Transcript De Gelderlander

12 REGIO
donderdag 9 maart 2017
GO
CULTUUR
De cast die ouderen
uit de kast wil dansen
Ze deelden iets wat ze allemaal nog
nooit zo sterk ervaren hadden. ,,Op roze
ouderen rust nog een taboe.”
Bianca Hendriks
Gaanderen
roeger kon ik niet
zijn wie ik wilde
zijn”, zegt ze.
,,Straks, als ik misschien in een verzorgingshuis kom, moet ik weer
uit de kast komen.”
Ditte Wessels danst mee in Roze
Cast, een choreografieproject van
Introdans en Stichting Welzijn
Ouderen Arnhem (SWOA). Het is
bedoeld om lesbische, homo-, biof transseksuele (LHBT) ouderen
‘uit de schaduw te halen’.
Vijf vrouwen en drie mannen
zitten op een stoel langs de kant
van de geïmproviseerde dansvloer.
Een vrouw staat op en loopt naar
het midden. Langzaam rolt ze haar
T-shirt op, haar gezicht gericht
naar de dansers, de rug naar het
publiek. ,,Karolien vertelde dat ze
als kind graag een jongen wilde
zijn. Dat gegeven gebruik ik voor
deze scène, zoals ik me ook bij de
andere scènes liet inspireren door
de levensverhalen van de dansers”,
zegt Adriaan Luteijn, choreograaf
en artistiek manager Introdans Interactie.
SWOA benaderde hem voor
Roze Cast. ,,Het is een pilot. Als we
fondsen kunnen aanspreken, hoop
ik dat we in verzorgingshuizen
kunnen optreden. Op roze ouderen rust nog een taboe.”
Acht dansers in de leeftijd van
58 tot en met 79 jaar werken vijf
‘V
dagen lang onder leiding van Luteijn aan de voorstelling in een
groepsaccommodatie te Gaanderen. Ze waren onbekenden voor
elkaar tot na de eerste opdracht
van Luteijn: interview elkaar over
je leven. Door hun gemene deler –
alle deelnemers zijn LHBT-ouderen – was er al snel sprake van een
vanzelfsprekendheid die alle deelnemers inclusief Luteijn nooit zo
sterk ervaren hadden.
,,Ik hoef niks uit te leggen en me
niet te verontschuldigen zoals ik
dat soms wel doe naar de buitenwereld. Want bij de huidige generatie 60-plussers is homoseksualiteit veel minder geaccepteerd. Ik
hoop dat daar ooit verandering in
komt”, zegt Cees Pieter de Putter
(68).
Spierziekte
Het is voor hem een van de redenen mee te doen met Roze Cast. De
andere reden is zijn dochter.
,,Door een spierziekte kon ze niet
meer bewegen. Drie weken geleden is ze overleden. Ik beweeg nu
voor haar. Zo is ze bij me.”
De Putter is roze ambassadeur
en betrokken bij Roze 50+, een
vereniging voor LHBT-ouderen,
net zoals Clem Bongers (77), die
ook actief is bij het COC. Ook hij
doet mee om roze ouderen zichtbaar te maken.
,,Ik spreek veel ouderen in verzorgingshuizen. Die verhalen
stemmen me niet vrolijk. Zo ken
ik een man van 85 die weer terug
Karolien vertelde
dat ze als kind
graag een jongen
wilde zijn
—Adriaan Luteijn, choreograaf
in de kast is gekropen. Hij is bang
voor pesterijen van medebewoners. De meeste mensen van zijn
generatie zien homoseksualiteit
als iets abnormaals. Bij het personeel is dat minder, maar die maken soms vervelende grappen over
homoseksualiteit. Ouderen in verzorgingshuizen komen daardoor
vaak in een sociaal isolement want
ze kunnen niet zijn wie ze zijn.”
