Transcript null

Keuzes in Kaart 2018-2021
Dit is een uitgave van:
Centraal Planbureau (CPB)
Postbus 80510 | 2508 GM Den Haag
(088) 984 60 00 | www.cpb.nl | [email protected]
Gedrukt door:
Xerox/OBT
Kerketuinenweg 8 | 2544 CW Den Haag
(070) 2800 800 | [email protected]
Een analyse van elf verkiezingsprogramma’s
Nederland gaat maart 2017 naar de stembus. Er valt genoeg te
kiezen. Partijen maken uiteenlopende financieel-economische
afwegingen, zo blijkt uit de verkiezingsprogramma’s. Wat is het
speerpunt voor de aanstaande kabinetsperiode?
De arbeidsmarkt, het belastingstelsel, het klimaat,
het onderwijs, het pensioenstelsel, veiligheid, de woningmarkt, de zorg? Wat krijgt prioriteit: de werkgelegenheid,
de koopkracht of het overheidssaldo, meer publieke goederen
en diensten of juist meer lastenverlichting? En hoe worden
deze doelen onderling gewogen? Elf partijen (VVD, PvdA, SP,
CDA, D66, ChristenUnie, GroenLinks, SGP, DENK, VNL,
Vrijzinnige Partij) hebben van het aanbod gebruik gemaakt
hun verkiezingsprogramma door het Centraal Planbureau van
een financieel-economische doorrekening te laten voorzien.
‘Keuzes in Kaart’ beschrijft welke maatregelen partijen voor
ogen staan, welke economische effecten ze daarmee hopen te
bereiken en hoe partijen zich van elkaar onderscheiden.
Budgettaire Economische
maatregelen effecten
beschreven doorgerekend
Foto omslag: Tweede Kamer | Peter Hilz
Februari 2017 | ISBN 978-90-5833-756-6
Keuzes in Kaart
2018-2021
Hoofdstuk 9
GroenLinks
9
GroenLinks
legenda
basispad
GroenLinks
andere partijen
veiligheid en
defensie
Budgettaire keuzes 2021
onderwijs
90
10
0
Kent een categorie een positief
getal, dus in de blauwe cirkel? Dan
kost dat de staat geld.
-10
lastenverlichting
bedrijven
zorg
-70
-10
Kent een categorie een negatief
getal, dus in de witte cirkel? Dan
levert dat de staat geld op.
0
10
netto uitgaven- en
lastenmutaties (mld euro
in prijzen 2017) t.o.v. basispad.
legenda
basispad
GroenLinks
andere
partijen
lastenverlichting
gezinnen
sociale
zekerheid
90
Effecten op middellange termijn
basispad
minder -2,2
economische groei
2,2
meer
economische groei
Bbp-volume (%)
0,2
meer 1,3
werkloosheid
-1,3
minder
werkloosheid
Werkloosheid (%-punt)
-1,1
minder koopkracht -1,4
(alle huishoudens)
1,4
meer koopkracht
(alle huishoudens)
1,2
-2,4
2,4
kost de staat geld
levert de staat geld op
Mediane koopkracht
(%, gemiddeld per jaar)
Begrotingssaldo (% bbp)
-0,2
-1
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten één standaardafwijking van het langjariggemiddelde (realisaties 1995-2014).
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
legenda
basispad
GroenLinks
andere
overheidsbegroting minder
partijen
Effecten op lange termijn
basispad
-3,5
3,5
0
goed houdbaar
overheidsbegroting
beter houdbaar
Houdbaarheid (% bbp)
-0,3
minder
werkgelegenheid
-2,2
2,2
meer
werkgelegenheid
Structurele werkgelegenheid (%)
0,3
meer gelijke
verdeling
-5,0
-6,0
5,0
meer ongelijke
verdeling
Inkomensverdeling (relatieve
mutatie van de Gini-coëfficiënt, %)
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten de verwachting gebaseerd op eerdere cijfers.
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
Het basispad
Het basispad is de economische ontwikkeling die het CPB verwacht als er geen aanvullende maatregelen
worden genomen. De waardes van alle basispaden staan in tabel 2.1. Een voorbeeld: voor de houdbaarheid
van de overheidsbegroting is het basispad 0,4. Is het effect van het beleidspakket -0,7, dan betekent dat dus
een houdbaarheidscijfer van -0,3.
147
9.1
Overheidsbegroting
HetbeleidspakketvanGroenLinksverhoogtdeoverheidsuitgavenmet10,0mldeuro,laatde
collectievelastenpersaldoongewijzigd,enverlaagtdeaardgasbatenmet1,7mldeuroin
2021.Hetpakketbevateenomvangrijkeverschuivingvanlastenvanarbeidnaarmilieu.
Dezeingrijpendewijzigingheeftonzekerderebudgettaireeneconomischeeffectendan
gebruikelijk.
HetbeleidspakketvanGroenLinksverslechterthetEMU‐saldoin2021persaldomet
11,7mldeurotenopzichtevanhetbasispad.47Ditisdeex‐antemutatie,datwilzeggen
ongerekenddemacro‐economischedoorwerking.
In2021verhoogtGroenLinksdeoverheidsuitgavenpersaldomet10,0mldeuro.Denetto
intensiveringenbetreffenmetnamezorg,onderwijsenmilieu.Persaldowordtomgebogen
bijsocialezekerheid.Indeperiode2018‐2021stijgendeoverheidsuitgaveninhetpad
inclusiefhetbeleidspakketmet2,1%perjaar.
HetbeleidspakketvanGroenLinkshoudtdeuitgavenaanopenbaarbestuurongewijzigd.
GroenLinkswilpersaldo0,2mldeuromeeruitgevenaanveiligheid.Hetmeestegeldgaat
naarextrawijkagenten.Dedefensie‐uitgavenblijvenpersaldoonveranderd.
