowym
zawansowaniem procesów rozwoju,
• niska jakość projektów,
• brak zintegrowania projektów na poziomie lokalnym.
16
Konsekwencje
1.
2.
3.
4.
5.
Uzależnienie rozwoju stref zabudowy od dostępu
do infrastruktury liniowej, głównie drogowej.
Marnotrawstwo przestrzeni, utrata spójności jednostek
osadniczych oraz konflikty przestrzenne.
Zaniedbanie, degradacja historycznych centrów wsi.
Unifikacja i utrata zasobów i wartości kulturowych (nieskuteczność
ochrony konserwatorskiej założeń ruralistycznych oraz ciągów
zabudowy wiejskiej o istotnych -historycznych lub regionalnych,
wartościach).
Zawłaszczanie przestrzeni przez infrastrukturę techniczną.
17
Typy wsi i obszarów wiejskich
Strefy podmiejskie aglomeracji i większych miast (rururban)
A
Podmieścia aglomeracji i
dużych miast oraz przymiejskie
ciągi przydrożne wzdłuż
głównych szlaków
komunikacyjnych.
Jednostki rozrastające się (urban sprawl) na
skutek intensywnego i chaotycznego ruchu
budowlanego oraz inwestycji obsługowych
miast (centra handlowe, hurtownie i inne).
B
Wsie satelickie miast
Wsie różnej wielkości w pobliżu miast poza
strefą rururban; głównie o funkcji
mieszkaniowej, często miejsce lokalizacji
inwestycji branży hotelowo-restauratorskiej.
18
Typy wsi i obszarów wiejskich
Obszary wiejskie z lokalnymi centrami i wsiami węzłowymi
C
Wsie obsługujące terytorium gminy. Cechuje je rozwój o charakterze
Wsie siedziby gmin wielofunkcyjnym. Systematycznie poprawia się wyposażenie w
infrastrukturę techniczną, społeczną i bytową. Ruch budowlany powoduje
(wsie gminne) szereg dysfunkcji przestrzennych (m. in. rural-sprawl).
D
Wsie
węzłowe
Wsie obsługujące najbliższe otoczenie. Cechuje je umiarkowany
E
Wsie
powiązane
Wsie w strefie oddziaływania wsi C i D, dobrze powiązane
komunikacyjnie. Pełnią funkcje komplementarne lub specjalizują się. Ich
rozwój lub stabilizacja. Charakterem, infrastrukturą i warunkami życia są
zbliżone do wsi – siedzib gmin, choć zakres usług publicznych może być
wyraźnie mniejszy.
żywotność wynika z rozwinięcia rentownego profilu gospodarczego lub
podtrzymywana jest obecnością znaczących instytucji lub przedsiębiorstw.
19
Typy wsi i obszarów wiejskich
Zmarginalizowane obszary wiejskie
F
Wsie zanikowe
Wsie słabo skomunikowane, w dużej odległości od ośrodków
dających możliwość zatrudnienia, bez inwestycji i ze szczątkową
infrastrukturą społeczną, szybko tracące mieszkańców utrzymujących
się głównie dzięki zabezpieczeniu emerytalnemu i transferom
socjalnym.
G
Miejscowości - siedziby byłych PGR, zwykle złożone z tradycyjnej
Wsie
popegeerowskie wiejskiej zabudowy i osiedla bloków mieszkalnych w sąsiedztwie
obszaru zabudowy gospodarczej dawnego PGR. Ten typ wsi jest coraz
bardziej kategorią historyczną ze względu na ewolucję w kierunku
typów D, E lub F.
20
Typy wsi i obszarów wiejskich
Obszary turystyki; obszary walorów przyrodniczych i krajobrazowych
H
Wsie turystyki
masowej
Miejscowości koncentrujące masowy, pobytowy ruch turystyczny
lub pielgrzymkowy. W większości przypadków niezrównoważony,
żywiołowy rozwój podobnie jak w miejscowościach typu A i B. Częsty
chaos przestrzenny wywołany natłokiem inwestycji obsługi ruchu
turystycznego. Zdominowanie przestrzeni przez komercjalizację i
disneylandyzację.
I
Wsie
atrakcyjne
turystycznie
Wsie z atrakcją turystyczną, skoncentrowane na maksymalizacji
J
Wsie
wahadłowe
Wsie z dużym udziałem „drugich domów” aktualnych bądź
dawnych mieszkańców miast, ukształtowane na bazie wsi zanikowych
korzyści wypływającej z tego faktu. W większości przypadków cechy
negatywnych jak w przypadku wsi typu H, lecz w mniejszej skali (w
bezpośrednim otoczeniu atrakcji).
w obszarach z walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi. Przez znaczną
część roku są tylko częściowo zamieszkałe.
21
Typy wsi i obszarów wiejskich
Wsie nieprzyporządkowane do ww. obszarów
Wsie
tematyczne
Miejscowości o odpowiednio interpretowanym dziedzictwie
kulturowym i przestrzeni , ewoluujące w kierunku typu I. Specjalizacja w
oparciu o wybrany temat (motyw), komunikowany jako dopełnienie nazwy wsi
służy rozwijaniu oferty wsi.
