Transcript 2017 03 16 Raadsinfo 629 Toekomst Haaren

Raad:
Beslissing:
gemeente
Haaren
Info aan de raad
Haaren
Helvoirt
Esch
Biezenrnortel
Z434526D324
Info beschikbaar op
.•
1 maart 2017
Raadsvergadering
.
16 maart 2017
Portefeuillehouder
.Eric van den Dungen
Registratienummer •. 629
Onderwerp
.• Toekomst Haaren
Kennis te nemen van :
1. Onderstaande rapportage
Inleiding
De gemeenteraad van Haaren heeft op 21 april 2016 besloten om als toekomstperspectief vast te
stellen, dat de gemeente opsplitst op het moment dat voor alle dorpen een toekomstbestendige en
bestuurskrachtige oplossing voorhanden is. De gemeenteraad heeft het college bij dat besluit kaders
meegegeven. Een van deze kaders is het actief volgen van ontwikkelingen in de omgeving en
daarover eenmaal per half jaar of eerder als daar aanleiding toe is aan de gemeenteraad te
rapporteren. Die aanleiding is er nu, met het verschijnen van het rapport Augusteijn, met daarin voor
ons nieuwe informatie over onze buurgemeenten én met het verzoek van de provincie te reageren op
het rapport.
Daarbij kiezen we drie perspectieven: de formulering in het besluit van de gemeenteraad van 21 april
2016, de rapportage van WagenaarHoes die de basis heeft gevormd voor besluitvorming door de
gemeenteraad en het rapport Augusteijn. Op een enkel punt hebben wij als college ons standpunt
toegevoegd. Verder hebben wij op een aantal punten betreffende complexe regels, beleidslijnen en
ervaringen rondom herindeling en opsplitsing het expertoordeel van WagenaarHoes gevraagd. Waar
dit aan de orde is, is dit duidelijk aangegeven. Dit alles doen wij als college om een zorgvuldige
procesgang bij onze gemeenteraad, onze buurgemeenten en de provincie te ondersteunen.
Kernelementen van het besluit van de gemeenteraad in relatie tot het advies van Augusteijn
Wij zullen in deze notitie ingaan op een aantal elementen in het besluit van de gemeenteraad in
relatie tot het advies van Augusteijn. Dit zijn de volgende:
1. Toekomstperspectief opsplitsing
2. Toekomstbestendige en bestuurskrachtige oplossingen
Pagina 1 van 11
3. Het vraagstuk van een eventueel snelle (nieuwe) herindeling van de gemeenten die de
dorpen van Haaren bij een splitsing "overnemen".
4. (Vermeende) onduidelijkheid als resultante van het door de gemeenteraad genomen besluit
5. Raadplegen van inwoners
6. Toevoegingen en grenscorrecties
7. Perspectieven van de buurgemeenten en de provincie
8. Tot slot
1. TOEKOMSTPERSPECTIEF OPSPLITSING
De gemeenteraad
De gemeenteraad heeft op 21 april 2016 opsplitsing als toekomstperspectief voor de gemeente
Haaren vastgesteld. Bij een eerder besluit, op 17 december 2015, heeft de gemeenteraad
vastgesteld dat de andere twee opties op hoofdlijnen (zelfstandigheid en herindeling als geheel) geen
goede oplossingen voor de gemeente Haaren zijn. De gemeenteraad stelde toen het volgende vast:
• Zelfstandigheid is geen toekomstbestendige en bestuurskrachtige oplossing voor de langere
termijn is
• Een herindeling van de gemeente als geheel met één of meerdere gemeenten heeft geen
draagvlak.
Rapportage WagenaarHoes 2015
WagenaarHoes heeft geconcludeerd dat er twee opties zijn voor de gemeente Haaren:
• Haaren als zelfstandige gemeente die duurzame samenwerkingsverbanden aangaat
•
Opsplitsing van de gemeente Haaren waarbij er voor ieder dorp een bestuurskrachtige en
toekomstbestendige oplossing moet worden gekozen.
Een herindeling van de gehele gemeente Haaren wordt door WagenaarHoes afgeraden omdat
daarmee nooit aan de oriëntatie van inwoners tegemoet kan worden gekomen'.
Rapport Augusteijn
De heer Augusteijn stelt dat splitsing het enige toekomstperspectief voor de gemeente Haaren is.
Conclusie op dit punt van het college
Er zit geen licht tussen de conclusie van de gemeenteraad en het advies van de heer Augusteijn als
het gaat om splitsing als toekomstperspectief. Het verschil zit wel in de termijn waarop.