Ditte Wessels (79) weet er alles
van hoe het is om je eigen geaardheid te verloochenen. Ze is de
oudste van de groep en vertelt
geëmotioneerd over haar comingout. ,,Ik wist al vanaf mijn 12de dat
ik op meisjes viel, maar ik durfde
het nooit te zeggen tegen mijn familie. Uit de kast komen was strafbaar in die tijd en er was veel onbegrip.”
,,Toen ik samen ging wonen met
mijn vriendin, dachten mijn ouders dat het gewoon een vriendin
was. Ik had het gevoel dat ik een
handicap had. Totdat ik op sociale
academie De Kopse Hof in Nijmegen lesgaf en vrouwen trof die fanatiek feminist waren. Ze waren
geïnteresseerd in mijn lesbische
leven en een van hen werd ook
lesbisch. Het was voor haar een
bewuste keuze. Daardoor zag ik in
dat ik ook een keuze had, ook al
dacht ik dat ik zo geboren was. Ik
kon toen achter mijn keuze staan
en er trots op zijn. Sindsdien heb
ik me ingezet om de lesbische
liefde zichtbaar te maken.”
Samen met haar vrouw, die ook
kunstenares is, deed ze mee aan de
fototentoonstelling Lesbian ConneXion/s bij de Gay Games in Amsterdam in 1998. Ze reisden mee
naar Sint Petersburg om ook daar
de vrouwenliefde te tonen. ,,Het
was een daverend succes. We waren rolmodellen voor die Russische vrouwen. Misschien is dat
wel wat ontbreekt in de beeldvorming: een rolmodel voor roze ouderen, zodat ze zichzelf kunnen
zijn. Daarom dans ik mee.”
■ Roze Cast te zien op 11 maart in
Stadstheater Arnhem tijdens dansfestival DansTrek. Erik de Jong
(Spinvis) componeert de muziek.
Meer info: introdans.nl
De Stijl is meer dan alleen
Een van de
topstukken
van de expositie: Bloeiende Appelboom van
Vilmos Huszár. FOTO COLLECTIE GEMEENTE-
De Stijl wordt vaak geassocieerd met abstracte composities
in rood, blauw en geel. Veel Stijlkunstenaars schilderden echter
ook graag een romantisch landschapje op z’n tijd. De expositie
Figuratie in Stijl in museum Villa
Mondriaan in Winterswijk laat
dat heel aardig zien.
Martin Pieterse
Winterswijk
MUSEUM DEN HAAG
eteen in de eerste expositiezaal wordt duidelijk:
Piet Mondriaan ‘kon het
wel’. De kunstenaar die in de jaren
40 in New York het liefst met gekleurd plakband strakke composities bouwde, begon zijn carrière
M
een halve eeuw eerder als een ambachtelijk schilder van romantische tafereeltjes. Schepen in het
maanlicht uit 1890 is zo’n lief schilderijtje voor boven het dressoir.
Niets wijst naar de revolutie die
Mondriaan en anderen 25 jaar later
zouden ontketenen.
In 1917 werd het tijdschrift De
Stijl werd opgericht. De beweging
De Stijl, vernoemd naar het tijdschrift, koos compromisloos voor
een nieuwe, vooral abstracte
kunst, die de Nieuwe Mens van de
twintigste eeuw zou losmaken uit
al het oude. Zoals uit de oude gewoonte om zeilscheepjes in een
haven te schilderen. De expositie
in Villa Mondriaan toont treffend
aan, hoe die gekke jongens van De
Stijl ooit begonnen als brave leerlingen van burgerlijke kunstacademies. Vooral aan het vroege werk
van Mondriaan is dat goed te zien.
Net als zijn oom Frits Mondriaan
schilderde Piet landschappen met
koeien, bomenrijen, rustieke boerderijtjes en stoere boeren.