Podobna historia i dziedzictwo (np. wsie cysterskie) umożliwia zbliżony profil
rozwoju prowadzi do współpracy i powiązania szlakiem oraz utworzenia sieci
wsi.
22
Wyposażenie wsi warunkujące jakość życia
wyposażenie
elementarne
warunkuje zaspokojenie najbardziej
podstawowych potrzeb (brak oznacza zanik
wspólnoty i przekształcenie się miejscowości w
luźny zbiór domostw, niepowiązanych
jakimikolwiek wspólnymi funkcjami z wyjątkiem
obecności sąsiadów).
wsie zanikowe,
satelickie miast,
wahadłowe
wyposażenie
podstawowe
powszechnie dostępne w przeciętnej
wielkości wsi przy aktualnym poziomie
rozwoju cywilizacyjnego
wsie powiązane
wyposażenie
ponadpodstawowe
(„miejskie”)
we wsiach obsługowych lub z
odpowiednio dużą liczbą mieszkańców,
zależne od uwarunkowań, zasobności
gminy i jej mieszkańców
wsie siedziby
gmin, węzłowe,
turystyki masowej
23
Rodzaj wyposażenia Wyposażenie elementarne
I
Zaopatrzenie
w artykuły
 sklep spożywczy (wielobranżowy)
II
Usługi komercyjne
-
III
Usługi publiczne
 komunikacja autobusowa z jednym ośrodkiem miejskim
IV
Infrastruktura życia
religijnego,
społecznego,
kulturalnego,
sportu i wypoczynku
 kościół filialny
 sala spotkań, świetlica ( ogólnodostępna - bez personelu)
 boisko piłkarskie nieurządzone
 zestawy zabawowe dla dzieci
 teren rekreacyjny nieurządzony
V
Infrastruktura
drogowa, przestrzeń
reprezentacyjna
i informacja
 droga główna o nawierzchni trwałej, oświetlona, z chodnikami fragmentarycznie
 drogi boczne (niektóre) o nawierzchni trwałej  chodniki przy niektórych drogach
bocznych
 przystanek komunikacji autobusowej z wiatą, oznaczenie ulic
 centrum wsi nieurządzone
24
Rodzaj wyposażenia
Wyposażenie podstawowe
I
Zaopatrzenie w artykuły
sklepy:  mięsny  papierniczy  AGD  odzieżowy  budowlany  motoryzacyjny 
zaopatrzenia rolnictwa
II
Usługi komercyjne
usługi:  krawieckie  motoryzacyjne  naprawy sprzętu…
 mała gastronomia  bar
III
Usługi publiczne
 komunikacja autobusowa w kilku kierunkach
 szkoła podstawowa  punkt biblioteczny  salka komputerowa
 gabinet stomatologiczny lub lekarski
IV
Infrastruktura życia
religijnego, społecznego,
kulturalnego, sportu i
wypoczynku
 kościół parafialny  dom parafialny  dom przedpogrzebowy  cmentarz
 sala spotkań  świetlica środowiskowa/klub  remiza OSP  sala tradycji
 boisko piłkarskie urządzone  pawilon sportowy  siłownia
 plac zabaw dla dzieci urządzony  teren rekreacyjno – festynowy urządzony
 trasy, ścieżki nieurzadzone punkt postoju turystów
V
Infrastruktura drogowa,
przestrzeń reprezentacyjna
i informacja
 droga główna z chodnikiem jednostronnie
 drogi boczne o nawierzchni trwałej (połowa)
 chodniki przy drogach bocznych (połowa)
 przystanek komunikacji autobusowej
 system informacji wizualnej  „witacze”
centrum jako plac urządzony z parkingiem, przestrzenią reprezentacyjną, pomnikami,
elementami upamiętnień i symbolicznymi
25
Rodzaj wyposażenia
Wyposażenie ponadpodstawowe
I
Zaopatrzenie w artykuły
 market wielobranżowy  sklep cukierniczy  kwiaciarnia  sklep ogrodniczy  apteka
 stacja benzynowa / LPG
II
Usługi komercyjne
III
Usługi publiczne
IV
Infrastruktura życia
religijnego, społecznego,
kulturalnego,
sportu i wypoczynku
V
Infrastruktura drogowa,
przestrzeń reprezentacyjna
i informacja
usługi:  fryzjerskie  kosmetyczne  rehabilitacyjne
 dyskoteka  kręgielnia
 kawiarnia  pub  restauracja  dom weselny
 komunikacja kolejowa
 żłobek, odział żłobkowo-przedszkolny  przedszkole  gimnazjum
 biblioteka  salka komputerowa ogólnodostępna poza instytucjami publicznymi  hot-spot
 ośrodek zdrowia  Dom Dziennego Pobytu seniorów  Stacja Caritas
 poczta/agencja pocztowa  bankomat  placówka bankowa
 Centrum Aktywności Wiejskiej  Dom Kultury z personelem  Świetlica środowiskowa z
personelem  Muzeum wiejskie