2. TOEKOMSTBESTENDIG EN BESTUURSKRACHTIG
De gemeenteraad
De gemeenteraad heeft als toekomstperspectief voor de gemeente een opsplitsing vastgesteld
en daaraan verbonden dat dit gebeurt op het moment dat er voor alle dorpen een
"toekomstbestendige en bestuurskrachtige" oplossing voorhanden is. In het besluit van de
1 Overigens
zijn de conclusies van het rapport zowel in het rapport Augusteijn (hoofdtekst) als door verschillende
fracties en andere geïnterviewden (gespreksverslagen in bijlagen rapport Augusteijn) onjuist geïnterpreteerd.
Toekomst Haaren (629)
Pagina 2 van 11
gemeenteraad is niet uitgewerkt wat wordt verstaan onder "toekomstbestendig en bestuurskrachtig".
Dit is wel gebeurd in het achterliggende voorstel van het college van B&W, waarin verwezen wordt
naar het onderzoek dat door WagenaarHoes is uitgevoerd.
WagenaarHoes 2015: toekomstbestendig en bestuurskrachtig
Onderdeel van het onderzoek was het vaststellen van te onderzoeken scenario's en de daarbij te
hanteren criteria. Over die scenario's en de criteria heeft de raad op 16 juli 2015 een besluit
genomen. Bij de vaststelling van de criteria is de gemeenteraad zeer dicht bij de criteria die de
provincie heeft gesteld gebleven. De criteria toekomstbestendig (ofwel: duurzaam) en
bestuurskrachtig zijn hier dan ook direct aan ontleend. WagenaarHoes heeft vervolgens als
onderdeel van het onderzoek een nadere duiding van deze criteria gegeven.
Het criterium bestuurskracht (en vitaliteit) is door WagenaarHoes als volgt gedefinieerd:
Hiermee wordt de vraag bedoeld of een gemeente in een scenario voldoende (slag)kracht
heeft om zijn taken goed uit te voeren en of ze financieel gezond is.
Het criterium toekomstbestendigheid (duurzaamheid) is door WagenaarHoes als volgt
gedefinieerd:
Problemen waar de gemeente nu mee kampt moeten in het scenario goed opgelost kunnen
worden. Maar ook de problemen van de komende jaren moeten kunnen worden opgelost. Het
is namelijk niet de bedoeling dat binnen enkele jaren een nieuwe discussie over de toekomst
van de gemeente gevoerd moet worden. Wij vinden een scenario toekomstbestendig als de
(nieuwe) gemeente in dat scenario naar verwachting minimaal tien jaar vooruit kan. Daarbij
kijken we ook naar de termijn waarop een scenario naar verwachting gerealiseerd kan
worden.
Resultaten onderzoek WacrenaarHoes
Ook kleine gemeenten kunnen in principe in staat zijn hun taken goed uit te voeren, mits zij
stevige samenwerkingsverbanden aangaan. Dat neemt niet weg dat wij van mening zijn dat
een herindeling of een opsplitsing een goede keuze kan zijn. Bij het criterium
toekomstbestendigheid kijken we daarbij of de nieuwe gemeente die ontstaat of het
samenwerkingsverband naar verwachting langere tijd vooruit kan, zonder dat opnieuw de
discussie over een herindeling of samenwerking zal worden gevoerd. Dit is belangrijk, omdat
het "bouwen" van een duurzame samenwerking, een herindeling of opsplitsing een intensief
traject is. De nieuwe gemeente of gemeenten die "gebouwd" wordt of worden, moet(en)
minimaal tien jaar vooruit kunnen om deze investering te rechtvaardigen. Dit betekent dat we
drie categorieën onderscheiden:
• Minder dan 30.000 inwoners: niet toekomstbestendig, tenzij er duurzame
samenwerkingsverbanden zijn aangegaan
• Tussen de 30.000 en 40.000 inwoners: toekomstbestendigheid twijfelachtig, tenzij er
duurzame samenwerkingsverbanden zijn aangegaan. Een nieuwe discussie over
opschaling binnen enkele jaren is waarschijnlijk.
• Meer dan 40.000 inwoners: toekomstbestendig. De gemeente of samenwerkende
gemeenten kunnen in dit scenario minimaal tien jaar vooruit.
Concluderend kan gesteld worden dat WagenaarHoes heeft gemotiveerd dat...
• Gemeenten minimaal 40.000 inwoners moeten hebben om zeker te weten dat de gemeente
minimaal tien jaar vooruit kan.
•
Gemeenten met minder inwoners ook minimaal tien jaar vooruit kunnen zonder herindeling,
mits er duurzame samenwerkingsverbanden zijn aangegaan.
Toekomst Haaren (629)
Pagina 3 van 11
Augusteijn
Er wordt in het rapport gesteld dat de provincie een uitspraak moet doen over de
toekomstbestendigheid en bestuurskracht van de gemeenten in de regio. Er worden in het rapport
geen uitspraken gedaan over toekomstbestendigheid en bestuurskracht van de omliggende
gemeenten. De vraag die de provincie in dit kader moet beantwoorden wordt als volgt geformuleerd
door Augusteijn:
Zijn de betrokken buurgemeenten voldoende robuust en toekomstbestendig om een deel van de
bestuurszorg van de gemeente Haaren over te nemen, zodat door de splitsing een goede toekomst
gegarandeerd is voor de Haarense kernen en hun inwoners.