Artistieke ommezwaai
Aan het begin van de twintigste
eeuw begon Mondriaan de kleur te
ontdekken. Zijn landschappen lossen steeds meer op in een wolk
van kleur. Tegen de tijd dat De Stijl
werd opgericht, was Mondriaan al
volop abstract bezig, nadat hij in
Parijs de nieuwe kunstenaars van
zijn tijd had ontmoet. Juist omdat
hij in zijn artistieke ommezwaai
REGIO 13
donderdag 9 maart 2017
GO
TIP!
Paul Weller komt naar Nijmegen. Als de Britse muzikant (inspiratiebron voor bands als Oasis en Arctic Monkeys) in Nederland optrad, was dat de laatste jaren vooral in Utrecht en Amsterdam. Nu maakt Doornroosje zijn
komst bekend: daar staat the Modfather op woensdag 7 juni. Kaartverkoop begint morgen. Info: doornroosje.nl
䊲 Het verhaal van Roze Cast is
geïnspireerd op het leven van
de dansers. Zoals dat van Nellie van Galen, hier op de foto’s.
FOTO’S JAN VAN DEN BRINK
Tsjechovs
worstelende
schrijver
Wat hebben Jens Bols uit tvserie Flikken Maastricht en
Boris Trigorin uit toneelstuk Een
Meeuw met elkaar gemeen? Ze
worden beiden gespeeld door
acteur Martijn Nieuwerf. Binnenkort gaat Een Meeuw in première in Arnhem.
Bianca Hendriks
Arnhem
artijn Nieuwerf staat
vanaf 11 maart op de planken in Een Meeuw, de
nieuwe grote voorstelling van Toneelgroep Oostpool. Regisseur
Marcus Azzini koos dit keer voor
deze toneelklassieker van Anton
Tsjechov, die draait om het verlangen gezien te worden. Nieuwerf
(50) is erg content met zijn rol van
Boris Trigorin, een oudere succesvolle schrijver.
M
Wat voor personage is Trigorin?
,,Ik speel een ervaren schrijver die
worstelt met zijn schrijverschap.
Hij beheerst het vakmanschap,
maar het onderwerp dat hij echt
de moeite waard vindt om over te
schrijven, laat hij liggen. Dat is de
natuur. In zijn ogen heeft het geen
maatschappelijke waarde. Trigorin
heeft een relatie met een oudere
actrice, Arkadina, en zit bij haar
onder de plak. Hij ziet Nina, een
jong meisje dat actrice wil worden.
Ze is de muze van Konstantin, een
jonge schrijver die Trigorin benijdt om zijn vakmanschap. Maar
Trigorin ziet dat niet door zijn eigen getob en denkt dat Nina hem
verder kan helpen. Hij maakt
avances. Je zou kunnen zeggen dat
hij in een midlifecrisis zit. Ik zie
hem als slachtoffer van zijn eigen
succes, hij komt in een existentiële, artistieke crisis terecht.”
dat rood, geel en blauw
zo radicaal was, geldt Mondriaan
een beetje als het schoolvoorbeeld van De Stijl.
Andere Stijl-kunstenaars waren
minder radicaal. Iemand als Vilmos Huszár, die overwegend abstract werkte, schilderde in 1957
een bloeiende appelboom in een
stijl, die veel wegheeft van de
vroege kleurexperimenten van
Mondriaan een halve eeuw eerder. De bloeiende boom is teruggebracht tot een tamelijk realistische wolk witte plukjes. Een
prachtig schilderij, en één van de
topstukken van de expositie.
Villa Mondriaan werkt nauw samen met het Haags Gemeentemuseum. Daardoor hangen er in Winterswijk wel meer fraaie schilde-
rijen en tekeningen, die je in dit
deel van Nederland zelden ziet.