OphetterreinvanbereikbaarheidkomtGroenLinkstoteennettointensiveringvan
0,9mldeuro.Tegenoverextrageldvooropenbaarvervoerstaateen(mindergrote)
ombuigingopwegvervoer.GroenLinkswilin20212,4mldeuroopmilieuintensiveren.De
partijmaaktondermeergeldvrijvoorgroeneinnovatieenenergiebesparing.
Oponderwijswordtvoor2,8mldeurogeïntensiveerdin2021.Hetprimaire,secundaireen
tertiaireonderwijskrijgenextrageldtoebedeeld.IndezorgintensiveertGroenLinksper
saldo4,7mldeuro.Zieparagraaf9.2.
GroenLinksbuigtpersaldo5,1mldeuroomindesocialezekerheid.Degrootsteombuiging
ishetafschaffenvandezorgtoeslag.Dezemaatregelgaatgepaardmethetschrappenvanhet
eigenrisicoenhetverlagenvandenominalezorgpremie.VerderschaftGroenLinksde
kinderbijslagaf,watgedeeltelijkwordtgecompenseerddooreenverhogingvanhet
kindgebondenbudget(WKB).
Aanoverdrachtenaanbedrijvenwordtin2021persaldo1,1mldeuromeerbesteed.Een
loonkostensubsidietenbehoevevandeonderkantvandearbeidsmarktisdeomvangrijkste
maatregel.GroenLinksintensiveert2,1mldeuroopinternationalesamenwerking.De
partijkiestvoorextrageldvoorontwikkelingssamenwerking,bijvoorbeeldvooropvangin
deregio.OpdeoverigeuitgavenintensiveertGroenLinksnetto0,8mldeuro,bijvoorbeeld
inkunstencultuur,inburgeringensocialecohesie.
47
Alle in deze paragraaf genoemde getallen zijn ten opzichte van het basispad, tenzij anders aangegeven.
148
HetbeleidspakketvanGroenLinksleidttoteenstijgingvandewerkgelegenheidinde
sectoroverheidvan0,9%perjaar.Alsgevolgvanhetbeleidspakketvindtindezorgsector
eenstijgingvandewerkgelegenheidplaatsvan0,6%perjaar.
Tabel 9.1
Effecten op de overheidsuitgaven van beleidspakket GroenLinks
2017
Basispad
2021
Netto intensiveringen
Basispad
inclusief
pakket
Basispad
mld euro
Basispad
inclusief
pakket
% per jaar
Openbaar bestuur
62,0
64,2
0,0
64,2
0,9
0,9
Veiligheid
11,1
12,1
0,2
12,3
2,3
2,8
Defensie
7,8
8,0
0,0
8,0
0,6
0,6
Bereikbaarheid
9,6
10,1
0,9
11,1
1,3
3,5
2,4
2,4
2,1
Milieu
Onderwijs
37,6
38,1
2,8
40,9
0,3
Zorg
67,3
76,2
4,7
80,9
3,2
4,7
Sociale zekerheid
88,9
91,0
-5,1
86,0
0,6
-0,8
Overdrachten aan bedrijven
9,9
10,4
1,1
11,6
1,3
3,9
Internationale samenwerking
12,1
13,0
2,1
15,1
1,7
5,6
0,8
0,8
10,0
333,1
1,3
2,1
Overig
Totaal EMU-relevante uitgaven
306,3
323,1
In het basispad van de MEV/MLT zijn de functies milieu en overig niet gespecificeerd.
Tabel 9.2
Werkgelegenheidseffecten bij de overheid en zorg van beleidspakket GroenLinks
Basispad
Effect pakket
Basispad
inclusief
pakket
2018-2021
2018-2021
2018-2021
Basispad Effect pakket
2018-2021
miljoenen gewerkte uren
Sector overheid
2018-2021
Basispad
inclusief pakket
2018-2021
% per jaar
-5
50
45
-0,1
0,9
0,8
Zorg
145
40
180
2,2
0,6
2,7
Overheid en zorg
135
90
230
1,1
0,7
1,8
De optelling van de cijfers kan door afronding afwijken van de gerapporteerde totalen.
GroenLinkslaatdecollectievelastenin2021persaldoongewijzigd.Gezinnenbetalen3,9
mldeurominderbelastingenenpremies.Voorbedrijvenstijgendecollectievelastenmet2,6
mldeuro.Decollectievelastenvoorhetbuitenlandwordenmet1,3mldeuroverhoogd.
Delastenopinkomenenarbeidwordennettomet26,4mldeuroteruggebracht.Hiervoor
zijntweeinhetoogspringenderedenen.Teneerstevoegtdepartijdewerkgeverspremies
voorarbeidsongeschiktheid,WWenZvwsamentoteen'werkgeversheffingcollectieve
149
voorzieningen',waarbijwerkgeverslastenverschuivenvanlagenaarhogeinkomensenper
saldodalen.TentweedeverlaagtGroenLinksdezorgpremie.
Delastenopvermogenenwinstwordenverzwaard(6,5mldeuro).Departijbeperkt
bijvoorbeelddeaftrekbaarheidvanrentevoorbedrijven.Ookwordendebankenbelastingen
devennootschapsbelastingverhoogd.
DebelastingenopmilieuwordendoorGroenLinksverzwaard(18,0mldeuro).Ditiseen
gevolgvanmeerderelastenverzwaringen,zoalsdeinvoeringvaneenverpakkingenbelasting,
eneenminimumprijsvoorCO2‐uitstootvoorbedrijven.OokvoertGroenLinkseen
kilometerheffinginvoorpersonenauto's,bestelwagensenvrachtwagens.
GroenLinksverhoogtpersaldodeoverigebelastingenmet1,9mldeuro.Degrootste
veranderingopditgebiedisdatvleesenvisonderhetalgemenebtw‐tariefgaanvallen.