Het college heeft aan WagenaarHoes gevraagd om 1) het getalscriterium nader toe te lichten
2)nader in te gaan om de invulling van toekomstbestendig in het rapport Augusteijn.
Getalscriterium
Het getalscriterium dat wij hebben gehanteerd is gebaseerd op een analyse van herindelingen
die in de periode 2010-2015 hebben plaatsgevonden. Daar is te zien dat er nauwelijks
herindelingen hebben plaatsgevonden waarbij kleinere gemeenten herindelen tot een
gemeente met minder dan 40.000 inwoners. Verder wijzen wij erop dat de termijn van tien jaar
die wij hebben gehanteerd, vanuit het perspectief van de provincie aan de korte kant is. De
provincie geeft zelf bij de uitleg van het begrip duurzaamheid namelijk aan, dat een herindeling
ertoe moet leiden dat er de komende 20-25 jaar geen nieuwe herindelingen noodzakelijk zijn2.
Blijkbaar vindt de provincie zelf snel opeenvolgende herindelingen ook onwenselijk.
Invulling toekomstbestendigheid in rapportage Augusteijn
De heer Augusteijn geeft een andere definitie aan toekomstbestendigheid en bestuurskracht
dan WagenaarHoes. Voor de heer Augusteijn staat meer de vraag centraal of de "ontvangende
gemeenten" in staat zijn de taken voor (een deel van) Haaren niá over te nemen
(bestuurszorg). In onze definitie van toekomstbestendigheid gaat het om het achterliggende
perspectief: ontstaan er ná de splitsing gemeenten die voorlopig niet met een (nieuwe)
herindeling geconfronteerd worden, omdat ze van voldoende omvang zijn of in duurzame
samenwerkingsverbanden zitten. Volgens ons is deze invulling in lijn met de criteria van de
provincie uit "veerkrachtig bestuur".
3. HET VRAAGSTUK VAN EEN EVENTUEEL SNELLE (NIEUWE) HERINDELING VAN
DE GEMEENTEN DIE DE DORPEN VAN HAAREN BIJ EEN SPLITSING
"OVERNEMEN"
Het rapport Augusteijn
In het rapport Augusteijn worden zoals eerder gesteld geen uitspraken gedaan over de
toekomstbestendigheid en de bestuurskracht van de andere betrokken gemeenten. Er wordt in het
2
Ontwikkelkader samenwerking en herindeling provincie Noord-Brabant, door Provinciale Staten per brief
gestuurd aan de raden in de provincie op 2 juli 2013 (p.24). De precieze formulering luidt als volgt: Een nieuwe
gemeente (of een samenwerkingsverband van gemeenten) moet duurzaam in staat zijn de gemeentelijke taken
uit te voeren. Voorkomen moet worden dat de nieuwe gemeente binnen afzienbare termijn (wij denken aan een
termijn van 20-25 jaar) wederom met problemen geconfronteerd wordt die door een herindeling moeten worden
opgelost. Die mogelijkheid wordt niet alleen door de omstandigheden binnen de gemeente zelfbepaald, maar
ook door haar directe omgeving. Afwegingen rondom duurzaamheid zullen dan ook in een regionale context
inzichtelijk moeten worden gemaakt en er zal vooraf moeten worden getoetst of andere gemeenten bij het
herindelingsproces betrokken zouden moeten worden.
24
Toekomst Haaren (629)
Pagina 4 van 11
rapport wél een relativerende opmerking gemaakt over het belang van toekomstbestendigheid. Het
rapport stelt:
Overigens is in de praktijk in Nederland gebleken dat een herindeling die na enige tijd gevolgd wordt
door een nieuwe herindeling niet tot bestuurlijke of maatschappelijke problemen leidt (bijvoorbeeld de
gemeente Oss; gemeente Hollands Kroon).
Vraag aan WagenaarHoes: kunt u een expertoordeel geven over de stelling in het rapport
Augusteijn dat een herindeling die na enige tijd gevolgd wordt door een nieuwe herindeling niet
tot bestuurlijke of maatschappelijke problemen leidt en de voorbeelden die hierbij genoemd
worden?