Het werk maakt duidelijk, dat
Stijl-kunstenaars regelmatig teruggrepen op de kunst die ze op
de klassieke academie hadden geleerd. Interessant is bijvoorbeeld
een voorstudie in krijt van Bart
van der Leck uit 1936. Het is een
Voor Mondriaan
was zijn abstracte
werkwijze bijna
een religie
realistische voorstelling van een
roosje. In datzelfde jaar schilderde
Van der Leck hetzelfde roosje als
een geometrische compositie in
primaire kleuren, die we veel
meer associëren met De Stijl.
Voor Mondriaan was zijn extreem abstracte werkwijze bijna
een religie. Voor andere Stijl-kunstenaars waren abstractie en primaire kleuren vooral één van de
vele mogelijkheden om iets uit te
beelden. Dat laat Figuratie in Stijl
mooi zien.
■ Figuratie in Stijl. Tot en met 24
september, Villa Mondriaan, Zonnebrink 4 in Winterswijk. Dinsdag
tot en met zondag 11.00 tot 17.00
uur.
Herken je dat? Je was een van
de oprichters van toneelgezelschap ’t Barre Land dat toneelklassiekers bracht op een eigen
onderzoekende manier.
,,Naast het verlangen om gezien te
willen worden, gaat Een Meeuw
over kunstenaarschap. Hoe ga je
om met wat je zelf wil maken en
wat het publiek van jou wil zien?
Bij ’t Barre Land hebben we de
luxe gehad dat we bijna 25 jaar lang
voorstellingen konden maken die
voor ons artistiek interessant waren, maar voor het publiek soms
minder begrijpelijk. Hoe ver buig
je als je ook vindt dat theater best
complex mag zijn? Vier jaar geleden stopte de subsidie voor ’t
Barre Land, dat overigens nog
steeds bestaat, waardoor ik andere
keuzes moest maken. Ik moest
soms wel over een rol nadenken.
Zoals bijvoorbeeld de rol van Sam
䊱
Martijn Nieuwerf. FOTO S. OPHOF
in de zomermusical In de ban van
Broadway van Pieter Kramer. Dat
was een voorstelling voor een
groot publiek. Gaat het dan alleen
om de kaartverkoop of is het inhoudelijk ook interessant? Gelukkig dat laatste. Als je elke avond
voor 900 man moet spelen, is dat
heel goed voor je vakmanschap.”
In Een Meeuw wordt niemand
gezien zoals hij werkelijk gezien
zou willen worden. Hoe is het
voor een acteur om niet gezien
te worden?
,,Dat verschilt per persoon. Ik heb
daar niet veel last van, want ik
vind het stuk te leuk. Ik houd ontzettend van de zeggingskracht van
woorden, zinnen en constructies.
Het gaat mij om het bouwsel dat je
samen maakt door taal, tekst, muziek, dramaturgie, vormgeving en
beeld als één geheel te presenteren. Daar ben ik vooral mee bezig.
Niet met de vraag of het publiek
mij die avond leuk vond. Al hoop
ik van wel natuurlijk.”
Hoe nu mens te zijn is het thema
van Oostpool dat ook naar voren
komt in de worsteling die Trigorin doormaakt. Denk je na over
je eigen mens zijn?
,,Jazeker, dat is de gelegenheid die
je krijgt als je acteur bent. Ik weet
niet hoe nu mens te zijn, ik kan alleen mijn eigen fascinaties als uitgangspunt nemen. De belangrijkste is hoe de liefde werkt. Of dat
nu de liefde is voor je geliefde of je
kinderen, doet er niet zo veel toe.
Liefde is de kern van het mens
zijn. Liefde en erkenning, of juist
niet erkend worden, daarin zit het
vertrekpunt van ons handelen.
Hoe nu mens te zijn, is ook geluk
hebben. Het geluk bijvoorbeeld
dat we dit gesprek konden voeren
in een fijn gebouw in plaats van in
een kapotgeschoten flat waar de
kogels om je oren vliegen.”
Op 18 maart gaat Een Meeuw
van Toneelgroep Oostpool in
Stadstheater Arnhem in première.
Meer informatie: oostpool.nl
■