GroenLinksverlaagtdegaswinninginGroningenmet12mldNm3,enditverlaagtde
aardgasbatenmet1,7mldeuro.
Tabel 9.3
Effecten op belastingen, sociale premies en gasbaten van beleidspakket GroenLinks
Basispad
Netto lastenverzwaring
Basispad inclusief
pakket
-20,8
mld euro
Inkomen en arbeid
5,6
-26,4
Vermogen en winst
0,0
6,5
6,5
Milieu
2,3
18,0
20,3
Overig
-0,8
1,9
1,1
Totaal beleidsmatige lasten
7,1
0,0
7,1
w.v. gezinnen
3,7
-3,9
-0,1
bedrijven
3,4
2,6
6,0
buitenland
0,0
1,3
1,3
Gasbaten
9.2
-1,7
Zorg
GroenLinksverhoogtdecollectievezorguitgavenpersaldomet4,7mldeuroin2021.Ditis
opgebouwduiteenverhogingvandecollectieveZvw‐uitgavenendeWlz‐uitgavenmet
respectievelijk3,0en1,8mldeuroengelijkblijvendeoverigezorguitgaven.
IndecuratievezorgbrengtGroenLinksdegeestelijkegezondheidszorg(ggz)–behalvede
forensischeggzendezorgdoorhuisartsenenhunondersteuners‐onderineenapartewet.
Dezestelselherzieningleidtertoedatdeggzeenvoorzieningwordtenvoortaanniet‐
risicodragendwordtuitgevoerddoorzorgkantoren.
150
Verdervoertdepartijbinnenhethuidigestelselvangereguleerdeconcurrentieeenaantal
wijzigingendoor.ZoheeftGroenLinksdeintentieomviahoofdlijnenakkoordende
volumegroeiindeziekenhuiszorgendeggztebeperken.Hetmacrobeheersinstrument
fungeertdaarbijalsstokachterdedeur.IndeonderhandelingenwilGroenLinksinzettenop
substitutievantweede‐naareerstelijnszorg,verderespecialisatieenprestatiebekostiging.
Ditbetekenteenombuigingvan1,0mldeuroin2021.
GroenLinksschafthetverplichteigenrisicoendemogelijkheidomeenvrijwilligeigen
risicoaantebiedenaf.Omdatdoorhetherberekenenvanhet
geneesmiddelenvergoedingssysteemdeeigenbetalingenbinnenhetpakkettoenemen,iser
persaldosprakevaneenintensiveringvan4,1mldeuro.Degemiddeldeeigenbetalingenin
deZvwnemenhierdoorafmet260europerpersoon.GroenLinksbrengtgeenwijzigingen
aaninhetverzekerdepakket.
TotslotverplichtGroenLinksmedischspecialisteninloondiensttegaanenbrengthenonder
deWetnormeringtopinkomens.Deverplichtingominloondiensttegaangaatgepaardmet
transitiekosten.Tezamenmeteenaantalanderemaatregelengerichtophetstelselvande
curatievezorglevertditeenombuigingopvan0,1mldeuroin2021.Deombuigingloopt
vooralalsgevolgvandemaatregelommedischspecialisteninloondiensttenemenoptot1,3
mldeurostructureel.
IndeintramuralelangdurigezorgvoertGroenLinkseenaantalwijzingendoorinde
organisatievandeWlz.Persaldoleidendezewijzigingentoteenintensiveringvan1,6mld
euroin2021.ZovoertGroenLinkseennognaderuittewerkenbezettingsnormvoorde
verpleeghuiszorgin,waarvoordepartijtaakstellend1,7mldeurobeschikbaarstelt.
VerderscheidtGroenLinksdefinancieringvanwonenenzorgindeWlz.Instellingenkrijgen
voortaanalleendeafgenomenzorgvergoeduitdealgemenemiddelen,terwijldecliënthet
wonenenverblijfzelfbetaalt.Voorcliëntendiehunwoon‐enverblijfskostennietzelf
kunnendragenisercompensatie.Dezestelselwijziginggaatgepaardmeteenomvangrijke
structureleverschuivingvandefinanciering.ZonemendeWlzuitgavenmetintotaal2,3mld
euroaf,terwijldeuitgavenaansocialezekerheidmet2,2mldeurostijgen.
TotslotverplichtGroenLinkszorgkantorenommeerjarigecontractenmetbudgetafspraken
aftesluitenmetzorgaanbieders.Ditwordtgecombineerdmetdeinvoeringvan(deels)
meerjarigecontracteerruimteenmeerjarigeconcessiesvoorzorgkantoren.
Eenverhogingvandecontracteerruimteindegehandicaptenzorgleidtsamenmetde
invoeringvaneenziekteverzuimnormvoorzorgaanbiedersindelangdurigezorgtoteen
intensiveringvan0,3mldeuroin2021
VerderintroduceertGroenLinksinzoweldeintramuralelangdurigealsdeoverigezorgeen
vermogenstoets.Doordehogereeigenbijdragenwordt0,1mldeurobespaardin2021.
151
BijdeoverigezorgbevordertGroenLinksintegraledementiezorgviaeensubsidieregeling.
Ditleidttoteenbeperktebesparing.