Wij kennen geen voorbeelden waarbij een herindeling binnen enkele jaren gevolgd wordt door
een nieuwe herindeling. Dit komt, omdat provincies en Rijksoverheid er doorgaans op sturen
herindelingen niet snel op elkaar te laten volgen. Een herindeling is immers een ingrijpend
proces. Enerzijds zijn de kosten van een herindeling aanzienlijk (de kosten lopen zelfs bij een
herindeling van kleinere gemeenten altijd in de miljoenen). Anderzijds is het een taak van de
provincie om herindelingen vanuit een lange termijnperspectief te bezien en is het criterium
"duurzaamheid" niet voor niets een criterium waar zowel de provincies als de wetgever aan
toetsen. Het hanteren van een lange termijnperspectief voorkomt snel opeenvolgende
herindelingen. Dit is uiteraard anders, wanneer gekeken wordt naar kleine gemeenten die
worden toegevoegd aan grote steden. Dit is bijvoorbeeld rondom de stad Leeuwarden diverse
malen gebeurd. Het voortbestaan van de gemeente Leeuwarden zelf staat uiteraard nooit ter
discussie. Het is dus niet complex met een pauze van enkele jaren verschillende (delen van)
omliggende gemeenten aan gemeenten toe te voegen.
Het voorbeeld 0ss3 uit het rapport Augusteijn valt wat ons betreft in deze categorie. Oss is
recent gegroeid door herindelingen met de gemeente Lith (2011) en Geffen (2015), een dorp van
de opgeheven gemeente Maasdonk. Dit heeft vanuit het perspectief van Oss en vanuit de
toegevoegde kernen inderdaad geen bestuurlijke of maatschappelijke problemen gegeven.
Echter, de situatie rondom Haaren taxeren wij als wezenlijk anders. Een samenvoeging van
(bijvoorbeeld) het dorp Haaren en de gemeente Oisterwijk heeft een grote impact op Oisterwijk,
zo stelt de gemeente Oisterwijk zelf4. Dit geldt natuurlijk evenzeer voor de inwoners van het dorp
Haaren in dat geval. Indien Oisterwijk relatief snel daarna in een nieuwe herindeling terecht zal
komen, zal dat voor alle inwoners van Oisterwijk (waaronder de inwoners van het dorp Haaren
die dan bij de gemeente horen) grote impact hebben. Wij kunnen zien hoeveel bestuurlijke,
ambtelijke en maatschappelijke energie er gaat zitten in discussies over samenwerking en
herindeling. Dat is energie die niet in andere zaken gaat zitten. In de bovenstaande casus
zouden de inwoners van het dorp Haaren hier dus binnen een relatief korte tijd twee keer mee te
maken krijgen. Dat is wezenlijk anders dan waar de inwoners van Lith, dat in 2011 bij Oss ging
horen, mee te maken kregen toen Geffen ook bij Oss ging horen in 2015. Daar heeft
waarschijnlijk niemand in Lith iets van gemerkt. Kortom: in onze ogen gaat de vergelijking mank
en is onduidelijk wat we er van kunnen leren.
Hollands Kroon, het tweede voorbeeld van een herindeling die na enige tijd gevolgd wordt door
een nieuwe herindeling in het rapport Augusteijn, ontstond in 2012 na een herindeling van de
gemeenten Wieringen, Wieringermeer, Anna Paulowna en Niedorp. Dit zijn allemaal gemeenten
die al voor 2000 waren ontstaan. Daar was in het geheel geen sprake van snel opeenvolgende
herindelin • en. Het is ons daarmee onduideli.k waar de ver•elrkin• os •ebaseerd is.
'Niet alleen in het rapport Augusteijn wordt het voorbeeld Oss genoemd, maar ook in de brief die het college
van B&W van Haaren op 13 september 2016 ontving van Gedeputeerde Staten.
4 Zie gespreksverslag college Oisterwijk in rapportage Augusteijn
Toekomst Haaren (629)
Pagina 5 van 11
4. (VERMEENDE) ONDUIDELIJKHEID OVER HET BESLUIT VAN DE GEMEENTERAAD
VAN HAAREN OP 21 APRIL 2016 EN DE ONZEKERHEID DIE DAARUIT ZOU
VOLGEN
Wat heeft de gemeenteraad besloten op 21 april 2016?
De gemeenteraad heeft in het besluit een toekomstperspectief vastgesteld en geen datum genoemd.
Uit het achterliggende materiaal (voorstel van het college aan de raad; onderzoek WagenaarHoes)
blijkt dat gemeenteraad van mening is dat de omliggende gemeenten — met uitzondering van Tilburg
— in de constellatie die ontstaat na een opsplitsing (die sowieso nog enige jaren op zich laat wachten)
mogelijk niet minimaal tien jaar vooruit kunnen. Zij hebben ofwel onvoldoende omvang ofwel
onvoldoende duurzame samenwerkingsverbanden om dit zeker te stellen. Dit zijn zaken die kunnen
wijzigen en de opdracht aan het college is dan ook om dat te monitoren en daarover te rapporteren.