 boisko piłkarskie urządzone, wymiarowe oświetlone  kompleks sportowy typu „Orlik” 
korty tenisowe
 teren rekreacyjno-festynowy urządzony z dod. wyposażeniem  zestawy ćwiczeń dla dorosłych
 trasy, ścieżki oznakowane i urządzone  Informacja Turystyczna  publiczna toaleta
 droga główna w standardzie z chodnikami obustronnie (większość)
 chodniki przy drogach bocznych (większość)
 system informacji wizualnej złożony
 centrum wsi jako plac urządzony z wyodrębnioną przestrzenią dla pieszych  reprezentacyjne
skwery przy wjazdach
26
Wyposażenie wsi warunkujące jakość życia
z tego wyposażenie o charakterze
Rodzaj wyposażenia
I
II
III
IV
V
Zaopatrzenie w artykuły
(placówki handlowe)
Usługi komercyjne
(bytowe, gastronomia, rozrywka)
Usługi publiczne
(komunikacja, edukacja, biblioteki, Internet,
pomoc społ. , zdrowie, usł. bankowe i
pocztowe)
Liczba
elementów elementarnym podstawowym
ponadpodstawowym
14
1
7
6
14
0
5
9
19
1
5
13
Infrastruktura życia religijnego,
społecznego, kulturalnego, sportu i
wypoczynku
32
5
15
12
Infrastruktura drogowa, przestrzeń
reprezentacyjna i informacja
19
6
7
6
Razem
98
13
39
4627
Kierunki rekomendacji
1. Głęboka korekta ramy prawnej mechanizmów urbanizacji oraz
ustanowienie zasad koordynacji polityki przestrzennej miast i
obszarów podmiejskich (strefy rururban).
28
Kierunki rekomendacji
2. Zmiana instrumentarium rozwoju
• Pomoc programów operacyjnych nie może być kierunkowana na
proste zaspokajanie potrzeb zbiorowych.
• Nadrzędnym celem winno być wyzwalanie impulsów rozwojowych
na rzecz zaspokojenia tych potrzeb:
 wspieranie procesów, a nie punktowych inwestycji,
 wspieranie przedsięwzięć właścicieli wartościowej substancji budowlanej
(zmiana przeznaczenia),
 egzekwowanie jakości projektów poprzez system doradztwa i nadzoru oraz
zmianę kryteriów udostępniania środków - wykluczenie realizacji poza
nurtem rewitalizacji.
29
Kierunki rekomendacji
3. Wspieranie rozwoju, a właściwie przekształcanie całych
miejscowości w myśl zasad rozwoju wewnętrznego:
 wnikliwa analiza strukturalna i plan rewitalizacji /rozwoju wewnętrznego
(udział zespołów eksperckich),
 włączenie właścicieli nieruchomości w krąg odbiorców pomocy,
 równoważne wsparcie dla przedsięwzięć publicznych i prywatnych.
Uzyskanie efektu rewitalizacyjnego, poprawiającego konkurencyjność wsi,
winno przesądzać o wdrożeniu projektu. Niezbędne jest kompetentne,
instytucjonalne doradztwo oraz publikatory dostarczane samorządom i
mieszkańcom.
30
Kierunki rekomendacji
4. Ukierunkowanie polityki regionalnej na uruchomienie procesów
rozwojowych z udziałem mieszkańców:
• realizacja programów odnowy wsi;
• tworzenie sieci wsi, np. Sieci Najciekawszych Wsi.
5. Ustanowienie nowych narzędzi i wzmocnienie obecnych (np.
funduszu sołeckiego) na rzecz partycypacyjnego modelu
funkcjonowania gmin, dających zdolność:
• kreowania strategii wsi (poziom sołecki),
• opracowania i wdrażania programów rewitalizacji i rozwoju wewnętrznego
miejscowości (poziom gminy),
• moderacji niezbędnej aktywności obywatelskiej.
31
Kierunki rekomendacji
6. Opracowanie i wdrożenie rozwiązań dla obszarów wyludniających
się, np.:
 Upowszechnianie i wzrost dostępności e-usług (administracyjnych,
bankowych, zakupów),
 Zaopatrzenie mobilne (np. sklepy, biblioteki, urzędy, serwis usług bytowych,
itp. „na kołach”) kompensujące słabość wyposażenia miejscowości.
7. Kształtowanie praktyk i postaw mieszkańców oraz uczestników
procesów inwestycyjnych
– zob. Opolski dezyderat w sprawie przestrzeni wiejskiej
32
Kierunki rekomendacji
Zmiana paradygmatów przekształceń obszarów wiejskich
Dla kształtowania obszarów wiejskich należy przyjąć
paradygmat rewitalizacji i rozwoju wewnętrznego
miejscowości, a dla terenów wyludniających się
paradygmat dopasowania.
33
Dziękuję za uwagę
Ryszard Wilczyński
34