Tabel 9.4
Effecten op belangrijkste indicatoren zorg van beleidspakket GroenLinks
Basis
Effect in 2021 t.o.v. het
basispad
Basispad inclusief
pakket
3,0
49,5
mld euro
Curatieve zorg (Zvw)
Collectieve uitgaven (netto)
46,5
a.g.v. (budget-)maatregelen
-1,0
eigen betalingen
4,1
aanpassing basispakket
0,0
overig
Eigen betalingen (euro p.p., a)
-0,1
270
-260
10
20,6
1,8
22,4
Langdurige zorg (Wlz)
Collectieve uitgaven (netto)
a.g.v. (budget-)maatregelen
0,3
eigen betalingen
-0,1
overig
Overig (o.a. Wmo/jeugd)
Collectieve uitgaven (netto)
1,6
9,1
0,0
9,1
76,2
4,7
80,9
(a) Dit betreft zowel de eigen betalingen onder het eigen risico als eigen bijdragen voor verzekerde curatieve zorg. In het basispad
is het eigen risico 430 euro per persoon in 2021 (in prijzen 2017); in lopende prijzen is dit 450 euro. Merk daarbij op dat niet
iedereen het eigen risico vol maakt.
9.3
Macro-economische effecten
Debbp‐groeiligtgemiddeld0,2%‐puntperjaarbovenhetbasispadalsgevolgvanhet
GroenLinks‐pakket.Delastenverlichtingvoorhuishoudensstimuleertdeconsumptie,
waardoordezeondanksdehogereinflatiemet0,4%‐puntperjaartoeneemt.De
overheidsbestedingennementoedoormetnameintensiveringeninhetonderwijsende
zorg.Hogeremilieuheffingenzorgenvoorhogereafzetprijzenenverslechterende
concurrentiepositie.Ditleidttoteenlagereuitvoer.
Dewerkloosheidin2021ligt1,1%‐puntlagerdaninhetbasispad.Dewerkgelegenheidinde
marktsectorneemttoedoorhogereproductie,ookzijnerextrabanenbijdeoverheidenin
dezorg.
Decontractlonennemen0,8%‐puntperjaartoetenopzichtevanhetbasispad.Delonen
stijgendoorhogereprijzen,eendalendewerkloosheidendoorhetgedeeltelijkafschaffen
vanhetjeugdminimumloon.Daarentegenzorgtdeverlagingvanwerknemerslastenvooreen
152
lagereloondruk.Deverschuivingvandirectebelastingenoparbeidnaarindirecte
belastingenopmilieuisdusdaniggrootdatdeeffectenoplonenmetmeerdande
gebruikelijkeonzekerheidzijnomgeven.Deinflatieneemttoedoorhetverhogenvan
milieuheffingenenhetgedeeltelijkafschaffenvanhetverlaagdebtw‐tarief.Destijgingvande
contractlonengaatgepaardmetlagerewerkgeverpremies,waardoordearbeidskostendalen
endusnietbijdragenaandehogereinflatie.Doordelagerearbeidskostendaaltookde
arbeidsinkomensquote.
Tabel 9.5
Macro-economische effecten van beleidspakket GroenLinks
Basis
Effect pakket
Basispad incl. pakket
% per jaar
Volume bestedingen en productie
Bruto binnenlands product
1,7
0,2
1,9
Consumptie huishoudens
1,1
0,4
1,5
Overheidsbestedingen
1,3
1,3
2,6
Investeringen bedrijven
2,3
0,0
2,3
Uitvoer goederen en diensten
4,0
-0,3
3,6
Contractloon marktsector
1,6
0,8
2,4
Consumentenprijsindex
1,3
0,6
1,9
-0,9
-0,2
-1,1
Werkgelegenheid (gewerkte uren)
0,7
0,3
0,9
w.v. marktsector
0,5
0,1
0,6
Lonen en prijzen
Reële arbeidskosten marktsector
Arbeidsmarkt
effect op niveau 2021 in %-punten
Werkloze beroepsbevolking
Arbeidsinkomensquote marktsector
9.4
5,5
-1,1
4,4
77,9
-0,4
77,6
Overheidssaldo en overheidsschuld
HetEMU‐saldobedraagt0,7%bbpin2021.Datis0,2%bbplagerdaninhetbasispad.Door
demaatregelenneemthetsaldoinitieelafmet1,5%bbp.Demacro‐economische
doorwerkingzorgtvooreentoenamevanhetsaldomet1,3%bbp.Detoenamevande
consumptiezorgtvoorextrabtw‐opbrengsten.Dehogerecontractlonenenstijgingvande
werkgelegenheidgenererenextraopbrengstenviadeinkomensheffing.Dedalingvande
werkloosheidleidttoteenverminderingvandewerkloosheidsuitkeringen.
Hetdoorwerkingseffectisrelatiefgroottenopzichtevandeinitiëleimpuls.Ditkomtdoordat
hetpakketeencombinatievanverhogingvandeindirectebelastingeneneen
lastenverlichtingopinkomenenarbeidbevat.Delastenverlichting,indevormvanlagere
premiesvoorwerkgevers,ispositiefvoorhetEMU‐saldo,omdatdaardoordeloonkostenook
voordeoverheidalswerkgeveromlaaggaan.Ookaandeverhogingvanindirecte
153
belastingen(btw,milieuheffingen,accijnzen)betaaltdeoverheidmee,maardeomvang
hiervaniskleinerdanbijdewerkgeverpremies.Afgezienvanditverschil,isdemacro‐
economischedoorwerkingvanindirectebelastingenendirectebelastingenvanvergelijkbare
omvangvoorhetEMU‐saldo.
Deschuldquotedaalttenopzichtevanhetbasispad,doordatdetoenamevanhetnominale
bbp(denoemervandeschuldquote)inverhoudinggroterisdandeverslechteringvanhet
EMU‐saldo.Detoenamevanhetnominalebbpwordtveroorzaaktdoorzowelgrotere
economischegroeialshogerebbp‐prijzen.