Augusteijn
Om te beginnen stelt Augusteijn dat er op 21 april 2016 sprake is geweest van een "op zich duidelijk
en krachtig besluit". Verdere passages over de (vermeende) onduidelijkheid in het rapport zijn de
volgende:
•
•
•
Dit op zich duidelijke en krachtige besluit veroorzaakte echter zowel bij inwoners als
omliggende gemeenten verwarring omdat het tijdstip van splitsing niet bekend was en
ook niet op korte termijn bekend zou worden. Inwoners deden een beroep op de
provincie om helderheid te krijgen.
De onduidelijkheid over de bestuurlijke toekomst ligt als een sluier over het
functioneren van de gemeentelijke organisatie.
Het is een slechte zaak dat de onduidelijkheid over de bestuurlijke toekomst gevolgen
heeft voor het functioneren en het gezag van het gemeentebestuur.
In mijn gesprekken van december 2016 bleek dat sommige gesprekspartners inderdaad deze
worsteling herkenden, anderen zagen de zoektocht veeleer als een uitdaging, maar de
overgrote meerderheid erkent dat er op dit moment een bestuurlijk vacuüm en onduidelijkheid
bestaat.
Reflectie van het college
De vraag is hoe het komt dat een "op zich duidelijk en krachtig besluit" tot verwarring leidt. Wij
hebben een aantal buurgemeenten dat in de visie van de raad klaar is om de dorpen van Haaren te
ontvangen, op het moment dat zij ófvvel zelf door middel van een herindeling groeien ófwel duurzame
samenwerkingsverbanden aangaan die ervoor zorgen dat zij minimaal tien jaar in de nieuwe
constellatie (dat wil zeggen: met een van de dorpen van Haaren erbij) vooruit kunnen. De opdracht
van de raad aan het college is om te monitoren of hier beweging in zit. Wij constateren, als we de
gespreksverslagen in het rapport Augusteijn lezen, dat de (vermeende) onduidelijkheid er vooral is bij
mensen die voorstander zijn van een snelle splitsing van de gemeente Haaren. Degenen die het
besluit hebben gesteund vinden het besluit helder en legitiem.
5. RAADPLEGEN VAN INWONERS
Besluiten gemeenteraad aangaande het raadplegen van inwoners
De gemeenteraad heeft in januari 2016 een raadsvoorstel om een referendum te organiseren
verworpen. Dit terwijl de raad unaniem was in de wens een referendum te organiseren. De partijen
konden het echter niet eens worden over de vraagstelling. In april 2016 was men het wél in grote
meerderheid met elkaar eens dat inwoners geraadpleegd zouden moeten worden voordat een
Toekomst Haaren (629)
Pagina 6 van 11
definitief besluit over de opsplitsing zou kunnen worden genomen. Bij de opsplitsing is draagvlak bij
de inwoners een belangrijk onderdeel, zo stelt het besluit.
Augusteijn
In het rapport Augusteijn zijn geen uitspraken te vinden over de manier waarop inwoners zouden
moeten worden geraadpleegd over de vraag of er wel of geen opsplitsing moet plaatsvinden en zo ja.
tot welke gemeente men zou willen gaan behoren5.
In de persconferentie die de heer Augusteijn heeft gegeven bij de presentatie van zijn rapport, heeft
hij hier echter wel enige zaken over naar voren gebracht. Gezien de termijnen die hij voorstelt is een
referendum volgens hem niet haalbaar. De eisen die gesteld worden aan het houden van een
referendum vragen een langere voorbereidingstijd. In de betreffende persconferentie doet de heer
Augusteijn wel de suggestie om een briefje te voegen bij de landelijke verkiezingen in maart 2017
zodat inwoners een keuze kunnen maken.
College
Het college heeft in de opmaat naar het raadsbesluit over het referendum van januari 2016 (waar
geen meerderheid voor bleek) veel zaken uitgezocht aangaande het organiseren van een
referendum. Het organiseren van een referendum is procedureel gebonden aan dezelfde
voorwaarden als verkiezingen en vraagt derhalve een voorbereidingstijd van ongeveer drie maanden
vanaf het moment dat het besluit over het houden van het referendum en de vraagstelling genomen
is. Andere vormen van raadpleging (zoals een online-enquête (laten) uitvoeren door een
onderzoeksbureau) kennen een iets, maar niet veel kortere voorbereidingstijd. Voor de planning
zoals opgenomen in het advies Augusteijn betekent dit een bevestiging dat 1 januari 2019 niet
haalbaar is, als wij invulling willen geven aan het raadsbesluit om inwoners te raadplegen alvorens
een definitief besluit te nemen. Het maakt tevens het "rondkrijgen" van grenscorrecties met Neusden
en Tilburg lastig. Wij hebben hier verder geen onderzoek naar gedaan omdat we daarmee teveel
vooruit zouden lopen op besluitvorming door de gemeenteraad.