Tabel 9.6
Effecten op overheidstekort en overheidsschuld van beleidspakket GroenLinks
2018
2019
2020
2021
EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,3
0,4
0,7
0,9
Initieel effect pakket (% bbp)
-0,4
-1,0
-1,3
-1,5
Doorwerkingseffect pakket (% bbp)
0,3
0,5
0,8
1,3
EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,3
-0,1
0,2
0,7
Structureel EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,5
0,1
0,5
0,6
0,0
-0,3
-0,4
0,2
Structureel EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,5
-0,2
0,1
0,8
EMU-schuld (% bbp, basispad)
59,9
57,5
55,1
52,3
0,0
-0,3
-0,5
-0,8
59,9
57,2
54,6
51,4
Effect pakket
Effect pakket
EMU-schuld inclusief effect pakket (% bbp)
9.5
Koopkrachteffecten
Devolgendemaatregelenzijngunstigvoordekoopkracht:
 VerlagenvandenominalepremieZvw
 AfschaffenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Verhogenvandearbeidskortingendeinkomensafhankelijkecombinatiekorting
 Verzilverbaarmakenvandearbeidskorting,deinkomensafhankelijkecombinatiekorting
endeouderenkorting
 Verhogenvandealleenstaandeouderenkorting
 VerhogenvandeAOW‐uitkering
 Hervormenenintensiverenvanhetkindgebondenbudget
 Verhogenvandebijstand
 Eerstedriedagengratiskinderopvangvoorkinderenvaneenhalftotdriejaar.
154
Devolgendemaatregelenzijnnadeligvoordekoopkracht:
 Afschaffenvandezorgtoeslag
 Verhogenvandetarievenderdeenvierdeschijfinbox1
 Verkortenvandederdeschijfinbox1
 FiscaliserenvandeAOW‐premie  Afschaffenvandekinderbijslag
 Afschaffenvandemkb‐winstvrijstelling
 Afschaffenvandebelastingvrijereiskostenvergoedingauto(woon‐werk)
 Defiscaliserenvandeaftrekeigenwoning
 Halverenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 Afschaffenvandeouderenkortingvoorhogereinkomens
 Verhogenvandebijtellingvanonzuinigeauto's.
Devolgendemaatregelenpakkenverschillenduitvoorverschillendegroepen:
 Invoerenvaneenvermogensaanwasbelastingmeteenprogressieftariefinbox3
DoorhetbeleidspakketvanGroenLinksnemendereëlecontractlonen0,2%inde
marktsectorperjaarmeertoedaninhetbasispad(zieparagraafmacro‐economische
effectenvooreenmeergedetailleerdebespreking).
AlsgevolgvanhetbeleidspakketvanGroenLinksverbetertdetotalemedianekoopkracht
vanallehuishoudensgemiddeldmet1,2%perjaartenopzichtevanhetbasispad.De
belangrijkstemaatregeldiebijdraagtaanditpositieveeffectisdeverlagingvandenominale
Zvw‐premie.GroenLinksschaftookheteigenrisicoaf.DaarnaastschaftGroenLinksookde
zorgtoeslagaf,wathetpositieveeffectvandezemaatregelengrotendeelstenietdoetvoor
ontvangersvanzorgtoeslag.Hetverhogenvandearbeidskortingendealgemene
heffingskortinghebbenookeenpositiefeffectopdemedianekoopkracht.Hetverkortenvan
dederdeschijfheefteennegatiefeffectopdemedianekoopkracht.
HetbeleidspakketvanGroenLinksverbetertvooraldekoopkrachtvanhuishoudensmeteen
inkomentot350%wml.Huishoudensmeteeninkomenbeneden175%wmlhebben
voordeelvanhetverhogenvandealgemeneheffingskorting,dearbeidskortingende
alleenstaandeouderenkorting.Voordezegroepwordthetpositieveeffectvanhetverlagen
vandenominaleZvw‐premieenhetafschaffenvanheteigenrisicogrotendeelstenietgedaan
doorhetafschaffenvandezorgtoeslag.Voorhuishoudensmeteeninkomenvanaf175%wml
isditniethetgeval,omdatzijbeperktofgeenzorgtoeslagontvangen.Dezehuishoudens
hebbenookvoordeelvanhetverhogenvandealgemeneheffingskortingende
arbeidskorting.Detoenamevandekoopkrachtvandezegroepenwordtvooralbeperktdoor
hetverkortenvandederdeschijf.
155
Demedianekoopkrachttoenamevanwerkenden,uitkeringsgerechtigdenen
gepensioneerdenisvergelijkbaar.Werkendenhebbenvooralvoordeelvanhetverhogenvan
dearbeidskorting.Dekoopkrachtvanuitkeringsgerechtigdenverbetertsterkdoorhet
verhogenvandebijstand.Gepensioneerdenhebbenvoordeelvandealleenstaande
ouderenkortingenvandeverhogingvandeAOW‐uitkering.Demedianekoopkrachtvan
dezegroepwordtgedruktdoorhetfiscaliserenvandeAOW‐premie.
Tweeverdienersgaanerindoorsneemeeropvooruitdanalleenstaandenen
alleenverdieners.Invergelijkingmettweeverdienersprofiterenalleenstaandenen
alleenverdienersmindervandeverhogingvandearbeidskortingenhebbenmeernadeelvan
hetafschaffenvandezorgtoeslag.
Gezinnenmetkinderengaanerindoorsneeietsminderopvooruitdangezinnenzonder
kinderen.Hetafschaffenvandekinderbijslagenaanpassingenenintensiveringeninhet
kindgebondenbudgethebbenvoordezegroeppersaldoeennegatiefeffectopde
koopkracht.
156
Tabel 9.7
Mediane koopkrachteffecten van beleidspakket GroenLinks, gemiddeld per jaar over
2018-2021
Omvang (a)
Basispad inclusief
beleidspakket (b)
Effect beleidspakket (c)
% totaal
% per jaar
Inkomensniveau (d)
<175% wml
175-350% wml
350-500% wml
>500% wml
36
38
15
11
1,2
1,4
1,0
0,3
1,3
1,6
0,9
0,1
Inkomensbron (e)
Werkenden (f)
Uitkeringsgerechtigden
Gepensioneerden
63
9
26
1,3
1,0
0,9
1,3
1,3
1,1
Huishoudtype
Tweeverdieners
Alleenstaanden
Alleenverdieners
52
43
5
1,3
1,0
0,7
1,4
1,1
1,0
Gezinssamenstelling (g)
Met kinderen
Zonder kinderen
26
49
1,1
1,3
1,1
1,3
100
1,1
1,2
Alle huishoudens
(a) Percentage van totaal aantal huishoudens in 2018.
(b) Mediane statische koopkrachtmutaties exclusief incidentele inkomensmutaties. Het betreft het gemiddelde van de
koopkrachtmutaties in 2018, 2019, 2020 en 2021.
(c) Effect beleidspakket als mediaan van de koopkrachtveranderingen op individueel niveau. Deze kan afwijken van het verschil van
de medianen omdat medianen niet bij elkaar opgeteld of afgetrokken mogen worden. In deze tabel ontbreekt het basispad om
verwarring op dit punt te voorkomen.
(d) Bruto inkomen uit arbeid of uitkering op huishoudniveau; bruto minimumloon (wml) is in 2018 ongeveer 20.500 euro.
(e) De indeling naar inkomensbron is op basis van de hoogste inkomensbron op huishoudniveau, waarbij een huishouden waarvan
hoofd of partner winstinkomen heeft, bij werkenden wordt ingedeeld. Huishoudens met vroegpensioen of studiefinanciering als
hoogste inkomensbron zijn uitgezonderd.
(f) Bij de koopkrachtmutatie van werkenden wordt geen rekening gehouden met incidentele mutaties van het loon, zoals het
ontvangen of wegvallen van bonussen.
(g) De indeling naar gezinssamenstelling is op basis van aanwezigheid van kinderen tot 18 jaar en is exclusief huishoudens van
gepensioneerden.
157
Figuur 9.1
Spreiding koopkracht basispad inclusief beleidspakket GroenLinks, gemiddeld per jaar
over 2018-202148
Werkende tweeverdiener
Werkende alleenverdiener
Werkende alleenstaande
Uitkeringsgerechtigde alleenstaande
Gepensioneerde alleenstaande
Gepensioneerde tweeverdiener
48
Koopkracht naar huishoudtype, inkomensbron en huishoudinkomen, mutaties in %, gemiddeld per jaar. Per
inkomensniveau ligt de koopkrachtontwikkeling van 90% van de huishoudens tussen de bovenste en onderste lijn. De
middelste lijn geeft de mediaan weer.
158
9.6
Langetermijnbeleidseffecten op inkomens en
inkomensverdeling
Hetbeleidspakketleidtpersaldototeenlagereinkomensongelijkheidopdelangetermijn.
TenopzichtevanhetbasispadligtdeGini‐coëfficiënt6,0%lager.
MaatregelenmeteenGini‐verhogendeffect:
 FiscaliserenvandeAOW‐premie
 Halverenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 Afschaffenvandekinderbijslag
 Afschaffenvandezorgtoeslag
 Eerstedriedagengratiskinderopvangvoorkinderenvaneenhalftotdriejaar
 Lagerepensioenuitkeringendoorhetverlagenvandeaftoppingsgrensvoorde
aftrekbaarheidvanpensioenpremies.
MaatregelenmeteenGini‐verlagendeffect:
 VerlagenvandenominalepremieindeZvw
 VerhogenvandeAOW‐uitkering
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Verhogenvandetarievenderdeenvierdeschijfinbox1
 Verkortenvandederdeschijfinbox1
 Afschaffenvandemkb‐winstvrijstelling
 Verhogenvandebijstand
 Hervormenenintensiverenvanhetkindgebondenbudget
 Afschaffenvandeouderenkortingvoorhogeinkomens
 Verhogenvandealleenstaandeouderenkorting
 AfschaffenvanheteigenverplichtrisicoindeZvw
 Defiscaliserenvandeaftrekeigenwoning
 Invoerenvaneenvermogensaanwasbelastingmetprogressieftariefinbox3
 Verhogenvandeinkomensafhankelijkecombinatiekorting(metintroductieafbouw)
 Arbeidskortingversneldafbouwenenintensiveren
 Afschaffenbelastingvrijereiskostenvergoedingauto(woon‐werk)
 Verzilverbaarmakenvandearbeidskorting,deinkomensafhankelijkecombinatiekorting
endeouderenkorting.
 Verhogenvandebijtellingvanonzuinigeauto's.
BelangrijkemaatregelendiedeGini‐coëfficiëntverlagen,zijnonderanderehetverlagenvan
denominalepremieindeZvw,hetverhogenvandeAOW‐uitkering,hetverkortenvande
derdeschijf,hetverhogenvandebijstand,hetverhogenvandealgemeneheffingskortingen
alleenstaandeouderenkorting,enhetverhogenvanhettariefvandederdeenvierdeschijf.
DaartegenoverstaatonderanderedathetfiscaliserenvandeAOW‐premieenhethalveren
159
vandeouderenkortingvoorlagereinkomensvooreentoenamevandeGini‐coëfficiënt
zorgen.
Tabel 9.8
Langetermijneffecten op de inkomensverdeling van beleidspakket GroenLinks
+ = grotere inkomensongelijkheid
Basispad
Basispad inclusief
pakket (a)
Effect pakket (b)
-3,3
-6,0
%
Relatieve mutatie in de Gini-coëfficiënt (c )
2,9
(a) Basispad en basispad inclusief pakket geven de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt waarbij doorlopend beleid is afgekapt
in 2060.
(b) Effect pakket geeft de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt door het beleidspakket in de structurele situatie waarbij
doorlopend beleid is afgekapt in 2060.