6. TOEVOEGINGEN EN GRENSCORRECTIES
In de gesprekken die de heer Augusteijn met de colleges van buurgemeenten heeft gevoerd, is
diverse malen het vraagstuk van (reguliere, uitgestelde en vervroegde) verkiezingen aan de orde
geweest. Dit in relatie tot herindelingen, toevoegingen en grenscorrecties. Dit is tamelijk complexe
materie. Wij kunnen ons voorstellen dat het vragen bij u oproept over wanneer er in welk dorp
verkiezingen zijn, op het moment dat tot een opsplitsing besloten zou worden. Wij hebben daarom de
volgende vraag aan WagenaarHoes gesteld:
Hoe verhoudt zich wat op diverse plekken in het rapport Augusteijn wordt gesteld over de termijnen
van herindeling, toevoegingen en grenscorrecties tot de wettelijke kaders (ARHI) op deze punten?
1. Het criterium van 10% van de inwoners
In de interviewverslagen van de colleges van buurgemeenten is op verschillende plekken te
lezen dat de heer Augusteijn refereert aan het 10% criterium. In het verleden was de regel dat
indien er bij een wijziging van de gemeentegrenzen minder dan 10% van het aantal inwoners
aan de grootste gemeente werd toegevoegd, er volstaan kon worden met een lichte
procedure die "lichte samenvoeging of "gemeentelijke toevoeging" wordt genoemd. Op 30 juni
2015 heeft de minister aan de Tweede Kamer laten weten dat het 10% criterium is komen te
vervallen. Deze lichte procedure kan nu ook gevolgd worden indien de 10% wordt
overschreden. Dit biedt de ruimte om de eventuele opsplitsing van Haaren deels via deze
lichte procedure te regelen. De minister heeft wel twee voorwaarden gesteld aan het hanteren
van deze procedure:
Er zijn wel diverse ideeën opgenomen over hoe inwoners betrokken zouden kunnen worden op het
moment dat het besluit tot opsplitsen eenmaal is genomen.
Toekomst Haaren (629)
Pagina 7 van 11
•
•
Er is overeenstemming tussen de betrokken gemeenten dat deze procedure wordt
gehanteerd. De rechtsgevolgen voor en na de herindeling zijn voor de betrokken
gemeenten verschillend. Het is van belang dat de gemeenten zich hiervan bewust
zijn en alle achter de keus voor deze herindelingsvariant staan.
Er zijn afspraken over de rechtspositie van het personeel.
2. Te hanteren termijnen
Het globale stappenplan dat in het rapport Augusteijn is opgenomen is conform de termijnen
die nodig zijn voor de besluitvorming bij gemeenten, provincie en Rijk, mits er
overeenstemming is tussen alle betrokken gemeenten (en daarna: provincie en parlement)
over de te nemen besluiten.
3. Wanneer gaan inwoners van de verschillende dorpen naar de stembus indien
het advies van Augusteijn gevolgd wordt?
Door de verschillende procedures voor enerzijds de dorpen Haaren, Helvoirt en Esch en
anderzijds Biezenmortel zijn de consequenties voor de stembusgang per dorp verschillend.
Hieronder is per dorp weergegeven wat de consequenties voor de stembusgang zijn van het
volgen van het advies van Augusteijn.
• Dorp Haaren: reguliere verkiezingen gemeenteraad Haaren maart 2018;
herindelingsverkiezingen gemeente Oisterwijk november 2019, eerstvolgende
reguliere verkiezingen gemeente Oisterwijk maart 2026
• Dorp Helvoirt: reguliere verkiezingen gemeenteraad Haaren maart 2018;
herindelingsverkiezingen gemeente november Vught 2019, eerstvolgende reguliere
verkiezingen gemeente Vught maart 2026
• Dorp Esch: reguliere verkiezingen gemeenteraad Haaren maart 2018;
herindelingsverkiezingen gemeente Boxtel november 2019, eerstvolgende reguliere
verkiezingen gemeente Boxtel maart 2026
• Dorp Biezenmortel: reguliere verkiezingen gemeenteraad Tilburg maart 2018;
reguliere verkiezingen maart 2022, reguliere verkiezingen maart 2026
• Het rapport houdt de mogelijkheid open dat er met een deel van het grondgebied van
de gemeente Haaren ook inwoners overgaan naar de gemeente Neusden. Daarvan
ziet de "stembusplanning" er in dat geval hetzelfde uit als voor het dorp Biezenmortel.
7. PERSPECTIEF VAN DE BUURGEMEENTEN EN DE PROVINCIE IN RELATIE TOT
HET RAADSBESLUIT
Het rapport Augusteijn biedt een goed inzicht in de standpunten van de buurgemeenten over de
toekomst van Haaren en aangezien de provincie het belangrijkste advies — namelijk de beoogde
splitsingsdatum — al heeft overgenomen is het standpunt van de provincie ook helder. Wij gaan
hieronder in op de vraag hoe die standpunten zich verhouden tot het raadsbesluit van 21 april 2016
en de gesprekken die het college in het najaar van 2016 voerden met de colleges van Oisterwijk,
Vught, Tilburg en Boxtel.
Betrokken gemeenten
Boxtel, Oisterwijk en Vught zijn van mening dat het aan de gemeenteraad van Haaren is om een
besluit over een eventuele opsplitsingsdatum te nemen. Om verschillende redenen dringen zij wel
aan op snelheid. Daar was in de gesprekken die het college van Haaren voerde in het najaar met de
colleges van dezelfde gemeenten nog geen sprake van. Dit is een belangrijk verschil. Vanuit het
perspectief van de buurgemeenten is het perspectief in de twee a drie maanden tussen deze
gesprekken blijkbaar wezenlijk veranderd.
Toekomst Haaren (629)
Pagina 8 van 11
Reflectie college op de betekenis van de verandering
In tegenstelling tot in het najaar van 2016 hebben wij nu te maken met drie buurgemeenten die
aandringen op snelheid in het proces van opsplitsing. Dit terwijl er geen actuele ontwikkelingen zijn
binnen de betreffende gemeenten zelf die het beeld hebben doen kantelen, zo blijkt uit de
gespreksverslagen. Wij kunnen niet anders dan concluderen dat de ingreep van de provincie om een
procesbegeleider aan te stellen die een datum moet vaststellen de situatie in de ogen van de
buurgemeenten compleet heeft veranderd. Dat volgt ons inziens ook logisch uit de opdracht van de
procesbegeleider, die immers met een datum moest komen.
"Liefst zo snel mogelijk" is dan het logische antwoord op de vraag "wanneer". Dit kan zijn vanuit
praktische overwegingen die vanuit een aantal gemeenten genoemd worden én vanuit het gegeven
dat de uitbreiding met een deel van Haaren door omliggende gemeenten als een versterking of
aanvulling wordt gezien.
Provincie
De provincie heeft de gemeente bij brief van 31 januari laten weten, dat het advies van de heer
Augusteijn onderschreven wordt door gedeputeerde staten. Er wordt aan de gemeente Haaren
gevraagd om een reactie op het advies, waarbij ingegaan wordt op de in het rapport Augusteijn
aangehaalde argumenten. Specifiek wordt een aantal redenen genoemd waarom de provincie
voorstander is van een snelle splitsing van de gemeente Haaren. Hieronder gaan we in op die
redenen.
Bij onze buurgemeenten en onze inwoners is er draagvlak voor opsplitsing
Het is helder dat er bij onze buurgemeenten draagvlak is voor de opsplitsing van Haaren. Dit blijkt uit
eerder door ons gevoerde gesprekken en ook uit de ronde die de heer Augusteijn heeft gemaakt.
Onze inwoners daarentegen zijn nog nooit op een representatieve manier geraadpleegd over de
vraag of een opsplitsing moet plaatsvinden en indien het antwoord "ja" is, tot welke gemeente zij
zouden willen gaan behoren. De gesprekken die de heer Augusteijn heeft gevoerd voeden alleen
maar het niet representatieve, gemengde beeld dat al bestaat: er zijn voor- en tegenstanders van
zelfstandigheid en voor- en tegenstanders van een (snelle) opsplitsing. Het is niet voor niets dat de
gemeenteraad heeft besloten dat een raadpleging van inwoners plaats dient te vinden alvorens
definitieve besluitvorming plaatsvindt. Dat is niet alleen de mening van de gemeenteraad maar ook
die van de heer Augusteijn6.
De buurgemeenten zijn duurzaam bestuurskrachtig zodat zij de bestuurszorg voor een deel van
Haaren kunnen overnemen
Buurgemeenten zullen niet op korte of middellange termijn in een nieuwe herindeling betrokken
worden
Het is duidelijk dat de provincie van mening is dat de enige ingreep in de gemeentelijke herindeling
die de komende tien jaar nodig zal zijn binnen de regio's Hart van Brabant en de Meierij de
opsplitsing van Haaren is, óf dat de opsplitsing van Haaren geheel los te zien is van deze
ontwikkelingen. Daarover is de provincie blijkbaar een andere mening toegedaan dan de
gemeenteraad van Haaren in het besluit van 21 april 2016, waarin de toekomst van Haaren juist
gekoppeld wordt aan ontwikkelingen bij buurgemeenten. De blik op de toekomst van Boxtel heeft
overigens ook een relatie tot deze positie van de provincie. Boxtel heeft als stip op de horizon een
bestuurlijke fusie vastgesteld'. Niet alleen vanuit de besluitvorming in Haaren maar ook vanuit die in
Boxtel is er dus reden goed naar de toekomst van de regio te kijken.