(c) In formule: (verandering in de Gini-coëfficiënt) / (Gini-coëfficiënt in het basispad)
EenmaatregeldienietmeelooptindeberekeningvandeGini‐coëfficiëntisde
arbeidsongeschiktheidsuitkeringvoorzelfstandigen(zievoormeertoelichtingparagraaf
2.6).
Naastdeeffectenvanbeleidopdelangetermijninkomensverdelingzijnereffectenophet
inkomensniveaualsgevolgvanmilieumaatregelendienietelderszichtbaarworden.Hetgaat
hierbijomdeverhogingvandeODE‐heffingterfinancieringvandeSDE+‐uitgavenenom
niet‐EMU‐relevantelastenverzwaringen(bijvoorbeeldverplichtingtothetenergiezuiniger
makenvanwoningen).Dezelastenverzwaringenwordenverondersteldrelevanttezijnvoor
gezinnen,omdatdezeopdelangetermijnophenzullenwordenafgewenteld.49De
lastenverzwaringbijGroenLinkszalna2021oplopenmet11,5mldeuro.De
lastenverzwaringkomtvooraldoorintensiveringinSDE+,waardoordeODE‐heffingoploopt
endoordemaatregelomkantorenteverbeterennaarlabelAofhogerenenergieneutraalte
bouwen.
9.7
Structurele werkgelegenheidseffecten
IntotaalverhogendemaatregelenvanGroenLinksdestructurelewerkgelegenheidinuren
met0,3%.FiscalemaatregelenendeflexibiliseringvandeAOW‐leeftijdverhogende
structurelewerkgelegenheid,terwijldemaatregelenindesocialezekerheidhemjuist
verlagen.Achterhettotaleeffectgaandenodigeplussenenminnenschuil.
DeflexibiliseringvandeAOW‐leeftijdverhoogtdestructurelewerkgelegenheidomdatde
mogelijkheidwordtgeïntroduceerdom,actuarieelneutraal,deAOWmaximaaldriejaarlater
telateningaan.EerdereopnamevandeAOWisnietmogelijk.
49
De bedragen zijn berekend voor het jaar 2030 en in prijzen van het jaar 2017. De bedragen zijn niet incidenteel maar
structureel en zijn berekend ten opzicht van de lastenmutaties in het basispad (NEV 2016). De cijfers betreffen de
lastenverzwaring als gevolg van de SDE+/ODE en de niet-EMU-relevante lastenverzwaringen (milieu).
160
Tabel 9.9
Effecten van beleidspakket GroenLinks op de structurele werkgelegenheid in uren
Effect pakket
Werkgelegenheid (a,b)
w.v. fiscaal
sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid
AOW-leeftijd
0,3
0,2
-0,3
0,4
(a) Procentuele verandering ten opzichte van het basispad. Door afronding kan het totaal afwijken van de som van de onderdelen.
(b) 0,1% staat ongeveer gelijk aan 7000 fulltime banen.
VeranderingenindepremieheffingvoorWWenWIAstimulerendestructurele
werkgelegenheid.GroenLinkshanteertnietlangerhetmaximumdagloonalspremiegrensen
voerteenfranchiseinbijdeheffingvandezepremies,waardoorhetgedeelteonder
minimumloonniveaugrotendeelspremievrijwordt.BovendienmaaktGroenLinks
werkgeversheteerstehalfjaarverantwoordelijkvoordeWW,watdestructurele
werkgelegenheidstimuleert.
OokhetarbeidsmarktbeleidvanGroenLinksverhoogtdestructurelewerkgelegenheidlicht,
vooralaandeonderkantvandearbeidsmarkt.Ditkomtdoordeuitbreidingvanhetaantal
beschuttewerkplekkenenmeergeldvoorloonkostensubsidies.Ditwordtdeelstenietgedaan
doorhetafschaffenvanhetwettelijkminimumjeugdloonvanaf18jaar.
Anderzijdsdaaltdestructurelewerkgelegenheidvoornamelijkdoordeverhogingvande
bijstand.Ditverkleintdeinkomensverschillentussenwerkenenniet‐werkenenvermindert
dusdeprikkelomtewerken.Ookdeintroductievaneencollectieveverzekeringvoorhet
tweedejaarloondoorbetalingvoorbedrijventottienwerknemersendepremievrije
arbeidsongeschiktheidsverzekeringvoorzelfstandigenopminimumloonniveaudragenbij
aandeverlagingvandestructurelewerkgelegenheid.50
Ookkindgerelateerderegelingen(indefiscaliteitensocialezekerheid)verlagenpersaldode
structurelewerkgelegenheid.Hetopwaartseeffectdatuitgaatvangratiskinderopvangvoor
werkendeoudersenintensiveringenindeinkomensafhankelijkecombinatiekorting,worden
meerdantenietgedaandoorneerwaartseeffectenvandeuitbreidingvanbetaald
geboorteverlofendeintroductievaneennieuweinkomensafhankelijkeregelingdiede
kinderbijslagenhetkindgebondenbudgetvervangt.Dezelaatstemaatregelmaaktbetaald
werkenminderlonendendruktdaarmeedestructurelewerkgelegenheid.
Fiscalemaatregelenophetgebiedvantarievenenschijvenvanbox1enbelastingenvan
bedrijvendrukkeneveneenspersaldodestructurelewerkgelegenheid.Dehogere
arbeidskortingvergrootdestructurelewerkgelegenheidweliswaar,maarditwordt
50
De invloed van de beperking van de loondoorbetalingsplicht is grotendeels een statistisch effect, doordat zieke
werknemers onder de huidige regelgeving in de CBS-cijfers meetellen als werkenden en onder de voorgestelde
regelgeving als niet-werkenden. De rest is het gevolg van het feit dat re-integratie van zieke medewerkers effectiever is op
het moment dat zij onder de verantwoordelijkheid vallen van een werkgever. De instroom in de WIA wordt daardoor hoger
wanneer de loondoorbetalingsplicht deels wordt gecollectiviseerd.