Persconferentie de heer Augusteijn, 31 januari 2017. Hij verwijst hierbij naar de wet ARHI die draagvlak bij
de inwoners als een van de criteria bij een herindeling stelt.
7 http://bit.ly/21L6S7q
6
Toekomst Haaren (629)
Pagina 9 van 11
Het vervolg van de samenwerking met Boxtel vraagt om duidelijkheid
Wij zien Boxtel als een volwassen partner van de gemeente Haaren waarmee wij in het verleden tot
goede afspraken zijn gekomen over dienstverlening die wij bij deze gemeente inkopen. Als Boxtel
behoefte heeft aan een ander type afspraken of voorwaarden, bijvoorbeeld over de lange termijn, dan
verwachten wij dat Boxtel dit bij ons aangeeft, zodat wij kunnen overwegen wat dit voor ons betekent.
Een snelle opsplitsing biedt een duidelijk antwoord op de vraag die Boxtel nu opwerpt. Er zijn echter
nog tal van andere antwoorden mogelijk voor de gemeente Haaren.
Wij vinden het bijzonder de fundamentele vraag naar de toekomst van Haaren één-op-één te
verbinden met een organisatorische-/ investeringsvraag van de gemeente Boxtel.
Wij hebben hierover met het college van Boxtel een gesprek gevoerd. Het college heeft ons
verzekerd dat voor Boxtel snelle besluitvorming over de toekomst van belang is, in het kader van
investeringen die Boxtel moet gaan doen. Het gaat over snelle duidelijkheid over de toekomst van
Haaren in welke vorm en op welk tijdstip dan ook.
Om de datum van 1 januari 2020 te halen moet vaart gehouden worden in het proces
Dit onderschrijven wij volledig. Indien de gemeenteraad van Haaren gaat besluiten tot een snelle
opsplitsing van de gemeente Haaren, dienen er snel stappen gezet te worden.
Aanvullende brief provincie eind februari
Eind februari ontvingen wij een aanvullende brief van de provincie, met daarin de provinciale blik op
de bestuurlijke inrichting van de subregio "Haaren en omliggende gemeenten". Dit als reactie op een
openstaand punt in de rapportage Augusteijn, waarin gevraagd wordt om deze visie. Langs de lijnen
van vijf elementen uit "veerkrachtig bestuur" wordt gemotiveerd dat een snelle opsplitsing van Haaren
een meerwaarde heeft. De brief bevat in onze ogen geen nieuwe argumenten ten opzichte van het
rapport Augusteijn en de brief van 31 januari van de provincie waar het gaat om de snelle opsplitsing.
Wij hebben gevraagd (en deze vraag is ook door Augusteijn in zijn rapport opgenomen) om een visie
van de provincie op de toekomst van de beide regio's waar (de toekomst van) Haaren mee te maken
heeft. Het antwoord dat we hebben gekregen is dat de splitsing van Haaren geen wezenlijke
verandering in de verhoudingen oplevert én dat de provincie die verhoudingen op dit moment (en dus
ook na de splitsing) evenwichtig en toekomstbestendig vindt. Met de splitsing van Haaren en de
ambtelijke fusie Boxtel — Sint-Michielsgestel is de bestuurlijke toekomst van beide regio's geborgd.
8. TOT SLOT
Wij kunnen concluderen dat het perspectief ten opzichte van het moment waarop uw gemeenteraad
tot een besluit kwam, op 21 april 2016, flink is gewijzigd. Wij weten inmiddels dat wij een andere blik
hebben op wat bestuurskrachtig en toekomstbestendig is dan onze buurgemeenten en de provincie.
Onze buurgemeenten Oisterwijk en Vught verwachten niet dat er de komende tien jaar iets zal
veranderen aan de bestuurlijke grenzen (op de opsplitsing van Haaren na) en het is ook niet zeker of
zij duurzame samenwerkingsverbanden aan zullen gaan zoals in het onderzoek van WagenaarHoes
bedoeld. De provincie ziet de opsplitsing van Haaren als een uitstekende oplossing die geen bredere
blik vraagt op de inrichting van de beide regio's waar wij mee te maken hebben. Een bestuurskrachtig
en toekomstbestendig perspectief zoals de raad het bedoeld heeft is met dit alles geen stap dichterbij
gekomen, maar we kunnen onze ogen niet sluiten voor het gegeven dat allerlei voor ons relevante
partijen (buurgemeenten en provincie) ons vragen om mee te werken aan een snelle opsplitsing van
onze gemeente. Dat verzoek vraagt om een krachtige en ondubbelzinnige reactie van de
gemeenteraad.
Toekomst Haaren (629)
Pagina 10 van 11
Haaren,
Burgemeester en Wethouders van Haaren,
Alphons Buurman
loco secretaris
Toekomst Haaren (629)
ur emee ter
Pagina 11 van 11