161
tenietgedaandoordeverkortingvandederdeschijf,deverhogingvandealgemene
heffingskortingendehogerelastenvoorbedrijven.Hetafschaffenvanheteigenrisico,het
verlagenvandenominalepremieenhetafschaffenvandezorgtoeslaghebbenpersaldoeen
lichtopwaartseffect.
DemaatregelenvanGroenLinksverkleinendekostenverschillenvoorbedrijventussenvaste
enflexibelewerknemers.Doorwerkgeversverantwoordelijktemakenvoorheteerstehalf
jaarWWkunnen–afhankelijkvandepreciezevormgeving–flexibelecontractenduurder
wordentenopzichtevanvastecontracten.Ookdoordeloondoorbetalingbijziektevoor
bedrijvenmetminderdantienwerknemersvoorhettweedejaartecollectiviserenworden
dekostenverschillenkleiner.
Ookdekostenverschillentussenhetindiensthebbenvanwerknemersenhetinhurenvan
zelfstandigenwordenpersaldoverkleind.Deafschaffingvandemkb‐winstvrijstellingende
fiscaleaftoppingvanpensioenverkleinendezeverschillen.Defranchiseinde
werkgeverspremiesmaaktwerknemersaandeonderkantvandearbeidsmarktook
aantrekkelijkertenopzichtevanhetinhurenvanzelfstandigen.51Daarnaastmaakt
GroenLinkswerkgeversverantwoordelijkvoorheteerstehalfjaarWWenschaftdepartij
hetwettelijkminimumjeugdloonvanaf18jaaraf.Dezetweemaatregelendoende
eerdergenoemdeverkleiningenvandekostenverschillendeelsteniet.
9.8
Houdbaarheid overheidsfinanciën
HetbeleidspakketvanGroenLinksresulteertineenpositiefhoudbaarheidssaldovan0,1%
bbp.Hethoudbaarheidseffecttenopzichtevanhetbasispadisnegatief:‐0,3%bbp.De
uitgavenstijgenoplangetermijnmetcirca0,7%bbp,deinkomstenmet0,5%bbp.Aande
uitgavenkantbetrefthetvooraleenverhogingvandeAOW‐uitkeringenintensiveringenbij
dezorg,ontwikkelingssamenwerking,milieuenonderwijs,deelsgemitigeerddoor
afschaffingvandekinderbijslag.DeinkomstenstijgendoordefiscaliseringvandeAOW‐
premie,diebijAOW’ersmeteenaanvullendpensioeneenbelangrijktegenwichtvormtvoor
bovengenoemdestijgingvandeAOW‐uitkering.Deinkomstenuitdevennootschapsbelasting
nementoedoorgrondslagverbredingentariefverhogingeninvoeringvaneenbankbelasting.
Deindirectebelastingennementoedoorinvoeringvaneenkilometerheffing,een
congestieheffingeneenminimumprijsvoorCO2.Ookdeinkomstenbelastingneemttoe.Dit
wordt,deelsgemitigeerddoorlastenverlichtingenbijhuishoudens(vooraldoorverlagingen
vandenominalepremieZvw)enwerkgevers.
Hetnegatievehoudbaarheidseffectwordtvooralbinnendevolgendekabinetsperiode
bereikt.
51
De bijbehorende schuif van werkgeverspremies richting hogere inkomens zorgt echter voor het tegenovergestelde aan
de bovenkant van de arbeidsmarkt. Daar waren zelfstandigen overigens al duurder (zie IBO zelfstandigen zonder
personeel).
162
Hetbeleidophetgebiedvandezorgheefteennegatiefhoudbaarheidseffectvan1,5%bbp
(vooraldoorverlagingvandenominaleZvw‐premie,afschaffingvanheteigenrisicoende
intensiveringvandeverpleeghuiszorg).Hetbeleidopdeanderegebiedencompenseertdit
grotendeels.Hetgaatdanbijwonenomhetdefiscaliserenvandeeigenwoning,waardoorde
huidigesubsidieviadehypotheekrenteaftrekvervalt,enbijdeoverigebeleidsterreinen
vooralomlastenverhogingen(ziehierboven).
HetwerkgelegenheidseffectvanhetGroenLinkspakketmet0,3%,dateengevolgisvan
fiscalemaatregelenendeflexibiliseringvandeAOW‐leeftijd,leverteenpositievebijdrage
aandehoudbaarheidvan0,1%bbp.
Tabel 9.10
Effecten op houdbaarheid overheidsfinanciën van beleidspakket GroenLinks
% bbp
Houdbaarheid basispad
mld euro
0,4
3
-0,3
-2
0,1
0
Effect op EMU-saldo in 2021
-0,2
-2
Effecten na 2021
-0,1
0
AOW en pensioenen
0,1
1
Wonen
0,3
2
-1,5
-11
0,8
6
Effect beleidspakket
Houdbaarheid inclusief beleidspakket
Effect op houdbaarheid, binnen de kabinetsperiode en daarna
Effect op houdbaarheid, selectie van beleidsdossiers (a)
Zorg
Overig
(a) Onder AOW en pensioen vallen maatregelen betreffende AOW-premie, AOW-uitkering, pensioenpremie, pensioenuitkering en
ouderenkorting. Onder Wonen vallen maatregelen betreffende huurtoeslag, hypotheekrenteaftrek, eigenwoningforfait,
overdrachtsbelasting, verhuurderheffing en ozb voor gebruikers. Onder Zorg vallen maatregelen betreffende zorguitgaven,
zorgpremies, eigen bijdragen en zorgtoeslag. We onderscheiden deze maatregelen vanwege de gevoeligheid voor vergrijzing en de
mate van doorwerking na de kabinetsperiode.
163